Zagłębiowska Chorągiew Szarych Szeregów UL BARBARA w Sosnowcu

Transkrypt

1 Zagłębiowska Chorągiew Szarych Szeregów UL BARBARA w Sosnowcu Przejście przez Sosnowiec w godzinach rannych od strony Szopienic jednostek Wehrmachtu 4 września 1939 r i dalej w kierunku Będzina, przerwało działalność Harcerskiego Pogotowia Wojennego i harcerskiej służby meldunkowo obserwacyjnej, pełniącej obowiązki od połowy sierpnia. Sosnowiec wraz z innymi miastami Zagłębia Dąbrowskiego, z uwagi na potencjał przemysłowy niezwłocznie został włączony w obręb administracyjny III Rzeszy Niemieckiej. Granica pomiędzy Rzeszą a Generalnym Gubernatorstwem w tym kierunku przebiegała północnym pasem dzieląc powiaty olkuski, zawierciański i częstochowski tak, że Olkusz znalazł się poza granicą Rzeszy, Zawiercie - wcielono do Rzeszy, zaś Częstochowę pozostawiono w Gubernii. Aresztowania przedstawicieli inteligencji oraz wywózki na przymusowe roboty do Niemiec przyczyniły się do rychłej organizacji samopomocy Polaków w zakresie opieki nad rodzinami jeńców wojennych i aresztowanych, pomocy w zdobywaniu podstawowych medykamentów i żywności. Instruktorki harcerskie, które na specjalistycznych obozach 1938 r. przeszły szkolenia medyczne, obronne w wielu przypadkach podjęły pracę wspomagania Polaków wysiedlonych z Gdyni i Wielkopolski, działając oficjalnie w Organizacji Czerwonego Krzyża, prowadząc kuchnię, pomagając w ukryciu żołnierzy polskich, którym udało się zbiec z niemieckich obozów jenieckich, innym w znalezieniu pracy zabezpieczając przed wywiezieniem na roboty do Niemiec. Na początku listopada 1939 r, w sklepie dawnej Składnicy Harcerskiej w Sosnowcu przy ul. Warszawskiej 1, spotkało się kilku instruktorów harcerskich. Byli to : hm. Edward Nowak, phm. Zygfryd Ziembiński, Witold Sobieraj HR, phm. Leon Ziółek z postanowieniem podjęcia patriotycznej działalności. 1

2 Niemcy zburzyli pomnik Powstańców Śląskich wystawiony po III Powstaniu Śląskim w 1921 r. na cmentarzu w Starym Sosnowcu. Zburzyli również stojący od 1918 roku w dzielnicy Sosnowiec Pogoń pomnik Tadeusza Kościuszki. W przeddzień święta Niepodległości Polski, 10 listopada 1939 r instruktorzy harcerscy na gruzach tych pomników złożyli wiązanki białoczerwonych kwiatów. Tegoż samego dnia w mieszkaniu phm. Zygfryda Ziembińskiego w Sosnowcu przy ul. Mazowieckiej 7a, nastąpiło spotkanie większej grupy instruktorów harcerskich Zagłębia Dąbrowskiego z przybyłym z Warszawy przedstawicielem Głównej Kwatery Harcerzy. Hm. Emil Jędrzejczak przybyły z Warszawy przedstawił zebranym, wśród których byli: phm. Wincenty Bernasik z Dąbrowy Górniczej, hm. Roman Korek, hm. Zygmunt Korek, phm. Remigiusz Walewski, phm. Zygfryd Ziembiński, phm. Leon Ziółek, Witold Sobieraj HR z Sosnowca, hm. Edward Nowak z Niwki ideę tajnej pracy harcerskiej z młodzieżą starszą, zgodnie z przyjętymi zasadami i zadaniami konspiracyjnych władz Związku Harcerstwa Polskiego z przyjętym kryptonimem dla całej organizacji harcerskiej w konspiracji Szare Szeregi. W grudniu 1939 r zawiązała się tajna Komenda Zagłębiowskiej Chorągwi Harcerzy Szarych Szeregów, w skład której weszli: hm. Zygmunt Korek Komendant, hm. Edward Nowak zastępca, członkowie Komendy hm. Roman Korek, phm. Zygfryd Ziembiński, Witold Sobieraj HR Łączność Komendy Chorągwi z Główną Kwaterą - Pasieką utrzymywał początkowo hm. Edward Nowak wyjeżdżając do Krakowa i Warszawy, a następnie wizytator Pasieki hm. Edward Zurn często jeżdżący służbowo na teren Czech i Austrii W obrębie Zagłębiowskiej Chorągwi Szarych Szeregów powołano 9 hufców miejskich Roje : Zamek w Będzinie, Dorotka w Czeladzi, 2

3 Przystań w Dąbrowie Górniczej, Cement w Grodźcu, Odkrywka w Myszkowie, Srebro w Olkuszu, Hałda w Sosnowcu, Wapno w Strzemieszycach, Czworaki w Zawierciu. Stałym punktem kontaktowym i kwaterą przyjezdnych było mieszkanie phm. Zygfryda Ziembińskiego przy ul. Mazowieckiej 7a, w Sosnowcu, które stanowiło jednocześnie siedzibę Komendy Chorągwi. Działalność konspiracyjna prowadzona w piątkach, grupach po pięciu uczestników rozpoczęta została przez przejęcie i ukrycie kilku bibliotek szkolnych, następnie rozszerzano na kolejne zadania: zbieranie odzieży i żywności dla ukrywających się przed aresztowaniem przez gestapo lub wywiezieniem na roboty, podjęto kolportaż prasy podziemnej Nasze sprawy i Świt. 1-sza Zagłębiowska Drużyna Harcerzy im. Dionizego Czchowskiego w Dąbrowie Górniczej była posiadaczką jedynej w ZHP drukarni polowej. W grudniu 1939 r., grupa harcerzy włamała się do zamkniętej i zaplombowanej przez hitlerowców drukarni i wywiozła maszynę drukarską wraz z kasztami czcionek do Bukowna k/olkusza. W drukarni wykonywano odezwy, ulotki, materiały informacyjne i wiadomości zebrane z nasłuchu radiowego, rozprowadzane na terenie Dąbrowy Górniczej, Będzina i Sosnowca. W połowie 1942 r. gestapo wpadło na trop drukarni, aresztowany został kierownik drukarni Eugeniusz Puz został 12 czerwca 1942 r stracony publicznie w Dąbrowie Górniczej razem z 9 konspiratorami robotnikami Huty Bankowej przez powieszenie. Prowadzono zbiórkę materiałów opatrunkowych i leków, które przekazywano do Olkusza, gdzie zagrożony w Sosnowcu aresztowaniem hm. Edward Nowak utrzymywał kontakt z oddziałem partyzanckim zgrupowania Armii Krajowej ppor. Hardego Gerarda Woźnicy, później będąc jego członkiem. 3

4 Grodźca Starsi harcerze pracujący w kopalniach Dąbrowy Górniczej, Sosnowca, gromadzili materiały wybuchowe z osprzętem zapalnikami, przekazywane między innymi przez transport przemysłowy do Papierni Klucze i dalej dla partyzantów. Prowadzono w kopalniach i zakładach przemysłowych akcje sabotażu uszkadzając maszyny wyciągowe, transportery węgla i urządzenia elektryczne i mechaniczne.. Z początkiem 1943 r phm. Zygfryd Ziembiński na polecenia Pasieki nawiązał łączność z Komendantem Śląskiej Chorągwi Szarych Szeregów hm. Wojciechem Niederlińskim i Komendantem Śląskiego Okręgu Armii Krajowej kpt Zygmuntem Janke w celu wymiany informacji, przekazywaniu poleceń i instrukcji oraz pomocy w ukrywaniu zagrożonych aresztowaniami. Prowadzone działania i akcje małego sabotażu obejmowały dezinformacje Niemców o przesyłkach pocztowych, zgłoszeniach wyjazdu na front, powiadomieniach poboru rekruta. Tajne nauczanie młodzieży to kolejne zadania, na które kierownictwo Szarych Szeregów zwracało szczególną uwagę, otaczając opieką nauczycieli prowadzących komplety, informując o podejrzeniu aresztowania oraz ukrywaniu zagrożonych. Phm. Leszek Julian Orlik Szczapa, Staw UL Barbara, Rój Hałda Będzin, sierpień 2005r. 4

5 Literatura: Szare Szeregi red. Jerzy Jabrzemski PWN Warszawa 1988 Historia Hufca Harcerzy w Sosnowcu w czasie wojny phm Zygfryd Ziembiński Sosnowiec Materiały niepublikowane Moja Służba Harcerska hm. Zofia Kapuścik Sosnowiec Materiały niepublikowane 5