Ocena mobilności specjalistycznych grup ratownictwa technicznego Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego na wybranym przykładzie 4

Transkrypt

1 Stanisław Lipiński 1, Łukasz Kuziora 2, Jacek Kalinko 3 Szkoła Główna Służby Pożarniczej Ocena mobilności specjalistycznych grup ratownictwa technicznego Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego na wybranym przykładzie 4 Charakter współczesnych zagrożeń wymusza konieczność kształtowania rozwiązań systematyzujących funkcjonowanie ratownictwa. Naturalną potrzebą stało się integrowanie ratowników i podmiotów ratowniczych różnych specjalności w celu ich efektywnego i wspólnego działania, gdyż na ogół występujące zdarzenia, takiej różnorodnej dziedzinowo obsługi wymagają. W przestrzeni środowiska objętej bezpośrednią ochroną, skutki na przykład pożaru, oprócz gaszenia, wymagają działań z zakresu ratownictwa chemicznego i medycznego jednocześnie. Na terenie Polski działalność prowadzi kilka systemów ratowniczych, z których najbardziej rozległym jest Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy (KSRG). Jest to system najbardziej mobilny i najlepiej przygotowany do prowadzenia działań ratowniczych. W niniejszym artykule podjęty został jeden z aspektów działalności ratowniczej związany z czasem reagowania, a dokonana oceny spełnienia obowiązujących wymogów dokonano na przykładzie jednostki ratownictwa technicznego na poziomie specjalistycznym Miasta Stołecznego Warszawy. Dokonano ewaluacji przyjętych założeń dotyczących czasów reagowania, na podstawie dostępnych danych statystycznych. W celu przybliżenia zasad organizacji ratownictwa specjalistycznego w KSRG opisano również istniejące podziały jednostek ze względu na rodzaj przypisanych im zadań. Charakterystyka funkcjonowania grup ratownictwa specjalistycznego w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym W Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym funkcjonuje 500 jednostek ratowniczo-gaśniczych (JRG PSP). Oznacza to, że każdego dnia teren kraju chroni 500 jednostek interwencyjnych. Według Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej powołano PSP jako zawodową, umundurowaną i wyposażoną w specjalistyczny sprzęt formację, która jest przeznaczona do [2]: walki z pożarami, przeciwdziałania klęskom żywiołowym i innym miejscowym zagrożeniom. Z analizy tego zapisu wynika, iż siły Państwowej Straży Pożarnej mogą być wysłane do każdego zdarzenia zagrażającego ludziom, a które nie jest pożarem ani klęską żywiołową oraz do działań o charakterze humanitarnym. Obrazuje to jak szerokie może być wykorzystanie PSP. Tak zwane inne miejscowe zagrożenie to najczęściej: wydobycie poszkodowanych uwięzionych w pojeździe podczas wyniku wypadku w komunikacji drogowej, wydobycie przez płetwonurków ciał ofiar utonięć, usuwanie wyciekających chemikaliów, tamowanie wycieków niebezpiecznych mediów czy też dotarcie do osób uwięzionych np. w mieszkaniu. W strukturach Państwowej Straży Pożarnej oprócz regularnych jednostek ratowniczo-gaśniczych, których zadaniem jest walka z pożarami, klęskami żywiołowymi i miejscowymi zagrożeniami istnieją wyspecjalizowane jednostki ratownicze, które są przystosowane do działań z zakresu ratownictwa specjalistycznego. Pojęcie ratownictwa specjalistycznego w obrębie KSRG używane jest w odniesieniu do wykonywania tych działań ratowniczych, których specyfika wykracza poza zakres możliwości powszechnie 1 dr inż. Stanisław Lipiński, Kierownik Katedry Działań Ratowniczych, Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Pożarowego, Katedra Działań Ratowniczych. 2 mgr inż. Łukasz Kuziora, asystent, Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Pożarowego, Katedra Działań Ratowniczych. 3 mgr inż. Jacek Kalinko, asystent, Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Pożarowego, Katedra Działań Ratowniczych. 4 Artykuł recenzowany. 1073

2 realizowany przez jednostki KSRG i wymagają szczególnego przygotowania ludzi i sprzętu do ich realizacji. Grupy ratownictwa specjalistycznego realizują: ratownictwo wodno-nurkowe, ratownictwo wysokościowe, ratownictwo chemiczne i ekologiczne, ratownictwo techniczne, działania poszukiwawczo-ratownicze. Ratownictwo specjalistyczne zostało podzielone ze względu na zakres działań na zakres podstawowy oraz zakres specjalistyczny. Zakres podstawowy obejmuje zakres czynności ratowniczych wykonywanych przez wszystkie JRG PSP, inne jednostki ochrony przeciwpożarowej lub inne podmioty ratownicze, które zadeklarowały zdolność do realizacji zadań wg posiadanych możliwości organizacyjno-sprzętowych i wyszkolenia, w systemie całodobowym i całorocznym. Każda jednostka KSRG samodzielnie podejmująca działalność ratowniczą, powinna docelowo posiadać zdolność do przeprowadzenia podstawowego zakresu działań specjalistycznych, przez okres czasu niezbędny do usunięcia zagrożenia lub niezbędny do podjęcia działań przez specjalistyczny podmiot ratowniczy (grupę ratownictwa specjalistycznego). W myśl tego stwierdzenia działania ratownicze w każdych okolicznościach musi podjąć jednostka, która dotrze do miejsca zdarzenia najszybciej i nie zawsze będzie to jednostka przygotowana w pełnym zakresie do prowadzenia działań specjalistycznych. W chwili obecnej na terenie Polski funkcjonuje około 2500 jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych (OSP), które są zdolne do podejmowania działań ratownictwa specjalistycznego na poziomie podstawowym. Warto zauważyć, iż w przypadku jednostek ratowniczo-gaśniczych (JRG) należących do Państwowej Straży Pożarnej, każda z tych jednostek jest przygotowana do podjęcia tego typu działań. Przy uwzględnianiu liczby i rozmieszczenia jednostek zdolnych do podjęcia działań ratownictwa specjalistycznego w zakresie podstawowym, na terenach powiatów uwzględniano następujące warunki: a) stopień zagrożenia poszczególnych gmin w powiecie określony w analizie zagrożeń, o którym mowa w Załączniku Nr 1 do rozporządzenia MSWIA z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego; b) rozkład terytorialny zdarzeń wymagający podjęcia działań ratownictwa specjalistycznego z ostatnich 10 lat; c) lokalizację i gotowość operacyjną grup ratownictwa specjalistycznego; d) lokalizację i gotowość innych podmiotów ratowniczych; e) zasięgi obszarów chronionych takich samych jednostek z innych powiatów; f) zdolność do podjęcia działań ratowniczych (czas, który upłynął od momentu zaalarmowania do momentu przyjazdu na miejsce zaalarmowanych zastępów) w zakresie podstawowym na terenie powiatu obejmującą co najmniej: 80% populacji zamieszkałej w powiecie, 80% powierzchni całkowitej powiatu, maksymalnie w czasie: 15 min dla powiatów wysokiego poziomu zagrożenia, 20 min dla powiatów średniego poziomu zagrożenia, 25 min dla powiatów niskiego poziomu zagrożenia, z prawdopodobieństwem co najmniej 80%. 1074

3 Rys. 1. Mapa zagrożeń powiatów dla poziomu podstawowego ratownictwa technicznego. Źródło: Zasady organizacji ratownictwa technicznego w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym, Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej, Warszawa Zakres specjalistyczny - obejmuje zakres czynności ratowniczych dla specjalistycznych grup ratowniczych PSP i innych podmiotów KSRG, których wyposażenie i wyszkolenie pozwala realizować w systemie całodobowym i całorocznym, podstawowe i specjalistyczne czynności ratownicze. Podstawowymi zasadami organizacji poziomu specjalistycznego są: a) realizacja przez specjalistyczne grupy ratownicze PSP i inne podmioty, określone w wojewódzkim planie sieci jednostek działań z zakresu ratownictwa specjalistycznego; b) utrzymanie gotowości operacyjnej poziomu A i B lub A, B i C w zależności od możliwości realizowania zadań i ich kwalifikacji oraz wyposażenia technicznego wraz z liczebnością dostępnych ratowników; c) dowódcy grup specjalistycznych podejmują decyzje o poziomie gotowości grupy (2 lub 3 poziomy gotowości operacyjnej rozróżniane ze względu na rodzaj zadań przewidzianych do wykonania). Opracowanie planów poszczególnych dziedzin ratownictwa w zakresie specjalistycznym odbywa się na poziomie wojewódzkim i krajowym, a które obejmuje: inwentaryzację aktualnego potencjału ratowniczego, ilość i rozmieszczenie poszczególnych podmiotów ratownictwa specjalistycznego, docelowy i bieżący stan gotowości operacyjnej podmiotów ratownictwa specjalistycznego, trzyletni plan szkolenia ratowników, trzyletni plan zapewnienia i utrzymania wyposażenia technicznego podmiotów ratownictwa specjalistycznego, zestawienie kosztów zapewnienia i utrzymania gotowości podmiotów ratownictwa specjalistycznego. Charakterystyka ratownictwa technicznego w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym Rozporządzenie traktujące o KSRG [3] w kontekście ratownictwa technicznego określa, że obejmuje ono planowanie, organizację, a także realizację działań ratowniczych, które są niezbędne do szukania i dotarcia do poszkodowanych lub zagrożonych osób, a także zwierząt oraz dążenia do likwidacji zagrożenia dla zdrowia, życia, mienia lub środowiska lub jego zmniejszenia. Zdolność do realizacji działań ratowniczych na poziomie podstawowym jest powszechna dla wszystkich jednostek z PSP oraz ponad połowy włączonych do KSRG jednostek OSP. Celem na przyszłość jest dążenie do tego, aby zdolność do podjęcia działań w zakresie ratownictwa technicznego w zakresie podstawowym posiadały wszystkie jednostki tworzące KSRG. W ramach KSRG ratownictwo techniczne w zakresie specjalistycznym realizują Specjalistyczne Grupy Ratownictwa Technicznego, w skrócie SGRT". Grupy te są ujęte w wojewódzkich planach sieci jed- 1075

4 nostek ratownictwa specjalistycznego, które organizowane są przez odpowiednich kierowników jednostek włączonych do KSRG oraz innych podmiotów ratowniczych, które posiadają gotowość operacyjną do realizacji zadań SGRT, oraz spełniają standardy - wyposażenia, gotowości i wyszkolenia. Celem działania Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego przy pomocy specjalistycznych grup ratownictwa technicznego jest ochrona życia, zdrowia, mienia lub środowiska poprzez: analizowanie awarii oraz katastrof technicznych i budowlanych, ocenę rozmiarów powstałego zdarzenia i prognozowanie jego rozwoju, dostosowanie sprzętu oraz wdrożenie technik stosowanych do poszukiwania, uwalnianie i ewakuację poszkodowanych i zagrożonych ludzi oraz zwierząt w zależności od rodzaju i miejsca zdarzenia, ratowanie życia ludzi i zwierząt zagrożonych awarią techniczną, wykonywanie przejść i dojść do poszkodowanych lub zagrożonych ludzi i zwierząt, usuwanie przeszkód naturalnych i sztucznych utrudniających niesienie pomocy poszkodowanym lub zagrożonym ludziom oraz ratowanie środowiska, oznakowanie i wydzielenie strefy bezpośrednich działań ratowniczych sił systemu oraz stref zagrożenia, przewietrzanie lub wentylowanie stref zagrożenia i bezpośrednich działań ratowniczych sił systemu, oświetlenie oraz zabezpieczenie miejsca zdarzenia przed osobami postronnymi, wypompowywanie, obwałowywanie lub uszczelnianie miejsc wycieku substancji stwarzającej zagrożenie. W zależności od możliwości realizowania zadań ratowniczych, liczebności dostępnych ratowników i ich kwalifikacji oraz wyposażenia technicznego, SGRT utrzymują gotowość operacyjną poziomu A lub B. Rys. 2. Mapa zagrożeń powiatów wraz z rozmieszczeniem Specjalistycznych Grup Ratownictwa Technicznego (SGRT) poziomu A i B. Źródło: Zasady organizacji ratownictwa technicznego w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym, Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej, Warszawa Gotowość operacyjną poziomu A określa się jako zdolność do podjęcia działań (czas, który upłynął od momentu zaalarmowania do momentu przyjazdu na miejsce zaalarmowanych zastępów), polegających na realizacji przewidzianych zadań, przez co najmniej 6 ratowników przy zachowaniu czasu alarmowania (czas, który upłynął od momentu zaalarmowania do momentu osiągnięcia gotowości do wyjazdu zaalarmowanych zastępów) nie dłuższym niż 45 minut. Przy planowaniu liczby i rozmieszczenia SGRT zdolnych do podjęcia działań ratownictwa technicznego w zakresie specjalistycznym poziomu A na terenach województw, uwzględniono zdolność do podjęcia działań ratowniczych obejmujących, co najmniej: 1076

5 80 % populacji zamieszkanej w województwie, 80 % powierzchni zurbanizowanej województwa, maksymalnie w czasie: 105 min (w tym 45 min czas alarmowania) dla powiatów wysokiego poziomu zagrożenia, 135 min (w tym 45 min czas alarmowania) dla powiatów średniego poziomu zagrożenia, 165 min (w tym 45 min czas alarmowania) dla powiatów niskiego poziomu zagrożenia. Rys. 3. Obszary chronione przez Specjalistyczne Grupy Ratownictwa Technicznego (SGRT) poziomu A po czasie 105 (lewa mapa) oraz 135 minut (prawa mapa). Źródło: Zasady organizacji ratownictwa technicznego w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym, Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej, Warszawa Gotowość operacyjną poziomu B określa się jako zdolność do podjęcia działań polegających na realizacji określonych zadań, przez zastęp składający się z co najmniej 9 ratowników przy zachowaniu czasu alarmowania nie dłuższym niż 60 minut. Przy planowaniu liczby i rozmieszczenia SGRT zdolnych do podjęcia działań ratownictwa technicznego w zakresie specjalistycznym poziomu B na terenach województw, uwzględniono zdolność do podjęcia działań ratowniczych obejmujących co najmniej: 80 % populacji zamieszkanej w województwie, 80 % powierzchni zurbanizowanej województwa, maksymalnie w czasie 240 min (w tym 60 min czas alarmowania) dla powiatów z wysokim, średnim i niskim poziomem zagrożenia. 1077

6 Rys. 4. Mapa zagrożeń powiatów oraz obszary chronione przez Specjalistyczne Grupy Ratownictwa Technicznego (SGRT) poziomu B po czasie 240 minut. Źródło: Zasady organizacji ratownictwa technicznego w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym, Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej, Warszawa Wyniki badań Na podstawie dostępnych danych statystycznych uzyskanych z Komendy Miejskiej PSP w Warszawie sporządzono wykresy czasów dojazdów samochodu specjalnego ratownictwa technicznego ciężkiego (SCRt) typu MEGA-CITY VOLVO, stacjonującego w Jednostce Ratowniczo-Gaśniczej PSP nr 10, dotyczących wszystkich wyjazdów do miejscowych zagrożeń w latach 2011, 2012, 2013 oraz roku 2015 do dnia 23 lipca. Zgodnie z zasadami organizacji ratownictwa technicznego w KSRG [3] wyjazdy samochodu SCRt typu MEGA-CITY nie są priorytetowo traktowane jako wyjazdy w ramach gotowości operacyjnej poziomu B, które dotyczą wsparcia działań SGRT poziomu gotowości A przez dodatkowy sprzęt, w szczególności przez żuraw samojezdny. Przyjęto zatem wyjazdy z wykorzystaniem samochodu SCRt typu MEGA-CITY do zdarzeń typu miejscowego zagrożenia jako wyjazdy w ramach ratownictwa technicznego w zakresie specjalistycznym poziomu A, dla których w powiecie warszawskim, zaliczanym ze względu na poziom zagrożeń do wysokiego, czas dojazdu wynosić powinien maksymalnie 60 min (dodatkowo 45 minut przewiduje się na czas tzw. alarmowania). 1078

7 Rys. 5. Czasy dojazdów samochodu SCRt typu MEGA-CITY z JRG PSP nr 10 w porządku chronologicznym w 2015 roku (do dnia 23 lipca 2015). Źródło: Opracowanie własne. Rys. 6. Czasy dojazdów samochodu SCRt typu MEGA-CITY z JRG PSP nr 10 w porządku chronologicznym w 2014 roku. Źródło: Opracowanie własne. 1079

8 Rys. 7 Czasy dojazdów samochodu SCRt typu MEGA-CITY z JRG PSP nr 10 w porządku chronologicznym w 2013 roku. Źródło: Opracowanie własne. Rys. 8. Czasy dojazdów samochodu SCRt typu MEGA-CITY z JRG PSP nr 10 w porządku chronologicznym w 2012 roku. Źródło: Opracowanie własne. Analizując powyższe wykresy stwierdza się, że: w 2012 roku nie doszło do przekroczenia czasu dojazdu, w 2013 roku doszło do przekroczenia czasu dojazdu jeden raz, w 2014 roku doszło do przekroczenia czasu dojazdu trzykrotnie, w 2015 roku doszło do przekroczenia czasu dojazdu trzykrotnie (stan do dnia 27 lipca). 1080

9 Podsumowanie Otrzymane wyniki oznaczają, że maksymalne czasy dojazdu jednostek specjalistycznych ratownictwa technicznego na poziomie gotowości A są przekraczane. Należy też wspomnieć, że zasady [4] na poziomie gotowości operacyjnej A nie dopuszczają prawdopodobieństwa spełnienia założeń w wielkości 80% jak dla ratownictwa technicznego na poziomie podstawowym. Analizując kolejny składnik czasu gotowości operacyjnej, a mianowicie czas alarmowania wynoszący dla rozpatrywanego przypadku 45 minut, stwierdza się, że w żadnym przypadku nie został on przekroczony i nie trwał dłużej niż 15 minut (dane nie zawarte w artykule). W opinii autorów artykułu liczba zdarzeń, w których doszło do przekroczenia czasu dojazdów jest znikoma i nie należy zakładać, że przekroczenie założonego czasu dojazdu nie wystąpi. Jednostka będąca przedmiotem analizy występuję na terenie Warszawy, gdzie ruch samochodów jest utrudniony i spełnienie wymagań dotyczących dojazdów nie zależy wyłącznie od odległości od miejsca zdarzenia. Na czas dojazdu znaczący wpływ ma także natężenie ruchu, przepustowość dróg i sytuacje nieprzewidywalne. Streszczenie Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy ma na celu służyć ochronie życia, zdrowia oraz mienia. W tym celu, biorąc pod uwagę różnorodność i charakter występujących zagrożeń powołano do służby wyspecjalizowane jednostki ratownicze. Do takich zaliczają się jednostki ratowniczo-gaśnicze o specjalności ratownictwa technicznego, które w celu realizacji swoich obowiązków wykorzystują specjalistyczne samochody o ograniczonej mobilności. W celu usystematyzowania i ujednolicenia sposobów organizacji tychże jednostek sporządzono zasady regulujące ich funkcjonowanie. Zasady te określają między innymi jeden z najważniejszych parametrów decydujący o powodzeniu w ratowaniu życia, zdrowia oraz mienia czas dojazdu na miejsce zdarzenia. W niniejszym artykule dokonano sprawdzenia na wybranym przykładzie czasów dojazdów z obowiązującymi założeniami. Na podstawie otrzymanych wyników stwierdza się, że dochodzi do przekraczania założonego czasu dojazdu. W opinii autorów nie należy zakładać, że czas dojazdu nigdy nie będzie przekroczony, ponieważ nie zależy on jedynie od odległości od miejsca zdarzenia. Evaluation of mobility technical specialized rescue groups of the National Rescue and Firefighting System on selected example Abstract The National Rescue and Firefighting System is designed to protect life, health and property. For this purpose, taking into consideration the diversity and character of existing threats, specialized rescue units have been called up to service. These, include fire and rescue units specialized in technical rescue, which in order to carry out their duties use specialized vehicles with low mobility. In order to systematize and standardize ways of organizing these units there were drawn rules governing their operation. These rules define, among others parameters, one of the most important factor of success in saving lives, health and property - time of travel to the scene. In the article authors checked times of travel from selected example and compare them with current assumptions. Based on these results, it is concluded that the assumed times of travel are being exceeded. In the authors' opinion it should not be assumed that travel times will never be exceeded, because it does not depend only of the distance from the scene. 1081

10 LITERATURA / BIBLIOGRAPHY [1]. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j.: Dz.U. z 2015 r., poz. 867). [2]. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (t.j.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1340). [3]. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U. z 2011 r. Nr 46, poz. 239). [4]. Zasady organizacji ratownictwa technicznego w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym, Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej, Warszawa [5]. Skuteczne ratownictwo. Fachowy poradnik dla służb ratowniczych, pod red. S. Lipińskiego. Wydawnictwo Verlag Dashöfer Sp. z o.o. ISBN Warszawa