Wp³yw turystyki na ekosystemy leœne w gminie Ciê kowice

Transkrypt

1 Wp³yw turystyki na ekosystemy leœne w gminie Ciê kowice Beata Fornal-Pieniak ARTYKU Y / ARTICLE Streszczenie. G³ównym celem opracowania jest okreœlenie stopnia przekszta³ceñ ekosystemów leœnych na przyk³adzie yznej buczyny karpackiej Dentario glandulosae-fagetum w gminie Ciê kowice (woj. ma³opolskie) wzd³u pieszych szlaków turystycznych. Wysoki potencja³ przyrodniczy gminy ma wp³yw na czynny rozwój turystyki. Badania terenowe i kameralne przeprowadzono w latach oraz Wyniki badañ wykaza³y, i stopieñ przekszta³cenia zbiorowisk leœnych wzd³u szlaków turystycznych jest wy szy w latach ni w latach S³owa kluczowe: zbiorowiska leœne, turystyka, szlaki piesze Abstract Impact of toursim on forest ecosystems in Ciê kowice district. The main aim of the study was transformation of forest plant communities Dentario glandulosae-fagetum along path tracks in Ciê kowice district. Ciezkowice district is located in Ma³opolska voivodship. High diversity of nature elements has impact on development tourism in this region. Field and indoor studies were conducted in years and Dentario glandulosae-fagetum was more transformed in than in years Keywords: forest communities, tourism, foot path Wstêp Proces przekszta³ceñ szaty roœlinnej czyli synantropizacji jest obserwowany w zbiorowiskach roœlinnych. Porównanie sk³adu gatunkowego zespo³ów roœlin dostarcza wskaÿników dotycz¹cych aktualnego stanu i przemian zachodz¹cych w œrodowisku przyrodniczym (Kostrowicki 1970, Roo-Zieliñska 2004). Antropopresja to ca³okszta³t bodÿców wywo³anych dzia- ³alnoœci¹ cz³owieka bezpoœredni¹ (np. wykaszaniem, karczowaniem, wydeptywaniem, przenoszeniem gatunków), jak i poœredni¹ (np. zmian¹ stosunków hydrologicznych, eutrofizacj¹ gleb i wód). Ekosystemy leœne s¹ równie nara one na presjê ze strony cz³owieka m.in. wzd³u szlaków turystycznych. Celem opracowania jest przedstawienie stopnia przekszta³ceñ ekosystemów leœnych na przyk³adzie yznej buczyny karpackiej w gminie Ciê kowice pod wp³ywem turystyki wzd³u pieszych szlaków turystycznych. Materia³ i metody Gmina Ciê kowice po³o ona jest w województwie ma³opolskim (Pogórze Ciê kowickie). Powierzchnia gminy Ciê kowice wynosi 103,22 km 2, z czego ponad po³owê powierzchni zajmuj¹ pola uprawne, zaœ zaledwie 31,7% powierzchni stanowi¹ lasy. 85% powierzchni gminy sk³ad objêto ochron¹ w formie Ciê kowicko-ro nowskiego Parku Krajobrazowego (ryc. 1). Wg podzia³u fizycznogeograficznego Kondrackiego (2000) teren gminy nale y do obszaru: Europa Zachodnia, prowincji: Karpaty i Podkarpacie, podprowincji: Zewnêtrzne Karpaty Zachodnie, makroregionu: Pogórze Karpackie, mezoregionu: Pogórze Ciê kowickie. Badania terenowe i kameralne przeprowadzono w latach oraz Wy- Studia i Materia³y CEPL w Rogowie R. 13. Zeszyt 3 (28) /

2 konano 300 zdjêæ fitosocjologicznych (ka dego roku) o powierzchni 100 m 2 w warstwie runa buczyny karpackiej Dentario glandulosae-fagetum (wybór losowy wg metody Braun-Blanqueta (1951)) na 6 obszarach badawczych wzd³u szlaków turystycznych (ryc. 2) Ryc. 1. Lokalizacja gminy Ciê kowice na terenie Ciê kowicko-ro nowskiego Parku Krajobrazowego Fig. 1. Location of Ciezkowice district in Ciê kowice-roznow Landscape Park Ryc. 2. Lokalizacja obszarów badañ wzd³u pieszych szlaków turystycznych w gminie Ciê kowice Fig. 2. Location of study areas along path tracks in Ciezkowice district Ka dy obszar badawczy sk³ada³ siê z dwóch stref: strefa 1 wyznaczona na pograniczu zbiorowiska leœnego i zbiorowisk nieleœnych, oraz strefa 2 okreœlona jako wnêtrze lasu. W obrêbie tych dwóch zdjêæ wykonano zdjêcia fitosocjologiczne. W badaniach kameralnych przeprowadzono klasyfikacjê gatunków roœlin wg Matuszkiewicza (2001), okreœlono obcoœæ flory i zmiany w ekosystemach leœnych metod¹ hemerobii (Sukopp 1976). 176 Strefa 1: las/tereny rolnicze, strefa 2: wnêtrze lasu Ryc. 3. Schemat obszaru badañ przyk³ad Fig. 3. Scheme of study area example Beata Fornal-Pieniak Wp³yw turystyki na ekosystemy...

3 Wyniki Wzd³u pieszych szlaków turystycznych w yznej buczynie karpackiej Dentario glandulosae Fagetum rozpoznano gatunki roœlin nale ¹ce do zbiorowisk roœlinnych leœnych i nieleœnych, tj. Vaccinio-Piceetea, Rhamno-Prunetea, Molinio-Arrhenatheretea, Stelarietea mediae i Artemisietea vulgaris. Najwiêkszy udzia³ procentowy w badanych obszarach maj¹ gatunki roœlin z klasy Vaccinio-Piceetea. Natomiast zaobserwowano wzrost gatunków roœlin ³¹kowych i synantropijnych w latach Wiêkszy jest udzia³ tych roœlin w strefie pierwszej, która jest w s¹siedztwie terenów rolniczych (ryc. 4). Ryc. 4. Udzia³ gatunków roœlin w danych klasach fitosocjologicznych Fig. 4. Percentage of plant species in different phytosociological classes Studia i Materia³y CEPL w Rogowie R. 13. Zeszyt 3 (28) /

4 Stwierdzono, e wzd³u szlaków turystycznych dominuj¹ gatunki leœne ze zbiorowiska yznej buczyny karpackiej Dentario glandulosae-fagetum. Nale y zaznaczyæ, i pomimo du- ego udzia³u gatunków rodzimych z roku na rok zwiêksza³ siê udzia³ gatunków obcych m.in. Impatiens parviflora, Urtica dioica. Ryc. 5. Udzia³ gatunków rodzimy i obcych w runie zbiorowiska Dentario glandulosae-fagetum Fig. 5. Percentage of native and alien species in Dentario glandulosae-fagetum herb layer Zakres antropopresji bêd¹cy odzwierciedleniem przemian, przekszta³ceñ szaty roœlinnej mo na okreœliæ za pomoc¹ stopni hemerobii. Szata roœlinna wszystkich badanych obszarów leœnych reprezentuje g³ownie stopieñ oligohemerobny. Dominuj¹ gatunki zgodne z siedliskiem np. ywiec gruczo³owaty Dentaria glandulosa, borówka czarna Vaccinium myrtillus i s¹ charakterystyczne dla zbiorowiska Dentario glandulosae-fagetum. W latach i zaobserwowano gatunki roœlin, tj. euhemeroby i mesohemeroby, które pojawiaj¹ siê w miejscach, które s¹ pod wp³ywem oddzia³ywania cz³owieka. 178 Beata Fornal-Pieniak Wp³yw turystyki na ekosystemy...

5 Ryc. 6. Zmiany w runie leœnym wg metody hemerobii Fig. 6. Changes in forest herb layer according to hemerobia method Podsumowanie 1. Wzd³u pieszych szlaków turystycznych dominuj¹ gatunki rodzime, typowe dla yznej buczyny karpackiej. 2. Dominuj¹ gatunki roœlin, które reprezentuj¹ stopieñ oligohemerobny czyli o znikomym oddzia³ywaniu cz³owieka. 3. Udzia³ gatunków obcych zwiêkszy³ siê w ci¹gu ostatnich lat, co nale y upatrywaæ w zwiêkszonym ruchu turystycznym na badanym obszarze. Leratura Braun-Blanquet J Pflanzensoziologie. 2 Aufl., Springer Verlang, Wien. Kondracki J Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa. Studia i Materia³y CEPL w Rogowie R. 13. Zeszyt 3 (28) /

6 Kostrowicki A. S Mo liwoœæ oceny œrodowiska przyrodniczego przy pomocy wskaÿników roœlinnych. Przegl. Geogr. 43 (3): Matuszkiewicz W Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roœlinnych Polski. PWN, Warszawa. Roo-Zieliñska E Fitoindykacja jako narzêdzie oceny œrodowiska fizycznogeograficznego. Podstawy teoretyczne i analiza porównawcza stosowanych metod. Prace Geograficzne IGiPZ PAN: 199, 258. Beata Fornal-Pieniak Katedra Ochrony Œrodowiska Wydzia³ Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie fornalb@op.pl 180 Beata Fornal-Pieniak Wp³yw turystyki na ekosystemy...