Zator. Badanie obiektów o znaczeniu turystycznym, przyrodniczym, kulturowym i historycznym obszaru LGR Dolina Karpia

Transkrypt

1 Zator 1

2 Ratusz Miejski, położenie: N E zatorski ratusz jest budowlą neogotycką wybudowaną w 1903 roku według projektu architekta Jana Karola Sas-Zubrzyckiego. Mieści się przy zachodniej pierzei rynku. Obecna budowla jest jednopiętrowa. Wybudowana z cegły. Dach ratusza jest dwuspadowy. Profilowany gzyms oddziela poszczególne kondygnacje. Okna umieszczone są we wnękach i posiadają stylowe łuki. Fryz arkadowy mieści się na wysokości piętra. Ratusz posiada również metalową wieżyczkę z orłem. Na fasadzie głównej umieszczony jest herb miasta. Obecnie jest siedzibą Urzędu i Rady Miasta oraz Urzędu Stanu Cywilnego. Adres: Zator, Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego 1. 2

3 Pomnik głaz, położenie: N E Usytuowany na płycie rynku pomnik głaz, odsłonięty w 1992 roku. Poświęcony Mieszkańcom Ziemi Zatorskiej poległym i zaginionym w czasie II Wojny Światowej oraz zamordowanym w hitlerowskich i stalinowskich obozach zagłady. 3

4 Rynek zatorski, połozenie: N E Urbanistyczny układ rynku o cechach XIV-wiecznych w miejscowości Zator. Obecny kształt uzyskał pod koniec XIV wieku w wyniku drugiej lokacji miasta. Układ zabudowy przy Rynku jest szachownicowy. Kiedyś przy rynku stała bożnica żydowska, ale została zniszczona przez hitlerowców. Najbardziej okazały budynek przy Rynku to ratusz (XVI wiek pierwsza wzmianka). Na rynku jest też Miejski Ośrodek Kultury (budynek z XIX wieku, dawniej budynek sądu). Na płycie rynku stoi pomnik głaz, odsłonięty w 1992 roku. 4

5 Kościół parafialny pw. św. Wojciecha i św. Jerzego, położenie: N E Kościół z (1393) gotycki z elementami neogotyku. Kilkukrotnie restaurowany, ostatnio w latach z częściową przebudową wnętrza. Wewnątrz kościoła liczne pamiątki. W krypcie pod kościołem spoczywają kolatorzy zatorskiej świątyni m.in. Anna z Tyszkiewiczów Potocka-Wąsowiczowa i jej mąż gen. St. Wąsowicz, adiutant Napoleona I oraz Maurycy i Ludwika Potoccy. Wewnątrz kościoła neogotycki ołtarz z obrazem Matki Boskiej Śnieżnej okrytym srebrną sukienką oraz droga krzyżowa autorstwa słowackiego malarza Bohuna. Obraz Chrystusa w koronie cierniowej, dwa inne w nawie prawej. Tył wnętrza kościoła nowoczesny, żelbetonowy. Chór organowy modernistyczny. Organy dwuwieżowe, piszczałkowe o barokowym brzmieniu, nowoczesne. Jest to kościół dziekański. 5

6 Figura sw. Jana Kantego, położenie: N E

7 Pałac w Zatorze, położenie: N E Zamek zatorski stoi nad stromym stokiem nad rzeką Skawa w centrum miasta, pierwotnie zamek książęcy o cechach obronnych z XV w., zabytek klasy I, siedziba zatorskich książąt, później starostów. W 1778 roku zakupiony przez Duninów i częściowo przebudowany z dobudową drugiego piętra. Kolejni prywatni właściciele pałacu i dóbr zatorskich: Poniatowscy, Tyszkiewiczowie, Wąsowiczowie, Potoccy. W 1836 roku Potoccy częściowo przebudowali i odrestaurowali pałac wg. projektu F.M. Lanciego nadając mu formę rezydencji w stylu romantycznego neogotyku. Od 1946 roku jest siedzibą Instytutu Zootechniki, ostatnio Rybackiego Zakładu Doświadczalnego. W latach gruntownie odrestaurowany. Na parterze bogato zdobione sale: myśliwska, złota, paprociowa, bluszczowa. Jest on całkowicie zachowany choć w postaci neogotyckiego pałacu. Elementy obronne nie są widoczne, zanikały one zresztą już w XVI w. gdy miejskie fortyfikacje przestały istnieć. Obiekt ma kształt prostokąta o trzech kondygnacjach z wysuniętą na zewnątrz w formie ryzalitu wieżą. Jest ona wyższa o jedną kondygnację od reszty budynku. Ta część jest najstarsza i pochodzi z pierwotnego zamku gotyckiego. Przy obu krótszych bokach stoją przybudówki, od południa loggia, od północy budynek gospodarczy. Wejście znajduje się od zachodu. O neogotyckim charakterze świadczą blanki na wieży i bramie, portal wejściowy oraz dekoracje przy gzymsie i oknach. Przy zamku stoi także neogotycka oficyna. Wnętrza posiadają cenne malowidła i sztukaterie w stylu pompejańskim wykonane przez Włocha Liattiego i jego pomocnika Kajetana Golińskiego. Uwagę zwracają w salach piękne sklepienia, które nie zostały zniszczone przez Niemców. W sali złotej natrafiono nawet na ślady 14-karatowego złota. Z bogatego wyposażenia zamku zachowały się tylko marmurowe kominki i również marmurowa płyta z napisem tureckim odnoszącym się do budowy meczetu w 1716 r. z fundacji wielkiego wezyra Alego Paszy znaleziona we wsi Dworki. Bogate wyposażenie Słynne było wyposażenie zamku zatorskiego w XIX w. Potoccy sprowadzili tu bowiem wiele wspaniałych dzieł sztuki i pamiątek narodowych. Wymienia się m.in. arcydzieła rzeźby, stare zbroje, posążki egipskie i greckie, mozaiki, marmury, stylowe meble, srebrną tacę królowej Bony, pozłacane sztućce Napoleona, róg myśliwski z kości słoniowej króla Augusta II, siodła królów Sobieskiego i Batorego, pas do ładownicy księcia Poniatowskiego, grot od sztandaru Stanisława Augusta, część apteczki Augusta III. Na pierwszym piętrze ówczesnego zamku urządzono galerię i bibliotekę. W galerii podziwiać można było m.in. obrazy Leonardo da Vinci, Bacciarellego, weneckiego malarza Bernarda Canaletto, hiszpańskiego mistrza Francisco Zurbarana, flamandzkiego klasyka Mirwelta, nadwornego malarza Filipa IV - Diego de Silva Velazqueza. Obraz da Vinci chciała odkupić w XVIII w. galeria we Florencji za astronomiczną kwotę 100 tys franków, jednak dzieło pozostało nad Skawą. Niestety kolekcja została wywieziona przez Niemców w 1939 r. Wcześniej jednak potomkowie Maurycego Potockiego zdążyli przenieść jakąś jej część do swojego majątku w Jabłonnie. 7

8 8

9 9

10 Plac zabaw, położenie: N E Zator, ul.piastowska 10

11 Park krajobrazowy z zabytkowym drzewostanem, położenie: N E Park znajduje się w południowo-wschodniej części miasta Zator. Zajmuje spory obszar nad rzeką Skawą. Od północy graniczy z ulicą Piastowską i Wałową, od zachodu z ulicą Wadowicką. Południową granicę wyznacza ulica Parkowa. Mieszkańcy Zatora znają ten park pod nazwą stary park na Krzywdzie. Strzeliste stare świerki o obwodzie cm w liczbie około 20 sztuk robią ogromne wrażenie. Największy dąb szypułkowy (Quercus robur) w obwodzie ma 450 cm, pozostałe w granicach 300 cm. Jesiony wyniosłe (Fraxinus excelsior) osiągnęły obwód 300 cm. Spotkać tu można olchy o obwodzie 200 cm, a także dorodne kasztanowce i modrzewie. W runie parkowym kokoryczka wielokwiatowa (Polygonatum multiflorum), kopytnik pospolity (Asarum europaeum). Z krzewów spotkać można: leszczynę i czeremchę. Z dochodzącego z koron drzew śpiewu ptaków, przebija wyraźnie zięba, pierwiosnki, sikorki i stukot dzięcioła. 11

12 Dolina Dolnej Skawy, Obszar Natury 2000, położenie: N E Powierzchnia : ha Kod obszaru : PLB Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: obszar specjalnej ochrony ptaków (Dyrektywa Ptasia) Dolina położona jest we wschodniej części mezoregionu Dolina Górnej Wisły, wchodzącego w skład Kotliny Oświęcimskiej. Obejmuje fragment doliny Wisły i uchodzącej do niej rzeki Skawy. Pierwsze stawy rybne w dolinie górnej Wisły powstały na przełomie XIII i XIV wieku. W kolejnych stuleciach stawy zostały rozbudowane i do dzisiaj funkcjonują. Jednym z najstarszych stawów karpiowych jest staw w Zatorze. Na większości prowadzona jest intensywna hodowla karpia. Znajduje się tu zanikające w siedliskach naturalnych stanowiska orzecha kotewki wodnej i grzybieńczyka wodnego. Obok karpia-głównego gatunku hodowlanego, prowadzi się hodowlę lina, jazia, tołpygi, amura, karasi oraz ryb drapieżnych. Charakterystyczną cechą krajobrazu jest mozaika użytków: pól uprawnych, otwartych wód stawów hodowlanych i użytków zielnych. Na skutek eksploatacji żwiru znajdują się zalane wyrobiska. Na wschód od Oświęcimia zachował się płat grądu subkontynentalnego z przewagą starych okazów lipy. Utworzono dwa rezerwaty przyrody - Żaki i Przeciszków. W ostoi stwierdzono występowanie 17 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Liczebność 2 gatunków spełniają kryteria międzynarodowej ostoi ptaków. 7 gatunków zostało wymienionych w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako ptaki zagrożone. Dolina jest jedną z najważniejszych w Polsce ostoi ślepowrona i bączka. Teren ten ma również duże lokalne znaczenie dla lęgowej rybitwy białowąsej i rzecznej, których lęgi są bardzo nieregularne. Stwierdzono tu przystępowanie do lęgów 1 pary podgorzałki-gatunku zagrożonego wyginięciem w skali globalnej. 12

13 Figura św. Jana Nepomucena z XIX w., położenie: N E

14 Dawny dom ubogich starców tzw. "szpitalka", położenie: N E Znajduje się na osiedlu "Morysina" w Zatorze. Pierwotnie wzmiankowany w 1507 r. obecny budynek z przełomu XIX / XX w. 14

15 Grobowiec należący do księżnej Apolonii Poniatowskiej, położenie: N E Grobowiec znajduje się obok kościoła w kształcie antycznego sarkofagu należący do księżnej Apolonii Poniatowskiej, właścicielki dóbr zatorskich w XVIII/XIX w. 15

16 Regionalny Ośrodek Kultury Doliny Karpia w Zatorze im. Jana Matejki, Położenie: N E REGIONALNY OŚRODEK KULTURY DOLINY KARPIA w ZATORZE IM. JANA MATEJKI Dyrektor: Elżbieta Mostowik PLAC JANA MATEJKI ZATOR TEL zyciezip@interia.pl okzator@gmail.com www: 16

17 Miejska Strefa Rekreacji Dzieci, położenie: N E Plac aktywnego wypoczynku przy Przedszkolu Samorządowym w Zatorze oddany do użytkowania 1 czerwca 2011 r. Miejska strefa rekreacji dzieci zawiera warownię, dwie huśtawki, dwie piaskownice oraz statek. 17

18 Cmentarz żydowski w Zatorze, położenie: N E Cmentarz żydowski w Zatorze położony jest w południowej części miejscowości, przy ul. Słonecznej. Nieznana jest dokładna data założenia tej nekropolii, prawdopodobnie cmentarz powstał w połowie XIX wieku. Do dziś na powierzchni około 0,5 ha zachowało się około pięćdziesięciu nagrobków lub ich fragmentów, w formie tradycyjnych macew i obelisków. W ich półokrągłych lub dwuspadowych zwieńczeniach można odnaleźć charakterystyczne dla żydowskiej sztuki sepulkralnej reliefy przedstawiające między innymi: Gwiazdę Dawida, świeczniki czy korony. Większość nagrobków posiada epitafia wyryte w języku hebrajskim. Tylko jedna w całości zachowana stela posiada również inskrypcję w języku polskim, na "dwujęzycznych" nagrobkach widnieją napisy w języku niemieckim, a na fragmentarycznie zachowanych nagrobkach Chawy Nasselrath i Rebeki Natawitz inskrypcje w języku niemieckim zapisano alfabetem hebrajskim. W 2007 r. dzięki staraniom Anny Kulpy, studentki judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego i jednocześnie pracownika Działu Edukacji Muzeum Galicja w Krakowie, cmentarz w Zatorze doczekał się częściowej inwentaryzacji. Wykonana została dokumentacja fotograficzna nagrobków wraz z tłumaczeniem epitafiów. Najstarsza zidentyfikowana płyta nagrobna upamiętnia osobę zmarłą w 1864 roku. Obecnie cmentarzem administruje Gmina Żydowska w Bielsku-Białej. 18

19 Parking, ul. Spadzista, położenie: N E Parking, położenie: N E Parking, Plac Piłsudskiego, położenie: N E

20 Zbiornik Piastowski Zator, położenie: N E Podstawowe informacje: Powierzchnia około 6 h. Średnia głębokość 1,5 m. Informacje kontaktowe: Tel.: Tel.: WWW: Pełna informacja: Rybostan: karp, karaś, leszcz, sum, jaź, szczupak, płoć. Łowisko znajduje się w pobliżu rzeki Skawy. Przy zbiorniku znajdują się altanki, ławki, stoły, miejsca do palenia ognisk. Wokół zbiornika przebiegają ścieżki rowerowe. W budowie znajduje się pole namiotowe i karawaningowe. Dojazd do zbiornika od strony rynku zatorskiego przez ulicę Piastowską. Szlak Kraków-Morawy-Wiedeń Greenways Kraków-Morawy-Wiedeń Greenways to międzynarodowy, polsko-czesko-austriacki, szlak dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego tworzony w oparciu o sieć tras rowerowych, pieszych, wodnych, konnych oraz edukacyjnych ścieżek tematycznych. Jego oś główną stanowi 780-kilometrowa trasa rowerowa, która łączy zabytkowe miasta i miasteczka, a także cenne przyrodniczo, krajobrazowo i kulturowo tereny wiejskie w samym sercu Europy Środkowej. Trasa zaczyna się w Krakowie na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej i biegnie przez Dolinę Oświęcimską, Ziemię Pszczyńską i Śląsk Cieszyński. Szlak prowadzi przez Beskidy na pograniczu polsko-czeskim, a następnie przez Morawy Południowe, gdzie pośród winnic dociera do Dolnej Austrii i Wiednia. W ramach inicjatywy greenway mieszkańcy terenów wzdłuż szlaku zachęcani są do sadzenia lokalnych odmian drzew owocowych, aby zielony szlak Kraków-Morawy- Wiedeń stał się w przyszłości najdłuższą aleją drzew owocowych w Europie. 20

21 21

22 Publiczna Biblioteka im. Pawła z Zatora, położenie: N E Zator, Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego 2 tel bib_pub.zator@vp.pl Godziny otwarcia: poniedziałek wtorek środa czwartek piątek sobota Pomimo braku dokumentu potwierdzającego fakt powołania do życia Miejskiej Biblioteki Publicznej w Zatorze, przyjęto 1 czerwca 1948 r. (na podstawie pierwszego wpisu w księdze inwentarzowej) jako datę powstania biblioteki. Księgozbiór, w liczbie 100 woluminów, stanowiły wtedy książki przydzielone z Ministerstwa Oświaty oraz te zakupione z funduszu inwestycyjnego Kuratorium Oświaty w Krakowie. Jako pierwszy funkcję kierownika zatorskiej placówki objął Józef Dziob. Jego następcami byli: od 1952 roku Hubert Stiebal, od 1959 r. Marta Tabak /obecnie Matura /, od 1 kwietnia 1996 roku Lidia Baluś. Do 1991 roku biblioteka działała jako samodzielna placówka, początkowo nosząc nazwę Miejska Biblioteka Publiczna, a następnie Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Zatorze. W 1991 roku niniejsza biblioteka została włączona w struktury Ośrodka Kultury w Zatorze. 22

23 Restauracja Mysliwska w Zatorze, położenie: N E Restauracja Myśliwska ulokowana jest w XIX-wiecznej kamienicy przy Rynku w Zatorze. Oferujemy: tradycyjną kuchnie polską, dania regionalne, specjalność: dziczyzna, potrawy z ryb - karp po zatorsku, profesjonalną organizacje przyjęć okolicznościowych na życzenie klienta (przyjęcia weselne, bale, komunie itp.), miejsca noclegowe w pokojach jedno-, dwu-, trzy- oraz czteroosobowych, możliwość zaparkowania w bezpiecznym miejscu, miłą, domową atmosferę. Godziny otwarcia pn. - cz.: 10:00-22:00 pt. - so.: 10:00-24:00 niedziela: 09:00-22:

24 REVEL- PUB, położenie: N E Zator Rynek 14 podziemia supermarketu Hana tel ,

25 Kebab Istambuł, położenie: N E Rynek 2; Zator czynne codziennie pn-pt: sb: nd:

26 Stowarzyszenie Doliny Karpia - Zator, położenie: N E Rynek 2, Zator tel(33)