Nr Informacja. Warunki zakładania działalności gospodarczej w Polsce i innych krajach. Zdzisław Wołodkiewicz-Donimirski

Transkrypt

1 KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Warunki zakładania działalności gospodarczej w Polsce i innych krajach Wrzesień 2004 Zdzisław Wołodkiewicz-Donimirski Informacja Nr 1066 W informacji przedstawiono analizę warunków koniecznych do spełnienia przy zakładania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jako jednej z najbardziej rozpowszechnionej formy działalności gospodarczej w wybranych krajach, w tym przede wszystkim w Polsce i i innych krajach Unii Europejskiej. Dla porównania tych warunków skonstruowano cztery wskaźniki: liczbę niezbędnych procedur, czas potrzebny do zarejestrowania spółki, koszt założenia spółki oraz minimalny kapitał wymagany do założenia spółki. Przedstawione wyniki pozwalają stwierdzić, czy dany kraj stwarza przyjazne warunki do zakładania biznesu.

2 BSiE 1 Uwagi metodologiczne Dane przedstawione w niniejszej informacji pochodzą z publikacji sporządzonej wspólnie przez Bank Światowy, International Finance Corporation i Oxford University Press wydanej w 2004 r. ( Doing business 2004, copublication of the Word Bank, the International Finance Corporation and Oxford University Press, W publikacji tej jest przedstawione uproszczone porównanie warunków prowadzenia działalności gospodarczej w ponad 130 krajach, w tym w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej. Aby móc porównywać warunki prowadzenia działalności gospodarczej w różnych krajach w opracowaniu Banku Światowego, International Finance Corporation i Oxford University Press przyjęto pewne założenia odnośnie porównywanej formy biznesu. Ta porównywana forma biznesu: jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością (jeśli w danym kraju jest kilka typów takich spółek wybiera się formę najbardziej popularną), działa w największym mieście danego kraju, jest w 100% własnością obywateli danego kraju, ma pięciu założycieli, z których żaden nie jest osobą prawną, ma kapitał początkowy (start-up capital) w gotówce, dziesięć razy wyższy niż dochód (chodzi o dochód narodowy brutto Gross national income) na głowę w danym kraju, prowadzi ogólno-przemysłową lub usługową działalność taką, jak produkcja, czy sprzedaż produktów lub usług dla ludności, wynajmuje pomieszczenia produkcyjne i biurowe, nie kwalifikuje się do przyznania jej zachęt (ulg) inwestycyjnych, ani jakichkolwiek rodzajów wsparcia, zatrudnia w miesiąc po rozpoczęciu działalności nie więcej niż 50 pracowników, wyłącznie obywateli danego kraju, ma obroty co najmniej 100 razy wyższe niż dochód narodowy brutto w danym kraju. Warto wyjaśnić, że według terminologii międzynarodowej, stosowanej także przez GUS, dochód narodowy brutto stanowi sumę produktu krajowego brutto (PKB) i dochodu netto z zagranicy. Dochód netto z zagranicy stanowi różnicę między wartością dochodów pierwotnych brutto będących należnościami jednostek krajowych od podmiotów zagranicznych a zobowiązaniami jednostek krajowych wobec podmiotów zagranicznych. Formułując to inaczej dochod netto z zagranicy stanowi różnicę salda: wynagrodzeń, dochodów od inwestycji bezpośrednich i portfelowych oraz pozostałych dochodów i odsetek. Omawiając warunki prowadzenia działalności gospodarczej w poszczególnych krajach w publikacji Banku Światowego, International Finance Corporation i Oxford University porównano takie aspekty prowadzenia biznesu jak: zakładanie biznesu, zatrudnianie i zwalnianie pracowników, bezpieczeństwo związane z realizacją umów, warunki uzyskiwania kredytów, zamykanie działalności gospodarczej.

3 2 BSiE W niniejszej informacji skoncentrujemy się na warunkach zakładania biznesu w wybranych krajach. Eksperci Banku Światowego, International Finance Corporation i Oxford University Press skonstruowali cztery wskaźniki służące do porównywania warunków zakładania biznesu (tj. w tym przypadku ) w różnych krajach. Są to takie wskaźniki jak: liczba niezbędnych procedur, czas potrzebny do zarejestrowania spółki, koszt założenia spółki, minimalny kapitał wymagany do założenia spółki. Aby móc porównywać procedury niezbędne do zakładania biznesu w różnych krajach przyjęto następujące założenia: 1. Procedury są definiowane jako relacje między założycielami spółki a zewnętrznymi stronami (rządowe agencje, adwokaci, notariusze, audytorzy zewnętrzni). Relacje między założycielami czy między wyższymi urzędnikami spółki a szeregowymi pracownikami nie są traktowane jako odrębne procedury. 2. Założyciele spółki dopełniają wszystkich procedur samodzielnie bez pomocy firm doradczych, księgowych czy adwokatów, chyba że takie pośrednictwo jest wymagane. 3. Procedury nie wymagane przez prawo nie są brane pod uwagę. 4. Uproszczenia procedur są możliwe do zastosowania, jeśli: nie są nielegalne, są dostępne dla wszystkich, nie zastosowanie tych uproszczeń powoduje znaczne opóźnienia w rejestracji spółki. 5. Tylko procedury wymagane dla wszystkich rodzajów biznesu są brane pod uwagę (np. procedury związane z ochroną środowiska naturalnego są włączane do przeprowadzonego badania porównawczego, jeśli odnoszą się do wszystkich rodzajów działalności). 6. Procedury, które spółka załatwia w celu podłączenia swego zakładu do sieci elektrycznej, wodociągowej, gazowej czy w związku z zagospodarowaniem odpadów, nie są brane pod uwagę, chyba że są one wymagane przez prawo. Warunki zakładania działalności gospodarczej w krajach Unii Europejskiej Jak kształtują się warunki zakładania działalności gospodarczej biorąc pod uwagę cztery wyżej wymienione wskaźniki w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej przedstawia tablica 1. Analizując dane przedstawione w tablicy 1. można stwierdzić, że w krajach UE największą liczbę (16) procedur niezbędnych do założenia spółki z o.o. muszą wypełnić przedsiębiorcy greccy. Drugie miejsce w tym niechlubnym rankingu zajmuje Polska, w której wymaga się 12 procedur. Nasz kraj jest pod tym względem liderem w grupie państw, które przystąpiły do Unii Europejskiej 1 maja 2004 r. (dla trzech krajów nie ma danych). W krajach starej Unii wymaga się z reguły mniej formalności. Liczba procedur, jakie należy spełnić aby założyć omawianą formę biznesu, jest w porównaniu z Polską dwukrotnie niższa w Wielkiej Brytanii, trzykrotnie niższa w Danii i Finlandii i czterokrotnie niższa w Irlandii i Szwecji.

4 BSiE 3 Tablica 1. Wskaźniki pokazujące warunki założenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w różnych krajach Unii Europejskiej Kraj Liczba procedur Czas potrzebny do założenia (w dniach) sp. z o.o. (w USD) jako % dochodu Minimalny kapitał potrzebny do założenia jako % dochodu Kraje Piętnastki Austria ,6 140,8 Belgia ,3 75,1 Dania ,0 52,3 Finlandia ,1 32,0 Francja ,0 32,1 Niemcy ,9 103,8 Grecja ,6 145,3 Irlandia ,4 0,0 Włochy ,1 49,6 Holandia ,7 70,7 Portugalia ,5 43,4 Hiszpania ,4 19,6 Szwecja ,8 41,4 W. Brytania ,0 0,0 Kraje przyjęte do Unii Europejskiej 1 maja 2004 r. Czechy ,7 110,0 Węgry ,3 220,3 Łotwa ,7 93,0 Litwa ,3 74,4 Polska ,3 21,4 Słowacja ,2 111,8 Słowenia ,5 89,1 Uwagi: Wśród krajów Piętnastki brakuje Luksemburga, dla którego nie ma danych. Wśród dziesięciu nowo przyjętych krajów brakuje Estonii, Malty i Cypru, dla których nie ma danych. Jako dochód przyjmuje się tu dochód narodowy brutto (Gross national income) na głowę w danym kraju. Źródło: Doing business 2004, copublication of the Word Bank, the International Finance Corporation and Oxford University Press, Relatywnie duża liczba procedur w naszym kraju nie wpływa ujemnie na długość okresu potrzebnego do założenia spółki. Wręcz przeciwnie, w Polsce czas ten jest stosunkowo krótki i wynosi 31 dni. W porównaniu do Polski, trzeba dłużej czekać na uruchomienie biznesu w takich krajach dawnej Piętnastki jak: Hiszpania, Portugalia, Belgia, Francja, Niemcy, Grecja, Finlandia, a wśród nowo przyjętych państw: na Słowacji, w Czechach, Słowenii i na Węgrzech. Natomiast zdecydowanie wyprzedza nas pod tym względem Dania, Holandia, Łotwa, Irlandia, Szwecja i Wielka Brytania. We wszystkich tych krajach czas potrzebny do uruchomienia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wynosi poniżej 20 dni. Biorąc pod uwagę wielkości absolutne, koszty założenia spółki z o.o. są wyraźnie najwyższe w Grecji (8115 USD), a następnie we Włoszech (4565 USD), na Węgrzech (3396 USD), w Holandii, Belgii i Hiszpanii. takiej spółki w Polsce wynoszą 925 USD i można je zakwalifikować jako koszty średnie w skali całej UE. Natomiast wśród siedmiu nowo przyjętych krajów, dla których dysponujemy danymi, polskie koszty założenia biz-

5 4 BSiE nesu ocenić można jako raczej wysokie. W porównaniu z Polską, otwarcie biznesu jest kosztowniejsze tylko na Węgrzech i w Słowenii. Stosunkowo niewiele (poniżej 300 USD) kosztuje uruchomienie spółki z o.o. w Danii, Szwecji, Wielkiej Brytanii i na Litwie. Zdecydowanym rekordzistą jest pod tym względem Dania, w której założenie tej formy biznesu nic nie kosztuje. W stosunku do dochodu narodowego, koszty założenia spółki z o.o. są w Polsce wysokie, w porównaniu z innymi państwami. Wśród 21 krajów UE dla których dysponujemy danymi, Polska zajmuje czwartą pozycję pod względem wielkości tych kosztów. Przoduje Grecja, w której stosunek omawianych kosztów do dochodu na głowę mieszkańca, wynosi prawie 70%. Drugie miejsce zajmują Węgry (64,3%), a następnie Włochy (24,1%) i Polska (20,3%). Oprócz Danii, koszty założenia spółki z o.o. są relatywnie niskie w Szwecji, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech, na Litwie i w Austrii. We wszystkich tych krajach omawiane koszty stanowią mniej niż 7% dochodu narodowego na jednego mieszkańca. Natomiast minimalny kapitał potrzebny do założenia spółki z o.o. jest w Polsce relatywnie niski. Wielkość tego kapitału w porównaniu do dochodu narodowego wynosi w naszym kraju zaledwie 21,4%. Korzystniejsza relacja jest tylko w Hiszpanii (19,6%) oraz w Irlandii i Wielkiej Brytanii. W tych ostatnich dwóch krajach nie ma żadnych wymogów odnośnie wielkości minimalnego kapitału. We wszystkich sześciu krajach nowych członkach UE, dla których dysponujemy danymi, minimalny kapitał niezbędny do założenia spółki z o.o. jest relatywnie wyższy niż w przypadku naszego kraju. Najdrożej jest pod tym względem na Węgrzech oraz w Czechach i na Słowacji. Na Węgrzech stosunek minimalnego kapitału potrzebnego do założenia spółki z o.o. do dochodu narodowego na jednego mieszkańca wynosi 220%, a u obu naszych południowych sąsiadów ok. 110%. Warunki zakładania działalności gospodarczej w niektórych krajach Europy Środkowo-Wschodniej i państwach b. ZSRR (z wyjątkiem krajów bałtyckich) Porównując warunki zakładania spółek z ograniczoną odpowiedzialnością w tych krajach Europy Środkowo-Wschodniej i b. ZSRR, które nie są członkami Unii Europejskiej (tablica 2), można sformułowań następujące spostrzeżenia: 1. Krajem mało przyjaznym dla otwierania biznesu jest Białoruś. Wśród 17 badanych krajów, przoduje pod względem liczby niezbędnych procedur (19) i czasu potrzebnego do założenia (118 dni). Niewiele gorszy jest pod tym względem Azerbejdżan (14 procedur i 106 dni). 2. Natomiast stosunkowo krótki czas (od 25 do 30 dni) jest potrzeby do uruchomienia spółki z o.o. w Armenii, Kazachstanie, Kirgistanie, Rumunii, Gruzji, Rosji czy Bułgarii. 3. Zróżnicowane są koszty założenia spółki z o.o. Wynoszą one tylko 39 USD w Kirgistanie, 68 USD w Armenii i 72 USD w Uzbekistanie, ale aż 897 USD w Albanii, 843 USD w Chorwacji i 657 USD Bośni i Hercegowinie. W krajach będących głównymi partnerami handlowymi Polski omawiane koszty kształtują się następująco: wynoszą po ok. 200 USD w Rosji i na Ukrainie oraz 369 USD na Białorusi. 4. Nieco inne rezultaty otrzymamy biorąc pod uwagę relację tych kosztów do dochodu na jednego mieszkańca. W tym układzie nadal najdroższym krajem jest Albania oraz Bośnia i Hercegowina. Natomiast najkorzystniej ta relacja kształtuje się w Bułgarii, Armenii i Rosji. Tablica 2. Wskaźniki pokazujące warunki założenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w niektórych krajach Europy Środkowo-Wschodniej i w krajach b. ZSRR (z wyjątkiem krajów bałtyckich)

6 BSiE 5 Kraj Liczba procedur Czas potrzebny do założenia (w dniach) (w USD) jako % dochodu Minimalny kapitał potrzebny do założenia sp. z o.o. jako % dochodu per capita Albania ,0 51,7 Armenia ,7 11,0 Azerbejdżan ,8 0,0 Białoruś ,1 110,7 Bośnia i Hercegowina ,8 379,1 Bułgaria ,3 134,4 Chorwacja ,2 50,7 Gruzja ,3 140,1 Kazachstan ,1 35,2 Kirgistan ,4 74,8 Macedonia ,1 138,4 Mołdawia ,2 86,3 Rosja ,3 29,8 Rumunia ,7 3,3 Serbia i Czarnogóra ,3 5,5 Ukraina ,3 450,8 Uzbekistan ,0 64,3 Uwagi: Wśród krajów b. ZSRR brakuje Turkmenistanu, dla którego nie ma danych. Jako dochód przyjmuje się tu dochód narodowy brutto (Gross national income) na głowę w danym kraju. Źródło: Jak w tablicy Na podkreślenie zasługuje fakt, że minimalny kapitał potrzebny do założenia spółki z o.o. jest relatywnie wysoki na Ukrainie. Wielkość tego kapitału w porównaniu do dochodu narodowego wynosi w tym kraju aż 450,8%. Niewiele lepsza jest pod tym względem sytuacja w Bośni i Hercegowinie (379,1%). 6. Natomiast nie wymagany jest kapitał do założenia spółki z o.o. w Azerbejdżanie. Relatywnie liberalna jest pod tym względem także Rumunia oraz Serbia i Czarnogóra. 7. W Rosji stosunek minimalnego kapitału potrzebnego do założenia spółki z o.o. do dochodu narodowego na jednego mieszkańca wynosi 29,8% i jest niewiele wyższy niż w Polsce (21,4%). Warunki zakładania działalności gospodarczej w pozostałych krajach W niektórych pozaeuropejskich krajach OECD warunki uruchamiana działalności gospodarczej są łatwiejsze niż w najbardziej przyjaznych dla biznesu krajach UE. I tak np. biorąc pod uwagę liczbę procedur i czas potrzebny na ich załatwienie, to okazuje się, że najbardziej przyjaznymi krajami dla przedsiębiorców pragnących uruchomić biznes są Australia, Kanada i Nowa Zelandia. Aby zarejestrować spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w Australii (tablica 2) trzeba załatwić tylko dwie procedury i zajmuje to dwa dni. O jeden dzień dłużej trzeba załatwiać potrzebne do uruchomienia działalności gospodarczej formalności w Kanadzie i Nowej Zelandii. Tylko nieco gorsze warunki mają przedsiębiorcy w USA.

7 6 BSiE Tablica 3. Wskaźniki pokazujące warunki założenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w wybranych krajach (oprócz krajów wymienionych w tablicy 1 i 2) Kraj Liczba procedur Czas potrzebny do założenia (w dniach) (w USD) jako % dochodu Minimalny kapitał potrzebny do założenia sp. z o.o. jako % dochodu Kraje OECD (poza UE) Australia ,0 0,0 Kanada ,6 0,0 Japonia ,5 71,3 Korea ,9 402,5 Meksyk ,8 87,6 Nowa Zelandia ,2 0,0 Norwegia ,9 33,1 Szwajcaria ,5 33,8 Turcja ,1 13,2 USA ,6 0,0 Kraje rozwijające się Algeria ,9 73,0 Argentyna ,0 0,0 Angola ,0 174,0 Boliwia ,6 0,0 Botswana ,1 0,0 Brazylia ,6 0,0 Burkina Faso ,2 652,2 Chile ,6 0,0 Kambodża ,8 1825,8 Dem. Republika Konga ,9 320,7 Republika Konga ,0 205,0 Etiopia ,6 1756,1 Jordania ,8 2404,2 Namibia ,8 0,0 Nikaragua ,8 0,0 Niger ,6 844,0 Panama ,3 0,0 Paragwaj ,9 0,0 Peru ,9 0,0 Portoryko ,8 0,0 Arabia Saudyjska ,5 1610,5 Sierra Leone ,6 0,0 Singapur ,2 0,0 RPA ,7 0,0 Uganda ,1 0,0 Zjednoczone Emiraty ,5 404,0 Republika Jemenu ,1 1716,9 Zimbabwe ,3 0,0 Uwagi: Jako dochód przyjmuje się tu dochód narodowy brutto (Gross national income) na głowę w danym kraju. Źródło: Jak w tablicy 1.

8 BSiE 7 Największa liczba procedur (18) do otwarcia biznesu jest wymagana w Algerii, Boliwii i Paragwaju. Kraje te nie są jednak rekordzistami, jeśli chodzi o czas potrzebny do uruchomienia działalności. W tej dziedzinie przodują Demokratyczna Republika Konga (215 dni), Haiti (203 dni), Ludowo-Demokratyczna Republika Laosu (198 dni), Indonezja (168 dni) i Brazylia (152 dni). spółki z o.o. także są bardzo zróżnicowane w poszczególnych krajach. W Burkina Faso i Nikaragui wynoszą one trzy razy więcej niż dochód narodowy brutto na głowę mieszkańca, w Etiopii i Nigrze cztery razy więcej, a w Kambodży 5 i pół raza więcej. Najgorzej pod tym względem wypada jednak Demokratyczna Republika Konga, w której uruchomienie kosztuje prawie dziewięć razy więcej niż dochód narodowy brutto per capita i Sierra Leone (13 razy więcej). Najtaniej, w relacji do dochodu na jednego mieszkańca, można założyć biznes w krajach rozwiniętych. Jak już wspomniano, absolutnym rekordzistą jest w tej dziedzinie Dania (koszty otwarcia biznesu w stosunku do dochodu wynoszą 0%). W niewiele gorszej sytuacji znajduje się Nowa Zelandia (0,2%), Kanada (0,6%), Szwecja (0,8%), Wielka Brytania (1%), Singapur (1,2%). Biorąc pod uwagę wielkości absolutne, koszty założenia spółki z o.o. są zdecydowanie najwyższe w Arabii Saudyjskiej (10814 USD), a następnie w Grecji (8115 USD), Angoli (5531 USD) i Zjednoczonych Emiratach Arabskich (4944 USD). Wysokie kapitałowe wymagania przy otwarciu biznesu są regułą na Bliskim Wschodzie. Aby zarejestrować spółkę z o.o. w Jordanii trzeba zdeponować na specjalnym rachunku bankowym środki o równowartości 24 razy większej niż dochód narodowy brutto na głowę mieszkańca. W Republice Jemenu jest to odpowiednio 17 razy więcej, w Arabii Saudyjskiej 16 razy więcej. Także w niektórych krajach afrykańskich wymagane są znaczne wkłady kapitałowe: w Burkina Faso wkłady te przekraczają prawie 7 razy dochód narodowy brutto per capita, w Nigrze 8 razy, w Mauretanii 9 razy, a w Etiopii 18 razy. W innej grupie krajów afrykańskich nie ma w ogóle żadnych wymogów odnośnie wielkości minimalnego kapitału potrzebnego do założenia spółki z o.o. Tak jest w Botswanie, Namibii, Zimbabwe, Ugandzie, RPA. Podobnie jest w wielu krajach Ameryki Łacińskiej, np. w Argentynie, Brazylii, Chile, Paragwaju, Peru, Puerto Rico, Panamie i Nikaragui. 6. Podsumowanie 1. Spośród 21 krajów UE, dla których dysponujemy danymi, największą liczbę (16) procedur niezbędnych do założenia spółki z o.o. muszą wypełnić przedsiębiorcy greccy. Drugie miejsce w tym niechlubnym rankingu zajmuje Polska, w której wymaga się 12 procedur. 2. Relatywnie duża liczba procedur w naszym kraju nie wpływa ujemnie na długość okresu potrzebnego do założenia spółki. Wręcz przeciwnie, w Polsce czas ten jest stosunkowo krótki i wynosi 31 dni. W porównaniu do Polski, trzeba dłużej czekać na uruchomienie biznesu w takich krajach dawnej Piętnastki jak: Hiszpania, Portugalia, Belgia, Francja, Niemcy, Grecja, Finlandia, a wśród nowo przyjętych państw: na Słowacji, w Czechach, Słowenii i na Węgrzech. Natomiast zdecydowanie wyprzedza nas pod tym względem Dania, Holandia, Łotwa, Irlandia, Szwecja i Wielka Brytania. We wszystkich tych krajach czas potrzebny do uruchomienia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wynosi poniżej 20 dni. 3. Biorąc pod uwagę wielkości absolutne, koszty założenia spółki z o.o. w Polsce (925 USD) można zakwalifikować jako koszty średnie w skali całej UE. Natomiast wśród siedmiu nowo przyjętych do UE krajów, dla których dysponujemy danymi, polskie koszty założenia biznesu ocenić można jako raczej wysokie. W porównaniu z Polską, otwarcie biznesu jest kosztowniejsze tylko na Węgrzech i w Słowenii.

9 8 BSiE 4. W stosunku do dochodu narodowego, koszty założenia spółki z o.o. są w Polsce wysokie, w porównaniu z innymi państwami. Wśród 21 krajów UE, dla których dysponujemy danymi, Polska zajmuje czwartą pozycję pod względem wielkości tych kosztów. Przoduje Grecja, w której stosunek omawianych kosztów do dochodu na głowę mieszkańca, wynosi prawie 70%. Drugie miejsce zajmują Węgry (64,3%), a następnie Włochy (24,1%) i Polska (20,3%). spółki z o.o. są relatywnie niskie w Szwecji, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech, na Litwie i w Austrii. Zdecydowanym rekordzistą jest pod tym względem Dania, w której założenie tej formy biznesu nic nie kosztuje. 5. Minimalny kapitał potrzebny do założenia spółki z o.o. jest w Polsce relatywnie niski. Wielkość tego kapitału w porównaniu do dochodu narodowego wynosi w naszym kraju zaledwie 21,4%. Korzystniejsza relacja jest tylko w Hiszpanii (19,6%) oraz w Irlandii i Wielkiej Brytanii. W tych ostatnich dwóch krajach nie ma żadnych wymogów odnośnie wielkości minimalnego kapitału. We wszystkich nowo przyjętych do UE krajów, dla których dysponujemy danymi, minimalny kapitał niezbędny do założenia spółki z o.o. jest relatywnie wyższy niż w przypadku naszego kraju. Najdrożej jest pod tym względem na Węgrzech oraz w Czechach i na Słowacji. 6. W niektórych pozaeuropejskich krajach OECD warunki uruchamiana działalności gospodarczej są korzystniejsze niż w najbardziej przyjaznych dla biznesu krajach UE. Jeśli weźmiemy pod uwagę liczbę procedur i czas potrzebny na ich załatwienie, to okazuje się, że najbardziej przyjaznymi krajami dla przedsiębiorców pragnących uruchomić biznes są Australia, Kanada i Nowa Zelandia. Nieco tylko gorsze warunki mają przedsiębiorcy w Kanadzie i Nowej Zelandii, a w dalszej kolejności w USA.