O manipulacji jako źródle zła Makbet Williama Szekspira i Obietnica w reżyserii Anny Kazejak Opracowała: Anna Równy

Transkrypt

1 Szkoła ponadgimnazjalna JĘZYK POLSKI Scenariusz z wykorzystaniem nowych mediów i metod aktywizujących (45 min) Scenariusz zgodny z podstawą programową (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 27 sierpnia 2012 r.). O manipulacji jako źródle zła Makbet Williama Szekspira i Obietnica w reżyserii Anny Kazejak Opracowała: Anna Równy CC BY-NC-ND Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 3.0 Polska Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl

2 Cele lekcji: Uczeń: - analizuje fragmenty filmu Obietnica w reżyserii Anny Kazejak; - podejmuje dyskusję dotyczącą rozważań o wartościach; - doskonali umiejętność charakterystyki bohatera; - poznaje mechanizmy manipulacji i sposoby zapobiegania im; - odczytuje przesłanie filmu w kontekście idei wpisanych w kampanię społeczną fundacji Legalna Kultura. Metody: - burza mózgów; - elementy lekcji odwróconej; - praca w grupach; - praca z tekstem. Środki dydaktyczne: - karty pracy; - Internet; - projektor multimedialny lub tablica interaktywna. Przygotowanie do lekcji: Uczniowie samodzielnie lub z nauczycielem oglądają film Obietnica w reżyserii Anny Kazejak z płyty DVD wydanej przez Kino Świat lub na platformie VOD. Nauczyciel przed projekcją zapoznaje uczniów z zasadami korzystania z legalnych źródeł. Uświadamia im, że fundacja Legalna Kultura od lat prowadzi kampanię społeczną mającą na celu integrację twórców i odbiorców kultury oraz kształtowanie poczucia odpowiedzialności za kulturę w cyfrowej rzeczywistości. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się w domu z zasobami zamieszczonymi w serwisie oraz o odsłuchanie fragmentu wywiadu z Anną Kazejak (link: Kazejak-najwieksza-satysfakcje-sprawia-mi-dobrze-zrobiony-film [dostęp: ], kod

3 czasowy: 05:15 08:00) i stworzenie krótkiego tekstu, który zachęci do obejrzenia filmu, ale nie zdradzi jego finału. UWAGA! Lekcję należy przeprowadzić po omówieniu Makbeta Williama Szekspira. Powiązanie z podstawą programową z języka polskiego: (IV etap edukacyjny, zakres podstawowy) II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela. 1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń: 1) prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki; 2) określa problematykę utworu. 2. Analiza. Uczeń: 4) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera (narracja, fabuła, sytuacja liryczna, akcja); 4. Wartości i wartościowanie. Uczeń: 2) dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne; 3) dostrzega w świecie konflikty wartości (np. równości i wolności, sprawiedliwości i miłosierdzia) oraz rozumie źródła tych konfliktów. Przebieg lekcji: FAZA WSTĘPNA Nauczyciel sprawdza pracę domową. Zadaje klasie pytanie, kto jest winny zbrodni ukazanej w filmie Obietnica (burza mózgów). Następnie prosi uczniów, aby wskazali bohaterkę lektury szkolnej, która tak jak Lila namawia swojego partnera do popełnienia zbrodni. Dopiero po wymienieniu przez uczniów Lady Makbet nauczyciel podaje temat lekcji.

4 FAZA REALIZACYJNA Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy. Grupy I i III otrzymują kartę pracy nr 1, grupy II i IV kartę pracy nr 2 (materiały pomocnicze 1 i 2). Po przedstawieniu wyników pracy w grupach uczniowie wraz z nauczycielem dokonują charaktertystyki porównawczej. Należy zostawić czas na spontaniczne wypowiedzi uczniów, którzy uważają, że postępowanie bohaterek może nie być jednoznaczne i prowokuje do refleksji. Nauczyciel przedstawia zasady konstruowania postaci kobiecych w dramacie filmowym (wyświetla je na tablicy lub odczytuje): 1. Bohaterka dramatu może być izolowana i odgrywać rolę outsiderki. Jeśli należy do jakiejś grupy, ta grupa może również pozostawać w pewnego rodzaju izolacji. 2. Głównej bohaterki może dotyczyć silny wątek przemiany, w toku którego zmienia się ona na lepsze lub gorsze. Czasem zyskuje ona nowe spojrzenie na świat, którym nie może się z nikim podzielić. 3. W jej historii dominuje jeden szczególny poziom konfliktu: wewnętrzny, wywołany przez ważną osobę, rodzinny lub kulturowy. 4. Osobista przemiana albo zmiana sytuacji w głównej mierze stanowi rezultat jej wysiłków podejmowanych na rzecz pokonania przeszkód. Jeśli na kimś polega, to dlatego, że w ramach własnego zmartwychwstania szukała pomocy u tej osoby. [Źródło: Helen Jacey, Kobieta w roli głównej. Jak tworzyć niezapomniane postaci kobiece w scenariuszach filmowych, Warszawa, Wydawnictwo Myśliński, 2015, s. 176] FAZA PODSUMOWUJĄCA Nauczyciel powraca do charakterystyki Lili, przypomina zachowanie dziewczyny wobec Janka. Pyta uczniów, w jaki sposób bohaterka filmu sterowała chłopakiem. Zachęca do dyskusji, w jaki sposób można uchronić się przed manipulacją (warto skorzystać z zasobów Wikibooks: [dostęp: ]). Podkreśla, że bardzo ważne jest dbanie o właściwe komunikowanie się oraz utrzymywanie szczerych i opartych na wzajemnym szacunku relacji rodzinnych, a także podejmowanie dojrzałych decyzji i wspólne rozwiązywanie problemów. Przypomina, iż troska o uczciwość oraz konieczność poszanowania cudzej prywatności i własności wpisują

5 się w założenia kampanii społecznej fundacji Legalna Kultura. Dodaje, że kształtowanie poczucia odpowiedzialności za współtworzenie kultury stanowi jedno z priorytetowych działań tej fundacji. Zadanie domowe: Przeczytaj fragment artykułu Barbary Harwas-Napierały Etyczne aspekty manipulacji (s ) i napisz jego streszczenie (maksymalnie 50 słów). Link do artykułu: Napiera%C5%82a_Etyczne%20aspekty%20manipulacji_ pdf [dostęp: ]

6 Materiały pomocnicze. Karta pracy nr 1 Scharakteryzuj Lady Makbet. Wypełnij tabelę, wykorzystaj dołączone fragmenty Makbeta Williama Szekspira. TŁO I OKOLICZNOŚCI POSTĘPOWANIA MOTYWY DZIAŁANIA CECHY I ZACHOWANIE PRZED POPEŁNIENIEM ZBRODNI CECHY I ZACHOWANIE PO POPEŁNIENIU ZBRODNI JĘZYK JAKO WYRAZ EKSPRESJI CHARAKTERYSTYKA W ODNIESIENIU DO CAŁOŚCI UTWORU

7 Fragment 1 (akt I, scena 5) [ ] Jedno tylko Trwoży mnie: twoja poczciwa natura, Nazbyt opita mlekiem ludzkich uczuć, By jej się chciało piąć najkrótszą drogą, Nęci cię wielkość, ambicji ci nie brak, Lecz nie masz w sobie niezbędnej domieszki, Zła; chcesz się wybić nad wszystkich, nikogo W dół nie spychając, w grze nie oszukiwać A wygrać z szajką szulerów, chcesz zdobyć Coś, co ci samo mówi: Będę twoim, Jeśli uczynisz tak a tak a przecież, Czując obawy raczej niż opory Przed tym postępkiem, nic w końcu nie czynisz. Zjaw się tu prędzej, abym mogła szeptem Tchnąć w ciebie mego ducha i wymową Rozwiać to, co cię wciąż jeszcze oddziela Od tej obręczy złotej, którą wola Nadprzyrodzonych mocy i sam Los Pragną, jak widzę, włożyć ci na skronie. [Źródło: William Szekspir, Makbet, Poznań, W drodze, 1992, s. 27]

8 Fragment 2 (akt I, scena 5) Zlećcie się, Duchy, które wykarmiacie W mózgach zbrodnicze plany, weźcie precz Moją kobieca naturę, a w zamian Niechaj wypełni mnie od stóp do głów Najzajadlejsze okrucieństwo! Niechaj Krew skrzepnie w moich żyłach i współczuciu Nie da dopłynąć do serca; niech drgnienie Zwykłej litości nie waży się zachwiać Moim straszliwym zamiarem, przeszkodzić W jego spełnieniu! Mleko w moich piersiach Zaprawcie żółcią wy pomniejsi słudzy Zła, niewidzialne demony, Naturę Wspomagające w tym, co w niej złośliwe! Nieprzenikniona Nocy, najczarniejszy Dym Piekieł niech cię spowije, tak aby Mój nóż nie widział zadawanej rany I aby Niebo przez osłonę mroku Nie mogło dostrzec dłoni i zawołać: Wstrzymaj cios! [Źródło: William Szekspir, Makbet, Poznań, W drodze, 1992, s ]

9 Fragment 3 (akt II, scena 2) I niby kto tak krzyczał? Nie mój mężny Wodzu, przez takie obłąkańcze myśli Zmiękniesz do reszty. Idź weź wody, zmyj Z rąk to paskudztwo, ten dowód rzeczowy. Po coś tu przyniósł sztylety? Powinny Leżeć tam: odnieś, a śpiących pachołków Pomaż krwią. MAKBET Nie mam zamiaru tam wracać: Strach mnie ogarnia już kiedy pomyślę, Co uczyniłem; widoku bym nie zniósł. Słabeusz! Daj mi te sztylety. W śpiących Czy w zmarłych tyle grozy, co w obrazku; Malowanego diabła tylko dzieci Mogą się strachać. Jeśli on wciąż krwawi, Gęby pachołków przyozdobię takim Rumieńcem winy, że już to ich zgubi. [Źródło: William Szekspir, Makbet, Poznań, W drodze, 1992, s ]

10 Fragment 4 (akt V, scena 1) Przeklęta plamo, precz! precz, powiadam! Pierwsza druga tak, czas działać, trzeba to teraz. W piekle nic nie widać. Wstyd, mój panie, wstyd. Żołnierz i taki tchórz? A cóż nam strach, że się ktoś dowie, skoro naszej potędze nikt się nie każe tłumaczyć? A jednak, kto mógł przypuścić tyle krwi w tym starcu! [ ] Wódz rozstał się z żoną; gdzie teraz złożoną? W hrabstwie Fife, w rodzinnej ziemi? Co z tymi rękami? Czy już nigdy nie będą czyste? Dość tego, mój panie, dość tego; te twoje osłupienia wszystko psują. [ ] Ciągle odór krwi; namaścić tę drobną dłoń wszystkimi wonnościami Arabii, a wciąż będzie ją czuć. Och, och, och [Źródło: William Szekspir, Makbet, Poznań, W drodze, 1992, s ]

11 Materiały pomocnicze 2. Karta pracy nr 2 Scharakteryzuj Lilę. Wypełnij tabelę, wykorzystaj wybrane fragmenty filmu Obietnica : - fragment 1 00:00:45 00:03:10; - fragment 2 00:38:25 00:43:10; - fragment 3 01:19:35 01:23:10; - fragment 4 01:08:00 01:10:00. TŁO I OKOLICZNOŚCI POSTĘPOWANIA LILI MOTYWY DZIAŁANIA LILI CECHY I ZACHOWANIE LILI PRZED POPEŁNIENIEM ZBRODNI CECHY I ZACHOWANIE LILI PO POPEŁNIENIU ZBRODNI JĘZYK LILI JAKO WYRAZ EKSPRESJI CHARAKTERYSTYKA LILI W ODNIESIENIU DO CAŁOŚCI FILMU

12 Materiały pomocnicze 3. Przewidywane odpowiedzi Karta pracy nr 1 TŁO I OKOLICZNOŚCI POSTĘPOWANIA kochająca i kochana żona obsypanego zaszczytami rycerza i wodza, zmienia ją list od męża o spotkaniu z wiedźmami MOTYWY DZIAŁANIA żądza władzy, zaszczytów, bogactw, ukryte zło, zbrodnicze instynkty, słabość charakteru, chęć manipulowania mężem, inspiracja przepowiednią wiedźm CECHY I ZACHOWANIE PRZED POPEŁNIENIEM ZBRODNI zimna, opanowana, sprytna, inteligentna, obmyśla plan zbrodni; owładnięta myślą o popełnieniu zbrodni, nakłania go do jej popełnienia; działa z premedytacją, manipuluje mężem, umniejsza jego wątpliwości, wyszydza skrupuły; podekscytowana swoimi zamiarami bierze czynny udział w zbrodni CECHY I ZACHOWANIE PO POPEŁNIENIU ZBRODNI opanowana, wyrachowana, obłudna, ukrywa emocje, zwodzi otoczenie, nakłania męża do kolejnych zbrodni, ulega słabości, ma wyrzuty sumienia, popada w obłęd, ma urojenia, cierpi na natręctwo mycia rąk (ubrudzone krwią), popełnia samobójstwo JĘZYK JAKO WYRAZ EKSPRESJI - niech wypełni mnie od stóp do głów najzajadlejsze okrucieństwo - najczarniejszy Dym Piekieł niech cię spowije - słabeusz - w piekle nic nie widać CHARAKTERYSTYKA W ODNIESIENIU DO CAŁOŚCI UTWORU świadomie podejmuje decyzję o dokonaniu zbrodni, odrzuca skrupuły i wyrzuty sumienia i wybiera zło, popełnia samobójstwo

13 Karta pracy nr 2 TŁO I OKOLICZNOŚCI POSTĘPOWANIA LILI dobra uczennica i dziewczyna lubianego w szkole chłopaka; pochodzi z dobrze sytuowanej rodziny; jej rodzice są po rozwodzie, matka próbuje na nowo ułożyć sobie życie z dużo młodszym partnerem; widz poznaje okoliczności stopniowo, ważną rolę odgrywają media społecznościowe oraz środowisko rodzinne i szkolne MOTYWY DZIAŁANIA LILI urażona duma, zazdrość, wstyd przed koleżankami, chęć dominacji, chęć manipulowania ludźmi (szczególnie chłopakiem), chęć zemsty CECHY I ZACHOWANIE LILI PRZED POPEŁNIENIEM ZBRODNI żal, rozgoryczenie, nieracjonalność, widzenie tunelowe; dziewczyna obmyśla plan zbrodni, nakłania do niej chłopaka, działa z premedytacją, zabezpiecza sobie alibi; można powiedzieć, że zabija rękami Janka CECHY I ZACHOWANIE LILI PO POPEŁNIENIU ZBRODNI przerażenie, a zarazem panowanie nad emocjami, udawanie na policji, obłuda; gest mycia rąk (poczucie winy); umiejętność przewidzenia reakcji Janka; wyznanie prawdy ojcu - Wszyscy jesteście słabi JĘZYK LILI JAKO WYRAZ EKSPRESJI - suka (na określenie dziewczyny, którą zamordowali) - Jesteś nikim (do Janka) - Zrób to! (namawianie do zbrodni) - Chciałam, żeby umarła! Piekło jest dla takich ludzi CHARAKTERYSTYKA LILI W ODNIESIENIU DO CAŁOŚCI FILMU świadoma decyzja, dokonanie wyboru, brak wyrzutów sumienia, działanie z premedytacją, wyrachowanie, powrót do normalnego życia