Wpisany przez Administrator Poniedziałek, 29 Czerwiec :18 - Zmieniony Poniedziałek, 22 Sierpień :14

Transkrypt

1 Autor: Ros Wood, Australia Tłum.: DRS Progestyny są grupą leków, które zachowują się jak żeński hormon - progesteron. Stosuje się je od połowy lat 50-tych w leczeniu objawów endometriozy [1]. Czasami nazywa się je również gestogenami, progestogenami lub progestagenami. Progestyny występują w różnej postaci, z których każda ma swoje wady i zalety. Nazwy, postaci i dawki stosowane najczęściej przez kobiety z endometriozą znajdują się w tabelce poniżej. Aktualnie nie ma żadnych dowodów na to, że któryś z nich jest lepszy [2]. Progestyny są skuteczne w leczeniu objawów endometriozy. Jednakże, podobnie jak wszystkie leki hormonalne stosowane w endometriozie, posiadają one efekty uboczne, które okazują się dla niektórych kobiet nie do zniesienia. Są one bezpieczniejsze i tańsze niż agoniści GnRH i danazol, przez co niektórzy ginekolodzy wierzą, że są one odpowiednie dla kobiet, które wymagają dłuższych i powtarzających się kuracji [3]. // JAK DZIAŁAJĄ Nie wiadomo dokładnie w jaki sposób progestyny zmniejszają objawy endometriozy, ale prawdopodobnie zmniejszają one wzrost wszczepów endometrialnych, powodując ich stopniowe zanikanie [3]. Mogą one również zmniejszać stany zapalne jamy miednicy wywołane endometriozą [4]. Przy dawkach stosowanych zazwyczaj w leczeniu endometriozy, u większości kobiet wystąpi zatrzymanie owulacji i miesiączkowania w trakcie kuracji. System domaciczny Lewonorgestrel nie zawsze wstrzymuje owulację. Podczas pierwszych 3-6 miesięcy u większości kobiet występują plamienia, ale u niektórych może wystąpić również silne lub przedłużające się krwawienia. W późniejszym okresie, większość kobiet będzie miała lżejsze miesiączki niż wcześniej, a niektóre nie będą ich miały wcale. U większości kobiet przywrócenie miesiączki następuje po 4-6 tygodniach od zakończenia kuracji. W przypadku octanu medroksyprogesteronu w odmianie depot, kobiety nie będą miesiączkowały ani owulowały do czasu gdy lek nie zostanie w pełni usunięty z organizmu. Jak długo to potrwa zależy od zastosowanej dawki i tempa przemiany materii. Kobiety, u których stosuje się zastrzyki o wydłużonym działaniu mogą mieć opóźnienia w 1 / 8

2 przywróceniu miesiączki, a niektóre kobiety mogą nie mieć okresu przez ponad rok od ostatniego zastrzyku. Dlatego też, zaleca się nie stosować octanu medroksyprogesteronu w odmianie depot, jeśli planujesz zajść w ciążę tuż po zakończeniu leczenia. DAWKOWANIE Zazwyczaj leczenie trwa 3-6 miesięcy [2], jednak czasem mogą być zalecenia do jego wydłużenia, jak również powszechne jest powtarzanie kuracji. System domaciczny lewonorgestrel może znajdować się w macicy przez okres do 5 lat. Poniższa tabela przedstawia najczęściej stosowane dawki. Jednakże, ból w endometriozie ustępuje zazwyczaj dopiero wtedy, gdy nie ma krwawień miesiączkowych, dlatego najwłaściwszą dawką dla Ciebie będzie zazwyczaj dawka minimalna, która spowoduje zatrzymanie Twoich okresów [5]. Substancja czynna Nazwa handlowa Postać Dawka dydrogesteron Duphaston tabletki Zazwyczaj mg dziennie. 2 / 8

3 octan medroksyprogesteronu Provera tabletki Zazwyczaj 30 mg dziennie, ale może być w razie potrzeby zwiększona do 60 mg dziennie. Medroxyhexa Ralovera octan medroksyprogesteronu w odmianie depot (wolno uwalniana postać leku) Depo-provera zastrzyk o przedłużonym działaniu Jeden zastrzyk 50 mg tygodniowo lub jeden zastrzyk 100 mg raz na dwa tygodnie lub jeden zastrzyk 1 Depo-Ralovera 3 / 8

4 noretysteron Primolut N tabletki Zazwyczaj 2,5 5 mg dziennie. system domaciczny lewonorgestrel Mirena coil wkładka domaciczna w kształcie litery T Wkładka zawiera 52 mg lewonorgestrelu, który jest powoli uwalniany do macicy przez okres do 5 lat. W Zobacz również artykuł na temat Mireny (wkrótce dostępny). EFEKTY UBOCZNE Pojawiające się efekty uboczne i ich nasilenie jest zróżnicowane w przypadku różnych postacji progestyn w zależności od ich składu chemicznego i zastosowanej dawki. Jednakże, kobiety zazwyczaj doświadczają mniej efektów ubocznych stosując progestyny niż w przypadku leczenia agonistą (analogami) GnRH czy danazolem [2]. U większości kobiet występują co najmniej jeden lub dwa łagodne lub umiarkowanego stopnia efekty uboczne, ale u niektórych mogą pojawić się bardziej uciążliwe. Zmniejszenie dawki do potrzebnego minimum, które powoduje zanik miesiączki, pozwala na zminimalizowanie efektów ubocznych. Efekty uboczne są zazwyczaj mało poważne pod kątem medycznym 6], ale mogą być nieprzyjemne i utrudniać życie. Niektóre kobiety nie są w stanie zakończyć kuracji, ponieważ nie są w stanie zaakceptować tych efektów [7]. Głównymi efektami ubocznymi są: trądzik, wzdęcia, plamienia na początku przyjmowania leku, bolesność piersi, depresja, zawroty głowy, zatrzymanie wody w organizmie, bóle głowy, nieregularne krwawienia, ospałość, zmiany nastroju, nudności, przedłużające się krwawienie, plamienia w trakcie cyklu, wymioty i przyrost wagi [2,5,8]. Jeśli podejrzewasz, że u Ciebie 4 / 8

5 pojawiły się inne efekty uboczne niż wyżej wymienione, porozmawiaj ze swoim lekarzem. Mocne i nieregularne krwawienie oraz plamienie można ograniczyć poprzez zwiększanie dawki do momentu ustąpienia krwawienia [5]. Plamienia na początku przyjmowania leku można się pozbyć przyjmując estrogen przez 7 dni [2]. Wkładka domaciczna lewonorgestrel jest czasami wyrzucana przez macicę, szczególnie w trakcie pierwszego roku [9]. Nieczęsto może ona przebić (przedostać się przez) macicę (szczególnie gdy zostanie włożona w ciągu 6 tygodni od porodu naturalnego lub 12 tygodni od porodu poprzez cesarskie cięcie), lub doprowadzić do infekcji miednicy (zwłaszcza w ciągu pierwszych 3 tygodni po jej założeniu) [9]. Efekty uboczne progestyn są odwracalne. Za wyjątkiem odmiany depot octanu medroksyprogesteronu, efekty uboczne zazwyczaj ustępują tuż po zakończeniu kuracji. Efekty uboczne octanu medroksyprogesteronu w wersji depot (o przedłużonym działaniu) zanikają po wydaleniu leku z ciała, które może potrwać od paru tygodni do paru miesięcy w zależności od przyjętej dawki i umiejętności ciała do metabolizowania leku. Nie ma żadnych znanych długotrwałych efektów ubocznych terapii progestynami. SKUTECZNOŚĆ W ŁAGODZENIU BÓLU Przeprowadzono niewiele badań w zakresie skuteczności progestyn w leczeniu endometriozy [10]. Jednakże, wyniki badań klinicznych przeprowadzonych do dnia dzisiejszego sugerują, że różne progestyny są tak samo skuteczne [2], i gdy są brane bez przerwy (codziennie), łagodzą ból związany z endometriozą również skutecznie co inne leki hormonalne [2,8,10]. Jednakże, nie są one zazwyczaj skuteczne, jeśli przyjmuje się je w czasie fazy lutealnej (w drugiej połowie) cyklu miesiączkowego [10]. Progestyny kontrolują objawy bólowe u około 3 na 4 kobiet [4]. Jednakże, mogą one nie usuwać objawów bólowych zupełnie [7]. Po zakończeniu terapii często następuje nawrót objawów [7]. Nawrót ten może wystąpić po paru miesiącach bądź latach od końca terapii. Podobnie jak wszystkie leki hormonalne stosowane w leczeniu endometriozy, odpowiedź organizmów kobiet na progestyny różni się bardzo szeroko, a reakcja poszczególnych kobiet na różne progestyny może być również różnorodna. Nie ma możliwości przewidzenia jak zareagujesz na daną progestynę, tak więc czasami trzeba szukać metodą prób i błędów takiego leku, który zadziała w Twoim przypadku. Stosowanie przed zabiegiem chirurgicznym 5 / 8

6 Nie ma żadnych dowodów uzasadniających zastosowanie terapii lekiem hormonalnym w ramach przygotowania do zabiegu chirurgicznego [11]. Stosowanie po zabiegu chirurgicznym Istnieją pewne dowody uzasadniające stosowanie terapii lekiem hormonalnym po zabiegu chirurgicznym w celu stłumienia wzrostu i rozwoju pozostałych po zabiegu lub nowych wszczepów endometrialnych [11,12]. Stosowanie w nawracającej endometriozie U kobiet z nawracającą endometriozą można stosować powtórne leczenie progestynami. Niektórzy ginekolodzy zalecają, aby kobiety z przewlekłą endometriozą przyjmowały progestyny przez dłuższy okres czasu, aby zapobiec bólom oraz uniknąć nagłego ich pojawienia się po zatrzymaniu kuracji. W takich przypadkach należy przyjmować jedynie dawkę minimalną, która powoduje zatrzymanie krwawień miesiączkowych. W przypadku przyjmowania progestyn przez wiele lat, istnieje ryzyko ubytku masy kostnej wywołane brakiem estrogenu, dlatego należy porozmawiać z lekarzem o regularnej kontroli gęstości kości. SKUTECZNOŚĆ W LECZENIU NIEPŁODNOŚCI Żadna z progestyn podobnie jak wszystkie leki stosowane w przypadku endometriozy nie zwiększy szans na zajście w ciążę, tak więc nie powinny być stosowane jako lek na niepłodność [8]. REGULARNE KONTROLE Po około 6-8 tygodniach od rozpoczęcia kuracji powinnaś spotkać się ze swoim ginekologiem i porozmawiać na temat postępów w leczeniu. Skontaktuj się ze swoim lekarzem, jeśli pomiędzy wizytami kontrolnymi pojawiają się jakieś problemy. CIĄŻA I KARMIENIE PIERSIĄ Jeżeli istnieje jakiekolwiek prawdopodobieństwo, że możesz być w ciąży, nie powinnaś rozpoczynać lub kontynuować kuracji progestynami, ponieważ leki te mogą spowodować nieprawidłowości w rozwoju płodu. W trakcie kuracji powinnaś również stosować metody antykoncepcji niehormonalnej (takie jak prezerwatywa lub wkładka antykoncepcyjna) [9]. Nie zaleca się stosowania progestyn w czasie karmienia piersią. Niewielkie ilości progestyn zostały znalezione w mleku matek, które je przyjmowały, a wpływ tych leków na dzieci nie jest 6 / 8

7 znany. INTERAKCJE Żadne z progestyn nie wykazują interakcji z pokarmami czy alkoholem. Za wyjątkiem obu postaci octanu medroksyprogesteronu, żadne z progestyn nie wykazuje interakcji z innymi lekami. Octan medroksyprogesteronu wykazuje interakcje z rzadko stosowanym lekiem - aminoglutetimidem [9]. Octan medroksyprogesteronu w wersji depot (o przedłużonym działaniu) może oddziaływać z lekami indukującymi enzymy wątrobowe, takimi jak karbamazepina i fenytoina [9]. BIBLIOGRAFIA 1. Kistner R W. The use of newer progestins in the treatment of endometriosis. Am J Obstet Gynecol 1958;75: Kennedy S, Bergqvist A, Chapron C, D'Hooghe T, Dunselman G, Greb R, Hummelshoj L, Prentice A, Saridogan E. ESHRE guideline for the diagnosis and management of endometriosis. Human Reprod 2005;20(10): Schweppe K-W. Current place of progestins in the treatment of endometriosis-related complaints. Gynecol Endocrinol 2001;15(S6): Vercellini P, Fedele L, Pietropaolo G, Frontino G, Somigliana E, Corsignani PG. Progestogens for endometriosis: forward to the past. Hum Reprod Update 2003;9: Kennedy S. The patient s essential guide to endometriosis. United Kingdom: Alden, Winkel CA, Scialli AR. Medical and surgical therapies for pain associated with endometriosis. J Womens Health Gend Based Med 2001;10: Royal College of Obstetricians and Gynaecologists. Clinical green-top guidelines: the investigation and management of endometriosis. RCOG, Hughes E, Fedorkow D, Collins J, Vandekerckhove P. Ovulation suppression for endometriosis. The Cochrane Database of Systematic Reviews 2003, Issue 3. Art. No.: CD Australian Medicines Handbook Pty Ltd. Australian Medicines Handbook Adelaide: Australian Medicines Handbook Pty Ltd, / 8

8 10. Prentice A, Deary AJ, Bland E. Progestagens and anti-progestagens for pain associated with endometriosis. The Cochrane Database of Systematic Reviews 2000, Issue 2. Art. No.: CD Vercellini P, Frontino G, De Giorgi O, Pietropaol G, Pasin R, Crosignani PG. Endometriosis: preoperative and postoperative medical treatment. Obstet Gynecol Clin North Am 2003;30: Gambone JC, Mittman BS, Munro MG, Scialli AR, Winkel CA. Consensus statement for the management of chronic pelvic pain and endometriosis: proceedings of an expert-panel consensus process. Fertil Steril 2002;78: Podziękowania autora dla poniższych osób za recenzję tego artykułu przed jego publikacją: Paolo Vercellini, Associate Professor, University of Milano, Italy Martin Sillem, Doctor Med, DRK Krankenhaus Neuwied, Germany Dziękujemy za zgodę na tłumaczenie powyższego artykułu Lone Hummelshoj, redaktorce endometriosis.org. Źródło: 8 / 8