UCHWAŁA NR IV/23/2015 RADY GMINY STAROGARD GDAŃSKI. z dnia 19 lutego 2015 r.

Transkrypt

1 UCHWAŁA NR IV/23/2015 RADY GMINY STAROGARD GDAŃSKI z dnia 19 lutego 2015 r. w sprawie przyjęcia Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Starogard Gdański na lata Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym ( Dz. U. z 2013 r., poz. 594 ze zm.), art. 17 ust.1 pkt1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej ( Dz. U. z 2013., poz. 182 ze zm.) uchwala się, co następuje: 1. Uchwala się Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Starogard Gdański na lata , stanowiącą załącznik nr 1 do uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy. 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem jej ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Pomorskiego. Przewodniczący Rady Gminy Jacek Olszewski Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 1

2 Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr IV/23/2015 Rady Gminy Starogard Gdański z dnia 19 lutego 2015 r. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Starogard Gdański na lata SPIS TREŚCI 2014 WSTĘP I. CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA 1. STRUKTURA STRATEGII 2. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE TWORZENIA STRATEGII 3. OCENA WDROŻENIA STRATEGII OBOWIĄZUJĄCEJ DO 2013 ROKU II. CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO-ANALITYCZNA 1. POŁOŻENIE I POWIERZCHNIA GMINY 2. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA 3. KOMUNIKACJA I TRANSPORT 4. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA 5. SYTUACJA GOSPODARCZA 6. PROBLEMY NA RYNKU PRACY 7. ASOBY I WARUNKI MIESZKANIOWE 8. BEZDOMNOŚ 9. EDUKACJA 10. KULTURA 11. SPORT I REKREACJA 12. TURYSTYKA 13. SYTUACJA DZIECKA 14. OCHRONA ZDROWIA 15. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE 16. POMOC SPOŁECZN 17. SYTUACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH 18. PROBLEMY UZALEŻNIEŃ I PRZEMOCY W RODZINIE 19. PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII ŚRODOWISKA LOKALNEGO 20. SEKTOR POZARZĄDOWY 21. ANALIZA SWO 22. PODSUMOWANIE DIAGNOZY III. CZĘŚĆ PROGRAMOWA 1. MISJA, CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE, KIERUNKI DZIAŁAŃ 2. WDROŻENIE STRATEGII, MONITOROWANIE JEJ REALIZACJI 3. PROGRAMY I PROJEKTY IV. UWAGI KOŃCOWE Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 1

3 WSTĘP Zarządzanie strategiczne oparte na opracowywaniu, wdrażaniu i kontroli realizacji planów strategicznych, umożliwia dostosowanie funkcjonowania jednostek terytorialnych do zmian zachodzących w otoczeniu. W zakresie polityki społecznej na poziomie zarządzania lokalnego (gminnego) podstawową rolę wśród tego typu planów pełni strategia rozwiązywania problemów społecznych. Strategia pozwala na racjonalizację lokalnej polityki społecznej, określa misję oraz wyznacza cele strategiczne i działania, których wdrożenie powinno w znaczny sposób przyczynić się do rozwiązania wielu problemów społecznych i zminimalizować skutki szeroko rozumianych kwestii społecznych. Dokument stanowi podstawę do realizacji stosunkowo trwałych wzorów interwencji społecznych, które mają przyczynić się do poprawy warunków życia mieszkańców, w szczególności tych, którzy są zagrożeni marginalizacją i wykluczeniem społecznym, i doprowadzić do integracji społecznej. Niniejsza strategia została opracowana w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim przy merytorycznym wsparciu Ośrodka Kształcenia Służb Publicznych i Socjalnych Centrum AV w Częstochowie. Pomoc zewnętrzna polegała głównie na doradztwie i systematyzacji układu głównych elementów wypracowanego dokumentu. Strategia jest dokumentem uspołecznionym. W pracach nad nim uczestniczyli przedstawiciele samorządu lokalnego, środowisk pomocy społecznej, rynku pracy, oświaty, kultury, ochrony zdrowia, Policji i sądownictwa, przedstawiciele organizacji pozarządowych, Kościoła, mieszkańcy gminy oraz eksperci. Dokument został przygotowany na lata Jest zgodny z założeniami odnoszących się do polityki społecznej dokumentów strategicznych przygotowanych na poziomie europejskim, ogólnopolskim i samorządowym i umożliwia ubieganie się o środki zewnętrzne, m.in. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Strategia stanowi materiał wyjściowy do opracowania szczegółowych programów i projektów pomocy społecznej. Skuteczność wyznaczonych w niej działań pomocowych będzie zależała zarówno od posiadanych i pozyskanych przez gminę środków finansowych, jak i szerokiej, aktywnej i skoordynowanej współpracy przedstawicieli administracji samorządowej i partnerów społecznych, w tym organizacji pozarządowych. I. CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA 1. STRUKTURA STRATEGII Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Starogard Gdański składa się z trzech zasadniczych części, tj. części wprowadzającej, diagnostyczno-analitycznej i programowej. Część wprowadzająca zawiera informacje na temat organizacji strategii oraz uwarunkowań zewnętrznych (prawnych i strategiczno-programowych) tworzenia dokumentu. Obejmuje również ocenę stopnia wdrożenia strategii obowiązującej w poprzednim okresie programowania. Część diagnostyczno-analityczna zawiera informacje ogólne dotyczące gminy oraz diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej w gminie, która została oparta na badaniu źródeł zastanych, tj. danych pozyskanych z instytucji i organizacji działających w gminie bądź obejmujących zasięgiem działania jej mieszkańców, identyfikacji mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń lokalnego systemu polityki społecznej (SWOT), a także analizie ankiet, skierowanych do przedstawicieli funkcjonujących w gminie placówek oświatowych oraz reprezentantów środowiska lokalnego (liderzy lokalni, mieszkańcy). Diagnoza została przeprowadzona w następujących obszarach: Infrastruktura techniczna; Komunikacja i transport; Demografia; Gospodarka; Rynek pracy; Zasoby i warunki mieszkaniowe; Bezdomność; Edukacja; Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 2

4 Kultura; Sport i rekreacja; Turystyka; Sytuacja dziecka; Ochrona zdrowia; Bezpieczeństwo publiczne; Pomoc społeczna; Sytuacja osób niepełnosprawnych; Problemy uzależnień i przemocy w rodzinie; Działalność organizacji pozarządowych. Część programowa zawiera najistotniejsze założenia polityki społecznej gminy na najbliższe lata. Są one ujęte w formie misji, celów strategicznych, celów operacyjnych i kierunków działań. W części programowej są również wskazane podmioty realizujące strategię i współdziałające w jej realizacji, źródła finansowania i czas realizacji wyznaczonych w dokumencie działań. Ponadto przedstawione są ramy finansowe strategii, prognoza zmian oraz informacja na temat sposobu wdrożenia dokumentu i prowadzenia monitoringu jego realizacji. Dla realnej oceny stopnia wdrożenia dokumentu jest przygotowany wykaz wskaźników monitoringowych. Część programowa zawiera także omówienie projektów zaproponowanych przez przedstawicieli instytucji gminy i organizacji pozarządowych działających w obszarze polityki społecznej. Poniższy diagram prezentuje strukturę Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Starogard Gdański. Diagram 1. Struktura dokumentu strategii CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA Informacja na temat organizacji strategii Uwarunkowania zewnętrzne (prawne i strategiczno-programowe) tworzenia dokumentu CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO-ANALITYCZNA Analiza źródeł zastanych danych pozyskanych z instytucji i organizacji działających w gminie bądź obejmujących zasięgiem działania jej mieszkańców. Analiza źródeł wywołanych ankiet, skierowanych do przedstawicieli funkcjonujących w gminie placówek oświatowych oraz reprezentantów środowiska lokalnego (liderzy lokalni, mieszkańcy). Identyfikacja mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń lokalnego systemu polityki społecznej (analiza SWOT) CZĘŚĆ PROGRAMOWA Misja Cele strategiczne, operacyjne, kierunki działań Wdrożenie strategii, monitorowanie jej realizacji. Programy i projekty 2. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE TWORZENIA STRATEGII 2.1. PODSTAWY PRAWNE Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 3

5 Gminna strategia rozwiązywania problemów społecznych, podobnie jak inne dokumenty strategiczne przygotowywane na różnych szczeblach administracji publicznej, jest dokumentem uwarunkowanym prawnie. Obowiązek jej opracowania wynika wprost z art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 182 z późn. zm.), który w ramach zadań własnych gminy przewiduje opracowanie i realizację gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. Na treść i realizację gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych mają również wpływ inne akty prawne. Należą do nich: ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2013 r, poz. 594 z późn. zm.), ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz z późn. zm.), ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz.135 z późn. zm.), ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz.1456 z późn. zm.), ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz z późn. zm.), ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r. Nr 180, poz z późn. zm.). ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz.124 z późn. zm.), ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 674, z późn. zm.), ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225 z późn. zm.), ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z późn. zm.), ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 966 z późn. zm.), ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1118), ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1457), ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz. U. z 2011 r., Nr 231, poz. 1375), ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz z późn. zm.), ustawa z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustalaniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz. U. z 2014 r., poz. 567). Podczas realizacji strategii zajdzie również potrzeba odwołania się do innych aktów prawnych, m.in. z zakresu edukacji, kultury, ochrony zdrowia i budownictwa socjalnego PODSTAWY STRATEGICZNO-PROGRAMOWE Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Starogard Gdański jest dokumentem zgodnym z dokumentami strategicznymi i programowymi, które funkcjonują na poziomie europejskim, ogólnopolskim, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Dokumenty te tworzą warunki do podejmowania działań opartych na zasadzie pomocniczości państwa przy wykorzystaniu zasobów tkwiących w środowiskach lokalnych i aktywności środowisk zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem społecznym DOKUMENTY EUROPEJSKIE I KRAJOWE Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu jest dokumentem, którego głównym celem jest wyjście z kryzysu, w jakim w ostatnich latach Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 4

6 znalazła się gospodarka europejska, powrót na ścieżkę rozwoju i pozostanie na niej. Strategia, której założeniem jest stworzenie większej liczby miejsc pracy i podniesienie standardu życia, obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety: 1. Rozwój inteligentny rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji; 2. Rozwój zrównoważony wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; 3. Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. Dokument zawiera również kilka nadrzędnych celów Unii Europejskiej do 2020 roku: zwiększenie stopy zatrudnienia osób w wieku lata z obecnych 69% do co najmniej 75%, osiągnięcie poziomu inwestycji w działalności badawczo-rozwojowej równego 3% PKB, przede wszystkim poprzez poprawę warunków inwestowania w B+R przez sektor prywatny i opracowanie nowego wskaźnika umożliwiającego śledzenie procesów innowacji, ograniczenie emisji dwutlenku węgla co najmniej o 20% w porównaniu z poziomem z 1990 r. lub, jeśli pozwolą na to warunki, o 30%, zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w całkowitym zużyciu energii do 20% oraz zwiększenie efektywności wykorzystania energii o 20%, ograniczenie liczby osób przedwcześnie kończących naukę szkolną do 10% z obecnych 15% oraz zwiększenie odsetka osób w wieku lat posiadających wyższe wykształcenie z 31% do co najmniej 40%, ograniczenie liczby Europejczyków żyjących poniżej krajowej granicy ubóstwa o 25% poprzez wydobycie z ubóstwa 20 mln osób. W ramach trzech priorytetów tematycznych przygotowano siedem projektów przewodnich. Projekt Unia innowacji ma na celu poprawę warunków ramowych i dostępu do finansowania badań i innowacji, co powinno wzmocnić rolę łańcucha innowacji i zwiększyć poziom inwestycji w całej Unii. Z kolei projekt Młodzież w drodze służy poprawie wyników systemów kształcenia oraz podniesieniu atrakcyjności europejskiego szkolnictwa wyższego na arenie międzynarodowej, a projekt Europejska agenda cyfrowa zakłada upowszechnienie szybkiego Internetu oraz umożliwienie gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom czerpanie korzyści z jednolitego rynku cyfrowego. Projekt Europa efektywnie korzystająca z zasobów ma na celu uniezależnienie wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów poprzez zmniejszenie udziału emisji węgla w europejskiej gospodarce, większe wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, modernizację transportu i propagowanie efektywności energetycznej, natomiast projekt Polityka przemysłowa w erze globalizacji służy poprawie otoczenia biznesu, szczególnie w odniesieniu do MŚP, a także wspieraniu rozwoju silnej i zrównoważonej bazy przemysłowej, przygotowanej do konkurowania na rynkach światowych. Celem projektu Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia jest modernizacja rynków pracy poprzez zwiększanie mobilności siły roboczej oraz rozwijanie kwalifikacji przez całe życie, co powinno podnieść współczynnik aktywności zawodowej i lepiej dopasować do siebie popyt i podaż na rynku pracy, a projekt Europejski program walki z ubóstwem zakłada zapewnienie spójności społecznej i terytorialnej, tak aby korzyści płynące ze wzrostu gospodarczego i zatrudnienia były szeroko dostępne, a osoby ubogie i wykluczone społecznie mogły żyć godnie i aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym. Wieloletnie Ramy Finansowe na lata Wieloletnie Ramy Finansowe (WRF) na lata określają priorytety Unii Europejskiej na najbliższe 7 lat, stanowiąc ramy zarówno polityczne, jak i budżetowe (odpowiadając na pytanie w jakich obszarach UE powinna inwestować mniej lub więcej w przyszłości ). Na wniosek Komisji Europejskiej objęto Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny oraz Fundusz Spójności wspólnymi ramami strategicznymi, które obejmują również Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejski Fundusz Morski i Rybacki. Na podstawie przyjętych założeń w okresie programowania Europejski Fundusz Społeczny zapewni finansowanie działań strukturalnych na rzecz spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej w ramach czterech głównych obszarów inwestycji: zatrudnienia, edukacji, włączenia społecznego i usprawniania Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 5

7 administracji publicznej. Natomiast Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji posłuży do finansowania pomocy na rzecz pracowników zwolnionych w następstwie poważnej zmiany strukturalnej oraz łagodzenia skutków, jakie dla rolników pociągają nowe umowy handlowe. W dziedzinie wzrostu zatrudnienia i spójności wprowadzono nowy instrument, jakim jest zarządzany centralnie program Łącząc Europę, który ma na celu finansowanie priorytetowych przedsięwzięć infrastrukturalnych w dziedzinie energii, transportu oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych, których realizacja leży w interesie całej Unii Europejskiej. Nowy program Zdrowie na rzecz wzrostu będzie ukierunkowany na działania o wyraźnej unijnej wartości dodanej, zgodnie z celami Strategii Europa Głównym celem programu jest współpraca z państwami członkowskimi UE w celu ochrony obywateli przed transgranicznymi zagrożeniami zdrowotnymi, osiągnięcia większej stabilności usług opieki zdrowotnej oraz poprawy stanu zdrowia społeczeństwa, przy jednoczesnym zachęcaniu do innowacji w dziedzinie ochrony zdrowia. Narodowa Strategia Integracji Społecznej Narodowa Strategia Integracji Społecznej jest dokumentem, którego celem jest pomoc w procesie włączania się Polski w realizację drugiego z celów Strategii Lizbońskiej, stawiającego na modernizację europejskiego modelu socjalnego, inwestowanie w ludzi oraz zwalczanie wykluczenia społecznego. Działania w tym zakresie mają przyczynić się do: dostosowania edukacji i szkolenia do wymogów życia i pracy w społeczeństwie opartym na wiedzy, rozwijania aktywnej polityki zatrudnienia, przyczyniającej się do tworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy, modernizacji systemu ochrony socjalnej, w tym systemów emerytalnych i ochrony zdrowia, m.in. w celu zapewnienia ich finansowej stabilności oraz odpowiedniej koordynacji z celami polityki edukacyjnej i polityki zatrudnienia, wspierania integracji społecznej, aby uniknąć pojawienia się trwale zmarginalizowanej klasy ludzi niezdolnych do funkcjonowania w społeczeństwie opartym na wiedzy. W ramach kilkunastu obszarów życia społecznego wyznaczonych w Narodowej Strategii Integracji Społecznej sformułowano następujące priorytety: wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym, poprawa jakości kształcenia na poziomie gimnazjalnym i średnim, upowszechnienie kształcenia wyższego i jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy, rekompensowanie deficytów rozwoju intelektualnego i sprawnościowego dzieci, radykalne ograniczenie ubóstwa skrajnego, ograniczenie tendencji do wzrostu różnic dochodowych, ograniczenie bezrobocia długookresowego, zmniejszenie bezrobocia młodzieży, zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób niepełnosprawnych, zwiększenie liczby uczestników w aktywnej polityce rynku pracy ALMP, upowszechnienie kształcenia ustawicznego, wydłużenie przeciętnego dalszego trwania życia w sprawności, powszechne ubezpieczenie zdrowotne, kobiety i dzieci objęte programami zdrowia publicznego, wzrost dostępu do lokali (mieszkań) dla grup najbardziej zagrożonych bezdomnością, dostęp do pracowników socjalnych, rozwój pomocy środowiskowej zwiększenie liczby osób objętych usługami pomocy środowiskowej, Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 6

8 zaangażowanie obywateli w działalność społeczną, realizacja NSIS przez samorządy terytorialne, dostęp do informacji obywatelskiej i poradnictwa. Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER) W nowej perspektywie finansowej Europejski Fundusz Społeczny będzie współfinansował krajowy Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój na lata (PO WER), który został przyjęty uchwałą Rady Ministrów RP w dniu 8 stycznia 2014 roku. Program powstał w odpowiedzi na potrzeby reform w obszarach zatrudnienia, włączenia społecznego, edukacji, szkolnictwa wyższego, zdrowia i dobrego rządzenia. PO WER będzie również wspierać innowacje społeczne oraz współpracę ponadnarodową w wyżej wymienionych obszarach, a także wdrażanie w naszym kraju Inicjatywy na rzecz zatrudnienia osób młodych. Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój jest ukierunkowany na następujące obszary: realizację działań skierowanych do młodych, bezrobotnych osób w wieku od 15 do 24 roku życia i poprawę ich sytuacji na rynku pracy w ramach Inicjatywy na rzecz zatrudnienia osób młodych i Gwarancji dla młodzieży, wdrożenie reform systemów i struktur w wybranych obszarach polityk publicznych, kluczowych z punktu widzenia Strategii Europa 2020 i krajowych programów reform, wspieranie jakości, skuteczności i otwartości szkolnictwa wyższego, jako instrumentu budowy gospodarki opartej o wiedzę, poszukiwanie nietypowych, innowacyjnych, stosowanych w innych krajach metod rozwiązywania problemów społecznych, realizację programów w zakresie mobilności ponadnarodowej. Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój wraz z 16 współfinansowanymi z Europejskiego Funduszu Społecznego regionalnymi programami operacyjnymi stanowi spójną całość, obejmującą interwencje w obszarach zatrudnienia, włączenia społecznego, edukacji oraz dobrego rządzenia. Przy tym PO WER obejmuje 32% przyznanych Polsce środków Europejskiego Funduszu Społecznego, natomiast dla 16 regionalnych programów operacyjnych przeznaczono łącznie 68% tych środków DOKUMENTY REGIONALNE I LOKALNE Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego do 2020 roku Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego została uchwalona przez Sejmik Województwa Pomorskiego w dniu 24 września 2012 roku i obejmuje 14 celów strategicznych ujętych w ramach 3 priorytetów (Konkurencyjność, Spójność, Dostępność). I. KONKURENCYJNOŚĆ 1. Lepsze warunki dla przedsiębiorczości i innowacji; 2. Wysoki poziom edukacji i nauki; 3. Rozwój gospodarki wykorzystującej specyficzne zasoby regionalne; 4. Efektywna sfera publiczna; 5. Silna pozycja i powiązania Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta w układzie ponadregionalnym, głównie bałtyckim. II. SPÓJNOŚĆ 1. Wzrost zatrudnienia i mobilności zawodowej; 2. Silne, zdrowe i zintegrowane społeczeństwo; 3. Rozwój społeczeństwa obywatelskiego; 4. Kształtowanie procesów społecznych i przestrzennych dla poprawy jakości życia; Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 7

9 5. Wzmacnianie subregionalnych ośrodków rozwojowych. III. DOSTĘPNOŚĆ 1. Efektywny i bezpieczny system transportowy; 2. Poprawa funkcjonowania systemów infrastruktury technicznej i teleinformatycznej; 3. Lepszy dostęp do infrastruktury społecznej, zwłaszcza na obszarach strukturalnie słabych; 4. Zachowanie i poprawa stanu środowiska przyrodniczego. W ramach priorytetów II i III do kwestii społecznych odnoszą się trzy niżej wymienione cele strategiczne, wraz z wytyczonymi w ich ramach kierunkami działań: Cel strategiczny 2 Silne, zdrowe i zintegrowane społeczeństwo 1) budowa partnerstwa regionalnego na rzecz realizacji aktywnej polityki społecznej; 2) wspieranie działań na rzecz reintegracji wszystkich grup zagrożonych wykluczeniem; 3) ograniczanie patologii społecznych, m.in. poprzez inicjowanie i wspieranie programów profilaktycznych oraz terapeutycznych; 4) kompleksowe wspieranie funkcjonowania rodziny, w tym tworzenie rozwiązań służących godzeniu pracy zawodowej z wychowywaniem dzieci oraz rozwijanie innych usług społecznych na rzecz rodziny; 5) wspieranie różnorodnych form aktywności, m.in. w odniesieniu do osób w wieku poprodukcyjnym i niepełnosprawnych; 6) poprawa jakości i dostępności usług w zakresie ochrony zdrowia; 7) rozwój profilaktyki prozdrowotnej; 8) wspieranie przedsięwzięć służących promocji zdrowia i proekologicznemu stylowi życia; 9) poprawa bezpieczeństwa publicznego; 10) wspieranie efektywnego funkcjonowania zintegrowanego regionalnego systemu ratownictwa. Cel strategiczny 3 Rozwój społeczeństwa obywatelskiego 1) aktywizacja, wzmacnianie potencjału i stymulowanie powstawania sieciowych struktur organizacji pozarządowych; 2) tworzenie warunków dla rozwoju dialogu społecznego między wszystkimi partnerami zaangażowanymi w rozwój społeczno-gospodarczy regionu; 3) umacnianie partnerstwa organizacji pozarządowych i samorządu terytorialnego dla skutecznej realizacji zadań publicznych, a także wspieranie wzrostu zaangażowania obywatelskiego w życiu publicznym; 4) promocja postaw obywatelskich i działalności prospołecznej; 5) wpieranie działań służących umacnianiu różnorodności i tożsamości regionalnej, utrwalanie dziedzictwa Kaszub, Kociewia, Powiśla i Żuław oraz innych części regionu, pielęgnacja i rozwój języka kaszubskiego i lokalnych dialektów, a także pielęgnowanie tradycji morskich i historycznych, w tym solidarnościowych; 6) wspieranie rozwoju kultury i poprawa dostępności mieszkańców regionu do oferty kulturalnej. Cel strategiczny 4 Kształtowanie procesów społecznych i przestrzennych dla poprawy jakości życia 1) rewitalizacja obszarów regresu społeczno-gospodarczego, zdegradowanych obszarów miejskich, poprzemysłowych i powojskowych, osiedli popegeerowskich, obszarów cennych kulturowo oraz obszarów zdegradowanych przyrodniczo; 2) wspieranie kompleksowej odnowy wsi pomorskiej; Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 8

10 3) racjonalizacja procesów suburbanizacji w otoczeniu metropolii i subregionalnych ośrodków rozwojowych; 4) wspieranie tworzenia optymalnych warunków zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, m.in. dla poprawy mobilności przestrzennej mieszkańców. Strategia Polityki Społecznej Województwa Pomorskiego na lata Strategia Polityki Społecznej Województwa Pomorskiego do 2013 roku, przyjęta uchwałą 1056/L/06 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 24 lipca 2006 r., stanowiła pierwszy dokument wyznaczający kierunki polityki społecznej w regionie. Strategia Polityki Społecznej Województwa Pomorskiego na lata ma za zadanie zweryfikowanie obranych w 2006 r. kierunków regionalnej polityki społecznej i zaplanowanie działań prowadzących do budowania nowego wymiaru integracji społecznej, koniecznego w kontekście zmian demograficznych, gospodarczych oraz społeczno-kulturowych. Realizacja owej strategii ma również przyczynić się do usystematyzowania i zintegrowania działań podejmowanych przez różne podmioty realizujące zadania w szeroko pojętej pomocy społecznej, co w konsekwencji powinno znaleźć odzwierciedlenie w poprawie jakości i zakresie oferowanej pomocy. Strategia Polityki Społecznej Województwa Pomorskiego na lata jest opracowaniem kompleksowym, obejmującym w szczególności programy: przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, wyrównywaniu szans osób niepełnosprawnych, pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, współpracy z organizacjami pozarządowymi. Ze względu na swój dalekosiężny charakter strategia budowana na poziomie lokalnym musi uwzględniać i brać pod uwagę przesłanki zawarte w dokumentach strategicznych podmiotów, z którymi gmina współpracuje na zasadzie partnerstwa. Jednym z nich jest samorząd województwa pomorskiego. Strategia Polityki Społecznej Województwa Pomorskiego na lata pozwala zaplanować działania województwa z zakresu polityki społecznej w taki sposób, aby przeciwdziałać najistotniejszym zagrożeniom społecznym przy aktywnym udziale samorządów lokalnych i organizacji pozarządowych. Zagrożenia takie, jak negatywne skutki ubóstwa i zjawisko wykluczenia społecznego, to wyzwania nie tylko dla Pomorza, ale również dla społeczeństwa współczesnej Europy. Zadaniem samorządu województwa jest nie tylko rozwiązywanie problemów społecznych. To przede wszystkim organizowanie wsparcia i pomocy osobom potrzebującym w miejscu ich zamieszkania, a więc przy udziale jednostek organizacyjnych samorządów lokalnych. Województwo poprzez działalność Regionalnego Ośrodka Pomocy Społecznej pełni rolę wspierającą, aktywizującą, koordynującą i inicjującą nowe rozwiązania, zmierzające tym samym do wyrównywania poziomu życia mieszkańców Pomorza. Strategia określa główne działania samorządu województwa zgodnie z przypisanymi województwu zadaniami z zakresu pomocy społecznej. W trakcie prac nad Strategią dokonano diagnozy stanu społecznego województwa, przeprowadzono analizę SWOT, sformułowano misję ( Wysoka jakość życia mieszkańców wykazujących się dużą aktywnością społeczną i zawodową, realizowaną w atrakcyjnej przestrzeni oferującej w razie potrzeby odpowiednie wsparcie ) oraz wyznaczono następujące cele strategiczne, cele operacyjne i kierunki działań: 1. Właściwie funkcjonująca rodzina 1.1. Ograniczenie wykluczenia społecznego osób i rodzin Wspieranie działań w zakresie aktywizacji społeczno-zawodowej na rzecz poprawy sytuacji życiowej rodzin i osób dotkniętych i zagrożonych wykluczeniem społecznym, wykluczeniem mieszkaniowym i ubóstwem; Doskonalenie systemu monitoringu zjawiska ubóstwa oraz sytuacji osób opuszczających placówki opiekuńczo-wychowawcze, rodziny zastępcze i zakłady karne; Wdrożenie systemu integracji działań instytucji rynku pracy z instytucjami pomocy i integracji społecznej; 1.2. Efektywny system wspierania rodziny i dziecka Rozwój spersonalizowanych i zintegrowanych usług społecznych przeznaczonych w szczególności dla dzieci i młodzieży oraz rodzin zagrożonych dysfunkcją; Rozwój infrastruktury wspierającej działania na rzecz dzieci i młodzieży; Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 9

11 Wzmacnianie lokalnych środowiskowych form aktywizacji społecznej dzieci i młodzieży (profilaktyka wykluczenia społecznego) Zmniejszona skala występowania zjawiska przemocy w rodzinie Przeciwdziałanie występowaniu zjawiska przemocy; Zwiększenie skuteczności podejmowanych interwencji; Ograniczenie skutków przemocy w rodzinie Skuteczna profilaktyka i zminimalizowane negatywne skutki uzależnień w rodzinie i poza nią Wspieranie działań na rzecz profilaktyki uzależnień oraz kształtowania postaw i umiejętności społecznych ważnych dla zdrowia i trzeźwości w środowisku rodzinnym i szkolnym; Zwiększanie skuteczności i dostępności specjalistycznego wsparcia dla rodzin borykających się z problemem uzależnienia; Intensyfikacja działań ograniczających degradację psychofizyczną osób uzależnionych. 2. Integrująca rola polityki społecznej 2.1. Skuteczny i efektywny system pomocy i integracji społecznej Promowanie i wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie pracy z klientem pomocy społecznej; Rozwój interdyscyplinarnej współpracy jednostek organizacyjnych pomocy społecznej z instytucjami rynku pracy, zdrowia, edukacji i kultury; Profesjonalizacja i ustawiczne zwiększanie kompetencji oraz poprawa wizerunku kadr pomocy i integracji społecznej Silny sektor ekonomii społecznej Wspieranie działań na rzecz rozwoju ekonomii społecznej w regionie; Standaryzacja usług otoczenia i podmiotów ekonomii społecznej w regionie; Inicjowanie partnerskiej współpracy międzysektorowej na rzecz ekonomii społecznej Organizacje pozarządowe jako partner w realizacji zadań publicznych Wsparcie procesu przejmowania usług dla mieszkańców przez organizacje pozarządowe; Tworzenie warunków do rozwoju dialogu społecznego między wszystkimi partnerami zaangażowanymi w rozwój społeczno-gospodarczy regionu; Wspieranie i rozwój wolontariatu. 3. Aktywni seniorzy 3.1. Wysoka aktywność społeczna i zawodowa seniorów Wspieranie lokalnych działań w zakresie aktywności społeczno-zawodowej i włączenia społecznego osób starszych; Rozwój lokalnej samopomocy i wolontariatu osób starszych Sprawnie funkcjonujący system wsparcia seniorów Rozwój dziennych form wspierania seniorów; Standaryzacja usług opiekuńczych; Wspieranie osób i rodzin zajmujących się seniorami w ich środowisku domowym; Promowanie innowacyjnych metod pracy z seniorami. 4. Włączenie społeczne osób niepełnosprawnych 4.1. Lepsze warunki i jakość życia osób niepełnosprawnych Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 10

12 Rozwój monitoringu stanu, potrzeb i zasobów środowiska osób niepełnosprawnych w województwie pomorskim; Inicjowanie międzysektorowej współpracy przy budowie systemu rehabilitacji leczniczej; Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych; Szeroki i otwarty na innowacje system rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych; Rozwój psychiatrii środowiskowej Efektywne lokalne systemy profilaktyki i pomocy osobom niepełnosprawnym Promocja bezpiecznego i zdrowego stylu życia wśród osób niepełnosprawnych i ich rodzin; Budowanie spójnych lokalnych systemów pomocy osobom niepełnosprawnym i ich rodzinom; Likwidacja barier architektonicznych utrudniających osobom niepełnosprawnym uczestnictwo w lokalnym życiu społecznym. Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Pomorskiego na lata Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Pomorskiego na lata (RPO WP) jest jednym z narzędzi realizacji Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego Tematyczny zakres oraz logika interwencji RPO WP są zdeterminowane zapisami sześciu regionalnych programów strategicznych (w zakresie rozwoju gospodarczego, aktywności zawodowej i społecznej, transportu, energetyki i środowiska, aktywności kulturalnej i turystycznej, ochrony zdrowia) stanowiącymi uszczegółowienie Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego. Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Pomorskiego na lata skupia się na 10 celach tematycznych i 30 priorytetach inwestycyjnych. Zaliczono do nich: 1. Wzmacnianie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji wzmacnianie infrastruktury badań, innowacji i podnoszenie zdolności do tworzenia doskonałości w zakresie badań i innowacji oraz wspieranie ośrodków kompetencji, w szczególności o znaczeniu europejskim; promowanie inwestycji przedsiębiorstw w badania i innowacje, budowanie sieci współpracy, wspieranie badań technologicznych i stosowanych, linii pilotażowych, działań w zakresie wczesnej walidacji produktów i zaawansowanych zdolności produkcyjnych i pierwszej produkcji w dziedzinie kluczowych technologii. 2. Zwiększenie dostępu do technologii komunikacyjno-informacyjnych, ich wykorzystania i jakości wzmacnianie zastosowania TIK dla e-administracji, e-learningu, e-integracji, e-kultury i e-zdrowia. 3. Zwiększanie konkurencyjności MŚP promowanie przedsiębiorczości, w szczególności poprzez ułatwianie gospodarczego wykorzystywania nowych pomysłów oraz wspieranie tworzenia nowych firm; opracowywanie i wdrażanie nowych modeli biznesowych dla MŚP, w szczególności w celu internacjonalizacji; wspieranie tworzenia i rozszerzania zaawansowanych zdolności w zakresie rozwoju produktów i usług; wspieranie zdolności MŚP do udziału w procesach wzrostu i innowacji. 4. Wspieranie transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej we wszystkich sektorach promowanie produkcji i dystrybucji odnawialnych źródeł energii; wspieranie efektywności energetycznej i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii w budynkach publicznych i sektorze mieszkaniowym; promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich typów obszarów, w szczególności na obszarach miejskich, w tym wspieranie zrównoważonego transportu miejskiego oraz podejmowania odpowiednich działań adaptacyjnych i mitygacyjnych. 5. Promowanie dostosowania do zmiany klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 11

13 promowanie inwestycji ukierunkowanych na konkretne rodzaje ryzyka, zapewniających odporność na klęski żywiołowe oraz stworzenie systemów zarządzania klęskami żywiołowymi. 6. Ochrona środowiska i promowanie efektywnego gospodarowania zasobami zaspokojenie znaczących potrzeb w zakresie inwestycji w sektorze gospodarki odpadami tak, aby wypełnić zobowiązania wynikające z prawa unijnego; zaspokojenie znaczących potrzeb w zakresie inwestycji w sektorze gospodarki wodnej tak, aby wypełnić zobowiązania wynikające z prawa unijnego; ochrona, promocja i rozwój dziedzictwa kulturowego i naturalnego; ochrona i przywrócenie bioróżnorodności, ochrona i rekultywacja gleby oraz promowanie systemów ochrony ekosystemów, w tym programu NATURA 2000 oraz zielonej infrastruktury. 7. Promowanie transportu zorganizowanego z poszanowaniem zasady zrównoważonego rozwoju i usuwanie niedoborów przepustowości w najważniejszych infrastrukturach sieciowych zwiększanie mobilności regionalnej poprzez łączenie węzłów drugorzędnych i trzeciorzędnych z infrastrukturą TEN-T; rozwój i rehabilitacja kompleksowego, nowoczesnego i interoperacyjnego systemu transportu kolejowego. 8. Promowanie zatrudnienia i wspieranie mobilności pracowników wspieranie rozwoju przyjaznego dla zatrudnienia poprzez rozwój potencjałów endogenicznych jako elementu strategii terytorialnej dla obszarów ze specyficznymi potrzebami, łącznie z przekształceniem upadających regionów przemysłowych oraz działaniami na rzecz zwiększenia dostępności i rozwoju zasobów naturalnych i kulturowych; zapewnianie dostępu do zatrudnienia osobom poszukującym pracy i nieaktywnym zawodowo, w tym podejmowanie lokalnych inicjatyw na rzecz zatrudnienia oraz wspieranie mobilności pracowników; samozatrudnienie, przedsiębiorczość oraz tworzenie nowych miejsc pracy; równouprawnienie płci oraz godzenie życia zawodowego i prywatnego; adaptacja pracowników, przedsiębiorstw i przedsiębiorców do zmian; aktywne i zdrowe starzenie się. 9. Promowanie włączenia społecznego i walka z ubóstwem inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania nierówności w zakresie stanu zdrowia oraz przejścia z usług instytucjonalnych do usług na poziomie społeczności lokalnych; wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności i obszarów miejskich i wiejskich; aktywna integracja, w szczególności w celu poprawy zatrudnialności; wspieranie gospodarki społecznej i przedsiębiorstw społecznych. 10. Inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie ograniczenie przedwczesnego kończenia nauki szkolnej oraz zapewnienie równego dostępu do dobrej jakości edukacji elementarnej, kształcenia podstawowego i ponadpodstawowego; poprawa jakości, skuteczności i dostępności szkolnictwa wyższego oraz kształcenia na poziomie równoważnym w celu zwiększenia udziału i poziomu osiągnięć; inwestycje w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie poprzez rozwój infrastruktury edukacyjnej i szkoleniowej. Strategia Rozwoju Gminy Wiejskiej Starogard Gdański na lata Strategia Rozwoju Gminy Wiejskiej Starogard Gdański na lata została sporządzona w ramach projektu Wzmocnienie potencjału Urzędu Gminy w Starogardzie Gdańskim w obszarze zarządzania finansami. Wieloletnia prognoza finansowa (POKL /10-00). W jej ramach przeprowadzono diagnozę Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 12

14 istniejącego potencjału gminy, przedstawiono perspektywy i kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego gminy, dokonano analizy SWOT. Sformułowano wizję: Gmina Starogard Gdański gmina przyjazna mieszkańcom i inwestorom, gmina z rozwijającą się infrastrukturą techniczną i społeczną, bezpieczny i ekologiczny obszar rozwoju gospodarczego, na terenie której stosowane są zasady zrównoważonego rozwoju we wszystkich aspektach życia. Dzięki licznym atutom środowiska naturalnego oraz rozwiniętej infrastrukturze stwarzająca korzystne warunki zamieszkania, spędzania wolnego czasu oraz rozwojowi małej i średniej przedsiębiorczości. Poprzez wizję wypracowano misję rozwoju gminy, która pokazuje pozytywny obraz gminy Starogard Gdański w perspektywie do roku 2022: Teraźniejszością i przyszłością gminy Starogard Gdański jest jej zrównoważony rozwój w harmonii ze środowiskiem przyrodniczym, gospodarczym i społecznym, umożliwiający przekształcenie gminy w wyróżniające się w powiecie starogardzkim atrakcyjne miejsce zamieszkania, pracy i wypoczynku z dobrze wykształconymi i silnymi funkcjami gospodarczymi, turystycznymi, rekreacyjnymi i wypoczynkowymi o znaczeniu regionalnym. Dążenie do równomiernego, kompleksowego rozwoju gminy Starogard Gdański poprzez zachowanie równowagi pomiędzy aktywnością gospodarczą, opartą na solidnej bazie usługowo-gospodarczej i rolniczej, a ochroną środowiska przyrodniczego i kulturowego. Gmina propagująca nowe technologie w zakresie ochrony środowiska i technik wytwarzania energii. Atrakcyjna turystycznie, rolnicza gmina Starogard Gdański jest przyjazna mieszkańcom i inwestorom, sprzyja rozwojowi przedsiębiorstw tworzonych zarówno przez inwestorów zewnętrznych, jak i wewnętrznych oraz posiada zróżnicowany sektor usług. Rolnicy są skupieni w organizacjach, grupach producenckich i spółdzielczych. Na podstawie przedstawionych wizji i misji w ramach Strategii został określony Strategiczny program rozwoju społeczno-gospodarczego gminy Starogard Gdański, obejmujący priorytety, cele szczegółowe i kierunki działania. Spośród wyznaczonych celów szczegółowych do zakresu polityki społecznej odnoszą się następujące: 2.2 Stworzenie warunków dla ograniczenia bezrobocia i wzrostu aktywności zawodowej mieszkańców gminy Starogard Gdański; 3.3 Stworzenie warunków dla rozwoju infrastruktury technicznej przeciwdziałającej tzw. wykluczeniu cyfrowemu mieszkańców gminy Starogard Gdański; 4.1 Podniesienie jakości usług w obiektach użyteczności publicznej; 4.2 Budowanie zintegrowanego systemu wsparcia zapobiegającego kryzysom w rodzinie oraz wzmacniającego pozycję dziecka; 4.3 Działania na rzecz stworzenia zintegrowanego systemu wsparcia i aktywizacji osób niepełnosprawnych; 4.4 Podejmowanie działań na rzecz wsparcia seniorów w ich integracji i pełnym dostępie do oferty edukacyjnej, kulturalnej, usług zdrowotnych, rekreacji i wypoczynku; 4.5 Aktywizowanie grup zagrożonych wykluczeniem społecznym; 4.6 Tworzenie podstaw dla rozwoju współpracy z organizacjami pozarządowymi; 4.7 Działania na rzecz wszechstronnego rozwoju edukacyjnego dzieci i młodzieży z terenu gminy. 3. OCENA WDROŻENIA STRATEGII OBOWIĄZUJĄCEJ DO 2013 ROKU Ocena wdrożenia Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych, dla której rok 2013 zamknął okres programowania, stanowi ważny punkt odniesienia do konstrukcji założeń polityki społecznej gminy Starogard Gdański na lata W ramach oceny zostały wskazane trudności we wdrażaniu dokumentu, największe osiągnięcia w realizacji wyznaczonych kierunków działań (w tym wprowadzone w życie programy i projekty socjalne) oraz przedsięwzięcia, których nie udało się podjąć podczas wdrażania strategii. Trudności we wdrażaniu strategii Trudności we wdrażaniu Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Starogard Gdański na lata związane były z ograniczeniem dotacji finansowych, wynikających z ogólnej sytuacji ekonomicznej. Z tego powodu nie udało się utworzyć Klubu Seniora oraz rozwinąć sieci świetlic wiejskich. Osiągnięcia w realizacji strategii Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 13

15 Podczas wdrażania strategii na lata odnotowano następujące osiągnięcia: objęcie pomocą społeczną i pracą socjalną rodzin dotkniętych problemami społecznymi, zagrożonymi wykluczeniem społecznym; realizacja projektu systemowego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki; organizacja prac społecznie użytecznych; zacieśnienie współpracy z wymiarem sprawiedliwości; ścisła współpraca z placówkami oświaty; rozwijanie sieci usług dla osób starszych; zwiększenie udziału osób niepełnosprawnych w ofercie środowiskowych domów samopomocy; wdrożenie programów przeciwdziałania przemocy w rodzinie na terenie gminy oraz wspierania rodziny i pieczy zastępczej. Zrealizowane projekty wynikające z zapisów strategicznych Zrealizowano projekt POKL Jestem kowalem własnego losu, którego uczestnikami były bezrobotne kobiety i mężczyźni. Celem projektu była aktywizacja społeczna i zawodowa klientów pomocy społecznej. Przedsięwzięcia, których nie udało się zrealizować w latach W okresie wdrażania strategii nie udało się zrealizować następujących przedsięwzięć: podjęcie we współpracy z organizacjami pozarządowymi działań w kierunku zapewnienia doradztwa w zakresie samodzielnego tworzenia miejsc pracy, organizacji szkoleń w celu nauki nowego zawodu zgodnie z wymogami rynku pracy oraz nauki języków obcych, a także organizacji giełd pracy; rozwinięcie sieci świetlic wiejskich; zorganizowanie Klubu Seniora. Przedsięwzięcia, które należałoby podjąć w nowym okresie programowania a) spośród zrealizowanych: konsekwentne realizowanie programów gminnych dotyczących przeciwdziałania przemocy, wspierania rodziny, zapobiegania alkoholizmowi i narkomanii; rozszerzenie wachlarza usług pracy socjalnej; b) spośród niezrealizowanych: współpraca z instytucjami, organizacjami pozarządowymi, kościołami i związkami wyznaniowymi. II. CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO-ANALITYCZNA 1. POŁOŻENIE I POWIERZCHNIA GMINY Gmina Starogard Gdański jest gminą wiejską położoną w południowo-wschodniej części województwa pomorskiego, w powiecie starogardzkim, sąsiadującą z miastem Starogard Gdański i innymi gminami województwa pomorskiego: Bobowo, Lubichowo, Pelplin, Skarszewy, Subkowy, Tczew, Zblewo. Gmina leży na obszarze Kociewia, na pograniczu Borów Tucholskich. Obejmuje powierzchnię 196,16 km 2. Odległość do Gdańska wynosi ok. 48 km, do Bydgoszczy ok. 108 km, do Warszawy ok. 278 km. Na walory krajobrazowe gminy składa się pagórkowate ukształtowanie terenu, lasy i liczne jeziora. Atutem gminy jest również wielowiekowa historia, której unikalnymi pamiątkami są zabytki architektury świeckiej i sakralnej, jak również znaleziska archeologiczne. Gmina jest podzielona na 27 sołectw: Barchnowy, Brzeźno Wielkie, Ciecholewy, Dąbrówka, Jabłowo, Janin, Janowo, Klonówka, Kokoszkowy, Kolincz, Koteże, Krąg, Linowiec, Lipinki Szlacheckie, Nowa Wieś Rzeczna, Okole, Owidz, Rokocin, Rywałd, Siwiałka, Stary Las, Sucumin, Sumin, Szpęgawsk, Trzcińsk, Zduny, Żabno. 2. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 14

16 Poziom rozwoju infrastruktury technicznej w gminie jest zróżnicowany. Bardzo słabo rozwinięta jest sieć gazowa, a dalszych inwestycji wymaga sieć kanalizacyjna. Dobrze rozwinięta jest natomiast sieć wodociągowa. Zadowolenie budzi również sieć dróg gminnych. Dane szczegółowe na temat infrastruktury technicznej w gminie, w tym sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, gazowej i drogowej oraz gospodarki odpadami przedstawia poniższa tabela. Tabela 1. Infrastruktura techniczna w gminie w 2012 roku sieć wodociągowa długość czynnej sieci wodociągowej (w km) 198,29 liczba osób korzystających z sieci wodociągowej sieć gazowa długość czynnej sieci (w m) liczba osób korzystających z sieci gazowej sieć kanalizacyjna długość czynnej sieci kanalizacyjnej (w km) 73,97 liczba osób korzystających z sieci kanalizacyjnej gospodarka odpadami liczba oczyszczalni ścieków 3 liczba osób obsługiwanych przez oczyszczalnie ścieków sieć drogowa długość dróg publicznych w gminie ogółem (w km) 208,09 w tym długość dróg gminnych (w km) 121,43 Dane Urzędu Gminy Starogard Gdański. W uzupełnieniu danych dotyczących infrastruktury technicznej warto przedstawić informacje na temat najważniejszych inwestycji, jakie zrealizowano w gminie w latach Dane w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela 2. Najważniejsze inwestycje w gminie w latach Zrealizowane inwestycje budowa budynku z mieszkaniami socjalnymi w Barchnowach; budowa sieci kanalizacyjnej Kolincz Owidz Barchnowy; budowa kanalizacji sanitarnej w Dąbrówce i Jabłówku; rekonstrukcja średniowiecznego grodziska w Owidzu; budowa drogi gminnej ul. Południowej i ul. Kwiatowej w Kokoszkowach; przebudowa drogi gminnej nr ul. Rzecznej w Nowej Wsi Rzecznej; budowa kanalizacji w Rywałdzie i w Kokoszkowach wraz z budową wodociągu w Kokoszkowach; rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowościach Kokoszkowy i Żabno wraz z budową sieci wodociągowej w Żabnie; budowa drogi gminnej nr Jabłowo Koteże, stanowiącej obwodnicę dla miasta Starogard Gdański; budowa ścieżki rowerowej Koteże Rokocin; rewitalizacja zabytkowego budynku szkoły w Brzeźnie Wielkim; budowa Sali Gimnastycznej w Kokoszkowach; termomodernizacja obiektów szkolnych Brzeźno Wielkie, Rywałd, Jabłowo. 3. KOMUNIKACJA I TRANSPORT Dane Urzędu Gminy Starogard Gdański. W gminie krzyżują się ważne szlaki komunikacyjne: droga krajowa nr 22 (Kostrzyn nad Odrą Grzechotki) i droga wojewódzka nr 222 (Gdańsk Orunia Skórcz). W pobliżu przebiega autostrada A1. Usługi komunikacyjne w gminie świadczą: Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Starogardzie Gdańskim (obsługujące m.in. na terenie gminy regularne kursy na trasach: Starogard Gdański Kokoszkowy Ciecholewy, Starogard Gdański Nowa Wieś Rzeczna Rokocin Koteże Sumin, Starogard Gdański Okole Linowiec Krąg, Starogard Gdański Owidz Jabłowo Zelgoszcz, Starogard Gdański Owidz Klonówka Rywałd, Starogard Gdański Rywałd Brzeźno Zduny Szpęgawsk, Starogard Gdański Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 15

17 Rywałd Nejmusy Klonówka), MZK w Starogardzie Gdańskim (zapewniający połączenia mieszkańcom miejscowości Koteże i Żabno) oraz P.U.P.M. Mateo. i Przewozy Regionalne Sp. z o.o. W gminie znajduje się przystanek kolejowy Jabłowo, położony na linii Starogard Gdański Skórcz oraz nieczynne przystanki Krąg i Szpęgawsk, pozostałe po zlikwidowanej i rozebranej linii Starogard Gdański Skarszewy. W opinii Urzędu Gminy Starogard Gdański niezadowalające połączenia komunikacyjne mają mieszkańcy Ciecholew, Dąbrówki, Janina, Starego Lasu i Żabna. 4. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA Na koniec 2012 roku gmina Starogard Gdański liczyła mieszkańców, w tym kobiet, które stanowiły 49,9% ogółu ludności. Na 100 mężczyzn przypadało 99 kobiet. Gęstość zaludnienia w gminie wynosiła 78 osób na km 2. Analizując strukturę wiekową mieszkańców gminy, należy zauważyć, że w latach ich ogólna liczba wzrosła. Na zbliżonym poziomie utrzymywała się liczba dzieci i młodzieży, ulegając nieznacznym wahaniom (3.700 w 2010 r., w 2011 r., 3669 w 2012 r.). Natomiast liczba osób starszych wzrosła: od w 2010 r. do w 2012 r. Tendencję wzrostową odnotowano również w grupie osób w wieku produkcyjnym. Ich liczba wzrosła z w 2010 r. do w 2012 r. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela 3. Struktura wiekowa ludności gminy w latach r r r. liczba osób w wieku przedprodukcyjnym liczba osób w wieku produkcyjnym liczba osób w wieku poprodukcyjnym ogółem Dane Głównego Urzędu Statystycznego. Sytuacja demograficzna kształtowana jest przez takie wskaźniki, jak będący różnicą między liczbą urodzeń żywych i zgonów przyrost naturalny oraz saldo migracji, która odbywa się zarówno w ruchu wewnętrznym, jak i zagranicznym. Tabela 4. Ruch naturalny ludności gminy w latach r r r. liczba urodzeń żywych liczba zgonów przyrost naturalny Dane Głównego Urzędu Statystycznego. W analizowanym okresie zmniejszyła się liczba urodzeń żywych: z 200 w 2010 r. do 186 w 2012 r. Wzrosła natomiast liczba zgonów, tym samym nastąpił spadek przyrostu naturalnego: ze 108 w 2010 r. do 73 w 2012 r. Tabela 5. Ruch migracyjny ludności gminy w latach r r r. zameldowania ogółem w tym zameldowania z zagranicy wymeldowania ogółem w tym wymeldowania za granicę saldo migracji w ruchu wewnętrznym saldo migracji w ruchu zagranicznym saldo migracji ogółem Dane Głównego Urzędu Statystycznego. Saldo migracji w latach było dodatnie (199 w 2010 r., 119 w 2011 r., 145 w 2012 r.) i miało wpływ, wraz z dodatnim przyrostem naturalnym, na stałe zwiększanie się liczby mieszkańców gminy. Migracja Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 16

18 mieszkańców gminy odbywała się przede wszystkim w ruchu wewnętrznym. W ruchu zagranicznym odnotowano niewielkie saldo migracji, przy czym w 2010 r. było dodatnie (3), a w latach ujemne (-9 w 2011 r., -7 w 2012 r.). Biorąc pod uwagę powyższe dane, przy próbie prognozy demograficznej gminy na najbliższe lata zwrócić należy uwagę na dwie istotne kwestie. Pierwsza z nich, korzystna, dotyczy rosnącej liczby osób w wieku produkcyjnym w gminie. Druga natomiast, niekorzystna, odnosi się do systematycznego wzrostu liczby osób starszych. Ponadto należy mieć na uwadze, że w przyszłości ta ostatnia grupa będzie zasilana przez liczne grono osób będących obecnie w wieku produkcyjnym, które zakończą aktywność zawodową. Obserwowane tendencje demograficzne będą wymagały dostosowania usług społecznych do potrzeb poszczególnych grup wiekowych. Coraz liczniejszej grupie mieszkańców w wieku poprodukcyjnym trzeba będzie udzielić stosownej pomocy materialnej i rzeczowej, ułatwić korzystanie z usług medycznych, opiekuńczych i rehabilitacyjnych oraz różnorodnych form aktywnego spędzania czasu wolnego. Natomiast dzieciom i młodzieży, których liczebność (mimo malejącej liczby urodzeń), utrzymuje się na zbliżonym poziomie, trzeba zapewnić odpowiedni dostęp do wychowania, edukacji, kultury, sportu i rekreacji. 5. SYTUACJA GOSPODARCZA W latach liczba podmiotów gospodarczych funkcjonujących w gminie ulegała wahaniom (od w 2010 r., poprzez w 2011 r., do w 2012 r.). Większość podmiotów gospodarczych zaliczała się do sektora prywatnego. Dominującymi branżami były: handel i usługi w zakresie napraw, budownictwo oraz przetwórstwo przemysłowe. Dane szczegółowe na temat podmiotów gospodarczych w gminie przedstawiają poniższe tabele. Tabela 6. Podmioty gospodarcze w gminie w latach r r r. liczba podmiotów w sektorze publicznym liczba podmiotów w sektorze prywatnym liczba podmiotów ogółem Dane Głównego Urzędu Statystycznego. Tabela 7. Podmioty gospodarcze w gminie w poszczególnych sekcjach Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007) na koniec 2012 roku sekcja rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 53 przetwórstwo przemysłowe 129 wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 7 budownictwo 222 handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 390 transport i gospodarka magazynowa 86 działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 26 informacja i komunikacja 14 działalność finansowa i ubezpieczeniowa 42 działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 23 działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 64 działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 18 administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 6 edukacja 46 opieka zdrowotna i pomoc społeczna 51 działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 12 pozostała działalność 70 liczba podmiotów 2 Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 17

19 Dane Głównego Urzędu Statystycznego. Rolnictwo nie wyróżnia się jakoś znacząco na liście podmiotów gospodarczych, choć należy zauważyć, iż użytki rolne ogółem obejmują znaczny obszar powierzchni gminy. Dane dotyczące struktury gruntów w gminie przedstawia poniższa tabela. Tabela 8. Użytki rolne, lasy i grunty leśne, pozostałe grunty i nieużytki w 2012 roku powierzchnia użytków rolnych ogółem (w ha) grunty orne (w ha) w tym: sady (w ha) 95 łąki i pastwiska (w ha) powierzchnia lasów i gruntów leśnych (w ha) powierzchnia pozostałych gruntów i nieużytków (w ha) PROBLEMY NA RYNKU PRACY Dane Urzędu Gminy Starogard Gdański. Problemy na rynku pracy, objawiające się niedostateczną liczbą miejsc pracy, prowadzą do obniżenia standardu życia ludności. Długotrwałe pozostawanie bez zatrudnienia ogranicza szanse na podjęcie pracy, przyczynia się do ubożenia ludności, a nawet prowadzi do wykluczenia społecznego. Według danych Powiatowego Urzędu Pracy w Starogardzie Gdańskim liczba osób bezrobotnych w gminie Starogard Gdański w latach wzrastała z roku na rok (od 877 w 2010 r. do w 2012 r.), przy czym jednocześnie systematycznie wzrastał udział osób bezrobotnych w liczbie ludności gminy w wieku produkcyjnym. W całym analizowanym okresie wśród pozostających bez pracy większość stanowiły kobiety. Dane szczegółowe na temat osób pozostających bez pracy w gminie przedstawia poniższa tabela. Tabela 9. Bezrobotni w gminie według płci i ich udział w liczbie ludności w wieku produkcyjnym na koniec lat r r r. liczba bezrobotnych w gminie udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym 9,03% 9,77% 10,10% liczba bezrobotnych kobiet w gminie udział kobiet w liczbie bezrobotnych 56,1% 57,8% 50,2% Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Starogardzie Gdańskim. O sytuacji na lokalnym rynku pracy mówią również, przedstawione w kolejnej tabeli, dane na temat stopy bezrobocia, jaką odnotowano w latach w powiecie starogardzkim, w województwie pomorskim i w kraju. Tabela 10. Stopa bezrobocia w powiecie, w województwie i w kraju na koniec lat r r r. stopa bezrobocia w powiecie starogardzkim 19,2% 20,1% 20,9% stopa bezrobocia w województwie pomorskim 12,3% 12,5% 13,4% stopa bezrobocia w kraju 12,4% 12,5% 13,4% Dane Głównego Urzędu Statystycznego. O ile stopa bezrobocia liczona dla województwa pomorskiego w latach utrzymywała się na poziomie średniej krajowej, to powiat starogardzki charakteryzował się stopą bezrobocia znacznie wyższą w stosunku do województwa i kraju. Przy tym, zarówno w powiecie, województwie, jak i w kraju w analizowanym okresie co roku odnotowywano wzrost stopy bezrobocia w porównaniu z latami poprzednimi. Dla scharakteryzowania problemu bezrobocia w gminie ważna jest analiza danych dotyczących podziału bezrobotnych według wieku, czasu pozostawania bez pracy i wykształcenia. Dane szczegółowe w tym zakresie na koniec 2012 roku przedstawia poniższa tabela. Tabela 11. Bezrobotni w gminie na koniec 2012 roku według wieku, czasu pozostawania bez pracy, stażu pracy i wykształcenia Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 18

20 wiek czas pozostawania bez pracy staż pracy wykształcenie liczba bezrobotnych udział ogółem kobiet (w %) lata , lata , lata , lata , lat , lata 16 do 1 miesiąca , miesiące , miesięcy , miesięcy , miesiące ,45 powyżej 24 miesięcy ,63 bez stażu do 1 roku , lat , lat , lat , lat ,3 30 lat i więcej ,03 wyższe ,42 policealne i średnie zawodowe ,5 średnie ogólnokształcące ,16 zasadnicze zawodowe ,48 gimnazjalne i niższe ,95 Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Starogardzie Gdańskim. kobiet Na koniec 2012 roku wśród bezrobotnych w gminie największe grupy stanowiły osoby młode w wieku lata, często bez doświadczenia zawodowego (w sumie 545 osób), osoby pozostające bez pracy przez 1-3 miesiące (230 osób), 3-6 miesięcy (180 osób) lub miesiące (187 osoby), osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (330 osób) oraz gimnazjalnym i niższym (309 osób). Największy udział kobiet w ogóle bezrobotnych odnotowano wśród osób w wieku i lat (odpowiednio 60,87% i 57,64%), osób pozostających bez pracy powyżej 24 miesięcy (68,63%) oraz miesiące (68,45%), ze stażem pracy lat (61,49%), 5-10 lat (60,27%) i bez stażu (60%), osób z wykształceniem wyższym (68,42%) i średnim ogólnokształcącym (60,16%). Tabela 12. Bezrobotni w gminie na koniec 2012 roku według wybranych rodzajów działalności ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy rodzaj działalności ostatniego miejsca pracy liczba bezrobotnych liczba ogółem kobiet pracy rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przetwórstwo przemysłowe budownictwo handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi transport i gospodarka magazynowa informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa działalność związana z obsługą rynku nieruchomości ofert Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 19

21 działalność profesjonalna, naukowa i techniczna działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne edukacja opieka zdrowotna i pomoc społeczna działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją pozostała działalność usługowa działalność niezidentyfikowana Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Starogardzie Gdańskim. Na koniec 2012 roku wśród bezrobotnych w gminie dominowały osoby, dla których ostatnimi miejscami pracy były podmioty gospodarcze prowadzące działalność w takich działach, jak: przetwórstwo przemysłowe (176 osób), handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (158 osób); budownictwo (87 osób). Na koniec 2012 roku dla bezrobotnych z gminy były tylko 2 oferty pracy (1 w handlu i naprawach, 1 w działalności finansowej i ubezpieczeniowej). Z powyższych danych wynika, że programami aktywizującymi osoby bezrobotne z gminy należy objąć przede wszystkim osoby bez stażu pracy lub z krótkim stażem pracy, którym powinno się zapewnić możliwość poszerzenia doświadczenia zawodowego lub podjęcia pierwszej pracy. Nie należy również zapominać o osobach mających za sobą kilkanaście lat pracy, którym powinno się zapewnić możliwość przekwalifikowania, aby wzmocnić ich konkurencyjność na rynku pracy. Ze względu na to, że problem bezrobocia w gminie w największym stopniu dosięgał osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz gimnazjalnym i niższym, warto zachęcać młodzież do zdobywania wykształcenia, natomiast w przypadku osób pozostających na rynku pracy bez zatrudnienia, szczególny nacisk należy położyć na dokształcanie oraz podniesienie lub zmianę kwalifikacji zawodowych. 7. ZASOBY I WARUNKI MIESZKANIOWE Zasoby i warunki mieszkaniowe ludności determinują w znacznym stopniu jakość jej bytowania. Niejednokrotnie zakreślają również granice możliwości realizowania własnych aspiracji życiowych. W latach ogólna liczba mieszkań w gminie Starogard Gdański wzrastała z roku na rok (3.754 w 2010 r., w 2011 r., w 2012 r.). Analogicznie wzrastała liczba izb mieszkalnych, powierzchnia użytkowa mieszkań oraz przeciętna powierzchnia użytkowa jednego mieszkania i przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na jedną osobę. Corocznie przybywało w gminie nowych budynków mieszkalnych (70 w 2010 r., 80 w 2011 r., 95 w 2012 r.). W 2012 roku ponad 97% mieszkań było podłączonych do sieci wodociągowej, ponad 93% było wyposażonych w łazienkę, a prawie 86% posiadało centralne ogrzewanie. Natomiast tylko 10,94% mieszkań w gminie korzystało z sieci gazowej. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela 13. Zasoby mieszkaniowe w gminie ogółem w latach r r r. liczba mieszkań w gminie liczba izb mieszkalnych powierzchnia użytkowa mieszkań w gminie (w m 2 ) przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania w gminie (w m 2 ) 104,9 105,6 106,6 przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania w gminie na 1 osobę (w m 2 ) 26,6 26,84 27,07 liczba budynków mieszkalnych w gminie liczba nowych budynków mieszkalnych oddanych do użytkowania liczba nowych mieszkań oddanych do użytkowania liczba nowych izb oddanych do użytkowania powierzchnia użytkowa oddanych mieszkań (w m 2 ) mieszkania wyposażone w wodociąg mieszkania wyposażone w łazienkę mieszkania wyposażone w centralne ogrzewanie Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 20

22 mieszkania wyposażone w gaz sieciowy Dane Głównego Urzędu Statystycznego. W latach liczba mieszkań będących w zasobach gminy Starogard Gdański (w tym mieszkań komunalnych i mieszkań socjalnych) ulegała wahaniom (55 w 2010 r., 53 w 2011 r., 61 w 2012 r.). Analogicznie zmieniała się liczba izb w tych mieszkaniach oraz łączna powierzchnia użytkowa tych mieszkań. Z kolei przeciętna powierzchnia użytkowa jednego mieszkania zmalała z 47 m 2 w latach do 45 m 2 w 2012 r., podobnie zmalała przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na jedna osobę z 17 m 2 w latach do 14 m 2 w 2012 r. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela 14. Zasoby mieszkaniowe gminy w latach r r r. liczba mieszkań w zasobach gminy (komunalnych i socjalnych) liczba izb mieszkalnych powierzchnia użytkowa mieszkań (w m 2 ) przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania (w m 2 ) przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania na 1 osobę (w m 2 ) liczba nowych mieszkań oddanych do użytkowania 8 liczba nowych izb oddanych do użytkowania 18 powierzchnia użytkowa oddanych mieszkań (w m 2 ) 331 Dane Urzędu Gminy Starogard Gdański. Jeśli chodzi o budownictwo niemieszkalne, w analizowanym okresie oddano do użytkowania w sumie 33 budynki, przy czym ich łączna powierzchnia użytkowa była największa w 2011 roku ( m 2 w porównaniu do m 2 w 2010 r. oraz m 2 w 2012 r.). Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela 15. Nowe budynki niemieszkalne w gminie w latach liczba nowych budynków niemieszkalnych oddanych do użytkowania powierzchnia użytkowa nowych budynków niemieszkalnych oddanych do użytkowania (w m 2 ) Dane Głównego Urzędu Statystycznego r r r Gospodarstwom domowym, które ze względu na swoją trudną sytuację ekonomiczną nie są w stanie pokrywać całości kosztów związanych z utrzymaniem mieszkania, wypłacane są dodatki mieszkaniowe. Jest to forma pomocy świadczona przez gminę. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela 16. Dodatki mieszkaniowe przyznane w gminie w latach r r r. liczba rodzin, którym decyzją przyznano dodatek mieszkaniowy liczba przyznanych dodatków mieszkaniowych wartość przyznanych dodatków mieszkaniowych (w zł) Dane Urzędu Gminy Starogard Gdański. W latach wahaniom ulegała w gminie liczba rodzin, którym decyzją przyznano dodatek mieszkaniowy (od 208 w 2010 r., poprzez 198 w 2011 r., do 201 w 2012 r.). Natomiast liczba przyznanych dodatków mieszkaniowych systematycznie rosła (od w 2010 r., poprzez w 2011 r., do w 2012 r.). Wzrastała również z roku na rok wartość przyznanych dodatków (ze zł w 2010 r., poprzez zł w 2011 r., do zł w 2012 r.). 8. BEZDOMNOŚĆ Bezdomność jest problemem społecznym charakteryzującym się brakiem stałego miejsca zamieszkania. Wiąże się ze zmianami demograficznymi i ruchliwością społeczną, z recesją gospodarczą, bezrobociem, ubóstwem, kryzysem polityki mieszkaniowej i wzrostem cen mieszkań oraz dysfunkcjonalnością instytucji opiekuńczo-resocjalizacyjnych i karnych zaniedbujących obowiązek opieki następczej. Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 21

23 Do głównych przyczyn bezdomności o charakterze społecznym i patologicznym należą: likwidacja państwowych zakładów pracy, a wraz z nimi hoteli robotniczych, brak miejsc w szpitalach, zakładach opiekuńczych, domach pomocy społecznej, brak opieki nad wychowankami domów dziecka kończącymi 18 lat, brak ośrodków dla nosicieli wirusa HIV, zaległości w opłatach czynszowych prowadzące do eksmisji, a także alkoholizm, przestępczość, odrzucenie lub brak opieki ze strony najbliższych, rozwód albo trwały rozpad innych więzi formalnych lub nieformalnych, prostytucja kobiet, przemoc w rodzinie oraz świadomy wybór innego sposobu życia i odrzucenie powszechnie uznawanego systemu wartości. Osobami bezdomnymi, obok tych, którzy są nimi z wyboru, najczęściej stają się ludzie w starszym wieku, matki z nieletnimi dziećmi, rodziny pełne nieposiadające środków finansowych na opłacenie mieszkania oraz osoby, które opuściły zakłady karne. Bezdomność w gminie Starogard Gdański jest jedynie zjawiskiem, nie urasta do rangi problemu społecznego. Przez większą część roku ma charakter jednostkowy. Pomoc osobom bezdomnym i zagrożonym bezdomnością z gminy świadczy Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Przybiera ona głównie formę wsparcia rzeczowego (odzież, posiłek). W latach liczba rodzin i przebywających w nich osób objętych wsparciem z powodu bezdomności (oraz liczba osób w tych rodzinach) kształtowała się następująco: w 2010 roku 14 rodzin (22 osoby), w 2011 roku 2 rodziny (3 osoby), w 2012 roku 3 rodziny (3 osoby). 9. EDUKACJA Edukacja, rozumiana jako wychowanie, kształcenie, nauka, zdobywanie wiedzy i umiejętności, pełni zasadniczą rolę w rozwoju człowieka. Jako proces trwający od dzieciństwa jest sposobem na podniesienie jakości zasobów ludzkich, a tym samym poziomu konkurencyjności gospodarki i przyspieszenia tempa rozwoju gospodarczego. Głównym problemem edukacji jest nierówny dostęp do niej przez całe życie, efektem czego są zróżnicowane szanse życiowe poszczególnych grup ludności, np. młodzieży mieszkającej na wsi i w mieście, dziewcząt i chłopców, dorosłych bez wykształcenia i z wykształceniem. W roku szkolnym 2011/2012 w gminie Starogard Gdański funkcjonowały 2 przedszkola (w Kokoszkowach i Rywałdzie) w których było łącznie 92 dzieci, 7 oddziałów przedszkolnych (przy publicznych szkołach podstawowych w Brzeźnie Wielkim, Dąbrówce, Jabłowie, Kokoszkowach, Rokocinie, Rywałdzie, Suminie i Trzcińsku) obejmujące opieką 204 dzieci, 4 zespoły wychowania przedszkolnego (ZWP Zduny+Szpęgawsk przy PSP w Brzeźnie Wielkim, ZWP Dąbrówka przy PSP w Dąbrówce, ZWP Owidz przy ZSP w Jabłowie, ZWP Krąg przy ZSP w Kokoszkowach) 87 dzieci, 8 szkół podstawowych (w Brzeźnie Wielkim, Dąbrówce, Jabłowie, Kokoszkowach, Rokocinie, Rywałdzie, Suminie i Trzcińsku) w których było 745 uczniów, 4 szkoły gimnazjalne (w Jabłowie, Kokoszkowach, Rywałdzie i Suminie) 459 uczniów oraz 1 szkoła ponadgimnazjalna prowadzona przez powiat (Technikum im. gen. Józefa Hallera w Owidzu) 542 uczniów. Dane szczegółowe na temat ww. placówek, a także liczby dzieci i uczniów do nich uczęszczających, przedstawia poniższa tabela. Tabela 17. Placówki oświatowo-wychowawcze w gminie nazwa placówki Publiczne Przedszkole w Kokoszkowach Publiczna Szkoła Podstawowa w Brzeźnie Wielkim Publiczna Szkoła Podstawowa w Dąbrówce Publiczna Szkoła Podstawowa w Rokocinie Publiczna Szkoła Podstawowa w Trzcińsku Zespół Kształcenia i Wychowania w Rywałdzie Publiczne Przedszkole Publiczna Szkoła Podstawowa Publiczne Gimnazjum Publiczne Gimnazjum OHP adres ul. Szkolna 22, Kokoszkowy ul. Szkolna 5, Brzeźno Wielkie, Swarożyn ul. Starogardzka 47, Dąbrówka Bobowo ul. Parkowa 2, Rokocin Starogard Gd. Trzcińsk 14, Godziszewo ul. Szkolna 4, Rywałd, Starogard Gd. Zespół Szkół Publicznych w Jabłowie ul. Szkolna 5, 133 liczba uczniów dzieci, Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 22

24 Publiczna Szkoła Podstawowa Publiczne Gimnazjum Zespół Szkół Publicznych w Kokoszkowach Publiczna Szkoła Podstawowa Publiczne Gimnazjum Zespół Szkół Publicznych w Suminie Publiczna Szkoła Podstawowa Publiczne Gimnazjum Technikum im. gen. Józefa Hallera w Owidzu 10. KULTURA Jabłowo 73 ul. Szkolna 24, Kokoszkowy 114 Sumin 38, Starogard Gd. 70 ul. Szkolna 6, Owidz, Jabłowo Dane Urzędu Gminy Starogard Gdański i Głównego Urzędu Statystycznego. Korzystanie z dóbr kultury wpływa na jakość życia ludności i świadczy o poziomie rozwoju społecznego. Główną instytucją kultury w gminie Starogard Gdański jest Samorządowa Instytucja Kultury Grodzisko Owidz, która nie tylko administruje zrekonstruowanym grodziskiem średniowiecznym w Owidzu, ale także organizuje cykliczne imprezy kulturalne, np. spektakle historyczne oraz Żywe Lekcje Historii czyli spotkania warsztatowe, przedstawiające historię w ciekawy i niezwykle realny sposób, w czasie których dzieci, młodzież, a także ich opiekunowie mogą nie tylko dotknąć, ale również posmakować odległej przeszłości. Instytucja ta organizuje również warsztaty plastyczne (ceramika, malowanie na szkle), jak też cieszące się ogromną popularnością wśród mieszkańców gminy okolicznościowe imprezy dla dorosłych, dzieci i młodzieży, do których zaliczają się m.in.: Ferie w Grodzisku, Jarmark Wielkanocny, Historyczna Majówka, Wianki na Grodzisku Jarmark Świętojański, Noc Muzeów, Jarmark Bożonarodzeniowy, Katarzynki, Kociewski śpiewogrym. Bardzo ważną rolę w gminie pełni Biblioteka Publiczna w Kokoszkowach, prowadząca także punkty biblioteczne przy świetlicach wiejskich w Suminie i Szpęgawsku oraz dodatkowy punkt biblioteczny w Regionalnym Ośrodku Psychiatrii Sądowej w Kocborowie. Poza udostępnianiem książek i czasopism biblioteka prowadzi ożywioną działalność w zakresie propagowania i upowszechniania kultury oraz rozwijania zainteresowań poprzez organizowanie różnego rodzaju konkursów, spotkań, m.in. w ramach Klubu Miłośników Turystyki. Ponadto na terenie gminy znajdują się świetlice wiejskie, funkcjonujące jako Zespół Świetlic Wiejskich. Zajęcia w świetlicach, skierowane do dorosłych, dzieci i młodzieży, mają zróżnicowany charakter. Ważną rolę w życiu kulturalnym gminy pełnią również Koła Gospodyń Wiejskich. Są one dobrowolną, samorządną i niezależną organizacją społeczną kobiet wiejskich, niezwykle liczącą się w społeczności lokalnej. Podejmują szereg działań gospodarczych i społecznych na wsi, przy niewielkim wsparciu finansowym i organizacyjnym ze strony samorządu gminnego. Na terenie gminy Starogard Gdański aktywnie działają Koła Gospodyń Wiejskich w Jabłowie, Janowie i Lipinkach Szlacheckich. Ich działalność to przede wszystkim organizacja życia społecznego wsi, w tym organizacja imprez okolicznościowych i jubileuszowych, a także podtrzymywanie i promowanie tradycji ludowych Kociewia. Panie z Kół Gospodyń Wiejskich pomagają przy organizacji dożynek czy festynów, promują również regionalną kuchnię oraz potrawy, które uległy zapomnieniu na przełomie lat. Poniższa tabela przedstawia dane szczegółowe na temat funkcjonujących w gminie instytucji kultury. Tabela 18. Biblioteki w gminie w 2012 roku nazwa placówki Samorządowa Instytucja Kultury Grodzisko Owidz Biblioteka Publiczna w Kokoszkowach punkt biblioteczny punkt biblioteczny Zespół Świetlic Wiejskich 11. SPORT I REKREACJA Dane Urzędu Gminy Starogard Gdański. 542 adres placówki ul. Rycerska 1, Owidz ul. Szkolna 24, Kokoszkowy przy świetlicy wiejskiej w Suminie przy świetlicy wiejskiej w Szpęgawsku ul. Sikorskiego 9, Starogard Gdański Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 23

25 Propagowany w dzisiejszych czasach zdrowy styl życia obejmuje m.in. właściwe odżywianie, aktywny wypoczynek oraz uprawianie różnorodnych dyscyplin sportowych. Sport wpływa bowiem nie tylko na kondycję zdrowotną człowieka, ale również na jego cechy charakteru, postawę, relacje z innymi ludźmi, umiejętność współpracy i asertywność. Upowszechnianiu kultury fizycznej, sportu i rekreacji w gminie służą istniejące na jej terenie obiekty sportowo-rekreacyjne. Dane szczegółowe na ich temat przedstawia poniższa tabela. Tabela 19. Obiekty sportowo-rekreacyjne w gminie w 2012 roku miejscowość Kokoszkowy rodzaj obiektu sala gimnastyczna o powierzchni 285,2 m 2 wyposażona w sprzęt sportowy i rehabilitacyjny kompleks boisk sportowych z bieżnią Dąbrówka Jabłowo Nowa Wieś Rzeczna Siwiałka Sucumin Zduny Koteże Rokocin Sumin Szpęgawsk Klonówka Kolincz Krąg Linowiec Rywałd Trzcińsk stadion sportowy z małą sceną stadion sportowy stadion sportowy stadion sportowy (pełnowymiarowy) stadion sportowy stadion sportowy z siłownią i ogrzewanymi szatniami boisko do piłki nożnej boisko do piłki plażowej boisko pełnowymiarowe boisko szkolne boisko wiejskie boisko do piłki plażowej boisko wiejskie boisko do piłki plażowej boisko wiejskie boisko boisko boisko do koszykówki i piłki siatkowej boisko szkolne boisko szkolne Dane Urzędu Gminy Starogard Gdański. Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 24

26 Funkcjonująca w gminie Samorządowa Instytucja Kultury Grodzisko Owidz, poza swoja podstawową działalnością w zakresie upowszechniania kultury, organizuje również promujące aktywność fizyczną imprezy plenerowe o charakterze sportowo-rekreacyjnym, do których zaliczają się spływy kajakowe, marsze na orientację, Bieg Owidzki, Międzynarodowy Owidzki Turniej Łuczniczy, Turniej Petanque Owidz Cupe. W gminie funkcjonują także kluby sportowe: Wiejski Klub Sportowo-Rekreacyjno-Turystyczny Relaks w Barchnowach oraz Wiejski Klub Sportowy Strzał w Jabłowie. Ponadto na terenie gminy znajduje się kilka kąpielisk, między innymi w Rokocinie, Siwiałce, Suminie, Szpęgawsku, Trzcińsku i Zdunach. 12. TURYSTYKA Gmina Starogard Gdański posiada warunki do rozwoju wszelkich form turystyki i wypoczynku. Pod względem etniczno-kulturowym położona jest na obszarze Kociewia, a bogate dziedzictwo kulturowe tego regionu i jego interesująca historia mają wpływ na atrakcyjność turystyczno-krajoznawczą gminy, wraz z ukształtowaniem terenu i bogactwem przyrody, licznymi zbiornikami wodnymi i czystymi lasami, wśród których największym kompleksem leśnym jest Las Szpęgawski. Do najbardziej atrakcyjnych krajoznawczo obszarów gminy należy dolina rzeki Wierzycy, która tworzy liczne meandry i wielokrotnie zmienia kierunek swego biegu. Szczególnie atrakcyjne krajobrazy oferują przełomy Wierzycy w Barchnowach i w pobliżu Klonówki. Natomiast w okolicach Żabna i Okola rzeka płynie w otoczeniu stromych, wysokich brzegów ukształtowanych w parowy miejsce to jest nazywane Szwajcarią Żabieńską. Teren jest pagórkowaty, ze wzniesieniami dochodzącymi do wysokości stu kilkunastu metrów nad poziomem morza (Krzywa Góra 117 m n.p.m., Gliniana Góra 114,8 m n.p.m.). W gminie nie brak jezior, spośród których do najchętniej odwiedzanych przez turystów zaliczają się: Sumińskie (98 ha), Płaczewskie (43 ha), Zduńskie (42 ha), Szpęgawskie (38 ha), Staroleskie (15 ha). Świadectwem bogatej historii terenów gminy jest zrekonstruowane średniowieczne Grodzisko w Owidzu, położone w zakolu rzeki Wierzycy, opływającej je od strony północnej i wschodniej. Turyści mogą zwiedzać grodzisko indywidualnie lub w towarzystwie przewodnika, mając możliwość poznania budowy średniowiecznego grodu i zapoznania się z wyposażeniem zabudowań, przybliżającym życie codzienne i obyczaje średniowiecznych mieszkańców grodu. W gminie nie brak zabytków architektury sakralnej i świeckiej, a do najcenniejszych zaliczają się: gotycki kościół w Jabłowie, wzniesiony przez Krzyżaków w połowie XIV wieku, gotycki kościół w Dąbrówce, zbudowany pod koniec XIV wieku, gotycki kościół w Klonówce, wybudowany w drugiej połowie XIV wieku, ceglany kościołek z drewnianą wieżą w Kokoszkowach, wzniesiony w początkach XIV wieku, XIX-wieczny pałac w Nowej Wsi Rzecznej, secesyjny pałac w Sucuminie, pałac w Suminie (siedziba szkoły) ze zrewitalizowanym, ogólnodostępnym parkiem, pałac w Kręgu z parkiem podworskim, ruiny pałacyku w Owidzu, pozostałości po zespole dworskim w Klonówce ze zdziczałym parkiem, pozostałości cmentarza żydowskiego w Kolinczu, założonego w XVII wieku. Przez teren gminy przebiegają liczne trasy turystyczne, pozwalające na zapoznanie się z jej walorami przyrodniczymi i krajoznawczymi. Są to szlaki piesze, rowerowe, konne oraz kajakowe. Szlaki piesze: Szlak Jezior Kociewskich (czerwony): Skarszewy Starogard Gdański (18,4 km), Szlak Rzeki Wierzycy (niebieski): Skarszewy Las Gniew (13.1 km), Szlak Kociewski (żółty): Tczew Czarna Woda (14,2 km). Szlaki rowerowe: Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 25

27 Szlak Starościński (czerwony): Sumin Olpuch (3,2 km), Szlak Maternów (czerwony): Starogard Pelplin (8 km), Szlak Starogardzki (niebieski): Czersk Starogard Gdański (4,1 km), Szlak Jeziorny (zielony): Skarszewy Osiek (23,1 km), Szlak Świętego Rocha (żółty): Osiek Starogard Gdański (5,4 km), Szlak Joannitów (czarny): Skarszewy Tczew (19,4 km), Szlak Opata Wernera (czarny): Pogódki Pelplin (13,2 km). Szlaki konne: Grabowiec Krąg (23,2 km), Mysinek Boroszewo (5,8 km), Krąg Stara Kiszewa (3,5 km), Boroszewo Krąg (3,2 km). Szlaki kajakowe: Szlak Rzeki Wierzycy, Szlak Rzeki Piesienicy, Szlak Jezior Borzechowskich. Baza noclegowa w gminie w 2012 roku obejmowała łącznie 146 miejsc noclegowych. Składały się na nią w większości gospodarstwa agroturystyczne oraz obiekty oferujące pokoje gościnne. W Rokocinie funkcjonował jedyny w gminie hotel (Hotel Hubertus ) ze stadniną koni, dysponujący 50 miejscami noclegowymi. Na terenie gminy było 6 gospodarstw agroturystycznych w Sucuminie, Klonówce, Kręgu, Lipinkach Szlacheckich, Ciecholewach i Rokocinie, które dysponowały łącznie 53 miejscami noclegowymi (przy czym 3 miejsca w Ciecholewach miały charakter sezonowy). Z kolei obiekty udostępniające pokoje gościnne zlokalizowane były w Szpęgawsku, Sucuminie oraz Rokocinie i dysponowały łącznie 43 miejscami noclegowymi. Szczegółowe dane w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela 20. Turystyczne obiekty zakwaterowania w gminie w 2012 roku Nazwa miejscowość rodzaj obiektu liczba miejsc noclegowych Hotel Hubertus Rokocin hotel 50 Gospodarstwo agroturystyczne gospodarstwo Sucumin Pod Brzozami agroturystyczne 14 Gospodarstwo agroturystyczne gospodarstwo Klonówka Wiesława Bakuła agroturystyczne 13 Gospodarstwo agroturystyczne gospodarstwo Krąg Kręgski Młyn agroturystyczne 12 Agroturystyka u Teresy Lipinki Szlacheckie gospodarstwo agroturystyczne 6 Kwatera agroturystyczna gospodarstwo Ciecholewy Teresa Trzewik agroturystyczne 4 Agroturystyka gospodarstwo Rokocin Dorota Szufrajda agroturystyczne 4 Karczma Kociewska Szpęgawsk pokoje gościnne 20 Zajazd Amazonka Sucumin pokoje gościnne 14 Zajazd Podolski Rokocin pokoje gościnne 6 Miejsca noclegowe Katarzyna Otta Szpęgawsk pokoje gościnne 3 Dane Urzędu Gminy Starogard Gdański. Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 26

28 Rozwijająca się agroturystyka świadczy o znacznym i nie w pełni jeszcze wykorzystywanym potencjale turystycznym gminy. W tym kontekście warto wspomnieć, że gmina Starogard Gdański, pragnąc mieć większy wpływ na promocję swych walorów, bierze udział w pracach i działaniach związków ponadgminnych, m.in. uczestniczy w Związku Gmin Wierzyca z siedzibą w Starogardzie Gdańskim, Związku Gmin Wiejskich RP oraz w Lokalnej Grupie Działania Chata Kociewia z siedziba w Nowej Wsi Rzecznej. 13. SYTUACJA DZIECKA Dziecko wymaga szczególnej opieki i troski. Działalność na jego rzecz powinna polegać przede wszystkim na ochronie jego praw, wyrównywaniu szans życiowych poprzez ułatwianie dostępu do oświaty, służby zdrowia i wypoczynku oraz na asekurowaniu go w obliczu zagrożeń. Analiza sytuacji dziecka w gminie została dokonana na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych w funkcjonujących na jej terenie placówkach oświatowych. Badania te pozwoliły zdiagnozować środowisko szkolne i rodzinne uczniów pod kątem występowania zachowań o cechach patologii społecznej oraz uzyskać informację na temat prowadzonych w szkołach działań opiekuńczo-wychowawczych, profilaktycznych i leczniczych. W sumie do analizy przedłożono 9 ankiet wypełnionych przez pedagogów szkolnych lub, w przypadku ich braku, dyrektorów z następujących placówek oświatowo-wychowawczych: Publiczna Szkoła Podstawowa w Brzeźnie Wielkim (101 uczniów), Publiczna Szkoła Podstawowa w Dąbrówce (49 uczniów), Publiczna Szkoła Podstawowa w Rokocinie (111 uczniów), Publiczna Szkoła Podstawowa w Trzcińsku (62 uczniów), Zespół Kształcenia i Wychowania w Rywałdzie (200 uczniów), Zespół Szkół Publicznych w Jabłowie (242 uczniów), Zespół Szkół Publicznych w Kokoszkowach (279 uczniów), Zespół Szkół Publicznych w Suminie (160 uczniów), Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Owidzu (595 uczniów). Zasoby i oferta szkolna Z analizy ankiet wynika, że spośród dziewięciu ankietowanych placówek 7 zatrudnia pedagoga i logopedę, 6 zapewnia opiekę pielęgniarki, 4 zatrudniają psychologa. Natomiast w żadnej placówek nie jest zatrudniony doradca zawodowy. Wszystkie placówki prowadzą na swoim terenie dożywianie uczniów, przy czym większość z nich (5) widzi konieczność objęcia nim większej liczby uczniów. Możliwość korzystania z sali gimnastycznej daje 7 placówek, natomiast wszystkie 9 zapewnia dostęp do Internetu. Przedstawiciele żadnej z placówek nie zauważyli trudności z dojazdem uczniów. W żadnej z placówek nie istnieją klasy integracyjne. Natomiast wszystkie oferują dzieciom i młodzieży zajęcia dodatkowe. Najczęściej przyjmują one postać zróżnicowanych tematycznie kół zainteresowań, m.in. przedmiotowych, artystycznych, sportowych, językowych. Wszystkie placówki prowadzą zajęcia dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Wśród nich organizowane są zajęcia wyrównawcze (9 placówek), korekcyjno-kompensacyjne (7), logopedyczne (7), socjoterapeutyczne (4), psychoterapeutyczne (1) oraz rewalidacyjne, w zakresie gimnastyki korekcyjnej. Organizowane są także konsultacje i porady prowadzone przez psychologa i pedagoga. Problemy dosięgające uczniów i ich rodziny Ankietowani identyfikowali problemy, które w najpoważniejszym stopniu dosięgają uczniów i ich rodziny, na dwa sposoby, tj. odpowiadając na pytanie o charakterze otwartym oraz wypełniając zamknięty katalog cech patologicznych obejmujący 14 zmiennych. Określając problemy, w odpowiedzi na pytanie otwarte, badani wskazywali głównie na bezrobocie rodziców, które pociąga za sobą problemy materialne. Z kolei ubóstwo i trudna sytuacja materialna wiążą się z występującymi w domu dysfunkcjami, takimi jak nadużywanie alkoholu przez rodziców, ich niewydolnością opiekuńczo-wychowawczą, brakiem odpowiedniego zainteresowania dzieckiem. Konsekwencją jest Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 27

29 pozostawienie dziecka samemu sobie bez opieki i z ograniczonymi szansami na dostęp do alternatywnych form spędzania wolnego czasu, co sprzyja szerzeniu się zachowań destruktywnych. Wypełniając zamknięty katalog cech patologicznych, respondenci stwierdzali ich obecność, podając jednocześnie liczbę ujawnionych przypadków. Szczegółowe informacje na temat zdiagnozowanych w środowisku szkolnym i w domu rodzinnym problemów społecznych uczniów zawiera poniższa tabela. Tabela 21. Problemy występujące w środowisku szkolnym i rodzinnym dzieci i młodzieży cechy patologii społecznej obecność poszczególnych cech stwierdzona przez pedagogów szkolnych występuje nie występuje sięganie po alkohol 5 4 sięganie po narkotyki 2 7 palenie papierosów 6 3 ucieczki z domu - 9 kradzieże 2 7 agresja i przemoc, w tym: poniżanie, zastraszanie, znęcanie się, bicie, wymuszanie pieniędzy, zmuszanie do palenia papierosów 1 6 autoagresja 3 6 przestępczość ujawniona - 9 niszczenie mienia szkolnego 3 6 udział w grupach negatywnych 1 8 problemy wymagające nadzoru kuratora sądowego 5 4 przemoc w rodzinie 5 4 zaniedbanie przez dom 7 2 wykorzystywanie seksualne - 9 Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w placówkach oświatowych gminy. Do problemów najczęściej występujących w szkole i w domu rodzinnym dzieci i młodzieży ankietowani zaliczyli: zaniedbanie przez dom, palenie papierosów, sięganie po alkohol, problemy wymagające nadzoru kuratora sądowego oraz przemoc w rodzinie. Nie stwierdzono ucieczek z domu ani wykorzystywania seksualnego oraz przestępczości ujawnionej. Obszary, w jakich należałoby przeprowadzić badania wśród dzieci, młodzieży i rodziców Ankietowani identyfikowali również obszary, w jakich należałoby przeprowadzić badania wśród dzieci, młodzieży i rodziców. Najczęściej podkreślali potrzebę wnikliwego przyglądania się sytuacji rodzinnej a w szczególności monitorowania form spędzania czasu wolnego, występowania przemocy i uzależnień w rodzinach, sposobu wypełniania przez rodziców funkcji opiekuńczo-wychowawczej, stosowanych przez rodziców metod wychowawczych, wiedzy na temat roli rodziny, umiejętności w zakresie aktywnego poszukiwania pracy i komunikacji interpersonalnej. Działania profilaktyczne i naprawcze konieczne do przeprowadzenia Określając działania profilaktyczne i naprawcze, które należałoby przeprowadzić w szkołach, badani stwierdzili zapotrzebowanie na potrzebę wsparcia rodzin poprzez działania skierowane do uczniów i ich rodziców. Wśród nich wymieniono profilaktykę uzależnień, warsztaty na temat przeciwdziałania przemocy w rodzinie, pedagogizację rodziców. Współpraca szkół z rodzicami uczniów W opinii przedstawicieli 7 ankietowanych placówek, współpraca nauczycieli z rodzicami jest zadowalająca. Odmienne zdanie wyrazili ankietowani z 2 szkół (Zespół Szkół Publicznych w Jabłowie oraz Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Owidzu). W ramach podejmowanej współpracy odbywają się zebrania, prowadzone są rozmowy i konsultacje, pogadanki, prelekcje, organizowane są spotkania z ekspertami, wizyty domowe oraz utrzymywany jest indywidualny kontakt z rodzicami, m.in. poprzez rozmowy telefoniczne. Współpraca ta dotyczy także udziału rodziców w imprezach integracyjnych i uroczystościach szkolnych. Współpraca szkół z instytucjami i organizacjami wspierającymi dzieci, młodzież i rodziny Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 28

30 Przedstawiciele 8 badanych placówek stwierdzili, że współpraca z instytucjami i organizacjami wspierającymi dzieci, młodzież i rodziny jest zadowalająca (zdania na ten temat nie wyraziła Publiczna Szkoła Podstawowa w Dąbrówce). Do podmiotów, z którymi szkoły utrzymywały kontakt zaliczono: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną, Ośrodek Sportu i Rekreacji, Policję, Sąd Rejonowy i kuratorów sądowych, Centrum Wolontariatu, Rzecznika Praw Dziecka, asystentów rodzin, sołtysów i rady sołeckie, rodzinne domy dziecka, Straż Pożarną oraz organizacje pozarządowe. Potrzeby dzieci i młodzieży Wskazując najpilniejsze potrzeby dzieci i młodzieży, pedagodzy zwrócili uwagę na konieczność zapewnienia im szerszego dostępu do alternatywnych form spędzania czasu wolnego. Postulat ten dotyczył głównie tworzenia nowych miejsc spotkań dla dzieci i młodzieży, zwiększenia dostępności dóbr kultury oraz wyjazdów wakacyjnych i wycieczek. W tym kontekście ankietowani podkreślali również potrzebę sprawowania większej kontroli nad formami spędzania czasu przez osoby nieletnie, w tym monitorowanie bezpieczeństwa przy korzystaniu z Internetu. Wśród innych potrzeb dzieci i młodzieży ankietowani wskazali na konieczność dalszego wspierania uczniów pochodzących z rodzin dotkniętych problemami społecznymi, w tym ubóstwem, pomoc dydaktyczną i walkę z otyłością. Możliwości przyczynienia się szkół do poprawy sytuacji dzieci i młodzieży Zastanawiając się nad tym, w jaki sposób szkoła może się przyczynić do poprawy sytuacji dzieci i młodzieży w gminie, pedagodzy wskazywali przede wszystkim na możliwość zagospodarowania czasu wolnego poprzez organizację zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych, m.in. związanych z profilaktyką, przeciwdziałaniem zachowaniom ryzykownym. Podkreślali również potrzebę współpracy przy rozwiązywaniu problemów z instytucjami, takimi jak Policja i GOPS. Wskazano również na korzyści wynikające z pozyskiwania sponsorów. 14. OCHRONA ZDROWIA Styl życia i zachowania zdrowotne wpływają w największym stopniu na stan zdrowia ludności. Do czynników zagrażających zdrowiu należą przede wszystkim: mała aktywność fizyczna, nieprawidłowości w sposobie żywienia, palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu, zażywanie narkotyków, zły stan środowiska naturalnego, niewłaściwe warunki bezpieczeństwa pracy, wypadki drogowe oraz brak powszechnej profilaktyki. Usługi podstawowej opieki zdrowotnej mieszkańcom gminy Starogard Gdański świadczą 2 niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej: Centrum Medyczne Polmed S.A. oraz Zakład Opieki Zdrowotnej Medpharma S.A., mające siedziby w mieście Starogard Gdański. W gminie działają 2 punkty apteczne. Ponadto na terenie gminy, w Nowej Wsi Rzecznej, działa Centrum Rehabilitacyjno-Lecznicze Medpharma Sp. z o.o., które od stycznia 2012 roku prowadzi działalność w następującym zakresie: stacjonarna i ambulatoryjna rehabilitacja; zakład opiekuńczo-leczniczy; oddział chirurgii jednego dnia z zakresu okulistyki, laryngologii, chirurgii ogólnej, ortopedii, neurochirurgii, chirurgii plastycznej; pracownia endoskopowa; poradnie specjalistyczne: kardiologiczna, neurologiczna, ortopedyczna; basen, sauny, jacuzzi. Dane adresowe zakładów opieki zdrowotnej, które obejmują świadczeniami mieszkańców gminy, zawiera poniższa tabela. Tabela 22. Zakłady opieki zdrowotnej w gminie w 2012 roku nazwa placówki Centrum Medyczne Polmed S.A. Zakład Opieki Zdrowotnej Medpharma S.A. adres Os. Kopernika 21, Starogard Gdański al. Jana Pawła II 5, Starogard Gdański Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 29

31 Centrum Rehabilitacyjno-Lecznicze Medpharma Sp. z o.o. Dane Urzędu Gminy Starogard Gdański. Nowa Wieś Rzeczna, ul. Leśna 1a, Starogard Gdański Dla poznania sytuacji zdrowotnej mieszkańców gminy ważna jest analiza danych będących w posiadaniu zakładów opieki zdrowotnej działających na jej terenie. W związku z tym w poniższej tabeli przedstawiono dane za 2012 rok dotyczące działalności Centrum Medycznego Polmed S.A. oraz Zakładu Opieki Zdrowotnej Medpharma S.A. Tabela 23. Schorzenia dzieci i młodzieży w wieku 0-18 lat w 2012 roku Rodzaj schorzenia liczba osób, u których stwierdzono schorzenie nowotwory 7 niedokrwistości 39 choroby tarczycy 50 cukrzyca 42 niedożywienie 2 otyłość 105 zaburzenia odżywiania 194 upośledzenie umysłowe 8 padaczka 25 dziecięce porażenie mózgowe 28 zaburzenia refrakcji i akomodacji oka 134 choroba nadciśnieniowa 7 alergia dychawica oskrzelowa 153 alergie pokarmowe 136 alergie skórne 159 zniekształcenia kręgosłupa 81 choroby układu moczowego 66 wady rozwojowe układu nerwowego 13 wady rozwojowe układu krążenia 35 wady rozwojowe narządów płciowych 5 wady rozwojowe inne 2 zaburzenia rozwoju fizycznego 260 zaburzenia rozwoju psychomotorycznego 130 trwałe uszkodzenia narządu ruchu 16 inne schorzenia wymagające opieki czynnej 19 Dane Centrum Medycznego Polmed S.A. i Zakładu Opieki Zdrowotnej Medpharma S.A. Tabela 24. Schorzenia ludności w wieku 19 lat i więcej w 2012 roku rodzaj schorzenia liczba osób, u których stwierdzono schorzenie gruźlica 2 nowotwory 389 choroby tarczycy 347 cukrzyca niedokrwistość 266 choroby obwodowego układu nerwowego przewlekła choroba reumatyczna 105 choroba nadciśnieniowa choroby naczyń mózgowych 321 niedokrwienna choroba serca (w tym przebyty zawał serca) 952 przewlekły nieżyt oskrzeli, dychawica oskrzelowa 956 Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 30

32 przewlekłe choroby układu trawiennego choroby układu mięśniowo-kostnego i tkanki łącznej inne schorzenia wymagające opieki czynnej 13 Dane Centrum Medycznego Polmed S.A. i Zakładu Opieki Zdrowotnej Medpharma S.A. U największej liczby osób w wieku przedprodukcyjnym stwierdzono zaburzenia rozwoju fizycznego, zaburzenia odżywiania oraz alergie skórne. Dorośli z kolei najczęściej zmagali się z chorobą nadciśnieniową, chorobami układu mięśniowo-kostnego i tkanki łącznej oraz przewlekłymi chorobami układu trawiennego. Ważną rolę w utrzymaniu dobrego stanu zdrowia pełni profilaktyka. W 2012 roku poradami profilaktycznymi i badaniami lekarskimi objęto zgodnie z programem badań profilaktycznych dzieci i młodzieży. 15. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE Bezpieczeństwu publicznemu zagraża przestępczość, która jest zjawiskiem dynamicznym i, podobnie jak społeczeństwo, podlega rozwojowi. Choć stanowi margines życia społecznego, poprzez swą intensywność i częstotliwość może mieć wpływ na formowanie się postaw i zachowań ludności oraz odciskać dotkliwe piętno na jej funkcjonowaniu. Według danych Komendy Powiatowej Policji w Starogardzie Gdańskim w 2012 roku na terenie gminy odnotowano 132 przestępstwa o charakterze kryminalnym, o 20 więcej niż w roku Szczegółowe dane o liczbie i rodzaju przestępstw kryminalnych przedstawia poniższa tabela. Tabela 25. Wybrane kategorie przestępstw kryminalnych w gminie w latach kategoria przestępstwa 2011 r r. kradzież rzeczy kradzież samochodu 4 2 kradzież z włamaniem rozbój, wymuszenie rozbójnicze 1 1 udział w bójce lub pobiciu 10 8 uszkodzenie mienia uszczerbek na zdrowiu 8 10 ogółem Dane Komendy Powiatowej Policji w Starogardzie Gdańskim. Analizując przestępczość w gminie, Policja wytypowała najbardziej zagrożone sołectwa, na terenie których przestępczość wzrasta. Od kilku lat na liście najbardziej zagrożonych sołectw są: Rokocin wzrost liczby przestępstw z 12 w 2011 r. do 26 w 2012 r. Kokoszkowy wzrost liczby przestępstw z 19 do 20, Koteże wzrost liczby przestępstw z 1 do 4, Okole wzrost liczby przestępstw z 1 do 4, Stary Las wzrost liczby przestępstw z 0 do 3, Nowa Wieś wzrost liczby przestępstw z 1 do 5. Wzrost liczby przestępstw odnotowano również w: Klonówce wzrost liczby przestępstw z 5 do 8, Lipinkach Szlacheckich wzrost liczby przestępstw z 4 do 8, Żabnie wzrost liczby przestępstw z 0 do 1, Sucuminie wzrost liczby przestępstw z 1 do 2, Barchnowach wzrost liczby przestępstw z 1 do 3, Owidzu wzrost liczby przestępstw z 2 do 3, Zdunach wzrost liczby przestępstw z 2 do 5. Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 31

33 Taką samą liczbę przestępstw w 2011 i 2012 r. odnotowano w: Trzcińsku, Szpęgawsku, Janowie 4, Janinie 3, Kręgu, Brzeźnie Wielkim 2, Ciecholewach, Siwiałce 1. Spadek liczby przestępstw odnotowano w: Kolinczu z 5 do 1, Suminie z 5 do 4, Dąbrówce z 6 do 4, Linowcu z 7 do 5, Jabłowie z 10 do 4, Rywałdzie z 12 do 1. Największa liczba wypadków drogowych w 2012 roku miała miejsce w Szpęgawsku i w Rokocinie, gdzie łącznie w 12 wypadkach zginęła 1 osoba, a 21 osób zostało rannych. Niebezpiecznie było również w Lipinkach Szlacheckich i Linowcu. Szczegółowe dane na ten temat przedstawia poniższa tabela. Tabela 26. Dane na temat wypadków drogowych w gminie w 2012 r. wypadki drogowe ranni zabici Szpęgawsk Rokocin Lipinki Szlacheckie Linowiec Jabłowo Janin Kokoszkowy Rywałd Trzcińsk Siwiałka Janowo Kolincz Dąbrówka Sucumin Dane Komendy Powiatowej Policji w Starogardzie Gdańskim. Zgodnie z ustawą z dnia 27 lipca 2001 roku o kuratorach sądowych, kurator sądowy jest organem wykonawczym sądu, realizującym związane z wykonywaniem orzeczeń sądu zadania o charakterze wychowawczo-resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym. Działania pomocowe realizowane przez kuratorów wynikają ze wskazań sądu opartych na art. 100 Kodeksu rodzinnego. Pomoc ta ma charakter niematerialny i dotyczy umożliwienia właściwego wykonywania władzy rodzicielskiej. Według danych Zespołu Kuratorskiej Służby Sądowej w Sądzie Rejonowym w Starogardzie Gdańskim, w 2012 roku kuratorzy prowadzili dozory wobec 51 mieszkańców gminy w 57 sprawach. 16. POMOC SPOŁECZNA Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Instytucja ta wspiera osoby Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 32

34 i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadania pomocy społecznej w gminie Starogard Gdański wykonuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Jednostka ta realizuje również zadania wynikające z innych, aniżeli ustawa o pomocy społecznej, aktów prawnych. Należą do nich w szczególności: ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, ustawa o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, ustawa o powszechnym ubezpieczeniu społecznym, ustawa o ochronie zdrowia psychicznego, ustawa o świadczeniach rodzinnych, ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Na koniec 2012 roku kadrę GOPS-u stanowiło 18 osób, w tym 7 pracowników socjalnych. Dane szczegółowe na temat stanu zatrudnienia w ośrodku oraz potrzeb w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela 27. Stan zatrudnienia w GOPS-ie oraz potrzeby w tym zakresie na koniec 2012 roku o ile etatów rodzaj stanowiska liczba etatów powinno być więcej? kadra kierownicza 1 - pracownicy socjalni 7 1 pracownicy wykonujący usługi opiekuńcze - - pracownicy wykonujący specjalistyczne usługi opiekuńcze - - pozostali pracownicy 10 - Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim. Zgodnie z zapisem ustawy o pomocy społecznej każdy ośrodek ma obowiązek zatrudnienia 1 pracownika socjalnego na 2 tysiące mieszkańców, nie mniej jednak niż 3 pracowników. W 2012 roku w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim wskaźnik wynosił mieszkańców na 1 pracownika socjalnego. Tabela 28. Wykształcenie kadry GOPS-u oraz potrzeby w tym zakresie na koniec 2012 roku rodzaj wykształcenia, dodatkowe kwalifikacje i zainteresowanie w tym zakresie wykształcenie liczba osób kadra kierownicza wyższe kierunkowe 1 6 wyższe niekierunkowe - - średnie kierunkowe - 1 średnie niekierunkowe - - zawodowe i niższe - - dodatkowe ukończona specjalizacja z zakresu organizacji kwalifikacje pomocy społecznej 1 - osoby zainteresowane podjęciem specjalizacji z zakresu organizacji pomocy społecznej - osoby zainteresowane podjęciem specjalizacji I stopnia w zawodzie pracownik socjalny - osoby zainteresowane podjęciem specjalizacji II stopnia w zawodzie pracownik socjalny - Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim. pracownicy socjalni Na koniec 2012 roku wykształcenie wyższe posiadało 7 osób z kadry GOPS-u, w tym 6 pracowników socjalnych, a wykształceniem średnim kierunkowym legitymował się 1 pracownik socjalny. Ukończoną specjalizację z zakresu organizacji pomocy społecznej miało 6 osób, w tym 1 pracownik socjalny. Specjalizację I stopnia w zawodzie pracownika socjalnego posiadała 1 osoba. Prawo do wsparcia udzielanego przez GOPS i Urząd Gminy mają osoby i rodziny, które spełniają określone warunki przedstawione w poszczególnych aktach prawnych. I tak np. w odniesieniu do świadczeń z pomocy społecznej jednym z nich jest kryterium dochodowe, które w analizowanym okresie było ustalone na poziomie 542 zł miesięcznie w przypadku osoby samotnie gospodarującej i 456 zł na osobę w rodzinie. Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 33

35 Kryterium dochodowe stosowane było również przy przyznawaniu zasiłków rodzinnych i świadczeń alimentacyjnych. Zasiłek rodzinny przysługiwał, jeśli dochód rodziny na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekraczał 539 zł, a gdy członkiem rodziny było dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeśli dochód ten nie przekraczał 623 zł. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługiwały z kolei, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekraczał kwoty 725 zł. W wykonywaniu zadań GOPS współdziała z różnymi podmiotami, m.in. z organami wykonawczymi gminy, innymi jednostkami organizacyjnymi gminy, służbą zdrowia, Policją, kuratorami sądowymi oraz instytucjami i organizacjami pozarządowymi zajmującymi się pomocą społeczną. Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące kwot wydatkowanych przez GOPS na realizację zadań w latach Tabela 29. Środki finansowe wydatkowane przez GOPS na pomoc mieszkańcom gminy w latach wielkość wydatków 2010 r r r. Ogółem w tym na świadczenia pomocy społecznej w tym na świadczenia rodzinne na zadania własne gminy na zadania zlecone gminie Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim. W latach wysokość środków finansowych przeznaczonych przez GOPS na pomoc mieszkańcom gminy corocznie zwiększała się. Dominującą pozycję wśród nich stanowiły kwoty wydatkowane na wykonanie zadań zleconych. W ich ramach największe sumy wydatkowano na realizację świadczeń rodzinnych i alimentacyjnych. Zdecydowanie mniej środków przeznaczano natomiast na realizację zadań własnych. Wśród nich przeważały środki przyznawane na zasiłki stałe, zasiłki celowe i w naturze, posiłek (w tym dożywianie dzieci) oraz zasiłki okresowe. Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące liczby mieszkańców gminy objętych przez GOPS wsparciem z zakresu pomocy społecznej w latach Tabela 30. Beneficjenci pomocy społecznej w gminie w latach r r r. liczba osób, którym przyznano decyzją świadczenie liczba rodzin liczba osób w rodzinach udział osób w rodzinach objętych pomocą społeczną w ogólnej liczbie ludności gminy 11,59% 10,89% 9,68% Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim. Liczba osób w rodzinach objętych pomocą społeczną w gminie w latach spadała z roku na rok (z osób w rodzinach w 2010 r. do w 2012 r.). Zmniejszał się również udział beneficjentów systemu w ogóle ludności gminy (z 11,59% w 2010 r. do 9,68% w 2012 r.). Uzupełnienie powyższych danych stanowią przedstawione w kolejnych tabelach informacje na temat struktury wiekowej oraz aktywności zawodowej odbiorców pomocy społecznej w gminie w 2012 roku. Tabela 31. Struktura wiekowa odbiorców pomocy społecznej w gminie w 2012 roku Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 34

36 wiek odbiorców liczba osób w rodzinach 0-16 lat lat lat lat lat lat lat lat i więcej 20 Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim. Tabela 32. Struktura beneficjentów pomocy społecznej w gminie ze względu na aktywność zawodową w 2012 roku rodzaj aktywności zawodowej liczba osób powyżej 18 roku życia według decyzji administracyjnych pracuje 182 pracuje dorywczo 176 nie pracuje 661 studiuje 11 uczy się 37 na rencie 48 na emeryturze 18 na zasiłku dla bezrobotnych 35 bezrobotny bez prawa do zasiłku 363 Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim. Analiza struktury wiekowej mieszkańców gminy objętych przez GOPS pomocą społeczną w 2012 roku wykazała, że największą grupę stanowiły dzieci i młodzież do 16 lat (623 osoby). Ci spośród nich, którzy bezpośrednio korzystali ze wsparcia, otrzymywali pomoc głównie w postaci posiłku (świadczonego w ramach programu wieloletniego Pomoc państwa w zakresie dożywiania ), odzieży i obuwia, brali także udział w zajęciach świetlic środowiskowych, spotkaniach okolicznościowych i wyjazdach letnich. Znacznie mniejsze, choć spore, grupy reprezentowały osoby w wieku lat (195 osób), lat (192 osób) oraz lat (166 osób). Jeśli chodzi o podział beneficjentów pomocy społecznej w gminie według aktywności zawodowej, najliczniejszą grupę w 2012 roku stanowiły osoby nie pracujące (661 osób) oraz osoby bezrobotne bez prawa do zasiłku (363 osoby). Kolejne pod względem liczebności grupy stanowiły osoby pracujące (182 osoby) oraz pracujące dorywczo (176 osób), których obecność w gronie beneficjentów GOPS-u należy tłumaczyć uzyskiwaniem przez nie niskich dochodów uniemożliwiających utrzymanie siebie i swoich rodzin. Najliczniej reprezentowane grupy wśród osób i rodzin objętych wsparciem przez GOPS stanowiły charakteryzujące się niskim poziomem dochodów osoby i rodziny ubogie i dotknięte bezrobociem. Pochodzące z tych ostatnich dzieci, z racji niedoborów materialnych w domu, korzystały ze wsparcia w formie dożywiania w szkołach. Diagnozę tę potwierdzają dane dotyczące powodów przyznawania pomocy społecznej w gminie, które za lata przedstawia poniższa tabela. Tabela 33. Powody przyznania pomocy społecznej w gminie w latach powód przyznania pomocy liczba rodzin liczba osób w rodzinach 2010 r r r r r r. ubóstwo sieroctwo bezdomność potrzeba ochrony macierzyństwa Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 35

37 bezrobocie niepełnosprawność długotrwała lub ciężka choroba bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego przemoc w rodzinie alkoholizm trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego zdarzenie losowe Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim. W latach najczęstszymi przyczynami przyznawania pomocy społecznej w gminie były ubóstwo i bezrobocie. Liczba osób w rodzin korzystających ze wsparcia GOPS-u z tych powodów spadała (ubóstwo: z w 2010 r. do 738 w 2012 r., bezrobocie: z w 2010 r. do w 2012 r.). Ważnymi przyczynami udzielania pomocy były również: potrzeba ochrony macierzyństwa oraz bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego. W analizowanym okresie liczba osób w rodzinach objętych pomocą GOPS-u z tych powodów ulegała wahaniom (potrzeba ochrony macierzyństwa: 501 w 2010 r., 569 w 2011 r., 567 w 2012 r.; bezradność: 565 w 2010 r., 433 w 2011 r., 472 w 2012 r.). Istotne przyczyny świadczenia pomocy społecznej w gminie stanowiły także: długotrwała lub ciężka choroba, niepełnosprawność oraz alkoholizm (długotrwała lub ciężka choroba: 304 w 2010 r., 348 w 2011 r., 344 w 2012 r.; niepełnosprawność: 342 w 2010 r., 373 w 2011 r., 318 w 2012 r.; alkoholizm: 88 w 2010 r., 50 w 2011 r., 51 w 2012 r.). Powody przyznania pomocy społecznej w gminie przez GOPS wpływały na formę udzielanego wsparcia. Dane szczegółowe w tym zakresie za lata przedstawia poniższa tabela. Tabela 34. Formy wsparcia udzielanego w gminie przez GOPS w latach liczba osób, którym formy pomocy przyznano decyzją liczba rodzin liczba osób w rodzinach administracyjnąświadczenie 2010 r r r r r r r r r. pieniężna rzeczowa praca socjalna x x x poradnictwo specjalistyczne x x x schronienie usługi opiekuńcze specjalistyczne usługi opiekuńcze Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim. W latach najczęściej udzielanymi mieszkańcom gminy formami wsparcia były pomoc finansowa i rzeczowa, głównie w postaci zasiłków stałych, celowych, zasiłków okresowych oraz posiłku. Zarówno wśród osób objętych pomocą pieniężną, jak i rzeczową, liczba rodzin i osób w rodzinach z roku na rok spadała. Istotną formą wsparcia beneficjentów była prowadzona z nimi praca socjalna. Polegała ona m.in. na udzielaniu informacji, wskazówek i pomocy przy rozwiązywaniu trudnych spraw życiowych, świadczeniu poradnictwa oraz współpracy z innymi podmiotami pomocy społecznej. W omawianym okresie liczba rodzin oraz osób w rodzinach, z którymi prowadzono pracę socjalną, sukcesywnie zwiększała się z roku na rok. Wśród form pomocy udzielanej przez Ośrodek znalazły się również usługi opiekuńcze, schronienie oraz korzystanie z posiłków za częściową odpłatnością. Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 36

38 Tabela 35. Skierowania i pobyt w Domach Pomocy Społecznej w latach r r r. liczba osób z gminy skierowanych do DPS liczba osób z gminy przebywających w DPS Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim. Osoby, które nie mogły samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, którym nie można było zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, a które tym samym wymagały całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, były kierowane przez GOPS do domów pomocy społecznej. W latach do domów pomocy społecznej skierowano łącznie 6 osób, przy czym liczba skierowań kształtowała się następująco: w 2010 r. 2 osoby, w 2011 r. 1 osoba, w 2012 r. 3 osoby. W 2010 roku gmina pokrywała koszt pobytu w DPS dla 2 osób, rok później dla 1 osoby, a w 2012 roku dla 3 osób. Przyznawaniem świadczeń rodzinnych zajmuje się Dział Świadczeń Rodzinnych GOPS. Do świadczeń tych należą: zasiłek rodzinny i dodatki do tego zasiłku, świadczenia opiekuńcze w postaci zasiłku pielęgnacyjnego i świadczenia pielęgnacyjnego oraz jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka. Dane szczegółowe w tym zakresie za lata przedstawia poniższa tabela. Tabela 36. Świadczenia rodzinne przyznane w gminie w latach r r r. rodzaj świadczenia liczba przyznanych świadczeń zasiłek rodzinny dodatek do zasiłku z tytułu urodzenia dziecka dodatek do zasiłku z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego dodatek do zasiłku z tytułu samotnego wychowywania dziecka dodatek do zasiłku z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego dodatek do zasiłku z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego dodatek do zasiłku z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania dodatek do zasiłku z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej zasiłek pielęgnacyjny świadczenie pielęgnacyjne jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka liczba świadczeń rodzinnych ogółem wielkość wydatków na świadczenia rodzinne (w zł) Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim. W latach wielkość wydatków przeznaczonych na realizację świadczeń rodzinnych wzrastała z roku na rok ( zł w 2010 r., zł w 2011 r., zł w 2012 r.). Natomiast spadała liczba przyznanych decyzją świadczeń (z w 2010 r. poprzez w 2011 r. do w 2012 r.). Najczęściej wypłacano zasiłki rodzinne, których liczba z roku na rok malała (w 2010 roku , w 2011 roku , w 2012 roku ), a które służą częściowemu pokryciu wydatków na utrzymanie dziecka. Istotną formę wsparcia stanowił zasiłek pielęgnacyjny. Liczba przyznanych zasiłków z roku na rok rosła (od w 2010 roku, poprzez w 2011 roku, do w 2012 roku), a zasiłek ten służy częściowemu pokryciu wydatków wynikających z konieczności zapewnienia osobie niepełnosprawnej opieki i pomocy innej Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 37

39 osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Wzrastała również co roku liczba przyznanych świadczeń pielęgnacyjnych (od w 2010 roku, poprzez w 2011 roku, do w 2012 roku). Wśród innych świadczeń, realizowanych przez GOPS, były również: dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej, dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki poza miejscem zamieszkania oraz z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego. Za osoby pobierające świadczenia pielęgnacyjne GOPS opłacał składki na ubezpieczenia zdrowotne (46,80 zł miesięcznie za 1 osobę) w 2010 roku 311 składek (średnio miesięcznie dla 26 osób), w 2011 roku 449 składek (średnio miesięcznie dla 37 osób), a w 2012 roku 629 składek (średnio miesięcznie dla 52 osób). Świadczenie alimentacyjne stanowiło kolejną formę wparcia świadczoną rodzinom przez Dział Świadczeń Rodzinnych GOPS. Dane szczegółowe w tym zakresie za lata przedstawia poniższa tabela. Tabela 37. Świadczenia alimentacyjne przyznane w gminie w latach r r r. liczba osób, którym decyzją przyznano świadczenie alimentacyjne liczba przyznanych świadczeń alimentacyjnych wielkość wydatków na świadczenia alimentacyjne Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim. Liczba mieszkańców gminy, którym w latach przyznano świadczenia alimentacyjne, ulegała wahaniom: od 207 w 2010 r., poprzez 203 w 2011 r. do 222 w 2012 r. Sukcesywnie natomiast wzrastała wysokość kwot wydatkowanych na ten cel (z zł. w 2010 r., poprzez zł w 2011 r. do zł w 2012 r.). Pomoc społeczna polega m.in. na prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej. Składają się na nią zarówno jednostki środowiskowe, jak i instytucjonalne. Szczegółowe dane na temat liczby miejsc, liczby osób oczekujących i okresu oczekiwania na miejsce w tych placówkach przedstawia poniższa tabela. Tabela 38. Domy pomocy społecznej, ośrodki wsparcia, mieszkania chronione, placówki opiekuńczowychowawcze i inne instytucje wsparcia w gminie w 2012 roku rodzaj instytucji liczba liczba liczba instytucji miejsc oczekujących DPS dla osób przewlekle psychicznie chorych środowiskowe domy samopomocy Dane Urzędu Gminy Starogard Gdański. W uzupełnieniu powyższych danych warto odnotować, że w Starogardzie Gdańskim funkcjonują także: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie i Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, które jako jednostki powiatowe obejmują zasięgiem działania mieszkańców gminy. Dane o wsparciu udzielonym mieszkańcom gminy Starogard Gdański przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w latach przedstawia poniższa tabela. Tabela 39. Mieszkańcy gminy objęci wsparciem PCPR w Starogardzie Gdańskim 2010 r r r. liczba dzieci z gminy zgłoszonych do adopcji liczba dzieci z gminy adoptowanych liczba dzieci z gminy umieszczonych w rodzinach zastępczych liczba dzieci z gminy umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych liczba dzieci z gminy przebywających w rodzinach zastępczych liczba dzieci z gminy przebywających w placówkach opiekuńczo-wychowawczych Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 38

40 liczba rodzin zastępczych, które objęły opieką dzieci z gminy liczba usamodzielnianych dzieci z gminy Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Starogardzie Gdańskim. Z kolei Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Starogardzie Gdańskim w roku szkolnym 2011/2012 objęła pomocą psychologiczno-pedagogiczną 161 uczniów z gminy Starogard Gdański. Wsparcie było udzielane w formie diagnozy lub konsultacji i dotyczyło następujących problemów dzieci i młodzieży: trudności edukacyjne, trudności wychowawcze, zaburzenia sfery emocjonalno-społecznej, doradztwo edukacyjno-zawodowe, problemy zdrowotne. W 2012 roku mieszkańcy gminy korzystali również z oferty jednostek wsparcia działających poza miastem. Wykaz tych jednostek, wraz z informacją na temat mieszkańców gminy objętych przez nie wsparciem, przedstawia poniższa tabela. Tabela 40. Jednostki wsparcia spoza gminy, z oferty których korzystali mieszkańcy gminy liczba osób z gminy Lp. nazwa i adres instytucji objętych wsparciem w 2012 r. 1. Schronisko dla bezdomnych im. Brata Alberta w Smętowie Granicznym 1 2. Schronisko dla bezdomnych Fides w Malborku 2 3. Schronisko dla bezdomnych Stowarzyszenia Opiekuńczo- Resocjalizacyjnego Prometeusz w Gdańsku 1 4. Dom Pomocy Społecznej w Malborku 1 5. Dom Pomocy Społecznej w Pelplinie 2 Dane Urzędu Gminy Starogard Gdański. Przedstawione poniżej karty zasobów przedstawiają szczegółowe informacje na temat niektórych instytucji prowadzących na terenie gminy działalność w zakresie pomocy społecznej. Dom Pomocy Społecznej w Rokocinie ul. Parkowa 4, Starogard Gdański Podmiot prowadzący jednostkę: powiat starogardzki Zakres usług oferowanych przez jednostkę: zgodny ze standardami określonymi dla typu domu, w oparciu o indywidualne potrzeby mieszkańca domu, tj. w zakresie potrzeb bytowych, usługi opiekuńcze, wspomagające. Kategoria i liczba klientów objętych wsparciem w 2012 r.: osoby niepełnosprawne intelektualnie (mężczyźni) 86 osób. Propozycje w zakresie rozwoju jednostki (potrzeby): modernizacja i przebudowa budynku gospodarczego na potrzeby terapii zajęciowej wraz z wyposażeniem pomieszczeń, rozwój nowoczesnych form terapii, wykonanie małej architektury w DPS Filia La Guardia oraz DPS Filia Niezapominajka. Dom Pomocy Społecznej w Szpęgawsku Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 39

41 ul. Kasztanowa 23, Starogard Gdański Podmiot prowadzący jednostkę: powiat starogardzki Zakres usług oferowanych przez jednostkę: całodobowe usługi opiekuńcze, wspomagające i bytowe. Kategoria i liczba klientów objętych wsparciem w 2012 r.: osoby dorosłe przewlekle psychicznie chore i osoby upośledzone umysłowo 206 osób. Propozycje w zakresie rozwoju jednostki (potrzeby): zwiększenie liczby miejsc, prowadzenie zajęć dziennych i opieka całodobowa dla osób dorosłych autystycznych. Środowiskowy Dom Samopomocy ul. Dominika 8, Starogard Gdański Podmiot prowadzący jednostkę: Zespół Caritas Parafii NSPJ Zakres usług oferowanych przez jednostkę: rehabilitacja zawodowa i społeczna;.współpraca z rodzinami. Kategoria i liczba klientów objętych wsparciem w 2012 r.: osoby z niepełnosprawnością psychiczną i upośledzone. Propozycje w zakresie rozwoju jednostki (potrzeby): możliwość szkoleń dla pracowników (terapeutów), doposażenie. 17. SYTUACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy. Schorzeniami, które najczęściej przyczyniają się do niepełnosprawności, są choroby układu krążenia oraz dysfunkcje narządu ruchu. Z uwagi na to, że jedynym pełnym badaniem, którego wyniki pozwalają ustalić liczbę osób niepełnosprawnych oraz umożliwiają ich charakterystykę, są narodowe spisy powszechne, w analizie sytuacji tej grupy ludności gminy Starogard Gdański wykorzystano dane z ostatniego opublikowanego spisu, który został przeprowadzony w 2002 roku. Według Narodowego Spisu Powszechnego w 2002 roku w gminie Starogard Gdański mieszkało osób niepełnosprawnych (3.137 mężczyzn i kobiet), w tym osób niepełnosprawnych prawnie i 941 osób niepełnosprawnych tylko biologicznie. Udział osób dotkniętych niepełnosprawnością w ogóle ludności gminy wynosił 12,9%. Poniższe tabele przedstawiają strukturę wiekową osób niepełnosprawnych w gminie oraz ich podział według poziomu wykształcenia i aktywności ekonomicznej. Tabela 41. Struktura wiekowa osób niepełnosprawnych w gminie w 2002 roku ekonomiczna grupa wieku liczba osób udział w ogóle udział w ogóle osób ludności w danej niepełno-sprawnych grupie wieku osoby w wieku przedprodukcyjnym 368 5,82% 3,05% osoby w wieku produkcyjnym ,77% 11,98% osoby wieku poprodukcyjnym ,42% 35,78% Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 40

42 W 2002 roku osób niepełnosprawnych w gminie było w wieku produkcyjnym, co było zjawiskiem niepokojącym. Stanowiły one prawie 12% ogółu ludności gminy będącej w tej ekonomicznej grupie wieku. Mniej liczną grupę reprezentowały osoby niepełnosprawne w wieku poprodukcyjnym (2.304 osoby), których odsetek wśród osób starszych w gminie wynosił blisko 36%. Najmniejszą grupę stanowiły osoby w wieku przedprodukcyjnym, których było 368 i stanowiły niewiele ponad 3% dzieci i młodzieży w gminie. Tabela 42. Osoby niepełnosprawne w wieku 13 lat i więcej w gminie według poziomu wykształcenia w 2002 roku udział w ogóle poziom wykształcenia liczba osób niepełnosprawnych w wieku 13 lat i więcej wyższe 194 3,07% policealne 103 1,63% średnie ,37% zasadnicze zawodowe ,08% podstawowe ukończone ,96% podstawowe nieukończone 236 3,73% Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań Niski poziom wykształcenia w istotny sposób utrudnia osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie na rynku pracy i utrzymanie posiadanego zatrudnienia. W 2002 roku najliczniejszą grupę wśród osób dotkniętych niepełnosprawnością w gminie stanowiły osoby z wykształceniem podstawowym ukończonym (2.465 osób). Ich udział w ogóle osób niepełnosprawnych w wieku 13 lat i więcej wynosił prawie 39%. Tabela 43. Osoby niepełnosprawne w gminie według aktywności ekonomicznej w 2002 roku rodzaj aktywności zawodowej liczba osób udział niepełnosprawnych aktywni zawodowo pracujący ,15% aktywni zawodowo bezrobotni 389 6,15% bierni zawodowo ,24% Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań w ogóle Integracja społeczna osób niepełnosprawnych przez pracę stanowi bardzo wymagające i trudne do realizacji zadanie. W 2002 roku zdecydowana większość osób dotkniętych niepełnosprawnością w gminie była bierna zawodowo (5.140 osób). Ich udział w ogóle osób niepełnosprawnych wynosił ponad 81%. Aktywnych zawodowo było osób dotkniętych niepełnosprawnością. Wśród nich dominowały osoby posiadające zatrudnienie (769 osób). Informacje, które w pewnym stopniu umożliwiają obserwację zachodzących w kolejnych latach zmian liczebności osób niepełnosprawnych w gminie, oraz wskazania trendu tych zmian, zawierają dane dotyczące liczby osób niepełnosprawnych objętych wsparciem z systemu pomocy społecznej. Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące liczby rodzin w gminie, korzystających z pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności w latach oraz liczbę osób w tych rodzinach i jej procentowy udział w ludności gminy. Tabela 44. Rodziny w gminie korzystające z pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności w latach r r r. liczba rodzin liczba osób łącznie w rodzinach udział liczby osób w rodzinach w ogólnej liczbie ludności gminy 2,31% 2,49% 2,07% Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim. Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 41

43 Z przedstawionych danych wynika, że w analizowanym okresie liczba rodzin w gminie, które korzystały z pomocy z powodu niepełnosprawności i jednocześnie łączna liczba osób w rodzinach objętych tym wsparciem wzrosła w roku 2011 w stosunku do roku poprzedniego, malejąc ponownie w roku Analogicznym zmianom ulegał udział tych osób w ludności gminy. Należy dodać, że w 2012 roku Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim wypłacił 891 świadczeń w postaci dodatków do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego. Osoby niepełnosprawne zamieszkałe w gminie Starogard Gdański, oprócz wsparcia oferowanego przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, mogą korzystać również m.in. ze wsparcia finansowego udzielanego przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Starogardzie Gdańskim. PCPR dysponuje środkami na dofinansowanie uczestnictwa, wraz z opiekunami, w turnusach rehabilitacyjnych, zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze, likwidację barier architektonicznych, technicznych lub w komunikowaniu się. Do podmiotów, które świadczą wsparcie i opiekę osobom niepełnosprawnym z gminy Starogard Gdański należy także działające w gminie Stowarzyszenie Na Rzecz Osób Starszych i Niepełnosprawnych Cordis w Szpęgawsku. 18. PROBLEMY UZALEŻNIEŃ I PRZEMOCY W RODZINIE Alkoholizm, narkomania i przemoc w rodzinie należą do najpoważniejszych problemów społecznych. Zjawiska te powodują szkody we wszystkich sferach życia człowieka, mając istotny wpływ zarówno na poczucie bezpieczeństwa społecznego, jak również na ogólny stan zdrowia, zdolność do konkurencji na coraz bardziej wymagającym rynku pracy oraz relacje rodzinne i międzyludzkie. Do przyczyn popadania w alkoholizm można zaliczyć uwarunkowania społeczne, nieprawidłowe wzorce rodzinne, brak celów życiowych, utratę zatrudnienia, natomiast narkomanii sprzyjają powszechność i dostępność środków odurzających, panująca moda na ich zażywanie oraz fakt, że narkotyki często są traktowane jako ucieczka od codzienności, środek obronny przed trudnościami, sposób na rozładowanie stresu i konfliktów oraz poszukiwanie nowych wrażeń i doznań. Przemoc w rodzinie jest z kolei patologią mającą w wielu przypadkach swoje źródło w ubóstwie i uzależnieniach. Jej ofiarami są osoby słabe fizycznie, psychicznie, o niskim poczuciu własnej wartości, zależne w jakiś sposób od sprawcy. Na ogół należą do nich kobiety i dzieci, rzadziej osoby niepełnosprawne, starsze i chore. Liczba osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków oraz dotkniętych, z powodu ich nadużywania, problemem przemocy w rodzinie jest trudna do ustalenia. Dane szacunkowe przedstawione w tym zakresie przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych zawiera poniższa tabela. Tabela 45. Populacje osób, u których występują różne kategorie problemów alkoholowych liczba osób uzależnionych od alkoholu dorośli żyjący w otoczeniu alkoholika (współmałżonkowie, rodzice) dzieci wychowujące się w rodzinach alkoholików osoby pijące szkodliwie ofiary przemocy domowej w rodzinach z problemem alkoholowym ok. 2% populacji ok. 4% populacji ok. 4% populacji 5-7% populacji 2/3 osób dorosłych oraz 2/3 dzieci z tych rodzin w Polsce ok. 800 tys. ok. 1,5 mln ok. 1,5 mln 2-2,5 mln razem ok. 2 mln osób: dorosłych i dzieci w 100-tys. gminie ok osób ok osób ok osób osób ok osób: dorosłych i dzieci w 25-tys. gminie ok. 500 osób ok osób ok osób osób ok osób: dorosłych i dzieci Dane szacunkowe Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. w 10-tys. gminie ok. 200 osób ok. 400 osób ok. 400 osób ok osób ok. 530 osób: dorosłych i dzieci Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 42

44 By skutecznie przeciwdziałać problemom uzależnień i przemocy w rodzinie oraz eliminować ich niekorzystny wpływ na społeczeństwo, konieczne jest prowadzenie działań związanych z profilaktyką i ich rozwiązywaniem oraz integracji społecznej osób nimi dotkniętych. Na szczeblu gminnym działania te wyznaczane są w ramach programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, przeciwdziałania narkomanii, a także przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie, a ich inicjowanie należy do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące środków finansowych przeznaczonych na profilaktykę i rozwiązywanie problemów uzależnień i przemocy w rodzinie w gminie Starogard Gdański w latach Tabela 46. Środki finansowe przeznaczone na profilaktykę i rozwiązywanie problemów uzależnień i przemocy w rodzinie w gminie w latach wielkość wydatków 2010 r r r. na profilaktykę i rozwiązywanie problemów alkoholowych , , ,75 na przeciwdziałanie narkomanii , , ,88 razem , , ,63 Dane Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Starogardzie Gdańskim. W latach wysokość środków finansowych wydatkowanych w gminie na profilaktykę i rozwiązywanie problemów uzależnień wzrastała z roku na rok (z ponad 125 tys. zł w 2010 r. do ponad 128 tys. zł w 2012 r.). W analizowanym okresie zmniejszały się kwoty przeznaczane na walkę z alkoholizmem, wahaniom ulegały natomiast kwoty środków wykorzystywanych na przeciwdziałanie narkomanii. Ponadto w ramach gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych przeznaczono na przeciwdziałanie przemocy w rodzinie zł w 2010 r. oraz zł w 2012 r. Jak wspomniano powyżej, ważną rolę w procesie przeciwdziałania uzależnieniom i przemocy w rodzinie odgrywa Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Wybrane dane dotyczące działalności Komisji w gminie Starogard Gdański oraz lokalnego rynku napojów alkoholowych przedstawia poniższa tabela. Tabela 47. Lokalny rynek napojów alkoholowych oraz działalność GKRPA w zakresie profilaktyki i rozwiązywanie problemów uzależnień i przemocy w rodzinie w latach r r r. liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych w gminie liczba przeprowadzonych kontroli punktów sprzedaży napojów alkoholowych liczba wydanych zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych liczba decyzji podjętych w sprawie cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych liczba pozytywnych opinii GKRPA w sprawie wydania zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych liczba negatywnych opinii GKRPA w sprawie wydania zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych liczba osób, z którymi GKRPA przeprowadziła rozmowy interwencyjnomotywujące w związku z nadużywaniem alkoholu Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 43

45 liczba osób uzależnionych od alkoholu, wobec których GKRPA wystąpiła do sądu z wnioskiem o zobowiązanie do podjęcia leczenia odwykowego 19* 4* 10* liczba osób dotkniętych przemocą w rodzinie, z którymi kontaktowali się członkowie GKRPA liczba sprawców przemocy w rodzinie, których GKRPA skierowała na terapię liczba sprawców przemocy w rodzinie, przeciwko którym GKRPA złożyła zawiadomienie do prokuratury o popełnieniu przestępstwa *) umowa z miastem Starogard Gdański w sprawie możliwości rozpatrywania wniosków o zobowiązanie do leczenia odwykowego Dane Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Starogardzie Gdańskim. W latach liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych w gminie wzrastała (37 w 2010, 42 w 2011 r., 47 w 2012 r.). W latach przeprowadzono w nich łącznie 6 kontroli. W analizowanym okresie liczba wydanych zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych także wzrastała (10 w 2010, 22 w 2011 r., 32 w 2012 r.), a wydane zezwolenia uzyskały pozytywną opinię GKRPA. Warto dodać, iż w analizowanym okresie nie wydano ani jednej negatywnej opinii, ani nie podjęto decyzji w sprawie cofnięcia zezwolenia. W ramach podejmowanych działań GKRPA przeprowadzała również rozmowy interwencyjno-motywujące w związku z nadużywaniem alkoholu. W latach liczba osób nimi objętych ulegała wahaniom (8 w 2010 r., 2 w 2011 r., 4 w 2012 r.), podobnie jak liczba wniosków do sądu o zobowiązanie do podjęcia leczenia odwykowego wobec osoby uzależnionej od alkoholu (19 w 2010 r., 4 w 2011 r., 10 w 2012 r.). Jeśli chodzi o działalność w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w latach GKRPA kontaktowała się w 2010 r. z jedną, a w 2012 r. z pięcioma osobami dotkniętymi tym problemem, skierowała na terapię 1 osobę w 2010 r. i 1 w 2012 r., natomiast nie złożyła w stosunku do żadnego sprawcy przemocy w rodzinie zawiadomienie do prokuratury o popełnieniu przestępstwa. Obok Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych istotną funkcję w profilaktyce i rozwiązywaniu problemów uzależnień oraz przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie w gminie pełnią: Zespół Interdyscyplinarny do spraw przeciwdziałania przemocy w rodzinie, Klub Abstynenta Przystań, 2 świetlice realizujące program socjoterapeutyczny oraz 8 świetlic realizujących program opiekuńczo-wychowawczy. Dane na temat tych jednostek przedstawia tabela. Tabela 48. Jednostki i grupy wsparcia w gminie dla osób uzależnionych, współuzależnionych oraz dotkniętych przemocą w rodzinie lp. nazwa podmiotu 1. Zespół Interdyscyplinarny ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie 2. Klub Abstynenta Przystań w Kolinczu 3. Świetlica opiekuńczo-wychowawcza z programem socjoterapeutycznym w Ciecholewach 4. Świetlica opiekuńczo-wychowawcza z elementami socjoterapii w Szpęgawsku 5. Świetlica opiekuńczo-wychowawcza przy Publicznej Szkole Podstawowej w Brzeźnie Wielkim 6. Świetlica opiekuńczo-wychowawcza przy Publicznej Szkole Podstawowej w Dąbrówce 7. Świetlica opiekuńczo-wychowawcza przy Publicznej Szkole Podstawowej w Rokocinie 8. Świetlica opiekuńczo-wychowawcza przy Publicznej Szkole Podstawowej w Trzcińsku 9. Świetlica opiekuńczo-wychowawcza przy Zespole Kształcenia i Wychowania w Rywałdzie 10. Świetlica opiekuńczo-wychowawcza przy Zespole Szkół Publicznych w Jabłowie 11. Świetlica opiekuńczo-wychowawcza przy Zespole Szkół Publicznych w Kokoszkowach 12. Świetlica opiekuńczo-wychowawcza przy Zespole Szkół Publicznych w Suminie Dane Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Starogardzie Gdańskim. Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 44

46 19. PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII ŚRODOWISKA LOKALNEGO Ważnym elementem każdego postępowania diagnostycznego są badania, których celem jest poznanie opinii środowiska lokalnego na temat przedmiotu diagnozy. W ramach diagnozy problemów społecznych gminy Starogard Gdański badania takie zostały przeprowadzone przy zastosowaniu ankiety rozesłanej do osób mających wpływ na kształt lokalnej polityki społecznej (m.in. wójta, radnych, pracowników Urzędu Gminy, członków Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, przedstawicieli placówek oświatowowychowawczych, kulturalnych, pomocy społecznej, służby zdrowia, Policji, organizacji pozarządowych, Kościoła) oraz mieszkańców gminy. Do analizy przedłożono 14 wypełnionych anonimowo ankiet, w których badani odnieśli się do wybranych zagadnień dotyczących sytuacji społecznej w gminie. Atuty gminy W pierwszej kolejności zapytano przedstawicieli środowiska lokalnego o największe atuty gminy. Wskazując je, respondenci zwrócili szczególną uwagę na dobre położenie geograficzne i komunikacyjne gminy, w bliskim sąsiedztwie Trójmiasta i autostrady. Duże znaczenie przywiązywali również do walorów krajobrazowych i atrakcji turystycznych gminy (lasy i jeziora, grodzisko Owidz). Mieszkańcy podkreślali także prowadzenie przez samorząd gminy racjonalnej gospodarki, w tym pozyskiwania i właściwego wydatkowania środków Unii Europejskiej, realizowania inwestycji i dobrej współpracy z organizacjami pozarządowymi. Wśród atutów wskazano także silne więzi lokalne, związane z tradycjami Kociewia. Słabe strony gminy Odpowiadając na następne pytanie, ankietowani identyfikowali słabe strony gminy. Najczęściej wymienianymi słabościami było bezrobocie, prowadzące do ubożenia mieszkańców. Zdaniem ankietowanych, jedną z przyczyn tego stanu jest brak inwestorów, co skutkuje m.in. posiadaniem ograniczonych środków finansowych na inwestycje. W tym kontekście respondenci zwrócili także uwagę na brak mieszkań socjalnych. Według ankietowanych bolączkami gminy są także zły stan dróg lokalnych oraz zbyt mała liczba połączeń w komunikacji publicznej. Wskazano także na niezadowalający poziom usług medycznych oraz utrudniony dostęp do obiektów sportowo-rekreacyjnych. Zwrócono też uwagę na starzenie się społeczności lokalnej. W kolejnym pytaniu poproszono badanych o wskazanie problemów, które najczęściej dotykają mieszkańców gminy. Szczegóły w tym zakresie przedstawia poniższy wykres. Wykres 1. Problemy najczęściej dotykające mieszkańców gminy Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym. Do problemów, które najczęściej dotykają mieszkańców gminy, respondenci zaliczyli: bezrobocie (28,6%), ubóstwo (19%), alkoholizm (16,7%) i dysfunkcyjność rodzin (11,9%). Szczególną uwagę zwrócili również na Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 45

47 przemoc w rodzinie (7,1%), a także na problemy związane ze starzeniem się i złe warunki mieszkaniowe (po 4,8%). Wskazano też m.in. na przestępczość i zdarzenia losowe (po 2,4%). Odpowiadając na następne pytanie, ankietowali podali kategorie osób i grup, które najbardziej odczuwają skutki problemów społecznych występujących w gminie. Uzyskane odpowiedzi przedstawia poniższy wykres. Wykres 2. Kategorie osób i grup najbardziej odczuwających skutki problemów społecznych występujących w gminie Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym. Jedna trzecia badanych (33,3%) stwierdziła, że grupą, która najbardziej odczuwa skutki problemów społecznych w gminie, są osoby i rodziny dotknięte ubóstwem i bezrobociem. Liczne grono wśród ankietowanych stanowili również ci, którzy wskazali na rodziny dotknięte problemami uzależnień i przemocy domowej oraz osoby i rodziny mające problemy mieszkaniowe (po 16,7%). Zdaniem respondentów z następstwami problemów społecznych w gminie zmagają się również: dzieci i młodzież z ograniczonym dostępem do alternatywnych form spędzania czasu wolnego (11,1%) oraz dzieci z rodzin ubogich (8,3%). Wskazano także na osoby starsze, samotne i niepełnosprawne (2,8%). W kolejnym pytaniu poproszono badanych o wskazanie obszarów, w których oferta pomocy świadczonej osobom i rodzinom dotkniętym problemami społecznymi w gminie jest najbardziej niewystarczająca. Szczegóły w tym zakresie przedstawia poniższy wykres. Wykres 3. Obszary, w których oferta pomocy świadczonej osobom i rodzinom dotkniętym problemami społecznymi w gminie jest najbardziej niezadowalająca Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 46

48 Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym. W opinii ankietowanych oferta pomocy świadczonej osobom i rodzinom dotkniętym problemami społecznymi w gminie jest najmniej zadowalająca w takich obszarach, jak: ubóstwo (26,1%), bezrobocie (21,7%), zdrowie (17,4%) i starzenie się społeczności lokalnej (13%). Wskazano też na uzależnienia i warunki mieszkaniowe (po 8,7%) oraz dysfunkcyjność rodzin (4,3%). Co zrobić, by poprawić sytuację osób i rodzin w gminie? W ankiecie znalazło się również pytanie pozwalające badanym wskazać działania, jakie należałoby podjąć w gminie w celu poprawy sytuacji osób i rodzin dotkniętych problemami społecznymi. Odpowiadając na nie, ankietowani szczególny nacisk położyli na większe wsparcie rodzin, obejmujące m.in. pomoc psychologiczną, przeciwdziałanie przemocy i zaangażowanie asystentów rodziny. Za równie istotną ankietowani uznali potrzebę zwiększenia działań w zakresie aktywizacji osób bezrobotnych (m.in. poprzez organizację prac interwencyjnych, a także kursów i szkoleń umożliwiających podniesienie lub zmianę kwalifikacji). W tym kontekście podkreślono potrzebę niwelowania postaw roszczeniowych i zachęcania do aktywnego poszukiwania pracy. Wskazano też na potrzebę budowy mieszkań socjalnych. Zwrócono uwagę na konieczność promowania trzeźwości, sportu, zdrowego stylu życia. Podmioty mogące przyczynić się do zniwelowania problemów społecznych w gminie Podczas badań ankietowych respondenci identyfikowali także instytucje i organizacje działające w gminie bądź obejmujące zasięgiem działania jej mieszkańców, które mogą w największym stopniu przyczynić się do zniwelowania lokalnych problemów społecznych. Zaliczyli do nich m.in.: Urząd Gminy, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Powiatowy Urząd Pracy, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Centrum Integracji Społecznej, Kluby AA, Policję, lokalne grupy działania, sołtysów. Następne pytanie dotyczyło dostępu do placówek służby zdrowia w gminie. Otrzymane odpowiedzi przedstawia poniższy wykres. Wykres 4. Jaki jest dostęp do placówek służby zdrowia w gminie? Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 47

49 Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym. Zdecydowana większość respondentów (61,5%) uznała dostępność placówek służby zdrowia za niewystarczającą. Natomiast za dostateczną, dobrą lub bardzo dobrą uznało ją łącznie 23,1%. Jednocześnie żadnego zdania w tej sprawie nie miało ponad 15% ankietowanych. Do lekarzy, których w gminie brakuje bądź do których trudno się dostać, ankietowani zaliczali najczęściej: stomatologa, ortodontę, okulistę, ginekologa, laryngologa, internistę, pediatrę, kardiologa, dermatologa, geriatrę, gastrologa, reumatologa, onkologa, endokrynologa i neurologa. Kolejne kwestie poruszone w ankiecie dotyczyły dostępności w gminie placówek oświatowowychowawczych oraz kulturalnych. Jednocześnie poproszono badanych o wskazanie deficytów w powyższym zakresie. Otrzymane odpowiedzi ilustrują poniższe wykresy. Wykres 5. Jaki jest dostęp do placówek oświatowo-wychowawczych w gminie? Wykres 6. Jaki jest dostęp do placówek kulturalnych w gminie? Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 48

50 Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym. Ponad jedna trzecia ankietowanych (35,7%) stwierdziła, że dostęp do placówek oświatowo-wychowawczych w gminie jest dostateczny. Za dobry lub bardzo dobry uznało go łącznie 42,9% badanych, a negatywną opinię w tej sprawie wyraziło 14,3% respondentów, przy czym ponad 7% nie miało zdania na ten temat. Jeśli chodzi o ocenę dostępności placówek kulturalnych w gminie, łącznie 42,8% stwierdziło, że jest ona dobra lub bardzo dobra, a 14,3% uznało ją za dostateczną. Odmienne zdanie w tej kwestii miało aż 35,7% respondentów. Zdania nie miało ponad 7%. Wskazując placówki oświatowo-wychowawcze oraz kulturalne, których w gminie brakuje bądź do których dostęp jest ograniczony, badani wymieniali najczęściej kino, salę widowiskową i przedszkola czynne w pełnym wymiarze godzin. Ponadto wskazano także teatr i szkołę wyższą. Kolejne pytanie dotyczyło dostępu do obiektów sportowo-rekreacyjnych w gminie. Otrzymane odpowiedzi przedstawia poniższy wykres. Wykres 7. Jaki jest dostęp do obiektów sportowo-rekreacyjnych w gminie? Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 49

51 Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym. Połowa respondentów dobrze oceniła dostęp do obiektów sportowo-rekreacyjnych w gminie. Za dostateczny uznało go kolejne 42,9% badanych. Jednocześnie 7,1% respondentów uznało, że dostępność obiektów sportowo-rekreacyjnych w gminie jest niewystarczająca. W przypadku infrastruktury sportowo-rekreacyjnej badani dostrzegli niedostatek takich obiektów, jak: hala sportowa, Gminny Ośrodek Sportu, basen, Orliki, park wodny i place zabaw. W ankiecie znalazło się również pytanie pozwalające uzyskać od respondentów opinie na temat stanu bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania. Uzyskane odpowiedzi przedstawia poniższy wykres. Wykres 8. Czy czuje się Pan(-i) bezpiecznie w miejscu zamieszkania? Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym. Zdecydowana większość ankietowanych (łącznie 92,9%) stwierdziła, że czuje się raczej bezpiecznie lub bezpiecznie w miejscu zamieszkania. Odmienną opinię wyraziło jedynie 7,1% respondentów. 20. SEKTOR POZARZĄDOWY Organizacje pozarządowe są przejawem społeczeństwa obywatelskiego, jedną z form aktywności społecznej. Odgrywają ważną rolę nie tylko w konsolidacji lokalnej społeczności, organizacyjnym wzmacnianiu władz lokalnych, lecz również zwiększają szanse rozwoju małych i średnich miejscowości. Dobrze zorganizowane środowisko może sprzyjać aktywizowaniu nie tylko pojedynczych osób i marginalizowanych grup społecznych, ale ich lokalnego otoczenia, sprzyja budowaniu samowystarczalności społeczności lokalnych poprzez uruchomienie i wykorzystanie jej zasobów. W 2012 roku w gminie funkcjonowało 37 organizacji pozarządowych. Samorząd gminy, w oparciu o akt prawa miejscowego ( Program współpracy Gminy Starogard Gdański z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie ), podejmował z nimi współpracę, która przybierała formę zlecania organizacjom zadań własnych, dofinansowania działalności statutowej organizacji, wsparcia rzeczowego oraz doradztwa i konsultacji. Poniższa tabela przedstawia wykaz organizacji pozarządowych w gminie. Tabela 49. Organizacje pozarządowe w gminie w 2012 roku lp. nazwa organizacji miejscowość 1. Fundacja Wojtusiowa Izba Jabłowo 2. Fundacja Wspierania Kultury i Edukacji Owidz 3. Fundacja 4 Horses Rokocin 4. Klub Abstynenta Przystań Kolincz 5. Kociewskie Stowarzyszenie Edukacji i Kultury Ognisko Koteże Id: 1D6AE19E-AD A44C-BE50ED7F6A95. Podpisany Strona 50