PROCEDURA ORGANIZOWANIA I UDZIELANIA POMOCY PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNEJ W PRZEDSZKOLU MIEJSKIM NR 15 W ZAMOŚCIU

Transkrypt

1 Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 32/2017 Dyrektora Miejskiego Nr 15 w Zamościu z dnia r PROCEDURA ORGANIZOWANIA I UDZIELANIA POMOCY PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNEJ W PRZEDSZKOLU MIEJSKIM NR 15 W ZAMOŚCIU Na podstawie : 1. art. 47 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 59). 2. art. 22 ust. 2 pkt 11 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2016 r. poz. 1943,z późn. zm.). 3. Rozporządzenia MEN z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2017, poz. 1591), 4. Rozporządzenia MEN z dnia 28 sierpnia 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2017, poz. 1643), 5. Ustawa Prawo Oświatowe Art Celem procedury jest: 1) ustalenie zasad organizowania i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom, rodzicom, opiekunom, nauczycielom; 2) określenie zasad dokumentowania i ewaluacji pomocy psychologicznopedagogicznej; 3) wskazanie sposobu przechowywania i archiwizacji dokumentów związanych z pomocą psychologiczno- pedagogiczną Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana dzieciom w przedszkolu polega na rozpoznaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych dziecka

2 oraz rozpoznawaniu indywidualnych możliwości psychofizycznych dziecka i czynników środowiskowych wpływających na jego funkcjonowanie w przedszkolu w celu wspierania potencjału rozwojowego dziecka i stwarzania warunków do jego aktywnego i pełnego uczestnictwa w życiu przedszkola oraz w środowisku społecznym. 2. Korzystanie z pomocy psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolu jest dobrowolne i nieodpłatne. 3. Pomoc psychologiczno - pedagogiczną organizuje dyrektor przedszkola. 4. Pomocy psychologiczno - pedagogicznej w przedszkolu udzielają dzieciom nauczyciele i specjaliści. 5. Pomoc psychologiczno - pedagogiczna w przedszkolu jest udzielana z inicjatywy: rodziców dziecka, dyrektora przedszkola, nauczyciela, specjalisty prowadzącego zajęcia dzieckiem, asystenta rodziny, kuratora sądowego, organizacji pozarządowej lub innej instytucji działającej na rzecz rodziny i dzieci. 6. W przedszkolu pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest udzielana w trakcie bieżącej pracy z dzieckiem oraz przez zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów, a także w formie: 1) zajęć rozwijających uzdolnienia; 2) zajęć dydaktyczno wyrównawczych; 3) zajęć logopedycznych; 4) porad i konsultacji Dyrektor przedszkola: 1) organizuje pomoc psychologiczno - pedagogiczną w przedszkolu; 2) powołuje zespół ds. pomocy psychologiczno pedagogicznej; 3) ustala wymiar godzin poszczególnych form udzielania pomocy; 4) informuje na piśmie rodziców lub prawnych opiekunów o proponowanych formach pomocy psychologiczno pedagogicznej; 5) wspiera nauczycieli i specjalistów w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, dydaktycznych oraz rozwijaniu ich umiejętności w zakresie udzielania pomocy psychologiczno pedagogicznej; 6) wspomaga działania przedszkola w zakresie planowania i przeprowadzenia działań mających na celu poprawę jakości udzielanej pomocy psychologiczno pedagogicznej; 7) występuje, za zgodą rodziców dziecka (załącznik nr 1), do publicznej poradni psychologiczno - pedagogicznej z wnioskiem (załącznik nr 2) o przeprowadzenie 2

3 diagnozy i wskazanie sposobu rozwiązania problemu dziecka w sytuacji braku poprawy jego funkcjonowania mimo udzielanej pomocy psychologiczno pedagogicznej; 8) występuje, za zgodą rodziców dziecka (załącznik nr 3), do publicznej poradni z wnioskiem (załącznik nr 4) o opinię w sprawie zindywidualizowanej ścieżki edukacyjnej dla dziecka. 2. Koordynator ds. pomocy psychologiczno - pedagogicznej: 1) prowadzi przedszkolny rejestr dzieci objętych pomocą psychologiczno pedagogiczną; 2) uczestniczy w pracach Zespołu ds. pomocy psychologiczno pedagogicznej dla dzieci posiadających orzeczenie; 3) monitoruje dokumentację dziecka tworzoną przez nauczyciela w ramach pomocy psychologiczno pedagogicznej. 3. Nauczyciel grupy: 1) koordynuje udzielanie pomocy psychologiczno pedagogicznej dzieciom z jego grupy; 2) wnioskuje o objęcie dziecka pomocą psychologiczno pedagogiczną (Karta zgłoszenia - załącznik nr 5); 3) ustala terminy spotkań; 4) we współpracy z nauczycielami, specjalistami, rodzicami dziecka ustala formy pomocy psychologiczno pedagogicznej dla danego dziecka (załącznik nr 6); 5) monitoruje frekwencję dziecka na zajęciach w ramach pomocy psychologiczno pedagogicznej - (załącznik nr 7); 6) w każdym semestrze, wspólnie z nauczycielami i specjalistami dokonuje oceny efektywności udzielanej pomocy psychologiczno pedagogicznej (załącznik nr 8); 7) na piśmie informuje rodziców dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego o terminie każdego spotkania zespołu i możliwości uczestniczenia w nim; 8) sporządza dokumentację dziecka objętego pomocą psychologiczno - pedagogiczną zgodnie z poniższą procedurą; 9) na bieżąco współpracuje z nauczycielami, specjalistami i rodzicami dziecka objętego pomocą psychologiczno pedagogiczną. 4. Nauczyciele i specjaliści: 3

4 1) rozpoznają indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne dzieci; 2) określają mocne strony, predyspozycje, zainteresowania i uzdolnienia dzieci; 3) rozpoznają przyczyny niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu dzieci, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie w życiu przedszkola; 4) współpracują z poradnią w procesie diagnostycznym i postdiagnostycznym, w szczególności w zakresie oceny funkcjonowania dzieci, barier i ograniczeń w środowisku utrudniających funkcjonowanie dzieci i ich uczestnictwo w życiu przedszkola oraz efektów działań podejmowanych w celu poprawy funkcjonowania ucznia oraz planowania dalszych działań Objęcie dziecka pomocą psychologiczno - pedagogiczną, nie posiadającego opinii lub orzeczenia wydanego przez poradnię psychologiczno - pedagogiczną: 1) w przypadku stwierdzenia, że dziecko ze względu na potrzeby rozwojowe lub edukacyjne wymaga objęcia pomocą psychologiczno - pedagogiczną, rodzic dziecka lub nauczyciel informuje o tym niezwłocznie wychowawcę grupy na piśmie (załącznik nr 5); 2) wychowawca dostarcza wniosek do sekretariatu przedszkola, gdzie jest rejestrowany przez sekretarza w Rejestrze Dokumentacji Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej oraz informuje innych nauczycieli lub specjalistów o potrzebie objęcia dziecka pomocą psychologiczno - pedagogiczną w trakcie ich bieżącej pracy z dzieckiem; 3) na podstawie wniosku dyrektor przedszkola powołuje zespół ds. pomocy psychologiczno - pedagogicznej w terminie do 7 dni roboczych; 4) nauczyciel grupy niezwłocznie ustala termin spotkania zespołu, o którym mowa w pkt.3, na którym ustalane są proponowane formy i sposoby udzielanej pomocy psychologiczno - pedagogicznej na formularzu - (załącznik nr 6); 5) dyrektor przedszkola zatwierdza proponowane formy i sposoby udzielanej pomocy psychologiczno - pedagogicznej oraz ustala wymiar godzin; 6) dyrektor przedszkola w trybie natychmiastowym informuje na piśmie rodziców dziecka o zaplanowanych formach pomocy psychologiczno - pedagogicznej, jej okresie udzielania oraz wymiarze godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane (załącznik nr 6); 7) po wyrażeniu zgody przez rodzica dziecko objęte jest pomocą psychologiczno pedagogiczną; 4

5 8) nauczyciele i specjaliści prowadzą z dzieckiem zajęcia, monitorują frekwencję oraz dwa razy w roku dokonują na piśmie oceny efektywności udzielanej pomocy psychologiczno - pedagogicznej i przekazują nauczycielowi prowadzącemu grupę; 9) nauczyciel grupy dwa razy do roku: do końca grudnia i do 15 kwietnia dokonuje oceny efektywności udzielanej dziecku na formularzu, (załącznik nr 8); 10) dokumentacja przechowywana jest w indywidualnej teczce dziecka u koordynatora ds. pomocy psychologiczno - pedagogicznej. 2. Objęcie dziecka pomocą psychologiczno - pedagogiczną posiadającego opinię wydaną przez poradnię psychologiczno - pedagogiczną: 1) po dostarczeniu przez rodzica opinii do sekretariatu przedszkola, dokument zostaje zarejestrowany w korespondencji i Rejestrze Dokumentacji Pomocy Psychologiczno Pedagogicznej; 2) wychowawca zapoznaje się z treścią opinii, co potwierdza własnoręcznym podpisem. Opinia jest przechowywana w indywidualnej teczce dziecka; 3) wychowawca niezwłocznie w formie ustnej przekazuje nauczycielom uczącym najważniejsze informacje zawarte w opinii; 4) dyrektor przedszkola powołuje zespół ds. pomocy psychologiczno - pedagogicznej w terminie do 7 dni roboczych; 5) nauczyciel grupy niezwłocznie ustala termin spotkania zespołu, o którym mowa w pkt.3, na którym ustalane są proponowane formy i sposoby udzielanej pomocy psychologiczno - pedagogicznej na formularzu - (załącznik nr 6); 6) dyrektor przedszkola zatwierdza proponowane formy i sposoby udzielanej pomocy psychologiczno - pedagogicznej oraz ustala wymiar godzin; 7) dyrektor przedszkola w trybie natychmiastowym informuje na piśmie rodziców dziecka o zaplanowanych formach pomocy psychologiczno - pedagogicznej, jej okresie udzielania oraz wymiarze godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane (załącznik nr 6); 8) po wyrażeniu zgody przez rodzica dziecka, dziecko objęte jest pomocą psychologiczno pedagogiczną; 9) nauczyciele i specjaliści prowadzą z dzieckiem zajęcia, monitorują frekwencję oraz dwa razy dokonują na piśmie oceny efektywności udzielanej pomocy psychologiczno - pedagogicznej i przekazują nauczycielowi grupy; 5

6 10) nauczyciel grupy dwa razy do roku: do końca grudnia i do 15 kwietnia dokonuje oceny efektywności udzielanej dziecku na formularzu (załącznik nr 8); 11) dokumentacja przechowywana jest w indywidualnej teczce dziecka u koordynatora ds. pomocy psychologiczno - pedagogicznej. 3. Objęcie dziecka pomocą psychologiczno - pedagogiczną posiadającego orzeczenie wydane przez poradnię psychologiczno - pedagogiczną: 1) po dostarczeniu przez rodzica orzeczenia do sekretariatu przedszkola, dokument zostaje zarejestrowany w korespondencji i Rejestrze Dokumentacji Pomocy Psychologiczno Pedagogicznej; 2) wychowawca niezwłocznie w formie ustnej przekazuje nauczycielom uczącym najważniejsze informacje zawarte w orzeczeniu; 3) dyrektor przedszkola powołuje zespół ds. pomocy psychologiczno - pedagogicznej w terminie do 7 dni roboczych; 4) zespół w ciągu 30 dni od daty wpłynięcia orzeczenia dokonuje wielospecjalistycznej oceny funkcjonowania dziecka i na jej podstawie opracowuje Indywidualny Program Edukacyjno Terapeutyczny; 5) dyrektor ustala wymiar godzin poszczególnych form pomocy psychologiczno - pedagogicznej oraz w trybie natychmiastowym informuje na piśmie rodziców dziecka o zaplanowanych formach pomocy psychologiczno - pedagogicznej, jej okresie udzielania oraz wymiarze godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane (załącznik nr 6); 6) rodzic zapoznaje się z IPET, wyraża lub nie wyraża zgody na proponowane formy i sposoby pomocy psychologiczno - pedagogicznej własnoręcznym podpisem; 7) dwa razy do roku: do końca grudnia i do 15 kwietnia, zespół ds. pomocy psychologiczno - pedagogicznej dokonuje wielospecjalistycznej oceny funkcjonowania dziecka wraz z oceną efektywności udzielanej pomocy i ewentualnie dokonuje modyfikacji IPET; 8) dokumentacja przechowywana jest w indywidualnej teczce dziecka; 9) rodzic dziecka otrzymuje kopię IPET u oraz wielospecjalistycznej oceny funkcjonowania dziecka. 6

7 5. 1. Na koniec roku szkolnego wychowawca składa pełną dokumentację do koordynatora. 2. Koordynator sporządza sprawozdanie zbiorcze na temat udzielanej pomocy psychologiczno - pedagogicznej. 3. Dokumentacja dotycząca organizacji i form udzielanej pomocy psychologiczno - pedagogicznej znajduje się u koordynatora ds. pomocy psychologiczno - pedagogicznej. Indywidualny obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego 1. Dla dzieci objętych obowiązkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym posiadających orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania, dyrektor Przedszkola organizuje takie nauczanie w porozumieniu z organem prowadzącym. 2. Indywidualne przygotowanie przedszkolne organizuje się na czas określony wskazany w orzeczeniu o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego. 3. Indywidualne przygotowanie przedszkolne organizuje się w sposób zapewniający wykonanie zaleceń określonych w orzeczeniu. 4. Dyrektor Przedszkola ustala, w uzgodnieniu z organem prowadzącym przedszkole zakres i czas prowadzenia zajęć odpowiednio indywidualnego przygotowania przedszkolnego. 5. Dyrektor zasięga odpowiednio opinii rodziców dziecka w zakresie czasu prowadzenia zajęć indywidualnego przygotowania przedszkolnego. 6. W indywidualnym przygotowaniu przedszkolnym realizuje się programy wychowania przedszkolnego uwzględniające podstawę programową wychowania przedszkolnego, dostosowane do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dziecka. 7. Dziecko objęte kształceniem specjalnym dostosowuje się odpowiednio program wychowania przedszkolnego do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dziecka. Dostosowanie następuje na podstawie opracowanego dla dziecka indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego uwzględniającego zalecenia zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. 8. Zajęcia indywidualnego przygotowania przedszkolnego są prowadzone z dzieckiem przez jednego nauczyciela lub dwóch nauczycieli prowadzących zajęcia w innej formie wychowania przedszkolnego, którym dyrektor powierzy prowadzenie tych zajęć. 9. W uzasadnionych przypadkach dyrektor może powierzyć prowadzenie zajęć indywidualnego przygotowania przedszkolnego nauczycielowi zatrudnionemu w innym przedszkolu. 10. Zajęcia indywidualnego przygotowania przedszkolnego są prowadzone przez nauczyciela lub nauczycieli w indywidualnym i bezpośrednim kontakcie z dzieckiem. 11. Zajęcia indywidualnego przygotowania przedszkolnego prowadzi się w miejscu pobytu dziecka, w szczególności: 7

8 1) w domu rodzinnym, 2) placówkach, u rodziny zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, 3) w placówce opiekuńczo-wychowawczej 12. W indywidualnym przygotowaniu przedszkolnym realizuje się programy wychowania przedszkolnego uwzględniające podstawę programową wychowania przedszkolnego, dostosowane do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dziecka. 13. Dyrektor, na wniosek nauczyciela prowadzącego zajęcia indywidualnego przygotowania przedszkolnego, po zasięgnięciu opinii rodziców dziecka, może zezwolić na odstąpienie od realizacji niektórych treści wynikających z podstawy programowej wychowania przedszkolnego, stosownie do możliwości psychofizycznych dziecka oraz warunków w miejscu, w którym są organizowane zajęcia indywidualnego przygotowania przedszkolnego. 14. Wniosek składa się w postaci papierowej lub elektronicznej. Wniosek zawiera uzasadnienie. 15. Tygodniowy wymiar godzin zajęć indywidualnego przygotowania przedszkolnego realizowanych z dzieckiem wynosi od 4 do 6 godzin. 16. Tygodniowy wymiar godzin zajęć indywidualnego przygotowania przedszkolnego realizuje się w ciągu co najmniej 2 dni. 17. Dyrektor może ustalić tygodniowy wymiar godzin zajęć indywidualnego przygotowania przedszkolnego wyższy niż maksymalny wymiar - za zgodą organu prowadzącego przedszkole. 18. W przypadkach uzasadnionych stanem zdrowia dziecka dyrektor może ustalić, na wniosek rodziców dziecka, tygodniowy wymiar godzin zajęć indywidualnego przygotowania przedszkolnego niższy niż minimalny. 19. W przypadku obniżenia wymiaru godzin zajęć indywidualnego przygotowania przedszkolnego należy uwzględnić konieczność realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego przez dziecko. 8

9 Przedszkole Miejskie Nr 15 w Zamościu Załącznik nr 1 do Procedury OiUPPP Zgoda rodziców na wystąpienie z wnioskiem (diagnoza) do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej Wyrażam zgodę na wystąpienie Dyrektora.do Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej w. z wnioskiem o przeprowadzenie diagnozy i wskazanie sposobu rozwiązania problemu mojego dziecka.., ur.. w, zamieszkałego.. podpis rodzica 9

10 Przedszkole Miejskie Nr 15 w Zamościu Załącznik nr 2 do Procedury OiUPPP Wniosek o diagnozę do Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej Pieczęć przedszkola Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna w... Dyrektor zwraca się z prośbą o przeprowadzenie diagnozy i wskazanie sposobu rozwiązania problemu ucznia: (imię i nazwisko, adres zamieszkania) 1. Opis problemu: Rozpoznane indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne, możliwości psychofizyczne dziecka oraz potencjał rozwojowy dziecka: 3. Występujące trudności w funkcjonowaniu dziecka w przedszkolu lub szczególne uzdolnienia dziecka: 4. Działania podjęte przez nauczycieli i specjalistów w celu poprawy funkcjonowania dziecka w przedszkolu: 10

11 5. Formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej dziecku w przedszkolu, okres ich udzielania oraz efekty podjętych działań i udzielanej pomocy:. 6. Wnioski dotyczące dalszych działań mających na celu poprawę funkcjonowania dziecka:. podpis nauczyciela przedszkola podpis dyrektora 11

12 Przedszkole Miejskie Nr 15 w Zamościu Załącznik nr 3 do Procedury OiUPPP Zgoda rodziców na wystąpienie z wnioskiem o opinię do Poradni Psychologiczno Pedagogicznej Wyrażam zgodę na wystąpienie Dyrektora. w... do Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej w. z wnioskiem o opinię w sprawie zindywidualizowanej ścieżki edukacyjnej dla mojego dziecka.., ur.. w, zamieszkałego.. podpis rodzica 12

13 Przedszkole Miejskie Nr 15 w Zamościu Załącznik nr 5 do Procedury OiUPPP data wpływu... WNIOSEK O OBJĘCIE DZIECKA POMOCĄ PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNĄ Imię i nazwisko dziecka:... Rozpoznanie Podjęte dotychczasowe działania podpis wnioskującego (nauczyciela lub rodzica) 13

14 Przedszkole Miejskie Nr 15 w Zamościu Załącznik nr 6 do Procedury OiUPPP Pan/Pani.. Niniejszym informuję, iż zgodnie z Rozporządzeniem MEN z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno - pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2017 r., poz. 1591), zostały ustalone następujące formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej, które będą realizowane w okresie roku szkolnego. dla Formy pomocy Wymiar godzin podpis dyrektora przedszkola Potwierdzam, że zapoznałam się z formami pomocy oraz wyrażam zgodę na objęcie pomocą psychologiczno - pedagogiczną mojego dziecka data... podpis rodzica Zgoda na objęcie pomocą dziecka jest równoznaczna z udziałem dziecka w proponowanych zajęciach. 14

15 Przedszkole Miejskie Nr 15 w Zamościu Załącznik nr 7 do Procedury OiUPPP MONITOROWANIE FREKWENCJI NA ZAJĘCIACH Z POMOCY PSYCH PED.... imię i nazwisko dziecka Okres Rodzaj zajęć Prowadzący Obecności Nieobecności Podpis rodzica 15

16 Przedszkole Miejskie Nr 15 w Zamościu Załącznik nr 8 do Procedury OiUPPP Protokół ze spotkania nauczycieli w sprawie oceny efektywności udzielonej pomocy psychologiczno-pedagogicznej za I (II) półrocze roku szkolnego 20 /20.. Na spotkaniu omówiono zmiany i postępy w nauce i funkcjonowaniu dziecka w przedszkolu. Imię i nazwisko dziecka.. Data spotkania... L.p Formy pomocy Ocena efektywności 1. Zajęcia korekcyjno - kompensacyjne Omówienie osiągnięć, mocne strony, słabe strony, nad czym należy popracować 2. Zajęcia dydaktyczno - wyrównawcze 3. Zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno - społeczne 4. Zajęcia rozwijające umiejętność uczenia się 5. Zajęcia o charakterze terapeutycznym 6. Zajęcia logopedyczne 7. Zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i kariery zawodowej 8. Bieżąca praca z uczniem ( na lekcjach) 4. Wnioski: co się poprawiło, co jest gorzej 16

17 5. Zalecenia: np. starać się ograniczać ilość zadawanych prac, rozwijać umiejętność.. 6. Lista obecności na spotkaniu: L.p. Nazwisko i imię nauczyciela Podpis nauczyciela

18 Przedszkole Miejskie Nr 15 w Zamościu Załącznik nr 9 do Procedury OiUPPP Zgoda rodziców na udział dziecka w zajęciach logopedycznych w Przedszkolu Miejskim Nr 15 w Zamościu Wyrażam zgodę na udział... (imię i nazwisko dziecka) w zajęciach logopedycznej w... (nazwa przedszkola) Zobowiązuję się do zapewniania uczestnictwa dziecka w zajęciach oraz stosowania się do zaleceń logopedy... (podpis rodziców/opiekunów) 18