Studium pozyskania inwestora dla terenów przemysłowych Gminy Miasta Radomia

Transkrypt

1 Studium pozyskania inwestora dla terenów przemysłowych Gminy Miasta Radomia

2 2

3 RADOM SIŁA W PRECYZJI 3

4 Opracowanie współfinansowane przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach projektu Opracowanie Studium pozyskania inwestora dla terenów przemysłowych Gminy Miasta Radomia Opracowanie: Collect Consulting S.A. Ul. Rolna Katowice Egzemplarz bezpłatny 4

5 Spis treści 1 Ogólna charakterystyka terenu Lokalizacja terenu Powierzchnia terenu Aktualny plan zagospodarowania przestrzennego Przeznaczenie terenu Opis użytków Identyfikacja i analiza struktury właścicielskiej nieruchomości Analiza rynku terenów inwestycyjnych w regionie Obszary aktywności gospodarczej Oferta Radomia na tle rynków nieruchomości inwestycyjnych Przyszłość w rozwoju Możliwości inwestycyjne Uwarunkowania społeczne otoczenia Liczba ludności i demografia Wykształcenie i zatrudnienie Uwarunkowania ekonomiczne otoczenia Sytuacja makroekonomiczna kraju i regionu Wstęp Produkt Krajowy Brutto Inflacja Bezrobocie Eksport i import Kurs dolara i euro Bezpośrednie inwestycje zagraniczne Charakterystyka regionu pod kątem trendów i zmian w przemyśle, rolnictwie i usługach Struktura wielkości przedsiębiorstw Zatrudnienie Poziom innowacyjności Wyniki finansowe Uwarunkowania formalno-prawne Identyfikacja uwarunkowań formalno-prawnych związanych z realizacją przyszłych inwestycji Wstępna informacja o dostępnej ofercie terenów inwestycyjnych znajdujących się w zasobach miasta Nabycie nieruchomości Informacje z ewidencji gruntów Ustalenie czy na danym terenie istnieje obowiązujący miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Uwarunkowania środowiskowe

6 5.1.6 Uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy lub decyzji ustalającej lokalizację inwestycji celu publicznego Uzgadnianie Dokumentacji Projektowej (ZUDP) o bezkolizyjnym położeniu projektowanych sieci uzbrojenia terenu Uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego Uzyskanie zezwolenia na usunięcie drzew i krzewów Uzyskanie pozwolenia na budowę Udogodnienia formalno-prawne w Gminie dla przyszłego Inwestora Elementy planu promocyjnego terenów inwestycyjnych miasta Radomia Wstęp Siła Radomia w technice i precyzji Główne elementy planu promocyjnego terenów inwestycyjnych miasta Radomia Grupa docelowa planu promocyjnego Wnioski Analiza miasta pod względem konkurencyjności wobec miast o podobnej wielkości Czynniki atrakcyjności inwestycyjnej Dostępność komunikacyjna Zasoby pracy Infrastruktura społeczna Infrastruktura gospodarcza Ochrona przyrody Kierunki działań dla władz miasta dla pozyskania inwestora Spis tabel Spis wykresów Spis rysunków Spis zdjęć Spis schematów

7 1 Ogólna charakterystyka terenu 7

8 1.1 Lokalizacja terenu Radom jest miastem położonym w centralno-wschodniej Polsce, w województwie mazowieckim, w widłach rzeki Wisły i Pilicy. Do 1999 roku Radom był stolicą województwa radomskiego. Obecnie administracyjnie jest to miasto na prawach powiatu, będące jednocześnie siedzibą powiatu radomskiego. Historycznie Radom położony jest na północnym krańcu Małopolski, na ziemi sandomierskiej. Jest czternastym co do wielkości miastem w Polsce i drugim, po Warszawie, miastem w województwie mazowieckim. Radom razem z okalającymi go gminami tworzy jeden z podregionów województwa podregion radomski (NUTS III). Rysunek 1. Lokalizacja terenów inwestycyjnych Źródło: opracowanie własne, mapa miasta Radomia autorstwa Marka Ziółkowskiego 8

9 Tereny inwestycyjne będące przedmiotem niniejszego opracowania są zlokalizowane na terenie Radomia i podzielone na pięć części. Część I Działki o numerach ewidencyjnych 9/106, 9/178, 9/180 i 9/188. Nieruchomości zlokalizowane są w północnej części miasta w dzielnicy Nowa Wola Gołębiowska na terenach po byłej elektrociepłowni, w obrębie ulic Energetyków i Marii Gajl. Tereny charakteryzują się doskonałą dostępnością kolejową ze względu na zlokalizowaną w tym miejscu bocznicę kolejową. Część II Działki o numerach ewidencyjnych 25/4, 25/5, 25/6, 25/7, 25/8, 25/11, 25/12, 25/13. Nieruchomości położone są w południowo-wschodniej części miasta w dzielnicy Wośniki. Tereny są częścią Podstrefy Radomskiej Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Lokalizacja działek jest niezwykle korzystna ponieważ tuż obok biegnie ulica Kielecka: trasa Warszawa Kraków (droga krajowa nr 7). Część III Działki o numerach ewidencyjnych 101/4, 118, 162, 125/2, 161/2. Nieruchomości zlokalizowane są w południowej części miasta w dzielnicy Potkanów, przy ulicy Żelaznej. W sąsiedztwie działek inwestycyjnych budowana jest obecnie Południowa Obwodnica Radomia, która połączy ten obszar z drogą ekspresową S7. Część IV Działki o numerach ewidencyjnych 67/2, 155/4, 156/1, 156/4 i 155/5. Nieruchomości położone są w południowej części miasta w dzielnicy Potkanów, przy ulicy Żelaznej. W sąsiedztwie działek inwestycyjnych budowana jest obecnie Południowa Obwodnica Radomia, która połączy ten obszar z drogą ekspresową S7. Część V Działki o numerach ewidencyjnych 56/4, 66, 104, 80/1, 108/2 i 105. Nieruchomości zlokalizowane są w południowej części miasta w dzielnicy Potkanów, przy ulicy Żelaznej. W sąsiedztwie działek inwestycyjnych budowana jest obecnie Południowa Obwodnica Radomia, która połączy ten obszar z drogą ekspresową S7. Na działce 56/4 znajdują się obiekty z okresu II wojny światowej. Budowle nie przedstawiają wartości historycznej, są w bardzo złym stanie i nadają się tylko do rozbiórki. 9

10 Zdjęcie 1. Tereny inwestycyjne przy ulicy Energetyków i Marii Gajl (Część I) Zdjęcie 2. Tereny inwestycyjne przy ulicy Żelaznej (Część III i IV) 10

11 1.2 Powierzchnia terenu Obszar województwa mazowieckiego ma powierzchnię ,47 km 2. Powierzchnia samego Radomia wynosi 111,8 km 2, co w przeliczeniu na hektary daje ,0 ha. Obszar Radomia stanowi 0,3% powierzchni całego województwa mazowieckiego. Natomiast tereny inwestycyjne będące przedmiotem analizy zajmują obszar wielkości 38,7917 ha, co stanowi 0,35% powierzchni miasta. Część I Działki o numerach ewidencyjnych 9/106, 9/178, 9/180 i 9/188. Tereny inwestycyjne mają powierzchnię 10,0627 ha, co stanowi 25,9% całości analizowanych terenów inwestycyjnych. Część II Działki o numerach ewidencyjnych 25/4, 25/5, 25/6, 25/7, 25/8, 25/11, 25/12, 25/13. Tereny inwestycyjne mają powierzchnię 6,8336 ha, co stanowi 17,6% całości analizowanych terenów inwestycyjnych. Część III Działki o numerach ewidencyjnych 101/4, 118, 162, 125/2, 161/2. Tereny inwestycyjne mają powierzchnię 9,3147 ha, co stanowi 24% całości analizowanych terenów inwestycyjnych. Część IV Działki o numerach ewidencyjnych 67/2, 155/4, 156/1, 156/4 i 155/5. Tereny inwestycyjne mają powierzchnię 6,5004 ha, co stanowi 16,8% całości analizowanych terenów inwestycyjnych. Część V Działki o numerach ewidencyjnych 56/4, 66, 104, 80/1, 108/2 i 105. Tereny inwestycyjne mają powierzchnię 6,0803 ha, co stanowi 15,7% całości analizowanych terenów inwestycyjnych. 11

12 Zdjęcie 3. Tereny inwestycyjne na Wośnikach (Część II) Zdjęcie 4. Budowa Południowej Obwodnicy Radomia 12

13 Zdjęcie 5. Tereny inwestycyjne przy ulicy Żelaznej (Część V) 1.3 Aktualny plan zagospodarowania przestrzennego Według stanu na dzień 31 sierpnia 2012 roku tereny objęte niniejszym opracowaniem nie posiadają uchwalonych przez Radę Miasta Radomia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Dla wszystkich pięciu terenów objętych analizą rozpoczęta jest procedura sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, tj. Rada Miasta Radomia przyjęła stosowne uchwały o przystąpieniu do sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. 1.4 Przeznaczenie terenu Dokumentem, który określa przeznaczenie terenów w gminie jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. W związku z brakiem MPZP przeznaczenie terenów objętych niniejszym opracowaniem określane będzie zgodnie z zapisami Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego. Ustalenia studium zgodne są z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego, a ten z kolei zgodny z Koncepcją Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju. Aktualna wersja SUiKZP Radomia pochodzi z 2011 roku. Zgodnie z ustaleniami Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania 13

14 Przestrzennego Gminy Miasta Radomia tereny z Części I, Części II, Części III, Części IV i Części V są oznaczone jako tereny usługowo-przemysłowe. Ustalenia studium są wiążące dla władz gminy przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Z tego też powodu należy przyjąć, że w sporządzanych obecnie MPZP powyższe tereny będą przeznaczone pod działalność usługową lub przemysłową. Zdjęcie 6. Tereny inwestycyjne przy ulicy Energetyków i Marii Gajl (Część I) 14

15 Zdjęcie 7. Tereny inwestycyjne na Wośnikach (Część II) 1.5 Opis użytków Tereny inwestycyjne będące przedmiotem opracowania zostały przeanalizowane i opisane na podstawie wizji lokalnej przeprowadzonej w dniu 27 sierpnia 2012 r. Uzyskane informacje zostały zebrane i opisane w tabeli nr 1. Zaprezentowane dane, takie jak lokalizacja czy powierzchnia, dotyczą informacji zawartych we wcześniejszych podrozdziałach. Pojawiły się również nowe informacje, przede wszystkim na temat struktury własności i uwarunkowań technicznych. Wszystkie tereny objęte opracowaniem mają uporządkowaną strukturę własności. Właścicielem jest Gmina Miasta Radomia. Na wszystkich terenach za wyjątkiem Części II występują zabudowania, które nadają się jednak do wyburzenia. Do każdego z terenów można dojechać drogą, są to drogi o różnym standardzie. Do terenów na Wośnikach dojazd jest najkorzystniejszy, ponieważ leżą one przy drodze krajowej nr 7. Tereny w dzielnicy Potkanów, zlokalizowane są przy ulicy Żelaznej, która w większości ma charakter drogi gruntowej. W przyszłości w ciągu ulicy Żelaznej powstanie Południowa Obwodnica Radomia, pierwsze prace nad budową nowej drogi rozpoczęły się w tym roku. Na tereny w dzielnicy Nowa Wola Gołębiowska z centrum Radomia można się dostać ulicą Energetyków i dalej ulicą Marii Gajl. Tereny po byłej elektrociepłowni są najlepiej zlokalizowane pod względem dostępności kolejowej, ponieważ posiadają własną bocznicę kolejową. Tereny w dzielnicy Potkanów są oddalone o około 0,5 km od linii kolejowej, natomiast tereny na Wośnikach o 6 km. 15

16 Poniższa tabela pokazuje również uzbrojenie terenów inwestycyjnych w infrastrukturę techniczną. Każdy z obszarów ma dostęp do energii elektrycznej i telefonu. Bezpośredni dostęp do instalacji gazowych mają tereny na Wośnikach i Nowej Woli Gołębiowskiej. Wszystkie tereny poza częścią V mają dostęp do sieci wodociągowej i kanalizacji. Tabela 1. Charakterystyka terenów inwestycyjnych Część I Część II Część II Część IV Część V Położenie nazwa lokalizacji Nowa Wola Gołębiowska Wośniki Potkanów Potkanów Potkanów miasto/gmina Radom Radom Radom Radom Radom powiat Radom Radom Radom Radom Radom województwo Mazowieckie Mazowieckie Mazowieckie Mazowieckie Mazowieckie Powierzchnia nieruchomości Charakterystyka działki Połączenia transportowe powierzchnia [ha] 10,0627 6,8336 9,3147 6,5004 6,0803 właściciel aktualny plan zagospodarowania przestrzennego (T/N) budynki i zabudowania na terenie (T/N) Gmina Miasta Radom Gmina Miasta Radom Gmina Miasta Radom Gmina Miasta Radom Gmina Miasta Radom N N N N N T N T T T droga T T T T T typ drogi asfalt/płyty betonowe asfalt gruntowa gruntowa gruntowa linia kolejowa T T (6 km) T (0,5 km) T (0,5 km) T (0,5 km) bocznica kolejowa T N N N N elektryczność na terenie (T/N) T T T T T napięcie [kv] > 60 > 60 > 60 > gaz na terenie (T/N) T T N N N Istniejąca infrastruktura średnica rury [mm] woda na terenie (T/N) T T T T N kanalizacja na terenie (T/N) T T T T N odprowadzenie wód deszczowych na terenie (T/N) T T T T N telefony (T/N) T T T T T Źródło: opracowanie własne 16

17 Zdjęcie 8. Tereny inwestycyjne przy ulicy Żelaznej (Część III) 1.6 Identyfikacja i analiza struktury właścicielskiej nieruchomości Struktura właścicielska nieruchomości została zidentyfikowana przy pomocy wypisów z ewidencji gruntów i budynków oraz ksiąg wieczystych nieruchomości. Całość analizowanych terenów inwestycyjnych ma uporządkowaną strukturę własności. Właścicielem jest Gmina Miasta Radomia. Poniższa tabela zawiera szczegółowe informacje na temat działek będących przedmiotem opracowania (nr działek, nr ksiąg wieczystych itp.). 17

18 Tereny inwestycyjne w Części V nie stanowią jednolitej całości, w środku działki 108/2 znajduje się niewielka prywatna nieruchomość o numerze działki 108/1. Tabela 2. Dane z ewidencji gruntów i budynków Część I Część II Część III Część IV Część V Nr działki Powierzchnia Arkusz Księga Wieczysta Jedn. Rej. 9/106 1, RA1R/ /1 G.563 9/178 6, RA1R/ /1 G.563 9/180 1, RA1R/ /1 G.563 9/188 0, RA1R/ /1 G /4 0, RA1R/ /6 G /5 0, RA1R/ /6 G /6 0, RA1R/ /6 G /7 0, RA1R/ /6 G /8 0, RA1R/ /6 G /11 1, RA1R/ /6 G /12 0, RA1R/ /6 G /13 0, RA1R/ /6 G /4 1, KW95693 G , KW95693 G , KW95693 G /2 1, RA1R/ /1 G /2 2, RA1R/ /1 G /2 0, KW G /4 0, KW G /1 4, KW95994 G /4 1, RA1R/ /9 G /5 0, RA1R/ /9 G /4 1, KW G , KW G , KW G /1 0, RA1R/ /6 G /2 3, RA1R/ /6 G , RA1R/ /6 G.799 Źródło: opracowanie własne 18

19 2 Analiza rynku terenów inwestycyjnych w regionie 19

20 Przedmiotem badania objęto teren województwa mazowieckiego ze szczególnym uwzględnieniem głównych miast regionu: Radomia, Siedlec, Płocka, Ostrołęki i Warszawy. Analizując możliwości inwestycyjne obszaru wzięto pod uwagę jedynie tereny przeznaczone pod działalność przemysłową, produkcyjno-przetwórczą, logistyczno-magazynową i usługową, przy czym wykluczono oferty udostępnienia gruntów zabudowanych, hali, czy powierzchni zadaszonych. 2.1 Obszary aktywności gospodarczej W miastach objętych opracowaniem funkcjonują obszary aktywności gospodarczej o różnorodnej genezie i zróżnicowanym poziomie wsparcia. Aktualnie oferta poszczególnych terenów jest poszerzana, po czym można wnioskować, że wciąż cieszy się stałym zainteresowaniem potencjalnych inwestorów. Fakt ten można wiązać ze szczególną specyfiką otoczenia, jaką niesie za sobą decyzja lokalizacji przedsięwzięcia na terenach specjalnych. Przestrzenie te tworzą bowiem klimat sprzyjający współpracy i powiązaniom biznesowym, które wraz z zaproponowanymi zachętami dla inwestorów stwarzają wysoce atrakcyjne warunki do prowadzenia działalności rozwojowej. Za najważniejsze wśród nich można wskazać: Specjalne Strefy Ekonomiczne Na terenie województwa funkcjonuje 5 stref: Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna, Starachowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna, Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna, Tarnobrzeska Specjalna Strefa Ekonomiczna, Warmińsko-Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna, Działalność w specjalnej strefie ekonomicznej wiąże się z korzystnymi warunkami finansowo-prawno podatkowymi oferowanymi przedsiębiorcom podejmującym inwestycje na terenach objętych strefą. Szerokie przeznaczenie terenów umożliwia dobór optymalnych rozwiązań inwestycyjnych pozwalających na prężny rozwój przedsiębiorstwa. Tabela 3. Zestawienie specjalnych stref ekonomicznych działających w regionie Nazwa strefy Miejscowości Powierzchnia [ha] Liczba inwestorów Łódzka SSE Warszawa, Żyrardów, Grodzisk Mazowiecki Starachowicka SSE Iłża, Szydłowiec 566,4 61 Suwalska SSE Małkinia Górna 23,92 1 Tarnobrzeska SEE Warmińsko - Mazurska SEE Radom, Ożarów Mazowiecki, Pionki, Wyszków, Pilawa, Poniatowa, Siedlce 1212,83 93 Ciechanów, Mława, Ostrołęka 914,5 37 Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji Centrum Obsługi Inwestora i Eksportera 20

21 Płocki Park Przemysłowo Technologiczny PPPT obejmuje powierzchnię ponad 200 hektarów, dla której obowiązuje aktualny miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Został on podzielony na strefy obejmujące tereny przeznaczone na prowadzenie działalności usługowo-produkcyjnej oraz produkcyjno-przemysłowej. W ramach tej inicjatywy oferuje się grunty zarówno bez uzbrojenia, jak i w pełni przygotowane do rozpoczęcia działalności. Tabela 4. Charakterystyka stref inwestycyjnych Płockiego Parku Przemysłowo-Technologicznego Strefa PPPT Przeznaczenie terenu według rodzaju działalności Powierzchnia terenu (w ha ) Uzbrojenie terenu strefa I oraz strefa II strefa III strefa IV strefa V strefa VI działalność przemysłowa 60 teren nieuzbrojony działalność przemysłowa, administracyjno-biurowa, naukowa, usługowa oraz technologiczna działalność przemysłowa, administracyjno-biurowa, naukowa, usługowa oraz technologiczna działalność przemysłowa, administracyjno-biurowa, naukowa, usługowa oraz technologiczna działalność przemysłowa, administracyjno-biurowa, naukowa, usługowa oraz technologiczna 40 33,5 28,5 14 sieci wodociągowe, energia elektryczna sieci wodociągowe, kanalizacyjne, centralnego ogrzewania, gazociągowe, telekomunikacyjne, energia elektryczna sieci wodociągowe, kanalizacyjne, centralnego ogrzewania, gazociągowe, telekomunikacyjne, energia elektryczna sieci wodociągowe, kanalizacyjne, centralnego ogrzewania, gazociągowe, telekomunikacyjne, energia elektryczna Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji z serwisu Płocki Park Przemysłowo Technologiczny Profil wyjściowy PPPT definiowany jest przez podstawową działalność PKN ORLEN S.A. oraz Basell Orlen Polyolefins Spółka z o.o. i PCC Rokita S.A., a także istniejący lokalny potencjał produkcyjno-przemysłowy i naukowo-badawczy w zakresie szeroko pojętej gospodarki związanej z chemią i dziedzinami powiązanymi, ochroną środowiska, gospodarką odpadami i recyklingiem, logistyką, usługami finansowymi i naukowymi, czy informatyką i telekomunikacją. Ulgi przewidziane dla podejmujących aktywność na terenie PPPT obejmują zwolnienia z podatku od nieruchomości do 15 lat, konsultacje techniczne, projektowe oraz obsługę inwestycji. 21

22 Strefy aktywności gospodarczej To obszary przygotowane przez jednostki samorządu terytorialnego do podjęcia inwestycji. Gminy decydując się na wydzielenie strefy uzupełniają te tereny w niezbędną infrastrukturę. Obserwuje się ciągłe zainteresowanie tworzeniem nowych stref aktywności gospodarczej. Przedsiębiorcom proponuje się atrakcyjne warunki inwestowania z wysokimi ulgami podatkowymi. Za najważniejsze uznaje się: Przasnyską Strefę Aktywności Gospodarczej Garwolińską Strefę Aktywności Gospodarczej. 2.2 Oferta Radomia na tle rynków nieruchomości inwestycyjnych Poza organizacją kompleksów obszarów o specjalnym przeznaczeniu gospodarczym, samorządy równolegle prowadzą działania mające na celu pozyskanie inwestora na gruntach odpowiednio do tego przygotowanych. Przeprowadzone analizy wskazały, że w miastach objętych badaniem (Ostrołęka, Siedlce, Płock, Radom) udostępniane tereny typu green-field przeznaczane są na inwestycje związane z budownictwem mieszkaniowym bądź zagospodarowaniem terenów zielonych pod powierzchnie rekreacyjne, sportowe, tworzenie parków oraz wszelkiej działalności usługowej. Poza wskazanymi obszarami nie przewiduje się strategicznych posunięć inwestycyjnych na terenach publicznych. Przeprowadzono badania warszawskiego rynku nieruchomości inwestycyjnych ze szczególnym uwzględnieniem czynnika ceny i powierzchni. W zestawieniu ofert sprzedaży nieruchomości w drodze przetargu ogłaszanego przez miasto stołeczne Warszawa należy zauważyć, iż średnia cena metra kwadratowego terenu wynosi ok zł, przy powierzchni obszaru rzadko przekraczającej jeden hektar. Zestawienie najnowszych ofert sprzedaży nieruchomości ogłoszonych przez Prezydenta Miasta Warszawy (z uwzględnieniem głównych czynników analizy) przedstawiono w tabeli nr 5. 22

23 Tabela 5. Zestawienie terenów inwestycyjnych w Warszawie Położenie Powierzchnia w hektarach Cena netto (PLN) Cena za m kwadratowy (PLN) Sposób nabycia Przeznaczenie Warszawa - Praga Południe 0, , ,73 przetarg ustny nieograniczony brak MPZP - decyzja o warunkach zabudowy Warszawa - Mokotów 0, , ,73 przetarg ustny nieograniczony decyzja o warunkach zabudowy Warszawa - Wilanów 0, ,00 816,67 przetarg ustny nieograniczony funkcje usługowe z zakresu handlu, gastronomii, administracji, biur, kultury, oświaty, turystyki, służby zdrowia i rzemiosła; lokalizowanie funkcji mieszkalnictwa wielorodzinnego Warszawa - Białołęka 0, ,00 478,74 przetarg ustny nieograniczony zabudowa usługowa Warszawa - Żoliborz 0, , ,67 przetarg ustny nieograniczony teren dla inwestycji Warszawa - Żoliborz 0, , ,95 przetarg ustny nieograniczony zabudowa dla inwestycji Warszawa - Praga Północ 0, , ,06 przetarg ustny nieograniczony zabudowa wielofunkcyjna o wysokości zabudowy do 30 m Warszawa - Mokotów 0, , ,24 przetarg ustny nieograniczony usługi handlu i biura, dopuszczono realizację pawilonu wystawienniczego Warszawa - Praga Południe 1, , ,03 przetarg ustny nieograniczony brak MPZP - decyzja o warunkach zabudowy Warszawa - Praga Południe 0, , ,04 przetarg ustny nieograniczony brak MPZP - decyzja o warunkach zabudowy Źródło: opracowanie własne na podstawie Biuletynu Informacji Publicznej miasta stołecznego Warszawy Równocześnie nieruchomości niezabudowane w Radomiu proponowane przedsiębiorcom osiągają cenę ok złotych za m 2. Dodatkowo obszary przeznaczone pod inwestycje charakteryzują się atrakcyjną powierzchnią od 5 do 10 hektarów. Radom stanowi zatem atrakcyjną alternatywę dla wyboru lokalizacji przedsięwzięcia w największym mieście województwa. Niższe koszty gruntów oraz większe powierzchnie użytków przy równoczesnym niewielkim oddaleniu od Aglomeracji Warszawskiej stawiają Radom na znaczącym miejscu wśród najkorzystniejszych 23

24 terenów inwestycyjnych regionu. Dla porównania przygotowano zestawienie terenów wystawianych do przetargów w Ostrołęce, Siedlcach i Płocku: Tabela 6. Zestawienie terenów inwestycyjnych w Ostrołęce, Siedlcach i Płocku Położenie Powierzchnia Cena wywoławcza netto (PLN) Cena za metr kwadratowy (PLN) Sposób nabycia Przeznaczenie Ostrołęka 0, ,00 81,05 przetarg Ostrołęka 0, ,00 90,04 przetarg usługi zdrowia, dopuszczalnym przeznaczeniem mogą być usługi z dziedziny oświaty, handlu, dopuszcza się również funkcję mieszkaniową usługi zdrowia, dopuszczalnym przeznaczeniem mogą być usługi z dziedziny oświaty, handlu, dopuszcza się również funkcję mieszkaniową Ostrołęka 28, ,00 44,98 przetarg brak MPZP Ostrołęka 6, ,00 12,21 przetarg przemysł, usługi i rzemiosło Ostrołęka 0, ,00 52,65 przetarg brak MPZP Płock 0, ,00 143,86 Płock 0, ,00 97,45 Płock 0, ,00 132,70 Płock 0, ,00 24,38 Siedlce 0, ,00 338,86 Siedlce 0, ,00 485,14 Siedlce 12, ,00 271,68 Siedlce 0, ,00 110,72 Siedlce 0, ,00 213,99 Radom 0, ,00 26,51 Radom 0, ,00 26,52 Radom 0, ,00 27,91 Radom 1, ,00 43,56 Radom 1, ,00 41,86 Źródło: opracowanie własne przetarg ustny nieograniczony przetarg ustny nieograniczony przetarg ustny nieograniczony przetarg ustny nieograniczony przetarg ustny nieograniczony przetarg ustny nieograniczony przetarg ustny nieograniczony przetarg ustny nieograniczony przetarg ustny nieograniczony przetarg nieograniczony przetarg nieograniczony przetarg nieograniczony przetarg nieograniczony przetarg nieograniczony funkcje handlowo - usługowe nieuciążliwe dla otoczenia funkcje handlowo - usługowe nieuciążliwe dla otoczenia funkcje handlowo - usługowe nieuciążliwe dla otoczenia nieużytki tereny usług, handlu i biur tereny usług, handlu i biur usługi różne obiekty produkcyjne, składy i magazyny tereny centrum logistycznego transportu i parking dla TIR-ów tereny usługowo - przemysłowe tereny usługowo - przemysłowe tereny usługowo - przemysłowe tereny usługowo - przemysłowe tereny usługowo - przemysłowe 24

25 W województwie mazowieckim, a zwłaszcza w miastach objętych badaniem, stale aktualizuje się komercyjną ofertę terenów przeznaczonych pod inwestycje. Proponowane grunty są silnie zróżnicowane pod względem: wielkości, lokalizacji, ukształtowania terenu, rodzaju działalności, na którą są przeznaczone, uzbrojenia terenu, własności, otoczenia gospodarczego, ceny. Taka różnorodność w wyborze ostatecznej nieruchomości zachęca do poszukiwań wśród nich miejsca na inwestycje. Tereny oferowane przez prywatnych właścicieli zazwyczaj cechują się jednak niewielką powierzchnią, ograniczonymi możliwościami rozwoju, nierzadko nieuregulowaną sytuacją prawną oraz, co wynika ze stanu własnościowego, brakiem możliwości stosowania ulg dla inwestorów. Należy mieć również na uwadze, iż znaczna część prywatnych gruntów oferowanych na rynku nieruchomości została objęta planem zagospodarowania przestrzennego, który określa przeznaczenie gruntu. Dodatkowo umiejscowienie inwestycji w terenie jej nie sprzyjającym może nie tylko spowolnić rozwój przedsięwzięcia, ale nawet utrudnić jego asymilację z otoczeniem. Powodzenie działań gospodarczych zależy bowiem w znacznym stopniu od uwarunkowań społecznych miejsca ich lokalizacji. Dlatego też planując działania inwestycyjne warto dokładnie rozpoznać charakter terenów, jakie zostaną w tym celu nabyte. Ważnym etapem procesu decyzyjnego jest bowiem poznanie, czy dany grunt może zostać poddany przeznaczeniu, jaki jest preferowany przez inwestora oraz czy rozwiązanie to zostanie w pełni zaakceptowane przez lokalną społeczność. Kolejną kwestią, która może stanowić wrażliwy punkt na drodze rozważań biznesowych, jest przygotowanie terenu do potrzeb kadry pracowniczej przedsiębiorstwa. Sprzedaż nieruchomości prywatnych nie wiąże się zazwyczaj z jakąkolwiek szerszą strategią pozyskania kapitału, a więc nie wiąże się z dodatkowym programem przystosowującym obszar do rozpoczęcia działań gospodarczych na szeroką skalę. 2.3 Przyszłość w rozwoju Ogólnoświatowa kondycja gospodarcza nie sprzyja działaniom władz publicznych wspierających tworzenie nowych przestrzeni rozwoju gospodarczego. Pomimo trudnej sytuacji ekonomicznej w skali ogólnoeuropejskiej podejmuje się znaczną liczbę inicjatyw mających na celu zwiększenie potencjału regionów w wymiarze konkurencyjności czy wprowadzania rozwiązań innowacyjnych na każdym etapie wytwarzania produktów i usług: od nowatorskich systemów zarządzania przedsiębiorstwem po zastosowanie najnowocześniejszych linii produkcyjnych i ciągle uaktualnianych procesów świadczenia usług. Podmioty działające w województwie mazowieckim, a zwłaszcza jednostki samorządu terytorialnego, deklarują plany rozwoju programów pobudzenia aktywności inwestycyjnej. 25

26 Wszystkie z badanych miast planują otworzyć nowe obszary inwestycyjne lub są obecnie na etapie ich organizowania. Wiele z tych przestrzeni zostanie stworzonych przy współudziale funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Horyzont czasowy przedsięwzięć sięga jednak 2020 roku. Wiele wskazuje na to, iż ze względu na wymierne korzyści, jakie mogą przynieść działania mające na celu utworzenie dodatkowych przestrzeni działalności biznesowej, podmioty działające w imieniu samorządu lokalnego podejmują się stałego poprawiania klimatu inwestycyjnego. Skoncentrowanie podmiotów określonej branży w obszarze o wysokich zasobach kadrowych, jak również sprzyjającej atmosferze rozwojowo-badawczej, pozwala odnieść znaczne korzyści i w pełni wykorzystać potencjał gospodarczy regionu. Współpraca pomiędzy wszystkimi stronami pozwala na osiągnięcie celów, być może nie możliwych do realizacji bez takiej kooperacji. Równocześnie obserwuje się kategoryzacje branż, które konkretne miasta chcą rozwijać. Takie ukierunkowanie jest zrozumiałe zwłaszcza z powyższych względów. O powodzeniu inwestycji świadczy nie tylko atrakcyjne jej położenie czy dogodne warunki współpracy, ale przede wszystkim dostępność do ośrodków naukowo-badawczych, możliwość kooperacji z instytucjami branży, bliskość producentów, dostawców i odbiorców, a nawet możliwość nawiązania relacji podnoszących konkurencyjność przedsiębiorstw. Stworzenie sprzyjającego otoczenia biznesowego wokół konkretnej branży jest pozytywnie dostrzegane przez dysponentów kapitałem. Należy zatem spodziewać się dalszych ruchów władz samorządowych mających ostatecznie na celu wykreowanie optymalnych środowisk rozwoju branż, w których się specjalizują. Gminy i powiaty często korzystają z możliwości współfinansowania przygotowań obszarów przeznaczonych pod inwestycje. Bez tego typu wsparcia inicjatywy takie nie miałyby szans powodzenia ze względu na ograniczenia budżetowe samorządów. Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego na lata w ramach działania 1.3. Kompleksowe przygotowanie terenów pod działalność gospodarczą; osi priorytetowej I Tworzenie warunków dla rozwoju potencjału innowacyjnego i przedsiębiorczości na Mazowszu przewiduje wsparcie dla jednostek samorządu terytorialnego chcących podnieść atrakcyjność swoich terenów poprzez kompleksowe zagospodarowanie przestrzeni inwestycyjnej. W ramach tego działania umowy realizuje 26 podmiotów. 26

27 Tabela 7. Lista umów podpisanych na realizację działania 1.3 RPO WM Nazwa beneficjenta Tytuł projektu Całkowita wartość (PLN) Okres realizacji Powiat Gmina Iłża Budowa drogi dojazdowej, drogi wewnętrznej oraz uzbrojenie terenów należących do Specjalnej Strefy Ekonomicznej "Starachowice" Podstrefa Iłża w instalację kanalizacji sanitarnej i wodociągowej , Powiat radomski Gmina Czerwińsk nad Wisłą Kompleksowe uzbrojenie terenu w miejscowości Nowe Przybojewo w celu stworzenia strefy aktywności gospodarczej , Powiat płoński Miasto Stołeczne Warszawa Warszawska Przestrzeń Technologiczna - Centrum Przedsiębiorczości Smolna , Powiat m. st. Warszawa Miasto Przasnysz Usprawnienie dostępności komunikacyjnej terenów strefy aktywności gospodarczej w Przasnyszu poprzez rozbudowę ulicy Kolejowej , Powiat przasnyski Powiat Przasnyski Poprawa dostępności Przasnyskiej Strefy Gospodarczej poprzez budowę drogi Myszyniec - Bartniki , Powiat przasnyski Gmina Halinów Wzmocnienie własnego potencjału gospodarczego powiatu mińskiego i Gminy Halinów poprzez kompleksowe uzbrojenie terenów inwestycyjnych w miejscowości Długa Kościelna , Powiat miński Gmina Teresin Kompleksowe przygotowanie terenów pod działalność inwestycyjną w Gminie Teresinetap I , Powiat sochaczewski Gmina i Miasto Przysucha Utworzenie strefy aktywności gospodarczej poprzez przebudowę Placu Targowego w Przysusze , Powiat przysuski Miasto i Gmina Szydłowiec Poprawa dostępności strefy działalności gospodarczej w Szydłowcu przy ul. Strażackiej/Wschodniej , Powiat szydłowiecki Powiat Przasnyski Poprawa infrastruktury technicznej terenów inwestycyjnych w Przasnyskiej Strefie Gospodarczej , Powiat przasnyski Gmina Grodzisk Mazowiecki Budowa miejskiej strefy aktywności gospodarczej przy ul. Montwiłła rejon ulicy Spokojnej w Grodzisku Mazowieckim , Powiat grodziski Gmina Miasta Radomia Wykonanie infrastruktury technicznej dla obsługi terenów przemysłowych w osiedlu Wośniki w Radomiu - budowa drogi dojazdowej wraz z infrastrukturą od ul. Hodowlanej do terenów inwestycyjnych , Powiat m. Radom 27

28 Gmina Miasto Sochaczew Przygotowanie terenu inwestycyjnego w centrum miasta Sochaczew , Powiat sochaczewski Gmina Miasta Radomia Wykonanie infrastruktury technicznej dla obsługi terenów przemysłowych w osiedlu Wośniki w Radomiu budowa ulicy Hodowlanej wraz z infrastrukturą , Powiat m. Radom Miasto Nowy Dwór Mazowiecki Poprawa dostępności Nowodworskiej dzielnicy przemysłowej poprzez opracowanie dokumentacji połączenia ulic Granicznej i Przemysłowej , Powiat nowodworski Gmina Olszewo-Borki "BIAŁE KRUKI strefa gospodarcza Gminy Olszewo-Borki" , Powiat ostrołęcki Gmina Szydłowiec Międzygminna Strefa Aktywności Gospodarczej i Inkubator Przedsiębiorczości w Szydłowcu , Powiat szydłowiecki Powiat Garwoliński Uzbrojenie terenów inwestycyjnych Garwolińskiej Strefy Aktywności Gospodarczej I etap , Powiat garwoliński Gmina Grodzisk Mazowiecki Przygotowanie terenów pod działalność inwestycyjną w strefach przemysłowych w gminie Grodzisk Mazowiecki , Powiat grodziski Gmina Długosiodło Kompleksowe przygotowanie terenu pod inwestycje w Długosiodle , Powiat wyszkowski Gmina Łochów Budowa infrastruktury terenów przemysłowych w Łochowie , Powiat węgrowski Gmina Łochów Budowa infrastruktury technicznej zabudowy usługowej w Łochowie , Powiat węgrowski Gmina Łochów Poprawa infrastruktury technicznej terenów zabudowy usługowo-produkcyjnej w Łochowie , Powiat węgrowski Powiat Węgrowski Budowa drogi dojazdowej do terenów inwestycyjnych na terenie miasta Łochów , Powiat węgrowski Miasto Przasnysz Poprawa infrastruktury technicznej strefy aktywności gospodarczej w Przasnyszu poprzez przebudowę targowicy miejskiej , Powiat przasnyski Miasto Sokołów Podlaski Park Przemysłowy "SOKOŁÓW PODLASKI" , Powiat sokołowski Źródło: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych 28

29 Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka współfinansuje przedsięwzięcia realizowane przez samorządy w ramach działania 6.2 Rozwój sieci centrów obsługi inwestorów oraz powstawanie nowych terenów inwestycyjnych; VI osi priorytetowej Polska gospodarka na rynku międzynarodowym, zakładające przygotowanie terenów pod inwestycje oraz tworzenia inkubatorów przedsiębiorczości i centrów obsługi inwestycji. W województwie mazowieckim podpisano 6 umów na realizację celów działania 6.2 POIG. Tabela 8. Zestawienie beneficjentów dla umów podpisanych w ramach działania 6.2 POIG do Tytuł projektu Cały kraj/ Woj. Powiat Wartość ogółem (PLN) Nazwa beneficjenta Sieć Centrów Obsługi Inwestorów i Eksporterów (COIE) Opracowanie Studium pozyskania inwestora dla terenów przemysłowych Gminy Miasta Radomia Opracowanie dokumentacji dla terenów inwestycyjnych w Pionkowskim Parku Przemysłowym Pronit Koncepcja zagospodarowania terenu dawnego KPGO Mysiadło Przygotowanie nowych terenów inwestycyjnych w Gminie - Miasto Płock Inwestycje w Gminie Mszczonów poprzez opracowanie dokumentacji koncepcyjnej terenów inwestycyjnych Cały kraj ,00 Mazowieckie Mazowieckie Mazowieckie Mazowieckie Mazowieckie Powiat m. Radom Powiat radomski Powiat piaseczyński Powiat m. Płock Powiat żyrardowski Minister Gospodarki, Departament Instrumentów Wsparcia ,00 Gmina Miasta Radomia ,00 Gmina Miasta Pionki ,00 Gmina Lesznowola ,00 Gmina-Miasto Płock ,00 Gmina Mszczonów Źródło: Portal Funduszy Europejskich Program Innowacyjna Gospodarka 29

30 2.4 Możliwości inwestycyjne Udostępnienie oferty terenów do zagospodarowania nie jest jedynym działaniem władz miasta mającym na celu pozyskanie przedsiębiorców. Poza kompleksowym przygotowaniem działek pod inwestycje, miasto wspiera wszelkie działania związane z rozwojem gospodarki lokalnej, a w szczególności branży przemysłowej. Instytucje samorządowe z wyjątkową uwagą obserwują warunki prowadzenia biznesu, a miasto jest szczególnie wrażliwe na potrzeby zgłaszane przez potencjalnych Partnerów. Dodatkowej aktywności przemysłowo produkcyjnej sprzyja proces coraz szybszego budowania sieci firm świadczących usługi związane z obsługą biznesu, usługi outsourcingowe, czy usługi finansowe. Miasto dysponuje szeroką ofertą powierzchni biurowych, konferencyjnych oraz możliwości organizacji szkoleń. Radom kieruje również ofertę do szeroko rozumianej branży IT. Firmy informatyczne mogą korzystać z atutów miasta przedstawiając ofertę informatyzacji nowych inicjatyw gospodarczych, procesów wymiany informacji i obsługi telekomunikacyjnej współpracy, jak również zlokalizować obiekty firmy na terenie objętym ofertą. Bliskość ośrodków naukowych i licznych placówek oświatowych oraz wieloletnia tradycja i etos pracy tworzą zaplecze pracownicze Radomia, gdzie ze szczególną aprobatą przyjmuje się przedsięwzięcia branż przemysłowych, przetwórczych, telekomunikacyjnych, przemysłu precyzyjnego oraz działań naukowobadawczych. Z powyższego można stwierdzić, iż rynek przemysłowych terenów inwestycyjnych wciąż się rozwija i nadal jest niezwykle chłonny. Inicjatywy gospodarcze gmin i powiatów odpowiadają na zgłaszane zapotrzebowanie na przestrzenie inwestycyjne. Na tym tle radomska oferta rysuje się wyjątkowo atrakcyjnie dla przedsiębiorców zainteresowanych rozpoczęciem działalności w branżach historycznie związanych z miastem, jak również na nowych obszarach gospodarki. Otoczenie planowanych inwestycji charakteryzuje się silnym potencjałem kadry pracowniczej i zdecydowanym ukierunkowaniem na branże przemysłu precyzyjnego. Dodatkowo bogate zaplecze naukowo-badawcze stanowi gwarancję dostępu do innowacyjnych rozwiązań i najaktualniejszej myśli technicznej. Ostateczne podsumowanie analizy uzupełniają wnioski wysunięte w rozdziale poświęconym porównaniu atrakcyjności Radomia na tle innych miast regionu. W świetle tych rozważań inwestycje w Radomiu wydają się interesującą alternatywą dla kosztownych lokalizacji w stolicy. 30

31 3 Uwarunkowania społeczne otoczenia 31

32 3.1 Liczba ludności i demografia W 2011 roku w Radomiu faktycznie mieszkały osoby, co stanowi 4,17% ludności Mazowsza i sprawia, że po Warszawie, Radom jest najludniejszym miastem województwa. Obserwowane zmiany liczby ludności są konsekwencją ogólnokrajowego trendu spadku ludności. Wykres 1. Liczba ludności Radomia w latach Źródło: GUS Podregion Radomski (NUTS 3), jak i sam Radom, charakteryzują się ciągłym spadkiem liczby mieszkańców, aż do przewidywanego poziomu osób w roku 2035 dla Radomia oraz osób dla Podregionu. Równocześnie należy zwrócić uwagę, iż samo województwo mazowieckie wyróżnia się znacznym przyrostem liczby ludności, licząc w 2011 roku (w tym kobiet). Prognozowana liczba mieszkańców regionu w roku 2035 wynosi (w tym kobiet). 32

33 Wykres 2. Liczba ludności województwa mazowieckiego w latach Źródło: GUS Przy malejącej populacji Radomia województwo mazowieckie będzie zatem obszarem o ciągle zwiększających się zasobach ludzkich. Wykres 3. Prognozowana liczba ludności województwa mazowieckiego w latach Źródło: GUS Analizując strukturę ludności pod względem płci, należy zwrócić uwagę na zwiększający się stopień feminizacji społeczeństwa. W roku 2011 kobiety stanowiły 52,41% ludności Radomia, lecz przewiduje się spadek tego udziału o 0,5 pkt procentowego do 2035 roku. W województwie tendencje te układają się podobnie. 33

34 Wykres 4. Struktura demograficzna ludności Radomia w roku 2010 (mężczyźni / kobiety) 85 i więcej i więcej Nadwyżka liczby kobiet nad liczbą mężczyzn. Nadwyżka liczby mężczyzn nad liczbą kobiet Źródło: GUS W 2010 roku Radom zamieszkiwało osób w wieku produkcyjnym, co stanowiło 4,32 % ludności województwa w tym przedziale wiekowym, z czego osób (48,5 %) to kobiety. Prognozy demograficzne z 2011 roku wykazują, że w roku 2020 w mieście będzie mieszkało osób w wieku produkcyjnym, w tym kobiet (co stanowi 46,83% tej grupy). Natomiast w 2035 przewiduje się, że w wieku produkcyjnym będzie osób, w tym kobiet (co stanowi 46,29% ogółu grupy). 34

35 Wykres 5. Struktura ludności Radomia w roku 2020 (mężczyźni / kobiety) Nadwyżka liczby mężczyzn nad liczbą kobiet 85 i więcej i więcej Nadwyżka liczby kobiet nad liczbą mężczyzn Źródło: GUS Wykres 6. Struktura ludności Radomia w roku 2035 (mężczyźni / kobiety) Nadwyżka liczby mężczyzn nad liczbą kobiet 85 i więcej i więcej Nadwyżka liczby kobiet nad liczbą mężczyzn Źródło: GUS 35

36 W poszczególnych analizach można zauważyć silnie zarysowany proces starzenia się społeczeństwa, który jest konsekwencją większych zmian w strukturze społecznej obserwowanych w całej Europie. Jednakże pomimo tych prognoz warto zwrócić uwagę, iż najliczniejszą grupę przez kolejne 20 lat stanowić będą osoby w wieku produkcyjnym (to jest lat dla kobiet, oraz lat dla mężczyzn). Natomiast w perspektywie województwa struktura taka w roku 2020 rysuje się następująco: Wykres 7. Struktura ludności województwa mazowieckiego w roku 2020 (mężczyźni / kobiety) 85 i więcej i więcej Nadwyżka liczby kobiet nad liczbą mężczyzn Nadwyżka liczby mężczyzn nad liczbą kobiet Źródło: GUS Znaczna dominacja osób w wieku lat obu płci pozwala na optymalne wykorzystanie zasobów ludzkich o dużych możliwościach produkcyjnych, równocześnie charakteryzujących się już znaczącym doświadczeniem zawodowym. Szczegółowa analiza stosunku liczby osób w wieku przedprodukcyjnym do liczby mieszkańców w wieku produkcyjnym, jak i tych już nie pracujących wykazuje, iż w Radomiu sukcesywnie zmniejsza się różnica pomiędzy liczbą ludności w wieku przedprodukcyjnym, a liczbą osób już niepodejmujących pracy. W roku 2010 zanotowano osób w wieku nie pozwalającym na rozpoczęcie kariery zawodowej oraz w wieku przewidzianym jako emerytalny. Na przestrzeni dekady zauważa się niewielkie wahania w grupie osób w wieku produkcyjnym. Jednakże prognozy pozwalają sądzić, iż liczebność tej grupy będzie malała adekwatnie do trendów ogólnokrajowych. 36

37 Wykres 8. Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w Radomiu w latach ludność w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym Źródło: GUS Udział liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym w liczbie ludności w grupie produkcyjnej wynosi 27,82%. Natomiast liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym względem grupy w wieku produkcyjnym wynosi 54,33%. Podobne trendy zauważa się w strukturze mieszkańców podregionu radomskiego. Tutaj jednak obserwuje się wolniejsze tendencje zrównania liczebności grup nieprodukcyjnych. Ludność w wieku przedprodukcyjnym jest o 19,69 % liczniejsza od ludności w wieku poprodukcyjnym, która w 2010 roku liczyła osób. Dodatkowo, w ostatnich 10 latach zanotowano stały wzrost liczebności grupy w wieku produkcyjnym na tym obszarze. Wykres 9. Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w podregionie radomskim w latach ludność w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym Źródło: GUS 37

38 Analiza procesów demograficznych w województwie mazowieckim potwierdza poprzednie wnioski o trwającym procesie starzenia się społeczeństwa. Jednak zmiany obserwowane na obszarze podregionu radomskiego wydają się zachodzić mniej intensywnie, a proces wzrostu liczby ludności w wieku poprodukcyjnym jest łagodniejszy i równocześnie towarzyszy mu wzrost liczebności grupy w wieku produkcyjnym. Wykres 10. Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w województwie mazowieckim w latach ludność w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym Źródło: GUS Zmiany liczebności grup obrazują poniższe zestawienia: Tabela 9. Zmiana liczby ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym w latach Mazowieckie 61,2 59,6 58,4 57,5 57,0 56,8 56,8 56,9 57,2 Podregion radomski 67,0 64,6 62,8 61,4 60,0 59,0 58,3 57,7 57,5 Radom 57,5 55,6 54,7 54,0 53,5 53,4 53,4 53,7 54,3 Źródło: GUS 38

39 Wykres 11. Zmiana liczby ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym w latach ,0 65,0 60,0 55,0 50,0 45,0 40, Mazowieckie Podregion Radomski Radom Źródło: GUS Tabela 10. Zmiana liczby ludności w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym Mazowieckie 77,7 80,5 83,1 85,2 87,7 90,0 92,2 94,1 96,0 Podregion radomski 63,0 65,2 67,7 69,9 72,4 75,1 77,9 80,6 83,6 Radom 65,3 68,9 72,4 75,7 79,5 83,1 87,3 91,2 95,3 Źródło: GUS Wykres 12. Zmiana liczby ludności w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym 100,0 95,0 90,0 85,0 80,0 75,0 70,0 65,0 60,0 55,0 50, Mazowieckie Radom Podregion Radomski Źródło: GUS 39

40 Tabela 11. Zmiana liczby ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Mazowieckie 26,8 26,6 26,5 26,5 26,6 26,9 27,2 27,6 28,0 Podregion radomski 25,9 25,5 25,4 25,2 25,2 25,3 25,5 25,8 26,2 Radom 22,7 22,7 23,0 23,3 23,7 24,2 24,9 25,6 26,5 Źródło: GUS Wykres 13. Zmiana liczby ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 29,0 27,0 25,0 23,0 21,0 19,0 17,0 15, Mazowieckie Radom Podregion Radomski Źródło: GUS Przyrost naturalny ludności jest zróżnicowany względem badanego obszaru: Tabela 12. Przyrost naturalny ludności w latach Mazowieckie Podregion radomski Radom Źródło: GUS Notuje się wzrostową tendencję zmian liczby urodzeń względem zgonów w województwie, lecz w samym Radomiu wskaźnik ten maleje, aby w ostatnim roku przyjąć wartości ujemne. Zmiany przyrostu naturalnego na poszczególnych obszarach ilustrują wykresy: 40

41 Wykres 14. Przyrost naturalny ludności w latach w podregionie radomskim oraz Radomiu podregion radomski miasto Radom Źródło: GUS Wykres 15. Przyrost naturalny ludności w latach w województwie mazowieckim Źródło: GUS Rozwój gospodarczy, wzrost dobrobytu i podniesienie stopy życiowej społeczeństwa cechują się nie tylko szybkim przyrostem osób w wieku poprodukcyjnym. Równolegle bowiem obserwuje się wydłużenie oczekiwanej długości życia, jak i zminimalizowanie śmiertelności wśród niemowląt. I tak, dla województwa mazowieckiego, mężczyźni urodzeni w 2010 roku przewidywalnie będą żyć 72,6 lat, kobiety natomiast średnio 8,4 lat dłużej. Zmiany przewidywanej długości życia na przestrzeni dekady przedstawia tabela: 41

42 Tabela 13. Oczekiwana długość życia osób urodzonych w latach w województwie mazowieckim Mężczyźni 70,7 70,7 71,0 71,1 71,4 71,3 71,7 71,8 72,6 Kobiety 79,3 79,3 79,9 80,2 80,1 80,4 80,6 80,4 81,0 Źródło: GUS Natomiast stosunek zgonów niemowląt do liczby żywych urodzeń w województwie mazowieckim w ciągu 10 lat zmniejszył się ponad dwukrotnie. Tabela 14. Liczba zgonów niemowląt na 100 żywych urodzeń w latacz w województwie mazowieckim Mężczyźni 0,743 0,720 0,748 0,635 0,691 0,510 0,517 0,516 0,529 0,457 0,414 Kobiety 0,719 0,560 0,596 0,567 0,509 0,486 0,453 0,452 0,452 0,445 0,263 Ogółem 0,731 0,642 0,674 0,602 0,602 0,498 0,486 0,485 0,491 0,451 0,341 Źródło: GUS Na podstawie powyższych danych ukształtowane zostały współczynniki dzietności i reprodukcji brutto, gdzie dzietność rozumie się jako liczbę urodzonych dzieci przypadających na jedną kobietę w wieku rozrodczym (15-49), natomiast jako współczynnik reprodukcji brutto określa się średnią liczbę żywo urodzonych dzieci płci żeńskiej przypadających na jedną kobietę będącą aktualnie w wieku rozrodczym. Wartości określono dla województwa mazowieckiego i prezentują się następująco: Tabela 15. Współczynniki dzietności i reprodukcji brutto dla województwa mazowieckiego w latach Dzietność 1,237 1,218 1,241 1,261 1,314 1,359 1,434 1,454 1,471 1,385 Reprodukcja brutto 0,600 0,592 0,607 0,615 0,640 0,658 0,687 0,710 0,697 0,672 Źródło: GUS Na pełen obraz zmian demograficznych regionu składają się również dane o przemieszczaniu się ludności w województwie, podregionie jak i samym Radomiu. Typ migracji możemy rozróżnić ze względu na czas jej trwania jako migracje czasowe oraz migracje na pobyt stały. Od roku 2002 obserwuje się dodatnie, wysokie saldo migracji czasowej w województwie mazowieckim, które w roku 2011 osiągnęło wartość osób czasowo przebywających w województwie. 42

43 Tabela 16. Saldo migracji na pobyt czasowy w województwie mazowieckim w latach oraz Województwo mazowieckie B.d Źródło: GUS Znacznie wyższe wartości osiąga saldo migracji na pobyt stały. W latach w skali województwa saldo przyjmowało wartości od do osób rocznie przybywających w celu stałego pobytu. Niestety tendencja ta nie utrzymuje się dla obszaru badań ograniczonego do podregionu radomskiego, a zwłaszcza dla Radomia. Tutaj notuje się stałe ujemne saldo migracji. Tabela 17. Saldo migracji na pobyt stały w województwie mazowieckim oraz Radomiu w latach Województwo mazowieckie Podregion radomski Radom Źródło: GUS Przeprowadzone analizy zmian liczby ludności, jak i struktury demograficznej społeczeństwa zamieszkującego obszar objęty badaniem, pozwalają wnioskować, iż mimo aktualnie niekorzystnych tendencji demograficznych obserwowanych w Radomiu, jak i podregionie radomskim, miasto posiada znaczny potencjał zasobu ludzkiego, jaki w sobie gromadzi. Umiejętne wykorzystanie posiadanych atutów oraz inwestycje w kluczowe obszary aktywności społecznej (jakimi zapewne są rozwój gospodarki lokalnej, wykorzystanie atutów unikalnych dla regionu czy też wspomaganie działań w sferze socjalnej) są głównym narzędziem pozwalającym na budowanie społeczności o silnej tożsamości lokalnej, a zatem stwarzającej stabilne zaplecze kadrowe planowanych przedsięwzięć. Obserwowane trendy zmian ludności wskazują na spadkową tendencję, jednakże przy zestawieniu rosnącej liczby ludności województwa, można przypuszczać, iż proces ten nie musi być stały, a więc może okazać się odwracalny. Tym bardziej, że wyludnianie się Radomia i okolic nierzadko związane jest z migracją zarobkową. Zatem stworzenie miejsc pracy w granicach badanego obszaru pośrednio pozwoliłoby na utrzymanie stanu ludności, a z biegiem czasu nawet odwróciło negatywne zmiany. Aktualnie bowiem pracownicy znajdują zatrudnienie w okolicach Warszawy i w samej stolicy. Niewielka odległość pomiędzy miastami oraz zamknięcie obu ośrodków w jednym województwie daje szanse na pozyskanie siły roboczej adekwatnie do ostatecznych oczekiwań pracodawców. Ten optymistyczny obraz zasobów rąk do pracy zdaje się utrzymywać prognozy liczby ludności województwa. 43

44 Porównując struktury demograficzne ludności w kolejnych latach, jak również prognozy lat przyszłych, można zauważyć iż w 2010 roku najliczniejszą grupą wiekową są osoby w wieku 25-29, a zatem pracownicy rozpoczynający karierę zawodową, zazwyczaj po zakończeniu nauki. Oznacza to, że przez najbliższe 25 lat właśnie osoby z tego przedziału będą najsilniejszym wsparciem grupy wieku produkcyjnego. Niezauważenie tak bogatego potencjału ludzkiego może okazać się istotną utratą możliwości inwestycyjnych, jakie tworzy region wraz ze swą społecznością. Należy bowiem zwrócić uwagę na liczną grupę młodych pracowników, wchodzących na rynek pracy, jak i wykorzystać doświadczenie pracowników o znacznym dorobku zawodowym. Sprawne połączenie cech obu zespołów pozwoli na stworzenie kadry pracowniczej skrojonej na miarę potrzeb nowoczesnego przedsiębiorcy. Przedmiotem zainteresowań inwestora, poza podstawowym terenem wskazanym pod inwestycje, staje się również obszar obejmujący społeczną sferę życia miasta. Mając na uwadze przewidywany wzrost inwestycji twardych opartych na przemyśle i technologii, należy spodziewać się równoległego rozwoju rynku usług, odpowiadającego zapotrzebowaniom tworzonego kapitału ludzkiego, a zatem pracowników niskiego i średniego szczebla, oraz kadry zarządzającej. Na uwagę zasługują inwestycje z zakresu rekreacji, sportu, organizacji wolnego czasu, czy usług finansowych. 3.2 Wykształcenie i zatrudnienie Od roku 2002 notuje się stały wzrost udziału osób z wyższym wykształceniem w ogólnej liczbie pracujących w województwie mazowieckim. W tym okresie liczba pracowników, którzy ukończyli studia zwiększyła się ponad dwukrotnie. Równocześnie obserwuje się nieznaczny spadek liczby osób z wykształceniem zawodowym oraz prawie dwukrotnie mniejszą liczbę pracowników z wykształceniem podstawowym i gimnazjalnym. Strukturę wykształcenia wśród zasobów pracowniczych województwa przedstawia poniższy schemat. Wykres 16. Wykształcenie osób aktywnych zawodowo w województwie mazowieckim w roku % wyższe 21% 10% 36% policealne oraz średnie zawodowe średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe 26% gimnazjalne, podstawowe i niższe Źródło: GUS 44

45 Osoby z wyższym wykształceniem stanowią najliczniejszą grupę (35,84% ogółu) wśród wszystkich aktywnych zawodowo w regionie. Udział ten wzrósł z poziomu 17,62% w roku Strukturę wykształcenia ludności aktywnej zawodowo w roku 2002 przedstawiono na diagramie poniżej. Dominującym poziomem wykształcenia wówczas było policealne oraz średnie zawodowe, utrzymujące się na poziomie 30,22% ogółu. Wykres 17. Wykształcenie osób aktywnych zawodowo w województwie mazowieckim w roku % 17% wyższe policealne oraz średnie zawodowe 28% 30% średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe 10% gimnazjalne, podstawowe i niższe Źródło: GUS W mieście o wielowiekowych tradycjach przykłada się szczególną wagę do poziomu kształcenia młodzieży, w pełnej świadomości przygotowując młodych ludzi do społecznej i gospodarczej aktywności w odpowiedzi na wyzwania stawiane przez zmieniającą się rzeczywistość, jak i twarde warunki rynku pracy. Wiedzę ogólnokształcącą na poziomie ponadgimnazjalnym uczniowie zdobywają w 10 liceach i 2 zespołach szkół. Ponadto podstawę rozwoju artystycznego młodzieży stanowią dwa licea w szkołach o profilu artystycznym. Edukacja proponowana uczniom stoi na najwyższym europejskim poziomie, zaś miasto uważa się za jedno z najlepiej przygotowanych do kształcenia w regionie. Na szczególną uwagę zasługuje prestiżowe VI Liceum Ogólnokształcące imienia Jana Kochanowskiego, gdzie otwarte zostały klasy dwujęzyczne z językiem nauczania niemieckim. Absolwenci tych klas kończą naukę certyfikatem pozwalającym na kontynuację kształcenia w niemieckich ośrodkach naukowych i uczelniach wyższych. Ponadto szkoła może pochwalić się wieloletnią tradycją wysokich standardów nauczania, zwłaszcza przedmiotów ścisłych: chemii, fizyki czy matematyki. Zaś jej absolwenci osiągają liczne sukcesy w konkursach przedmiotowych i olimpiadach naukowych na arenie krajowej i międzynarodowej. Mocnym atutem, wyróżniającym Radom spośród innych ośrodków, jest jego system szkolnictwa zawodowego. To właśnie dzięki dobrze zorganizowanej pracy placówek kształcenia zawodowego przyszli pracownicy mają szanse nabyć wiedzę nie tylko o szerokim zakresie teoretycznym, lecz również wykorzystać swoje 45

46 umiejętności w praktyce dzięki udziałowi w zajęciach organizowanych w Centrum Kształcenia Praktycznego, warsztatach szkolnych oraz praktykach u pracodawców. W Radomiu w 2011 roku uczniów kształciło się w 12 liceach ogólnokształcących, natomiast uczniów kontynuowało naukę w 11 publicznych zespołach szkół ponadgimnazjalnych i ponadpodstawowych technicznych, między innymi na specjalnościach / w kierunkach: kształtowanie środowiska betoniarz - zbrojarz blacharz samochodowy cieśla dekarz ekonomiczno-administracyjny elektromechanik pojazdów samochodowych elektryk fototechnik lakiernik malarz tapeciarz mechanik - operator pojazdów i maszyn rolniczych mechanik pojazdów samochodowych monter elektronik monter instalacji i urządzeń sanitarnych murarz posadzkarz sprzedawca stolarz tapicer technik administracji technik agrobiznesu technik analityk technik architektury krajobrazu technik BHP technik budownictwa technik ekonomista technik elektronik technik elektryk technik energetyk technik geodeta technik handlowiec technik informatyk technik inżynierii środowiska i melioracji technik mechanik technik mechanizacji rolnictwa technik mechatronik technik obuwnik technik ochrony środowiska technik organizacji reklamy technik pojazdów samochodowych technik technologii odzieży technik technologii wyrobów skórzanych technik teleinformatyk technik urządzeń sanitarnych technolog robót wykończeniowych w budownictwie Głównym ośrodkiem naukowym, kształcącym kadry jest Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny. Nauka odbywa się na ośmiu wydziałach: Ekonomicznym; Materiałoznawstwa, Technologii i Wzornictwa; Mechanicznym; Informatyki i Matematyki; Sztuki; Transportu i Elektrotechniki; Filologiczno-Pedagogicznym; Nauk o Zdrowiu i Kultury Fizycznej. Na Uniwersytecie studiuje studentów, w trybie stacjonarnym i niestacjonarnym. 46

47 Wykres 18. Struktura wykształcenia absolwentów Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego według ukończonych kierunków 23% 3% 10% 12% Informatyka i Matematyka Administracja Transport Ekonomia 28% 24% Kierunki Techniczne Pozostałe Źródło: Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny Poza Uniwersytetem w mieście działa 10 uczelni wyższych o zróżnicowanym profilu działania: Wyższa Szkoła Biznesu im. Biskupa Jana Chrapka, Radomska Szkoła Wyższa, Wyższa Szkoła Handlowa, Prywatna Wyższa Szkoła Ochrony Środowiska, Wyższe Seminarium Duchowne, Instytut Teologiczny Uniwersytetu im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Wyższa Inżynierska Szkoła Bezpieczeństwa i Organizacji Pracy, Wyższa Szkoła Nauk Społecznych i Technicznych, Niepubliczne Kolegium Pracowników Służb Społecznych, Wyższa Inżynierska Szkoła Przedsiębiorczości. Dobre inwestycje, to te oparte o innowacje i najnowsze technologie. Dlatego bliskość instytutów naukowych spotka się z dużym uznaniem. W Radomiu zlokalizowano dwie znaczące jednostki badawcze: - Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy (ITeE PIB): czołowa europejska jednostka badawcza, opracowująca unikalne systemy i technologie, zaawansowaną aparaturę badawczą i urządzenia w obszarze związanym z technicznymi uwarunkowaniami zrównoważonego rozwoju na potrzeby jednostek naukowych i przemysłu, w tym szczególnie przedsiębiorstw sektora MŚP. Prace badawcze w Instytucie prowadzone są przez desygnowane zakłady w 11 obszarach tematycznych obejmujących: inżynierię powierzchni, tribologię, systemy sterowania, technologie informatyczne, mechatronikę, technologie środowiskowe, technologie włókiennicze, innowacyjność i transfer wiedzy, badania systemów, kształcenie i doskonalenie zawodowe, produkcję prototypową i doświadczalną, wydawnictwo naukowe. - Instytut Energetyki Instytut Badawczy Oddział Techniki Grzewczej i Sanitarnej w Radomiu (IEn OTGS): ośrodek naukowy dysponujący laboratoriami, m.in.: Laboratorium Badawcze Grzejników i Armatury, Laboratorium Badawcze Kotłów i Urządzeń Grzewczych, Laboratorium Utylizacji Odpadów, Laboratorium Badawcze Termowizji oraz Laboratorium Badawcze Ochrony Środowiska. 47

48 ogółem kobiety ogółem kobiety ogółem kobiety ogółem kobiety ogółem kobiety Gospodarka Radomia opiera się o sektor przemysłu i budownictwa, który wraz z sektorem handlu i naprawy stwarza aż miejsc pracy (w tym dla kobiet), co stanowi ponad 52% ogółu. Najmniej licznym sektorem jest działalność finansowa, w większości reprezentowana przez kobiety. Struktura gospodarki Radomia różni się od regionalnej, gdzie najwięcej osób znajduje zatrudnienie w sektorze związanym z handlem i naprawami. Wszelkie zależności przedstawiono na wykresie oraz w tabeli. Tabela 18. Liczba zatrudnionych w roku 2010 według sektorów gospodarki w roku 2010 rolnictwo, działalność leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel i naprawa finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku pozostałe usługi nieruchomości Mazowieckie Podregion radomski Radom Źródło: GUS Wykres 19. Udział danego sektora w gospodarce obszaru w roku 2010 według liczby zatrudnionych (%) rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel i naprawa działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości pozostałe usługi województwo mazowieckie podregion radomski Radom Źródło: GUS Natomiast ze względu na liczbę podmiotów gospodarczych za najważniejsze w regionie uważa się branże związane z handlem i naprawą, podobnie w Radomiu i w podregionie radomskim. 48

49 Tabela 19. Wybrane podmioty gospodarcze działające w roku 2011 według podziału PKD rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przetwórstwo przemysłowe budownictwo handel i naprawa transport i gospodarka magazynowa działalność profesjonalna, naukowa i techniczna opieka zdrowotna i pomoc społeczna Mazowieckie Podregion radomski Radom Źródło: GUS Wykres 20. Udział wybranych podmiotów gospodarczych działających w roku 2011 według podziału PKD (%) rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przetwórstwo przemysłowe budownictwo handel i naprawa transport i gospodarka magazynowa działalność profesjonalna, naukowa i techniczna opieka zdrowotna i pomoc społeczna województwo mazowieckie podregion radomski Radom Źródło: GUS Znakomita większość podmiotów działających na rynku stanowi własność prywatną. Udział sektora prywatnego w najważniejszych gałęziach gospodarki: Tabela 20. Udział sektora prywatnego w wybranych branżach wg podziału PKD w roku 2011 (w %) rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przetwórstwo przemysłowe budownictwo handel i naprawa transport i gospodarka magazynowa działalność profesjonalna, naukowa i techniczna opieka zdrowotna i pomoc społeczna Mazowieckie 99,59 99,76 99,85 99,95 99,84 99,52 96,54 Podregion radomski 99,56 99,71 99,90 99,98 99,84 99,15 92,37 Radom 99,22 99,70 99,79 99,97 99,82 99,69 97,32 Źródło: GUS 49

50 Pomimo, że województwo mazowieckie charakteryzuje się bezrobociem na poziomie 10,1%, to liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Radomiu wyniosła 21,5% na koniec sierpnia 2012 r. W tym okresie w mieście bez pracy pozostawało osób, w tym kobiet. Największą grupę zarejestrowanych bezrobotnych stanowią osoby z wykształceniem gimnazjalnym i podstawowym, natomiast najmniej jest osób bez pracy z wykształceniem średnim ogólnym. Osoby z wykształceniem wyższym stanowią 14% ogółu zarejestrowanych. Wśród poszukujących pracy 27% osób deklaruje wykształcenie zawodowe, a 21% - wykształcenie średnie. Tabela 21. Struktura wykształcenia osób bezrobotnych w roku 2011, w tym kobiet wyższe policealne, średnie zawodowe średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe gimnazjalne i poniżej Mazowieckie Podregion radomski Radom ogółem w tym kobiety ogółem w tym kobiety ogółem w tym kobiety Źródło: GUS Strukturę wykształcenia osób bezrobotnych w Radomiu przedstawiono na diagramie: Wykres 21. Struktura wykształcenia zarejestrowanych bezrobotnych w Radomiu w roku % 14% 21% wyższe policealne, średnie zawodowe średnie ogólnokształcące 27% 9% zasadnicze zawodowe gimnazjalne i poniżej Źródło: GUS 50

51 Zmiana stopy bezrobocia na przestrzeni lat na wszystkich badanych obszarach koresponduje z globalnym cyklem koniunkturalnym oraz ogólnokrajową sytuacją makroekonomiczną. Utrzymujący się wysoki poziom bezrobocia tak w mieście Radom, jak i w podregionie, przy użyciu właściwych narzędzi, może stanowić o potencjale inwestycyjnym terenu. Tabela 22. Rejestrowana stopa bezrobocia w latach * Mazowieckie 14,7 13,8 11,8 9,0 7,3 9,0 9,7 9,9 10,1 Podregion radomski 28,1 27,7 25,5 22,1 20,0 22,6 24,0 23,5 b.d. Radom 28,2 28,0 25,8 21,8 19,5 21,5 22,7 21,4 21,5 * dane na koniec lipca 2012 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Radomiu, Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie Wykres 22. Rejestrowana stopa bezrobocia w latach ,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0, województwo mazowieckie podregion radomski Radom Źródło: GUS Strukturę zarejestrowanych bezrobotnych ze względu na ostatnio zajmowane stanowisko pracy przedstawiono poniżej. Wśród bezrobotnych pozostających bez pracy do jednego roku zarejestrowano 18 osób zajmujących stanowiska dyrektorskie, 6 osób pełniących funkcję prezesa, 1 osobę pracującą jako główna księgowa oraz 101 osób na stanowiskach kierowniczych. 51

52 Tabela 23. Zarejestrowani bezrobotni na dzień r. w mieście Radom Stanowisko poprzednio pracujący, pozostający bez pracy w miesiącach do 1 od 1-12 pow. 12 Razem Kobiety Razem Kobiety Razem Kobiety Dyrektorzy Prezes Główny Księgowy Główny Technolog Dyrektor szkoły Kierownik Inżynier Logistyk Magazynier Dyspozytor transportowy Grafik Komputerowy Kurier/Listonosz Pielęgniarki/Położne Konduktor/Kontroler biletów Pilot wycieczek/przewodnik turystyczny Lekarze Farmaceuci Fizjoterapeuta Fryzjer Specjalista żywienia Kosmetyczka Telemarketer/sprzedawca na telefon Opiekun medyczny/opiekunka domowa Ogrodnik Nauczyciele Pedagog Pracownik ochrony fizycznej Specjaliści ogólni Audytor Biegły rewident Przedstawiciel medyczny Monter Doradcy finansowi Monterzy Malarze budowlani i pokrewni Lakiernik Operator automatów spawalniczych Spawacz Ślusarz Frezer Informatycy Operator maszynoobrabiarek Szlifierz metali Tokarz w metalu Mechanik samochodowy/maszyn/silników Księgowy

53 Inspektor BHP Mechanik automatyki przemysłowej i urządzeń precyzyjnych Mechanik precyzyjny/ zegarmistrz Artysta Tłumacze językowi Hutnik - dmuchacz szkła Elektryk budowlany Elektromonter maszyn/linii kablowych Monter elektronik/sprzętu/instalacji Technicy budownictwa/mechanik/technologii Laborant Technik technologii żywności Rzeźnik/pracownicy w przetwórstwie ryb i pokrewni Technicy medyczni Przedstawiciel handlowy Zaopatrzeniowiec Agent ubezpieczeniowy Technik administracji Technik prac biurowych Sekretarka Agent usług pocztowych Operator centrali telefonicznej Recepcjonista/rejestratorka medyczna technik rachunkowości Cukiernik/Piekarz/pozostali pracownicy Stolarz/pracownicy przygotowujący drewno Krawiec/Kuśnierz/Szwaczka Tapicer/garbacz Cholewkarz/obuwnik/szewc Bandażysta ortopedyczny Kaletnik Operator koparki/ładowarki Wulkanizator/operatorzy maszyn do produkcji wyrobów gumowych Woźny/szatniarz Parkingowy/dozorca/bileter Pracownik prac dorywczych Dostawca/Goniec Robotnik placowy Pomoc kuchenna/pracownik przygotowujący fast food Robotnik magazynowy/pozostali pracujący przy przeładunku towarów Operator wtryskarki oraz maszyn do produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych Operator maszyn do produkcji oraz krojenia papieru Pracownik pralni chemicznej

54 Pomoc domowa/sprzątaczka Operator maszyn przemysł spożywczy/mięsny/ Operator urządzeń przemysłu tytoniowego Operatorzy maszyn do produkcji/obróbki drewna Monter Dyżurni ruchu/manewrowi/pokrewni Kierowcy Operatorzy maszyn i urządzeń dźwigowo-transportowych Pomoce/sprzątaczki hotelowe/biurowe Maglarz/praczka Czyściciel pojazdów/operator myjni Robotnik budowlany/drogowy/torowy Pomoce Sortowacz Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Radomiu 54

55 4 Uwarunkowania ekonomiczne otoczenia 55

56 4.1 Sytuacja makroekonomiczna kraju i regionu Wstęp Lata były czasem konsekwentnej odbudowy możliwości rozwojowych polskiej gospodarki, po spowolnieniu obserwowanym w 2009 r. Na tle innych krajów Unii Europejskiej wyniki gospodarcze Polski prezentowały się bardzo dobrze, powodując tym samym obecność Polski w gronie europejskich liderów wzrostu gospodarczego. Kształtowanie się podstawowych wartości makroekonomicznych dla Polski na przestrzeni lat przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 24. Podstawowe wielkości makroekonomiczne kraju dla lat Zmienna PKB (mld PLN) Wzrost PKB (%) 1,4 3,9 5,3 3,6 6,2 6,8 5,1 1,8 3,9 4,3 Napływ BIZ (mln EUR) Bezrobocie (%) 18,0 20,0 19,0 17,6 14,8 11,2 9,5 12,1 12,4 12,5 Eksport (mln EUR) Import (mln EUR) CPI (rok poprzedni = 100) * * 101,9 100,8 103,5 102,1 101,0 102,5 104,2 103,5 102,6 104,3 * dane za okres I-X 2011 Źródło: Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych Produkt Krajowy Brutto Produkt Krajowy Brutto (PKB) Polski na jednego mieszkańca, mierzony w standardzie siły nabywczej, zwiększył się w 2011 roku do 65% średniej dla całej Unii Europejskiej z 63% rok wcześniej. Gorszy wynik od Polski zanotowały cztery kraje: Litwa (62% wobec 57% rok wcześniej), Łotwa (58% wobec 55%), Rumunia (49% wobec 47%) oraz Bułgaria (45% wobec 44%). Najniższą w Europie część średniego unijnego PKB wypracowano w ubiegłym roku w krajach pozostających poza UE w Bośni i Hercegowinie (29%) oraz w Albanii (31%). Kraje, które w największym stopniu przekroczyły średni dla UE wskaźnik PKB per capita to: Luksemburg (274% średniej wobec 271% w 2010 r.), Holandia (131% wobec 133%) oraz Austria (129% wobec 126%). W przypadku strefy euro wskaźnik ten wyniósł 108% średniej dla Unii 27 państw i nie zmienił się w porównaniu do 2010 r. 56

57 Estonia Litwa Łotwa Polska Szwecja Słowacja Austria Niemcy Finlandia Rumunia Malta Belgia Portugalia Czechy Francja Węgry Luksemburg Holandia Dania Irlandia Hiszpania Wielka Brytania Cypr Włochy Słowenia Grecja Bułgaria Norwegia Jak wynika ze wstępnych szacunków GUS - polski produkt krajowy brutto (PKB) wzrósł w I kwartale 2012 roku o 3,5%. Inwestycje w tym czasie wzrosły o 6,7%, a popyt krajowy wzrósł o 2,7%. Te dane pokazują spowolnienie wzrostu gospodarczego w stosunku do zeszłego roku, w którym to PKB wzrósł o 4,3% przy wzroście inwestycji na poziomie 8,1% i popytu krajowego na poziomie 3,6%. Dane GUS i Eurostatu pokazują, że pod względem wzrostu gospodarczego w 2011 roku Polska uplasowała się na czwartym miejscu wśród 27 krajów UE, za krajami bałtyckimi. Wykres 23. Wzrost gospodarczy w krajach europejskich w 2011 roku (%) 8,00 7,6 6,00 4,00 2,00 0,00 5,9 5,5 4,3 3,9 3,3 2,7 3 2,7 2,5 2,1 1,8 1,7 1,7 1,7 1,6 1,6 1,2 1,4 0,8 0,7 0,7 0,6 0,5 0,4-0,2-6,9-1,6-2,00-4,00-6,00-8,00 Źródło: Eurostat Po okresie zastoju gospodarczego odbudowa popytu widoczna była w IV kwartale 2009 roku. Znaczące ożywienie nastąpiło w połowie roku Według prognoz Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową stopa wzrostu PKB za rok 2012 wyniesie 2,8%. W ocenie Instytutu w 2013 roku spodziewać należy się dalszego osłabienia koniunktury makroekonomicznej w Polsce, jednak skala tego osłabienia nie będzie duża: prognozowane tempo wzrostu PKB w 2013 roku wynosi 2,6%. Mimo negatywnie kształtujących się tendencji w otoczeniu ekonomicznym kraju, wzrost gospodarczy Polski nadal pozostaje jednym z najwyższych w Europie. Sprzyja temu zarówno wysoka aktywność krajowych przedsiębiorstw, jak i stabilny przyrost wydatków konsumpcyjnych gospodarstw domowych. 57

58 Wykres 24. Kwartalne tempo wzrostu PKB w Polsce w latach (dane historyczne oraz prognozy) (%) 5,00 4,00 3,00 2,7 3,7 4,2 4,7 4,6 4,2 4,2 4,3 3,5 3,2 2,5 2,3 2,00 1,00 0,00 I II III IV I II III IV I II III IV Źródło: GUS i prognozy Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową Najwyższy i rosnący udział w generowaniu krajowego PKB uzyskuje województwo mazowieckie. W roku 2010 wytworzyło ono 22% PKB Polski. Cztery województwa o największym potencjale gospodarczym: mazowieckie, śląskie, wielkopolskie i dolnośląskie wytwarzały w 2010 r. 52,5% krajowego PKB. Najwyższy poziom produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca w 2010 r. odnotowano również w województwie mazowieckim. PKB per capita wyniosło 59,5 tys. zł, co stanowiło 161% średniej krajowej. Według szacunku Biura Inwestycji i Cykli Ekonomicznych dotyczącego poziomu PKB per capita w roku 2010 r. województwo mazowieckie osiągnęło 96% średniej unijnej. Wykres 25. Udział województw w tworzeniu PKB za rok 2010 (%) 25,00 22,00 20,00 15,00 10,00 12,90 9,40 8,20 7,60 6,20 5,50 4,70 5,00 3,80 3,80 3,60 2,80 2,70 2,30 2,20 2,20 - Źródło: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 58

59 Udział podregionu radomskiego w tworzeniu PKB województwa kształtuje się w granicach 7%. Warto zauważyć, że m.st. Warszawa generuje aż 61% PKB województwa. Wykres 26. Udział podregionów w tworzeniu PKB województwa mazowieckiego w roku % 11% 8% 7% 7% ciechanowsko-płocki ostrołęcko-siedlecki radomski m.st. Warszawa warszawski wschodni 61% warszawski zachodni Źródło: GUS Inflacja Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych średniorocznie w 2011 r. ukształtował się na poziomie 4,3%. Tempo wzrostu cen było zatem wyższe o 1,7 pkt. proc. w porównaniu z rokiem poprzednim, jednocześnie znacznie przewyższając poziom założony w ustawie budżetowej - 2,3%. W I półroczu 2012 r. wskaźnik CPI osiągnął poziom 4% w skali roku. Na wzrost cen w okresie styczeń-czerwiec bieżącego roku złożyło się przede wszystkim przyspieszenie dynamiki cen żywności i napojów bezalkoholowych, utrzymania mieszkań oraz przyrost cen paliw powodujący znaczący wzrost cen w transporcie. Według prognoz Instytutu w drugiej połowie roku należy spodziewać się zmniejszania presji cenowej i spadku inflacji. Wolniejszy wzrost gospodarczy oraz prognozowane umocnienie się złotego powodować będą również spadek inflacji w przyszłym roku. Według prognoz w roku 2013 średnioroczny poziom inflacji wyniesie 2,5%, co oznaczać będzie zrealizowanie celu inflacyjnego wyznaczonego przez Bank Centralny. 59

60 Wykres 27. Poziom inflacji w Polsce w latach (dane historyczne oraz prognozy) (%) 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50-4,30 4,10 4,00 3,80 3,80 3,30 2,50 I II III IV Źródło: GUS i prognozy Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową Rozpatrując wzrost cen w ujęciu regionalnym województwo mazowieckie charakteryzuje się jednym z niższych poziomów inflacji. Wzrost cen w województwie mazowieckim był niższy od średniej krajowej. Wykres 28. Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w 2010 r. według województw (2009 = 100) 103,50 103,00 102,50 102,6 102,9 102,6 102,8 102,8 102,6 102,4 102,8 103,2 102,3 102,6 102,4 102,6 103,1 102,8 102,7 102,00 101,8 101,50 101,00 Źródło: Rocznik Statystyczny Województw, GUS

61 4.1.4 Bezrobocie Poziom bezrobocia w Polsce w 2011 roku, według metodologii Eurostatu, po uwzględnieniu czynników sezonowych, wyniósł 9,7%. Stabilizacja stopy bezrobocia w Polsce w I półroczu 2012 roku (w okresie styczeń-maj utrzymywała się na poziomie 9,9%) nastąpiła po serii wzrostów tego wskaźnika obserwowanych w zeszłym roku. Stopa bezrobocia w Polsce za rok 2011 była nieznacznie niższa od średniej dla całej UE (9,7%) i wyraźnie niższa od średniej dla strefy euro (10,2%). Wykres 29. Zharmonizowana stopa bezrobocia w krajach UE w roku 2011 (%) Włochy Wielka Brytania Węgry Szwecja Słowenia Słowacja Rumunia Portugalia Polska Niemcy Malta Łotwa Luksemburg Litwa Irlandia Holandia Hiszpania Grecja Francja Finlandia Estonia Dania Czechy Cypr Bułgaria Belgia Austria UE27 4,8 4,4 4,2 5,9 6,5 8,4 8,0 7,5 8,2 7,4 7,8 7,6 6,7 7,8 7,2 9,7 9,7 9,7 10,9 11,2 12,5 13,5 12,9 15,4 15,4 14,4 17,7 21,7 0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 25,00 Źródło: Polska w liczbach, GUS

62 W latach stopa bezrobocia w Polsce zmniejszyła się z poziomu dwucyfrowego (16,1%) do wartości 9,7%, którą zanotowano w 2011 roku. W analizowanym okresie najwięcej problemów z pracą było w 2002 roku, kiedy indeks zbliżył się do 20%. Poprawa na rynku pracy miała miejsce w 2004 roku miernik zaczął dynamicznie tracić na wartości. W 2007 roku spadł do poziomu jednocyfrowego, a w 2008 roku osiągnął minimum (7,1%). Duży wpływ na spadek bezrobocia miały wtedy dwa czynniki: masowa emigracja zarobkowa i sprzyjające warunki gospodarcze. Krajowy rynek pracy w porównaniu do roku poprzedniego cechuje się dużą stabilnością. Główne parametry rynku pracy w I kwartale 2012 r. osiągnęły wartości porównywalne do analogicznych wartości z roku Poprawie uległ współczynnik aktywności zawodowej i wskaźnik zatrudnienia, przy jednoczesnym wzroście stopy bezrobocia. Wykres 30. Bezrobocie w Polsce według Badania Efektywności Ekonomicznej Ludności w latach (%) 20,00 16,0 18,5 19,7 19,3 18,0 16,7 15,00 12,2 10,00 8,5 6,7 8,5 9,3 9,7 5,00 0, Źródło: Roczne wskaźniki ekonomiczne, GUS 2012 Pomimo, że województwo mazowieckie charakteryzuje się bezrobociem na poziomie ok. 10%, to bezrobocie w powiecie radomskim oraz samym Radomiu przewyższało 21%, co oznacza że w mieście i okolicach pozostają niewykorzystane zasoby pracy. Największą grupę zarejestrowanych bezrobotnych stanowią osoby z wykształceniem gimnazjalnym i podstawowym, natomiast najmniej jest osób bez pracy z wykształceniem średnim ogólnym. Osoby z wykształceniem wyższym stanowią 14% ogółu zarejestrowanych. Wśród poszukujących pracy 27% osób deklaruje wykształcenie zawodowe, a 21% - wykształcenie średnie. 62

63 POLSKA WOJ. MAZOWIECKIE Podregion ciechanowsko-płocki Podregion ostrołęcko-siedlecki Podregion radomski Powiat Białobrzeski Powiat Kozienicki Powiat Lipski Powiat Przysuski Powiat Radomski Powiat Szydłowiecki Powiat Zwoleński Powiat m. Radom Podregion m.st. Warszawa Podregion warszawski-wschodni Podregion warszawski-zachodni Wykres 31. Bezrobocie w wybranych jednostkach terytorialnych w lipcu 2012 roku (%) 40,00 35,7 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 12,9 10,1 16,8 15,0 23,1 15,0 17,1 14,8 29,4 26,2 19,9 21,5 4,0 12,6 8,4 0, Podregion radomski... Źródło: GUS, Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie Eksport i import Wartość polskiego eksportu w okresie wzrosła blisko 3,5 krotnie. Szczególnie dużą dynamikę zanotowano w pierwszych latach po wejściu do UE, kiedy przekraczała 20% rocznie. Po 2009 r., kiedy odnotowano spadek całej polskiej wymiany handlowej związany z kryzysem finansowym, w kolejnym roku ponownie wartość eksportu wzrosła o ponad 20% w stosunku do roku poprzedniego. Na relatywnie wysoki wzrost eksportu w 2011 r. pomimo poważnych zawirowań na rynkach głównych polskich partnerów handlowych, w szczególności w strefie euro wpłynęła przede wszystkim wysoka dynamika osiągnięta na rynkach rozwijających się i słabiej rozwiniętych. Tempo wzrostu eksportu do krajów strefy euro wyniosło 10,1%, a wzrost eksportu na rynki wschodzące i słabiej rozwinięte aż 18,2%. Dla roku 2011 przedstawiono wynik do końca października. 63

64 Wykres 32. Eksport Polski w latach (mld EUR) 140,00 120,00 100,00 87,9 101,8 116,2 98,2 120,4 112,7 80,00 60,00 40,00 34,4 40,2 43,5 47,5 59,7 71,7 20,00 0, Źródło: Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych Największym partnerem handlowym Polski zarówno pod względem wartości importu jak i eksportu - od wielu lat pozostają Niemcy. Ich udział w eksporcie w pierwszych 10 miesiącach 2011 r. wyniósł 26,2% (29,56 mld EUR). Eksport na rynek niemiecki - największego polskiego rynku eksportowego - rósł relatywnie szybko, tj. o 13,5%. Niską dynamiką eksportu cechował się eksport na inne rynki strefy euro, zwłaszcza do Francji (2,6%) i Włoch (2,1%). Wykres 33. Struktura eksportu Polski w roku % 3% 3% 3% 4% 5% 5% 26% 6% 6% 6% Niemcy Wielka Brytania Czechy Francja Włochy Rosja Holandia Szwecja Węgry Ukraina Pozostałe Źródło: GUS 64

65 Największy udział w krajowym eksporcie mają województwa: śląskie, mazowieckie, dolnośląskie i wielkopolskie w każdym z nich wartość eksportu w 2010 roku przekroczyła 12 mld euro. Wartość eksportu dla województwa mazowieckiego w 2010 była na poziomie porównywalnym do roku Wykres 34. Wartość eksportu według województw w roku 2010 (mln EUR) Śląskie Mazowieckie Niesklasyfikowane Dolnośląskie Wielkopolskie Pomorskie Małopolskie Kujawsko-pomorskie Łódzkie Zachodniopomorskie Lubuskie Podkarpackie Warmińsko-mazurskie Opolskie Lubelskie Świętokrzyskie Podlaskie Źródło: GUS Sytuacja polskiego importu przedstawia się podobnie do sytuacji eksportu. W ciągu ostatnich 10 lat jego wartość także uległa zwiększeniu. W 2010 r. osiągnęła ponad 250% wartości z roku W tym przypadku dynamika również znacząco wzrosła w pierwszych latach po akcesji Polski do UE. W 2006 osiągnęła poziom 24,1%. Kryzys spowodował w 2009 r. spadek wartości importu o ponad 24%, lecz w kolejnym roku wzrost wyniósł 24,8%, co jest najwyższą wartością w ostatnich latach. Dane za rok 2011 przedstawione na wykresie obejmują 10 miesięcy roku

66 Wykres 35. Import Polski w latach (mld EUR) 160,00 140,00 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 142,4 134,2 120,4 124,3 107,5 100,8 81,2 71,3 53, ,5 60, Źródło: Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych Udział Niemiec, będących największym partnerem handlowym Polski, w imporcie w pierwszych 10 miesiącach 2011 r. wyniósł 22,1% (27,53 mld EUR). W czołówce znajdują się ponadto: Rosja, Chiny oraz Włochy. Wykres 36. Struktura importu Polski w roku 2011 Niemcy 22,1% Rosja 32,9% Chiny Włochy 12,2% Francja Czechy 2,2% 2,2% 2,6% 3,7% 3,8% 4,2% 5,3% 8,7% Holandia Wielka Brytania USA Belgia Pozostałe Źródło: GUS Województwo mazowieckie jest zdecydowanym liderem jeśli chodzi o wartość importu. Za rok 2010 wartość importu podmiotów z województwa mazowieckiego przekroczyła trzykrotnie import dla województwa śląskiego. Pod względem wielkości importu przypadającego na jednego mieszkańca najaktywniejsze jest również województwo mazowieckie. Za rok 2010 import per capita wyniósł ponad 7,5 tys. euro. Kolejne województwo w zestawieniu zanotowało wynik niższy aż o 41%. 66

67 Wykres 37. Wartość importu według województw w roku 2010 (mln EUR) Mazowieckie Niesklasyfikowane Śląskie Wielkopolskie Dolnośląskie Pomorskie Małopolskie Łódzkie Kujawsko-pomorskie Zachodniopomorskie Lubuskie Podkarpackie Opolskie Warmińsko-mazurkie Lubelskie Podlaskie Świętokrzyskie Źródło: GUS Tempo wzrostu eksportu było w drugim kwartale niższe niż tempo wzrostu importu. Eksport wzrósł w tym okresie o 2,5%, import o 2,6%. W porównaniu do I kwartału 2012 roku odnotowano obniżenie dynamiki obu wielkości, a przewaga dynamiki importu nad dynamiką eksportu pogorszyła saldo handlowe kraju. Wykres 38. Dynamika eksportu i importu Polski w latach oraz prognoza na lata % 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% -20% Źródło: GUS 67

68 4.1.6 Kurs dolara i euro Obecna sytuacja w strefie euro oraz wynikająca z niej duża niepewność i zmienność na rynkach walutowych sprawiają, że prognoza kursów walutowych obarczona jest jeszcze większą niż zazwyczaj niepewnością. Według Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, w 2012 roku średnioroczne kursy euro i dolara wyniosą odpowiednio 4,2 oraz 3,3 zł, natomiast w 2013 roku średni kurs euro wyniesie 4,0, a średni kurs dolara 3,2 zł. Wykres 39. Kurs USD oraz EUR w latach oraz prognoza na lata ,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 (PLN) USD 4,35 4,09 4,08 3,89 3,65 3,23 3,1 2,77 2,41 3,12 3,02 2,96 3,3 3,2 EUR 4,01 3,67 3,86 4,4 4,53 4,03 3,9 3,78 3,52 4,33 4 4,12 4,2 4 Źródło: Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Bezpośrednie inwestycje zagraniczne Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) do Polski w 2011 roku wyniósł mln EUR. Oznacza to wzrost w stosunku do poprzedniego roku o 63%. W okresie maj kwiecień 2012 do Polski napłynęły bezpośrednie inwestycje zagraniczne o wartości mln EUR, co stanowiło 30% napływu z analogicznego okresu roku poprzedniego. W 2010 roku wartość napływu BIZ wyniosła mln EUR (w 2009 roku napływ wyniósł mln EUR). Na tę kwotę składały się: mln EUR - reinwestowane zyski, mln EUR - inwestycje w kapitał własny polskich spółek, 101 mln EUR - dodatnie saldo obrotów kredytowych. W 2010 roku z kwoty mln EUR napływu kapitału zagranicznego mln EUR (85,3%) pochodziło z Unii Europejskiej (UE27), reszta mln EUR (14,7%) z pozostałych krajów. Najwięcej środków pochodziło z Luksemburga (1 945 mln EUR), Niemiec (1 627 mln EUR), Włoch (1 020 mln EUR), Cypru (843 mln EUR), Szwajcarii (510 mln EUR), Wielkiej Brytanii (396 mln EUR), Szwecji (343 mln EUR), Austrii (327 mln EUR), oraz Hiszpanii i Portugalii (po 252 mln EUR).

69 Wykres 40. Struktura napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski w roku % 5% 11% 5% 4% 3% 3% Luksemburg 26% Niemcy Włochy Cypr Szwajcaria Wielka Brytania 22% Szwecja Austria 14% Hiszpania Portugalia Źródło: Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych Wykres 41. Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski w latach (mld EUR) 20,00 15,74 17,24 15,00 10,00 5,00 10,33 6,37 4,37 4,07 10,24 8,33 10,09 9,86 6,69 10,90 0, Źródło: Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych Województwo mazowieckie jest niekwestionowanym liderem w napływie bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Widoczna jest blisko 4,5-krotna przewaga napływu BIZ na Mazowsze w stosunku do dwóch kolejnych województw w zestawieniu. Procentowy udział BIZ na Mazowszu w stosunku do wartości dla kraju przyjmuje tendencję rosnącą: od 39,1% w roku 2007 do 46,5% w roku W ujęciu per capita BIZ na Mazowszu średniorocznie za lata wyniosły 902 EUR, co znacząco odbiega od średniej krajowej: 292 EUR oraz innych województw liderujących w wielkości bezpośrednich inwestycji zagranicznych lokowanych na ich terenie. 69

70 Tabela 25. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne według województw w latach Jednostka terytorialna Mln euro Średniorocznie Polska Mazowieckie Śląskie Dolnośląskie Wielkopolskie Małopolskie Pomorskie Zachodniopomorskie Łódzkie Lubuskie Kujawsko-pomorskie Podkarpackie Opolskie Lubelskie Podlaskie Warmińsko-mazurskie Świętokrzyskie Źródło: Szacunek PKB per capita i bezpośrednich inwestycji zagranicznych w województwach oraz wskaźniki wyprzedzające koniunktury. Ekspertyza wykonana na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Warszawa Charakterystyka regionu pod kątem trendów i zmian w przemyśle, rolnictwie i usługach Struktura wielkości przedsiębiorstw W województwie mazowieckim w grudniu 2011 r. w rejestrze REGON zarejestrowanych było przeszło 675 tys. podmiotów gospodarki narodowej (bez rolników indywidualnych). Wzrost liczby podmiotów gospodarczych odnotowano w 11 powiatach. Największy procentowy wzrost odnotowano w powiecie piaseczyńskim (o 4,1%) oraz warszawskim zachodnim (o 2,8%) i ostrołęckim (o 2,7%). Podmioty gospodarki narodowej sektora prywatnego stanowiły 98,1% wszystkich podmiotów. Najwięcej podmiotów gospodarczych funkcjonowało w miastach: Warszawa ( ) oraz Radom (24 263). 70

71 Najliczniej reprezentowanymi sektorami był handel ( ,3% ogółu), działalność profesjonalna, naukowa i techniczna ( ,9%) oraz budownictwo ( ,3%) i przemysł ( ,8%). Na terenie województwa mazowieckiego przeważały podmioty należące do grupy mikroprzedsiębiorstw, stanowiące 95,2% ogółu zarejestrowanych jednostek. Udział podmiotów zatrudniających od 10 do 49 osób wynosił 3,9%, podmiotów o liczbie zatrudnionych do 249-0,7%. Przedsiębiorstwa duże, zatrudniające powyżej 250 osób, stanowiły 0,2% ogółu podmiotów. Tabela 26. Podmioty gospodarki narodowej w województwie mazowieckim według liczby pracujących w 2011 roku Liczba zatrudnionych Ogółem i więcej Źródło: GUS W roku 2011 w rejestrze REGON zarejestrowano ponad 57 tys. nowych podmiotów. Najwięcej nowych jednostek zarejestrowano w Warszawie (26 795), w powiecie wołomińskim (2 442) i piaseczyńskim (2 429) oraz w Radomiu (2 308). W podregionie radomskim zarejestrowanych było w 2011 roku podmiotów gospodarczych. Zgodnie z trendami na poziomie województwa podmioty zatrudniające do 9 osób stanowiły ponad 95% wszystkich podmiotów podmiotów należało do sektora prywatnego, do sektora publicznego. W podregionie działały 42 podmioty zatrudniające ponad 250 osób, w tym 6 o zatrudnieniu osób i więcej. Jak wynika z zestawienia poniżej liczba przedsiębiorstw na przestrzeni lat w podregionie radomskim utrzymuje się na stosunkowo stabilnym poziomie. Widoczne wahania są wynikiem okresowych aktualizacji rejestrów REGON i wykreślania z niego podmiotów nieistniejących. Jest to główna przyczyna spadku ilości podmiotów w roku Tabela 27. Liczba podmiotów gospodarki narodowej w podregionie radomskim według liczby zatrudnionych w 2011 roku Liczba zatrudnionych Ogółem i więcej Źródło: GUS 71

72 Biorąc pod uwagę podział podmiotów według liczby osób zatrudnionych oraz rodzaj sektora w podregionie radomskim dominują przedsiębiorstwa z sektora MŚP z sektora prywatnego. Podmioty duże reprezentowane są liczniej przez sektor publiczny: łącznie 27 podmiotów przy 15 w sektorze prywatnym. Tabela 28. Liczba podmiotów gospodarki narodowej w podregionie radomskim na tle województwa według formy własności i liczby osób zatrudnionych w 2011 roku Ogółem Sektor publiczny Sektor prywatny Województwo mazowieckie Ogółem i więcej Podregion radomski Ogółem i więcej Źródło: GUS Podmioty gospodarki narodowej w województwie mazowieckim według liczby pracujących oraz sekcji i działów Polskiej Klasyfikacji Działalności w roku 2011 przedstawiono w tabeli poniżej. Najliczniej reprezentowanym sektorem jest sektor handlu, w którym widoczna jest znacząca dominacja mikroprzedsiębiorstw. Wśród przedsiębiorstw dużych dominuje przemysł oraz handel. 72

73 Tabela 29. Podmioty gospodarki narodowej w województwie mazowieckim według sektorów gospodarki i liczby osób zatrudnionych Liczba zatrudnionych Sektor gospodarki razem i więcej Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Przemysł Budownictwo Handel Transport i gospodarka magazynowa Zakwaterowanie i gastronomia Informacja i komunikacja Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Obsługa rynku nieruchomości Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Administrowanie i działalność wspierająca Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe zabezpieczenia społeczne Edukacja Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją Pozostała działalność usługowa Źródło: GUS Zatrudnienie Od 2005 do 2008 roku w mazowieckich przedsiębiorstwach zauważyć można było systematyczny wzrost zatrudnienia: w okresie tym wzrost wyniósł 24,4%. Kolejne dwa lata charakteryzowały się spadkiem liczby pracujących, przy czym w 2009 roku spadek nastąpił pomimo zwiększenia się liczby przedsiębiorstw. Struktura pracujących według wielkości podmiotów różni się od struktury liczby przedsiębiorstw. Największa ilość osób zatrudniona jest w podmiotach dużych (70,6%). Najwięcej osób znalazło zatrudnienie w sektorze transportu i gospodarce magazynowej (przeciętnie 20,9%) handlu (20,4%) oraz w przetwórstwie przemysłowym (18,5%). 73

74 Tabela 30. Struktura zatrudnienia w województwie mazowieckim według wielkości podmiotów i rodzaju działalności w latach Wyszczególnienie Ogółem W przedsiębiorstwach: Małych (do 49 pracujących) Średnich (50-249) Dużych (250 i więcej) W tym w sekcjach: Przetwórstwo przemysłowe Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę Budownictwo Handel, naprawa pojazdów samochodowych Transport i gospodarka magazynowa Informacja i komunikacja Źródło: GUS Według danych z miesiąca lipca 2012 r. ogółem w mazowieckich przedsiębiorstwach zatrudnionych było 1,324 mln pracowników, w tym 1,050 mln w sektorze prywatnym i 274,4 tys. w sektorze publicznym. Średnie miesięczne wynagrodzenie brutto wynosiło 4 496,72 zł, widoczna była przewaga w tym zakresie sektora prywatnego (4 592,13 zł) nad publicznym (4 131,53 zł). Największa ilość osób zatrudniona była w przemyśle (327 tys.), dalsze miejsca zajmował handel oraz transport i gospodarka magazynowa. Najatrakcyjniejszymi miejscami pracy pod względem finansowym były przedsiębiorstwa z sekcji informacja i komunikacja ze średnim miesięcznym wynagrodzeniem brutto 7 235,31 zł. Średnie wynagrodzenie w przemyśle wyniosło 4 293,14 zł. 74

75 Wykres 42. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w woj. mazowieckim według wybranych sekcji PKD w lipcu 2012 r. (PLN) Administrowanie i działalność wspierająca Zakwaterowanie i gastronomia Transport i gospodarka magazynowa Przemysł Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją Handel, naprawa pokazdów samochodowych Obsługa rynku nieruchomości Budownictwo Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Informacja i komunikacja 2850,5 3015, , , , , , , , Źródło: Komunikat Rynek pracy w lipcu 2012 r., GUS Wykres 43. Przeciętne zatrudnienie w woj. mazowieckim według wybranych sekcji PKD w lipcu 2012 r. (tys.) Administrowanie i działalność wspierająca Zakwaterowanie i gastronomia Transport i gospodarka magazynowa Przemysł Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją Handel, naprawa pokazdów samochodowych Obsługa rynku nieruchomości Budownictwo Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Informacja i komunikacja 92,80 33,40 18,90 22,50 100,70 63,80 95,40 261,20 299,40 327, Źródło: Komunikat Rynek pracy w lipcu 2012 r., GUS 75

76 W 2010 w Podregionie Radomskim zatrudnionych było prawie 95,5 tys. pracowników, z czego ponad 49 tys. przypadało na sektor prywatny. W samym Radomiu zatrudnienie znalazło prawie 52,5 tys. pracowników. Prawie 62 tys. pracujących w podregionie radomskim zatrudnionych było w rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie i rybactwie. Zatrudnienie w tej grupie systematycznie spada od lat, co jest zgodne z trendami w województwie. Spadek zatrudnienia w rolnictwie powoduje jednoczesny wzrost zatrudnienia w przemyśle, handlu i usługach. Tabela 31. Liczba zatrudnionych w wybranych jednostkach terytorialnych województwa mazowieckiego w roku 2011 Jednostka terytorialna ogółem sektor prywatny sektor publiczny WOJEWÓDZTWO MAZOWIECKIE Podregion Ciechanowsko-Płocki Podregion Ostrołęcko-Siedlecki Podregion Radomski Powiat białobrzeski Powiat kozienicki Powiat lipski Powiat przysuski Powiat radomski Powiat szydłowiecki Powiat zwoleński Radom Podregion m. st. Warszawa Podregion Warszawski Wschodni Podregion Warszawski Zachodni Źródło: GUS Szczegółową analizę rynku pracy w województwie, podregionie radomskim i mieście Radomiu przedstawiono w rozdziale dotyczącym uwarunkowań społecznych otoczenia Poziom innowacyjności Innowacyjność jest głównym elementem budowy przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw i świadczy o ich sile gospodarczej. Poziom innowacyjności rozpatrywany powinien być w ujęciu regionalnym, gdyż świadczy on o sile regionu i jego zdolności konkurencyjnej. Z tego względu analiza innowacyjności przedsiębiorstw przeprowadzona została dla całego województwa. Jednym z podstawowych wskaźników są nakłady na działalność innowacyjną w sferze przedsiębiorstw usługowych i przemysłowych na nowe ulepszone wyroby lub procesy. Usługowe przedsiębiorstwa Mazowsza 76

77 są liderem pod względów nakładów na innowacje (nowe produkty lub procesy) w skali kraju i przypadało na nie około 78% wszystkich wydatków poniesionych w kraju. Głównym źródłem finansowania nakładów na innowacje dla mazowieckich przedsiębiorstw były środki własne, pozostałe źródła finansowania stanowiły około 5%. Przedsiębiorstwa przemysłowe województwa mazowieckiego wydatkowały najwięcej w kraju na wprowadzanie innowacji. Wydatki tej grupy przedsiębiorstw stanowiły ok. 21% wszystkich nakładów poniesionych w Polsce. Podobną wielkość nakładów można zaobserwować tylko w przedsiębiorstwach przemysłowych województwa śląskiego - ok. 17%. Również w przypadku przedsiębiorstw przemysłowych podstawowym źródłem finansowania innowacji są środki własne ok. 93% nakładów, a kredyty bankowe stanowią ok. 5% wszystkich źródeł finansowania innowacji. Wśród przedsiębiorstw przemysłowych w województwie mazowieckim nakłady na innowacyjność poniosło 13,72% przedsiębiorstw małych (Polska 10,92%), 29,03% przedsiębiorstw średnich (Polska 26,82%) oraz 55,70% dużych (Polska 54,80%). Ze względu na podział terytorialny kraju, największy odsetek aktywnych innowacyjnie przedsiębiorstw przemysłowych wystąpił w województwie podkarpackim (21,8%), natomiast województwo mazowieckie było liderem jeśli chodzi o sektor usług (16,3%). Na wykresie przedstawiono odsetek przedsiębiorstw innowacyjnych według województw. Przedsiębiorstwo aktywne innowacyjnie to przedsiębiorstwo, które w badanym okresie wprowadziło przynajmniej jedną innowację produktową lub procesową lub zrealizowało w tym okresie przynajmniej jeden projekt innowacyjny, który został przerwany lub zaniechany w trakcie badanego okresu lub nie został do końca tego okresu ukończony. 77

78 Wykres 44. Przedsiębiorstwa aktywne innowacyjnie według województw w latach Zachodniopomorskie Wielkopolskie Warmińsko-mazurskie Świętokrzyskie Śląskie Pomorskie Podlaskie Podkarpackie Opolskie Mazowieckie Małopolskie Łódzkie Lubuskie Lubelskie Kujawsko-pomorskie Dolnośląskie 12,1 16,4 13,1 17,1 9,2 19,4 11,6 16,9 13,3 21,1 14,2 16,4 9,2 18,2 14,9 21,8 15,2 20,3 16,3 18,4 13,1 17,3 10,7 14,2 11, ,3 19, , , Przedsiębiorstwa z sektora usług (%) Przedsiębiorstwa przemysłowe (%) Źródło: Działalność Innowacyjna Przedsiębiorstw w latach , GUS

79 Przedsiębiorstwo innowacyjne (dane zaprezentowane na wykresie poniżej) w zakresie innowacji produktowych i procesowych jest przedsiębiorstwem, które w badanym okresie wprowadziło na rynek przynajmniej jedną innowację produktową lub procesową, tj. nowy lub istotnie ulepszony produkt, bądź nowy lub istotnie ulepszony proces. Wykres 45. Przedsiębiorstwa innowacyjne według województw w latach Zachodniopomorskie Wielkopolskie Warmińsko-mazurskie Świętokrzyskie Śląskie Pomorskie Podlaskie Podkarpackie Opolskie Mazowieckie Małopolskie Łódzkie Lubuskie Lubelskie Kujawsko-pomorskie Dolnośląskie Polska 6,2 6,6 7,2 7,2 9,4 12,8 9,8 13,3 14,8 9,5 13,1 10,4 17,3 10,8 12,6 13,9 10,8 16,1 11,6 15,5 12,8 13,4 11,2 13,7 10 8,4 11,5 9,6 15,1 14,1 11, ,4 13, Przedsiębiorstwa z sektora usług (%) Przedsiębiorstwa przemysłowe (%) Źródło: Działalność Innowacyjna Przedsiębiorstw w latach , GUS

80 Województwo mazowieckie jest zdecydowanym liderem pod względem wartości nakładów na działalność innowacyjną w roku 2010, zarówno w odniesieniu do sektora przedsiębiorstw przemysłowych, jak i usługowych. Tabela 32. Nakłady na działalność innowacyjną według województw w roku 2010 Województwo Przedsiębiorstwa przemysłowe (mln PLN) Przedsiębiorstwa z sektora usług (mln PLN) Dolnośląskie 1729,7 504,6 Kujawsko-pomorskie 1075,3 54,4 Lubelskie 544,4 48,5 Lubuskie 262,8 28,4 Łódzkie - 51,3 Małopolskie 1083,5 273,1 Mazowieckie ,4 Opolskie 265,2 22 Podkarpackie 937,9 75,5 Podlaskie - 10 Pomorskie 1909,7 457 Śląskie 4037,8 591,9 Świętokrzyskie 332,7 36,7 Warmińsko-mazurskie 256,2 95,9 Wielkopolskie 1535,1 157,5 Zachodniopomorskie 530,2 64 Źródło: Rocznik Statystyczny Województw, GUS 2012 Wśród wszystkich mazowieckich przedsiębiorstw w latach ,1% wprowadziło innowacje produktowe lub procesowe w przemyśle. Zaskoczeniem może być przewaga w tym zakresie sektora publicznego nad prywatnym (42% do 41%). Dominującym typem innowacji była w analizowanym okresie innowacja procesowa, zastosowana przez 30,2% przedsiębiorstw. Wśród sektorów gospodarki największą innowacyjnością cechuje się produkcja wyrobów farmaceutycznych (72,7%), produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych (68,2%) oraz produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep (61,5%). 80

81 Tabela 33. Przedsiębiorstwa innowacyjne w zakresie innowacji produktowych i procesowych w przemyśle według rodzajów wprowadzonych innowacji w latach Wyszczególnienie Przedsiębiorstwa przemysłowe, które wprowadziły innowacje produktowe i/lub procesowe w % ogółu przedsiębiorstw w latach Ogółem Nowe lub istotnie ulepszone produkty Razem W tym nowe dla rynku Nowe lub istotnie ulepszone procesy Ogółem 41,1 30,8 17,5 30,2 - sektor publiczny 42,0 25,0 19,0 37,0 - sektor prywatny 41,0 31,4 17,3 29,6 W tym przetwórstwo przemysłowe 42,3 33,8 19,1 30,4 W tym: Produkcja artykułów spożywczych 34,4 26,8 15,3 23,9 Produkcja napojów 61,1 55,6 38,9 38,9 Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych 68,2 63,6 36,4 50,0 Produkcja wyrobów farmaceutycznych 72,7 63,6 13,6 59,1 Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 44,3 38,6 19,3 26,1 Produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych 46,6 32,8 17,2 36,2 Produkcja wyrobów z metali 42,9 31,9 15,4 34,1 Produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych 48,5 48,5 39,4 30,3 Produkcja urządzeń elektrycznych 71,9 62,5 43,8 50,0 Produkcja maszyn i urządzeń 50,9 43,4 28,3 35,8 Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep 61,5 46,2 19,2 50,0 Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego, GUS 2012 Analizując nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach usługowych województwa mazowieckiego według rodzajów działalności innowacyjnej można zauważyć, że największa grupa nakładów (76%) była związana z inwestycjami w środki trwałe. Nakłady na budynki i budowle stanowiły 35% wszystkich nakładów, a nakłady na maszyny i urządzenia techniczne stanowiły 65% wydatków wśród środków trwałych. Około 25% nakładów na zakup maszyn i urządzeń technicznych poniesiono na zakupy poza granicami kraju. Drugą poważną grupę nakładów stanowiły zakupy oprogramowania (13%). Inne wydatki stanowiły niewielką grupę tych nakładów. 81

82 Tabela 34. Rodzaje wydatków na działalność innowacyjną Wyszczególnienie w tys. zł Ogółem W tym nakłady: Na działalność badawczą i rozwojową Na zakup wiedzy ze źródeł zewnętrznych Inwestycyjne: Na budynki i budowle oraz grunty Na maszyny, urządzenia techniczne i narzędzie oraz środki transportu W tym z importu Na zakup oprogramowania Na szkolenie personelu związane z działalnością innowacyjną Na marketing dotyczący nowych lub istotnie ulepszonych produktów Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego, GUS 2012 W latach nastąpił widoczny wzrost nakładów na działalność innowacyjną przedsiębiorstw działających na terenie Mazowsza. Warto podkreślić, że dla kolejnego okresu (w szczególności ) przewiduje się kolejne wzrosty, będące m.in. wynikiem wykorzystania środków unijnych na działalność badawczo-rozwojową oraz innowacyjną. Nakłady na działalność innowacyjną w przemyśle poniesione przez mazowieckie przedsiębiorstwa stanowiły 27% nakładów dla kraju. Województwo mazowieckie zdecydowanie przewodzi stawce, wyprzedzając województwa śląskie i dolnośląskie, kolejno o 2,2 mld i aż o 4,4 mld. Wartość poniesionych wydatków przełożyła się bezpośrednio na uzyskane efekty w postaci wynalazków zgłoszonych do ochrony własności przemysłowej oraz uzyskanych patentów. Spośród zgłoszonych wynalazków w kraju 285 należało do mazowieckich przedsiębiorstw. W 2010 udzielono również 326 patentów dla wynalazków będących wynikiem innowacyjnej działalności przedsiębiorstw z terenu Mazowsza. 82

83 Tabela 35. Nakłady na działalność innowacyjną według województw w roku 2005 i 2010 Województwa Nakłady na działalność innowacyjną w zakresie innowacji produktowych i procesowych w przemyśle w mln zł Przedsiębiorstwa, które poniosły nakłady na działalność innowacyjną w zakresie innowacji produktowych i procesowych w % ogółu przedsiębiorstw w przemyśle Wynalazki zgłoszone Udzielone patenty POLSKA 14329, ,0 38,9 29, Dolnośląskie 1138,6 1673,3 36,1 30, Kujawsko-pomorskie 754,2 1012,9 31,2 30, Lubelskie 493,9 491,0 43,5 29, Lubuskie 121,2 210,3 35,6 22, Łódzkie 350,9 X 27,6 22, Małopolskie 866,3 1007,6 40,1 31, Mazowieckie 3533,9 6031,2 43,5 32, Opolskie 275,0 240,6 36,6 31, Podkarpackie 671,0 871,4 47,2 35, Podlaskie 304,1 X 43,8 29, Pomorskie 784,4 1609,9 40,8 25, Śląskie 2497,7 3871,8 49,2 34, Świętokrzyskie 422,5 279,1 38,2 27, Warmińskomazurskie 257,8 219,8 40,0 29, Wielkopolskie 1455,9 1383,8 34,6 26, Zachodniopomorskie 371,7 482,1 25,2 25, Źródło: Rocznik Statystyczny Województw, GUS 2012 We wspieraniu innowacyjności podstawową rolę odgrywa system regionalny. Do zadań regionalnych ośrodków wspierania innowacji i przedsiębiorczości należą przede wszystkim: włączenie się do budowy i rozwoju regionalnego systemu innowacyjnego przede wszystkim poprzez aktywny udział w przygotowywaniu i realizacji strategii rozwoju regionalnego regionu, które powinny zostać opracowane przez władze samorządowe, pomoc małym i średnim przedsiębiorcom w przystosowaniu do działania w warunkach otwartego rynku, wzrost komercjalizacji wyników badań naukowych prac badawczo-rozwojowych, szczególnie przeznaczonych dla małych i średnich przedsiębiorstw, zwiększenie liczby ośrodków oferujących usługi polegające na wprowadzaniu nowoczesnych wyrobów i technologii, rozwój innowacyjnej przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, skierowanej przede wszystkim na tworzenie pozarolniczych miejsc pracy. 83

84 Transfer technologii na Mazowszu skupiony jest głównie wokół ośrodków zlokalizowanych w Warszawie. Nie licząc działań podejmowanych przez firmy na własną rękę, znaleźć można tutaj kilka podmiotów działających na rzecz transferu technologii, m.in.: 1. Centrum Transferu Technologii i Promocji Innowacji- mechanizacja, budownictwo, górnictwo skalne oraz ochrona środowiska, 2. Fundacja Partnerstwa Technologicznego Technology Partners multidyscyplinarna jednostka naukowo-badawczo-wdrożeniowa, 3. Fundacja Centrum Innowacji Fire - nowoczesne technologie, 4. Centrum Transferu Technologii Politechniki Warszawskiej - komercjalizacja wyników badań Politechniki Warszawskiej, 5. Ośrodek Innowacji Not doskonalenie kadr oraz projekty europejskie w zakresie innowacji i technologii, 6. Uniwersytecki Ośrodek Transferu Technologii - ochrona i transfer własności intelektualnej Uniwersytetu Warszawskiego do gospodarki. W województwie funkcjonuje również szereg klastrów, m.in.: 1. Optoklaster - Mazowiecki Klaster Innowacyjnych Technologii Fotonicznych, 2. Klaster Kosmiczny Mazovia, 3. Mazowiecki Klaster Lotniczy Aviation Mazovia, 4. Mazowiecki Klaster Technologii Informacyjnych i Komunikacyjnych (ICT), 5. Mazowiecki Klaster Druku i Reklamy. Rozwój ilościowy poszczególnych typów mazowieckich ośrodków innowacji i przedsiębiorczości na przestrzeni lat ukazano w tabeli poniżej. Warto jednak dodać, że w ostatnim okresie głównie dzięki środkom unijnym powstaje wiele nowych cennych inicjatyw, których działalność przyniesie wymierne efekty w wypełnianiu zadań polityki innowacyjnej dla województwa mazowieckiego w kolejnych latach. Tabela 36. Rozwój ilościowy poszczególnych typów mazowieckich ośrodków innowacji i przedsiębiorczości w latach na tle kraju Wyszczególnienie Mazowsze Polska Parki technologiczne i inicjatywy parkowe 1 / 0 1 / 1 12 / / 21 Inkubatory technologiczne Inkubatory przedsiębiorczości Preinkubatory i akademickie inkubatory przedsiębiorczości Centra transferu technologii Fundusze kapitału zalążkowego Sieci aniołów biznesu Lokalne i regionalne fundusze pożyczkowe Fundusze poręczeń kredytowych Ośrodki szkoleniowo-doradcze Łącznie Źródło: Innowacyjne Mazowsze. Stan innowacyjności po uchwaleniu RIS Mazovia

85 4.2.4 Wyniki finansowe Wyniki finansowe przedsiębiorstw decydują nie tylko o pozycji firmy na rynku, ale wywierają również znaczący wpływ na gospodarkę, zarówno w ujęciu lokalnym, regionalnym, jak i krajowym. Lepsza sytuacja finansowa przedsiębiorstw wiąże się z tworzeniem nowych miejsc pracy, większymi dochodami samorządów lokalnych oraz zwiększonymi wpływami do budżetu państwa. W rozdziale dokonano skróconej analizy kondycji przedsiębiorstw mających siedzibę na terenie województwa mazowieckiego ze szczególnym uwzględnieniem działalności gospodarczej o kluczowym znaczeniu dla gospodarki Mazowsza. Analiza dokonana została na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego, umieszczonych w opracowaniu Sytuacja finansowo-ekonomiczna przedsiębiorstw województwa mazowieckiego w latach Przychody W strukturze przychodów z całokształtu działalności dominowały przedsiębiorstwa z sektora handlu i naprawy pojazdów samochodowych, które wytworzyły 35,9% wartości przychodów mazowieckich przedsiębiorstw w latach Dalsze pozycje zajęły: przetwórstwo przemysłowe (23,4%), informacja i komunikacja (8,8%) oraz wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę. Wykres 46. Struktura przychodów według rodzajów działalności Handel, naprawa pojazdów samochodowych 7% 5% 12% 36% Przetwórstwo przemysłowe Informacja i komunikacja 8% 9% Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę Transport i gospodarka magazynowa 23% Budownictwo Pozostałe Źródło: Sytuacja finansowo-ekonomiczna przedsiębiorstw województwa mazowieckiego w latach , GUS

86 Tabela 37. Przychody według wielkości przedsiębiorstwa i rodzaju działalności w latach w mln PLN Ogółem , , , ,9 Przedsiębiorstwa: przedsiębiorstwa małe 76878, , , , ,3 przedsiębiorstwa średnie 4777, , , , , przedsiębiorstwa duże , , , , , ,6 Przetwórstwo przemysłowe , , , , , Wytwarzanie, zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę 45827, , , , , ,2 Budownictwo 27117, , , , , ,7 Handel, naprawa pojazdów samochodowych Transport i gospodarka magazynowa , , , , , , , , , , ,2 Informacja i komunikacja 54376, , , , , ,7 Źródło: Sytuacja finansowo-ekonomiczna przedsiębiorstw województwa mazowieckiego w latach , GUS 2012 Aktywa W strukturze aktywów dominowały podmioty z tych samych branż: handel i naprawa pojazdów samochodowych (17,2%), przetwórstwo przemysłowe (17,1%), informacja i komunikacja (13,4%) oraz wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (9,4%). Wartość aktywów przedsiębiorstw objętych analizą wyniosła w 2010 r. 820 mld zł, przy 526,2 mld pięć lat wcześniej. W sumie aktywów największy udział w latach miały duże podmioty - średnio 67,5%. 86

87 Tabela 38. Aktywa według wielkości przedsiębiorstwa i rodzaju działalności w latach w mln PLN Ogółem , , , , ,4 Przedsiębiorstwa: przedsiębiorstwa małe 65565, , , ,7 przedsiębiorstwa średnie , , , , , ,1 przedsiębiorstwa duże , , , , , ,6 Przetwórstwo przemysłowe 83690, , , , , ,2 Wytwarzanie, zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę 41954, , ,7 96`437, ,1 Budownictwo 41196, , , , , ,1 Handel, naprawa pojazdów samochodowych Transport i gospodarka magazynowa 90484, , , , , , , , , , ,7 Informacja i komunikacja 77882, , , , , ,7 Źródło: Sytuacja finansowo-ekonomiczna przedsiębiorstw województwa mazowieckiego w latach , GUS 2012 W latach wartości aktywów przypadające na 1 przedsiębiorstwo były wyższe z roku na rok, za wyjątkiem roku W przypadku przychodów zwiększały się one w latach 2006 i 2007, spadały w 2008 i 2009, by ponownie wrosnąć w roku Średnioroczne tempo wzrostu aktywów wyniosło 4,3%, przychodów z całokształtu działalności - 3,7%. Wykres 47. Dynamika aktywów i przychodów mazowieckich przedsiębiorstw Aktywa Przychody Źródło: Sytuacja finansowo-ekonomiczna przedsiębiorstw województwa mazowieckiego w latach , GUS

88 Sprawność działania Wskaźniki sprawności działania na rynku informują, jak efektywnie przedsiębiorstwo obraca aktywami ogółem oraz składnikami kapitału obrotowego. W badanym okresie zaobserwować można było stabilny poziom poszczególnych cykli składowych kapitału obrotowego, jak i produktywności aktywów. Tabela 39. Wskaźniki sprawności działania mazowieckich przedsiębiorstw w latach Wskaźnik cyklu należności (dni) Wskaźnik cyklu zapasów (dni) Wskaźnik cyklu zobowiązań (dni) Wskaźnik cyklu środków pieniężnych (dni) Wskaźnik rotacji aktywów ogółem (razy) 1,07 1,13 1,14 1,13 1,01 1,03 Wskaźnik rotacji aktywów obrotowych (razy) 2,94 3,02 2,96 2,87 2,61 2,62 Źródło: Sytuacja finansowo-ekonomiczna przedsiębiorstw województwa mazowieckiego w latach , GUS 2012 Zadłużenie Dla przedsiębiorstw województwa mazowieckiego wskaźnik zadłużenia dla lat wahał się na poziomie 49,7-51,2%, co oznacza, że źródłem finansowania majątku przedsiębiorstw w połowie był kapitał obcy, a w połowie kapitał własny. Tabela 40. Wskaźniki zadłużenia mazowieckich przedsiębiorstw w latach Wskaźnik ogólnego zadłużenia 50,1 50,6 49,8 51,2 50,1 49,7 Wskaźnik zadłużenia długoterminowego 30,2 29,4 26,8 26,5 29,9 28,5 Wskaźnik obsługi kosztów finansowych ,2 340,5 141,7 180,3 279,5 Wskaźnik sfinansowania odsetek zyskiem operacyjnym Wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową Wskaźnik pokrycia zobowiązań krótkoterminowych zyskiem netto 482,1 568,3 596, ,3 21,5 22,8 24,1 17,6 19,6 21,1 17,2 18,9 21,7 11,7 16,2 19,1 Źródło: Sytuacja finansowo-ekonomiczna przedsiębiorstw województwa mazowieckiego w latach , GUS 2012 W latach mazowieckie przedsiębiorstwa były zyskowne. Rentowność rosła aż do roku 2008, kiedy znacząco się zmniejszyła, by w kolejnych latach powrócić na trend wzrostowy. Gorsze wyniki rentowności w roku 2008 były spowodowane przede wszystkim stratą poniesioną na operacjach finansowych oraz spadkiem zysku operacyjnego. 88

89 Tabela 41. Wskaźniki rentowności mazowieckich przedsiębiorstw w latach Wskaźnik rentowności sprzedaży 5,7 5,2 5,6 4,8 4,8 5 Wskaźnik rentowności działalności operacyjnej 5,7 5,8 6,2 5,1 4,8 5,2 Wskaźnik rentowności obrotu brutto 5,3 5,4 6,3 3,7 5,2 5,6 Wskaźnik rentowności obrotu netto 4,1 4,4 5,1 2,9 4,2 4,7 Wskaźnik rentowności aktywów 4,6 5,2 6,1 3,4 4,6 5 Wskaźnik rentowności operacyjnej aktywów 6,1 6,5 7,1 5,8 4,8 5,4 Wskaźnik rentowności kapitału własnego 9,4 10,5 12,3 6,8 9,2 10 Źródło: Sytuacja finansowo-ekonomiczna przedsiębiorstw województwa mazowieckiego w latach , GUS 2012 Płynność Wśród podstawowych mierników sytuacji finansowej przedsiębiorstwa wymienić należy płynność, określającą zdolność podmiotu do regulowania bieżących zobowiązań i koniecznych wydatków. W województwie mazowieckim w latach zdolność badanych przedsiębiorstw do regulowania zobowiązań nie była zagrożona. Wskaźnik płynności bieżącej przyjmował wartości od 1,33 do 1,51, przewyższając poziom 1,2 uznawany za minimum bezpieczeństwa finansowego. W każdym roku analizy kapitał obrotowy przedsiębiorstw przyjmował wartości dodatnie, co oznacza, że nie miały one problemów z bieżącym regulowaniem zobowiązań. Porównując wskaźniki płynności finansowej mazowieckich przedsiębiorstw z danymi dla kraju stwierdzić można, że były one na ogół nieco wyższe, co świadczy o dobrej kondycji przedsiębiorstw zlokalizowanych na terenie Mazowsza w stosunku do średniej krajowej. Tabela 42. Wskaźniki płynności finansowej przedsiębiorstw Wskaźnik płynności bieżącej 1,42 1,37 1,41 1,33 1,46 1,51 Wskaźnik płynności szybkiej 1,09 1,05 1,06 0,99 1,1 1,17 Wskaźnik płynności gotówkowej 0,39 0,42 0,39 0,39 0,48 0,53 Kapitał obrotowy w dniach obrotu Źródło: Sytuacja finansowo-ekonomiczna przedsiębiorstw województwa mazowieckiego w latach , GUS

90 5 Uwarunkowania formalno-prawne 90

91 5.1 Identyfikacja uwarunkowań formalno-prawnych związanych z realizacją przyszłych inwestycji Wstępna informacja o dostępnej ofercie terenów inwestycyjnych znajdujących się w zasobach miasta W Biurze Obsługi Inwestora udziela się informacji na temat dostępnych terenów inwestycyjnych oferowanych na cele inwestycyjne na terenie miasta Radom. Zakres działań Biura Obsługi Inwestora Urzędu Miejskiego w Radomiu: Kompleksowa obsługa inwestorów krajowych i zagranicznych zainteresowanych podjęciem działalności w Radomiu. Tworzenie i aktualizowanie ofert inwestycyjnych Radomia. Gromadzenie podstawowych informacji o podmiotach gospodarczych działających na terenie Radomia i okolic. Gromadzenie informacji statystycznych o mieście i mieszkańcach przydatnych w działalności gospodarczej. Prowadzenie szeroko zakrojonych działań promujących lokalnych przedsiębiorców i inwestorów. Współpraca z organizacjami otoczenia biznesu. Przygotowywanie i realizacja projektów strukturalnych. Biuro Obsługi Inwestora Urzędu Miejskiego w Radomiu ul. Żeromskiego 53, pok. 105, Radom Rafał Grzeszczyk - Kierownik Biura Tel. +48 (48) coi@umradom.pl Aktualna oferta terenów inwestycyjnych wraz z ich ogólną charakterystyką dostępna jest także na stronie internetowej: Dla inwestorów Biuro Obsługi Inwestora Oferty inwestycyjne 91

92 5.1.2 Nabycie nieruchomości Sprzedaż nieruchomości przez jednostki samorządu terytorialnego albo oddanie takiej nieruchomości w użytkowanie wieczyste następuje w drodze przetargu publicznego. Wyjątki od tej reguły określone zostały w art. 37 ust. 2 i 3 Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Zasady organizowania przetargów normuje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 września 2004 r. w sprawie sposobu i trybu przeprowadzania przetargów oraz rokowań na zbycie nieruchomości. Przetargi przeprowadzane są w formie: publicznego przetargu ustnego (licytacji) nieograniczonego lub ograniczonego, pisemnego przetargu nieograniczonego lub ograniczonego. W przetargu mogą brać udział osoby fizyczne i prawne, jeżeli złożą ofertę i wpłacą wadium w określonej wysokości i wyznaczonym terminie. Informacje dotyczące ofert inwestycyjnych oraz wykazy nieruchomości znajdują się na: Gospodarka nieruchomościami Przetargi oraz Gospodarka nieruchomościami Wykazy 92

93 Schemat 1. Schemat postępowania w przypadku zbycia nieruchomości za pomocą przetargu Wykaz nieruchomości Wywieszenie w siedzibie Urzędu Miasta i Delegaturach na okres 21 dni z informacją w prasie lokalnej o wywieszeniu wykazu Ogłoszenie w prasie oraz na stronie internetowej Urzędu Miejskiego w Radomiu Ukazuje się co najmniej 30 dni przed wyznaczonym terminem przetargu. Oferty przyjmowane są najpóźniej na 3 dni przed terminem przetargu; dla ceny powyżej 100 tys. euro - co najmniej 2 miesiące przed terminem przetargu I Przetarg Z ceną wywoławczą ustaloną przez Prezydenta Miasta na podstawie sporządzonego operatu szacunkowego wyceny nieruchomości II Przetarg W przypadku, gdy I Przetarg zakończył się wynikiem negatywnym Kolejny przetarg lub rokowania W przypadku, gdy II przetarg zakończył się wynikiem negatywnym można organizować kolejne przetargi na zasadach obowiązujących przy drugim przetargu lub rozpocząć rokowania Akt notarialny sprzedaży Na podstawie protokołu z przetargu / rokowań lub rozpocząć rokowania Źródło: Opracowanie własne Informacje z ewidencji gruntów Niezbędnymi elementami do rozpoczęcia procesu inwestycyjnego jest dokumentacja ewidencyjna i geodezyjna. Mapa ewidencyjna zawiera numery i granice działek oraz kontury budynków, pozwala na zidentyfikowanie numerów ewidencyjnych działek (wchodzących w zakres terenu inwestycyjnego) oraz obręb i jednostkę ewidencyjną. 93

94 Mapa zasadnicza przedstawia dodatkowo dostępność mediów na danym terenie i stanowi załącznik do wniosku o wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz pozwolenia na budowę. Składając wniosek o udzielenie informacji o nieruchomości można otrzymać dane dotyczące powierzchni działki, budynków znajdujących się na danym terenie oraz numeru Księgi Wieczystej nieruchomości. Ponadto wydawane są odpłatnie także wypisy/wyrysy z operatu ewidencji gruntów i budynków. Wyrysy i wypisy określają m.in.: właścicieli nieruchomości, położenie nieruchomości, powierzchnię działki, klasę bonitacyjną gruntu, numer Księgi Wieczystej. Opis procedur związanych z uzyskaniem map oraz wypisów i wyrysów z ewidencji gruntów znajduje się w Biuletynie Informacji Publicznych Urzędu Miejskiego w Radomiu: Załatw sprawę Geodezja Miejski Ośrodek Dokumentacj Geodezyjnej i Kartograficznej oraz Załatw sprawę Geodezja Referat Ewidencji Gruntów Ustalenie czy na danym terenie istnieje obowiązujący miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Wydział Architektury udziela informacji czy na danym terenie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego określa przeznaczenie terenu. Dalsze postępowanie w procesie inwestycyjnym jest uzależnione od istnienia przedmiotowego planu na terenie inwestycyjnym. Według stanu na 31 sierpnia 2012 r. tereny objęte niniejszym opracowaniem nie posiadają zatwierdzonych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. 94

95 Tabela 43. Wykaz sporządzanych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla terenów objętych opracowaniem Obszar Numeracja obszaru według mapy obrazującej opracowania planistyczne obowiązujące i sporządzane, stan na 10 kwietnia 2012 r. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego w trakcie sporządzania Część I 57 Część II 3 Część III 51 Część IV 51 Część V 51 Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w rejonie ulic: Stara Wola Gołębiowska, terenu PKP, m.p.z.p. Energetyków, Nowa Wola Gołębiowska, Potkańskiego Elektrociepłownia. Uchwała nr 108/2007 Rady Miejskiej w Radomiu z r. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego KIELECKA HODOWLANA, Hodowlana dz. Nr 25/1, 25/3. Uchwała nr 769/2002 Rady Miejskiej w Radomiu z r., Uchwała nr 512/2004 Rady Miejskiej w Radomiu z r. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w rejonie ulic: Stalowej, Starokrakowskiej, Polkanowskiej, Wierzbickiej, granicą m. Radomia POTKANÓW. Uchwała nr 104/2007 Rady Miejskiej w Radomiu z r. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w rejonie ulic: Stalowej, Starokrakowskiej, Polkanowskiej, Wierzbickiej, granicą m. Radomia POTKANÓW. Uchwała nr 104/2007 Rady Miejskiej w Radomiu z r. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w rejonie ulic: Stalowej, Starokrakowskiej, Polkanowskiej, Wierzbickiej, granicą m. Radomia POTKANÓW. Uchwała nr 104/2007 Rady Miejskiej w Radomiu z r. Źródło: opracowanie własne 95

96 W związku z brakiem objęcia terenów wskazanych w opracowaniu miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego kierunki zagospodarowania przestrzennego miasta wyznacza Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Ustawowo określonym celem sporządzania Studium jest określenie polityki przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego. Systemowa rola Studium sprowadza się do pełnienia przez nie funkcji aktu kierownictwa wewnętrznego. Ustalenia Studium wiążą organy gminy przy sporządzaniu planów miejscowych, a także pełnią funkcję koordynacyjną przy podejmowaniu innych decyzji związanych z zarządzaniem gminą. Postanowienia studium w pierwszym rzędzie stanowią wytyczne do planowania miejscowego. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego muszą być zgodne z zapisami studium, którego zadaniem jest wyznaczenie kierunków zagospodarowania, kształtowania optymalnej struktury funkcjonalno-przestrzennej miasta, w tym nakierowanej na likwidację lub ograniczanie konfliktów przestrzennych struktury funkcji obszarów, a także ustalenie standardów zaspokojenia potrzeb mieszkańców oraz sformułowanie zasad kształtowania zabudowy. W opracowaniu Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Radom. Część II: Kierunki zagospodarowania przestrzennego" wskazano cele szczegółowe opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla analizowanych terenów. Wśród najważniejszych wymienić należy: Część I: Elektrociepłownia Umożliwienie działalności inwestycyjnej, usługowo-przemysłowej na terenach elektrociepłowni oraz na działkach przyległych poprzez powiększenie terenów o funkcji usługowo-produkcyjnej. Rewitalizacja zdegradowanych terenów poprzemysłowych. Zmiana przeznaczenia terenów rolnych na cele zabudowy usługowo-przemysłowej. Część II: Wośnicka Aktywizacja zainwestowania na terenach przyległych do drogi krajowej E77 ul. Kielecka poprzez wyznaczenie terenów dla zabudowy usługowej o charakterze ponadregionalnym. Przekształcenie terenów rolnych na tereny budowlane. Intensyfikacja zainwestowania wybranych terenów. Część III, IV, V: Potkanów Umożliwienie działalności inwestycyjnej na terenach przyległych do miejskiej obwodnicy południowej poprzez wyznaczenie terenów dla zabudowy usługowo-przemysłowej. Rewitalizacja terenów poprzemysłowych. Przekształcenia funkcjonalne terenów rolnych i ogródków działkowych na tereny budowlane z przeznaczeniem pod funkcje produkcyjno-usługowe oraz terenów zabudowy mieszkaniowej na usługową. 96

97 Plany przestrzenne w wersji elektronicznej dostępne są na: Plany przestrzenne Wypisy, wyrysy oraz wgląd do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta Radomia dostępne są na: Załatw sprawę Architektura Uwarunkowania środowiskowe Inwestor planujący realizację danego przedsięwzięcia w pierwszej kolejności musi sprawdzić czy zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397) wymaga ono przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko i wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Procedura oceny oddziaływania na środowisko przeprowadzana jest: obligatoryjnie dla przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, - 2 w/w rozporządzenia, przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, w stosunku do których przeprowadza się ocenę oddziaływania na środowisko; ocena jest wynikiem badania indywidualnego lub wprowadzonych progów obligatoryjnych - 3 w/w rozporządzenia. Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz ze zm.), określa przed jakimi decyzjami jest wymagane uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Zgodnie z nią w/w decyzję wydaje się przed: decyzją o pozwoleniu na budowę, decyzją o zatwierdzeniu projektu budowlanego oraz decyzją o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych, decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, zgłoszeniem budowy lub dokonania robót budowlanych oraz zgłoszenia zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części na podstawie ustawy z dnia r. Prawo budowlane. Do wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach należy dołączyć: w przypadku przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko raport o oddziaływaniu na środowisko, a w przypadku gdy wnioskodawca wystąpił o ustalenie zakresu raportu kartę informacyjną przedsięwzięcia, w przypadku przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko kartę informacyjną przedsięwzięcia, 97

98 poświadczoną przez właściwy organ kopię mapy ewidencyjnej obejmującą przewidywany teren, na którym będzie realizowane przedsięwzięcie, oraz obejmującą obszar, na który będzie ono oddziaływać, wypis z ewidencji gruntów obejmujących przewidywany teren, na którym będzie realizowane przedsięwzięcie oraz obszar, na który będzie ono oddziaływać. Karta informacyjna przedsięwzięcia (KIP) winna zawierać następujące elementy: rodzaj, skalę, usytuowanie przedsięwzięcia, powierzchnię zajmowanej nieruchomości, a także obiektu budowlanego oraz dotychczasowy sposób ich wykorzystania i pokrycia nieruchomości szatą roślinną, rodzaj technologii, ewentualne warianty przedsięwzięcia, przewidywaną ilość wykorzystywanej wody, surowców, materiałów, paliw oraz energii, rozwiązania chroniące środowisko, rodzaje i przewidywane ilości wprowadzanych do środowiska substancji lub energii przy zastosowaniach chroniących środowisko, możliwe transgraniczne oddziaływanie na środowisko, obszary podlegające ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.), znajdujące się w zasięgu znaczącego oddziaływania przedsięwzięcia. W postępowaniu screeningowym obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko stwierdza, w drodze postanowienia właściwy organ do wydana decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach: W przypadku, gdy nie została przeprowadzona ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, organ w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach stwierdza brak potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. W przypadku stwierdzenia potrzeby oceny oddziaływania na środowisko inwestor przedkłada raport oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia. Organ wydaje decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, biorąc pod uwagę wyniki uzgodnień dokonanych przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska, organ inspekcji sanitarnej, ustalenia zawarte w raporcie oraz uwagi i wnioski złożone w trakcie udziału społeczeństwa. Raport OOŚ powinien zawierać następujące elementy: opis planowanego przedsięwzięcia, jego charakterystykę oraz warunki użytkowania terenu w trakcie budowy i eksploatacji lub użytkowania, cechy procesów produkcyjnych, a także przewidywane rodzaje i ilości zanieczyszczeń, opis elementów przyrodniczych objętych zakresem oddziaływania, w tym elementów środowiska objętych ochroną na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, opis zabytków objętych ochroną, istniejących w sąsiedztwie przedsięwzięcia lub obszarze jego oddziaływania, 98

99 opis analizowanych wariantów, w tym wariantu proponowanego przez wnioskodawcę i jego racjonalnej alternatywy, a także wariantu najkorzystniejszego dla środowiska, wraz z uzasadnieniem ich wyboru, opis przewidywanych skutków dla środowiska w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia, opis oddziaływania na środowisko analizowanych wariantów z uwzględnieniem wystąpienia poważnej awarii przemysłowej i transgranicznego oddziaływania na środowisko, uzasadnienie proponowanego przez wnioskodawcę wariantu ze wskazaniem jego oddziaływania na środowisko (jego elementy oraz dobra materialne, zabytki i krajobraz kulturowy, a także powiązania między nimi), opis zastosowanych metod prognozowania oddziaływań planowanego przedsięwzięcia na środowisko wraz z ich opisem uwzględniającym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótko-, średnio-, długoterminowe, stałe i chwilowe, wynikające z istnienia przedsięwzięcia, wykorzystywania zasobów środowiska i emisji, opis przewidywanych działań zapobiegających, ograniczających lub kompensujących negatywne oddziaływania na środowisko, w tym również na obszary Natura 2000, założenia do ratowniczych badań zabytków i programu zabezpieczenia zabytków oraz ochrony krajobrazu kulturowego, a także analizę i ocenę możliwych zagrożeń oraz szkód dla zabytków objętych ochroną prawną jedynie w przypadku dróg publicznych zaliczonych do kategorii przedsięwzięć mogących zawsze oddziaływać na środowisko, porównanie proponowanej technologii z najlepszymi dostępnymi technikami BAT, jeżeli przedsięwzięcie jest związane z użyciem instalacji wymagającej pozwolenia zintegrowanego, wskazanie, czy dla planowanego przedsięwzięcia konieczne jest ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania, wraz z określeniem granic ewentualnego obszaru, ograniczeń w zakresie przeznaczenia terenu i wymagań technicznych dotyczących obiektów budowlanych oraz sposobów korzystania z nich wymóg ten nie dotyczy budowy dróg krajowych, analizę potencjalnych konfliktów społecznych, przedstawienie propozycji monitoringu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko w trakcie jego realizacji i funkcjonowania, w tym również na obszary Natura 2000, wskazanie trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy. 99

100 W zależności od rodzaju przedsięwzięcia organami odpowiedzialnymi za wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach są: Rysunek 2. Organy odpowiedzialne za wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska a) przedsięwzięcia mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko: drogi, linie kolejowe, napowietrzne linie elektroenergetyczne, instalacje do przesyłu ropy naftowej, produktów naftowych, substancji chemicznych lub gazu, sztuczne zbiorniki wodne, obiekty jądrowe, składowiska odpadów promieniotwórczych, b) przedsięwzięcia realizowane na terenach zamkniętych, c) przedsięwzięcia realizowane na obszarach morskich, d) zmiana lasu, niestanowiącego własności Skarbu Państwa, na użytek rolny, e) przedsięwzięcia polegające na realizacji inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego, f) inwestycje w zakresie terminalu, g) inwestycje związane z regionalnymi sieciami szerokopasmowymi, h) przedsięwzięcia polegające na zmianie lub rozbudowie przedsięwzięć wymienionych w lit. a g, i) przedsięwzięcia polegające na realizacji inwestycji w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych; Prezydent miasta (wójt, burmistrz) W przypadku pozostałych przedsięwzięć. Źródło: opracowanie własne Dokumentacja związana z uzyskaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach znajduje się na: Załatw sprawę Ochrona środowisko, rolnictwo 100

101 Schemat 2. Ścieżka postępowania o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko Wniosek o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach Inwestor składa wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta: Wniosek o ustalenie zakresu raportu Załącza kartę informacyjną przedsięwzięcia Pozostałe wymagane ustawowo załączniki (Określenie zakresu raportu jest obowiązkowe tylko jeżeli przedsięwzięcie może oddziaływać w sposób transgraniczny) Wójt, burmistrz, prezydent miasta występuje o opinię co do zakresu raportu Opinia regionalnego dyrektora ochrony środowiska (14 dni) Opinia właściwego inspektora sanitarnego (14 dni) Wójt, burmistrz, prezydent miasta wydaje: Postanowienie, w którym określa zakres raportu (30 dni) Postanowienie o zawieszeniu postępowania w sprawie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach do czasu przedłożenia raportu przez inwestora Inwestor przedkłada wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta raport w zakresie określonym w ustawie Inwestor przedkłada raport w zakresie zgodnym z postanowieniem Wójt, burmistrz, prezydent miasta: Przeprowadza postępowanie z udziałem społeczeństwa (21 dni), może przeprowadzić rozprawę administracyjną otwartą dla społeczeństwa Występuje o uzgodnienie i opinię: Uzgodnienie regionalnego dyrektora ochrony środowiska (30 dni) Opinia właściwego inspektora sanitarnego (30 dni) Wójt, burmistrz, prezydent miasta analizuje zgromadzony materiał dowodowy i wydaje decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, w której przedstawia m.in. stanowisko na temat konieczności przeprowadzenia ponownej oceny oddziaływania na środowisko Wójt, burmistrz, prezydent miasta podaje do publicznej wiadomości informację o wydaniu decyzji i o możliwościach zapoznania się z jej treścią oraz z dokumentacją sprawy Źródło: opracowanie własne na podstawie 101

102 Schemat 3. Ścieżka postępowania o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko Inwestor składa wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta: Wniosek o wydanie decyzji środowiskowej Załącza kartę informacyjną przedsięwzięcia i pozostałe wymagane ustawowo załączniki Wójt, burmistrz, prezydent miasta zwraca się o opinię: Na temat potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko Na temat zakresu raportu Opinia regionalnego dyrektora ochrony środowiska (14 dni) Opinia właściwego inspektora sanitarnego (14 dni) Wójt, burmistrz, prezydent miasta wydaje postanowienie Nakładające obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko oraz określające zakres raportu (30 dni) Stwierdzające brak potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko (30 dni) Inwestor przedkłada raport w zakresie zgodnym z postanowieniem Wójt, burmistrz, prezydent miasta: Przeprowadza postępowanie z udziałem społeczeństwa (21 dni), może przeprowadzić rozprawę administracyjną otwartą dla społeczeństwa Występuje o uzgodnienie i opinię: Uzgodnienie regionalnego dyrektora ochrony środowiska (30 dni) Opinia właściwego inspektora sanitarnego (30 dni) Wójt, burmistrz, prezydent miasta analizuje zgromadzony materiał dowodowy i wydaje decyzję o środowiskowych uwarunkowania, w której przedstawia m.in. stanowisko na temat konieczności przeprowadzenia ponownej oceny oddziaływania na środowisko Wójt, burmistrz, prezydent miasta podaje do publicznej wiadomości informację o wydaniu decyzji i o możliwościach zapoznania się z jej treścią oraz z dokumentacją sprawy Źródło: opracowanie własne na podstawie 102

103 Program Natura 2000 jest najbardziej ambitną inicjatywą, jaką kiedykolwiek podjęto w celu zachowania bogatego dziedzictwa naturalnego Europy. Program umożliwia współdziałanie wszystkich 27 państw UE w zakresie ochrony najbardziej cennych gatunków i siedlisk na całym ich obszarze występowania w Europie, niezależnie od granic państwowych. Głównym celem programu jest stworzenie ekologicznej sieci obszarów znanej pod nazwą sieć Natura Łącznie obszary te są największym systemem obszarów chronionych na świecie. Ponieważ obszary Natura 2000 stanowią integralną część naszych krajobrazów kulturowych, ważne jest, aby w dalszym ciągu stosować tradycyjne metody gospodarowania uwzględniające zagrożone gatunki i siedliska. Celem nie jest eliminacja gospodarki, ale stworzenie warunków, które umożliwią koegzystencję działań gospodarczych i zachowanie bioróżnorodności w Europie. Na obszarze subregionu znajduje się 15 obszarów należących do sieci Natura Są to obiekty utworzone na podstawie dyrektywy ptasiej bądź proponowane do ochrony na podstawie dyrektywy habitatowej. Na terenie miasta Radom formy ochrony przyrody zajmują niewielkie powierzchnie i są mało zróżnicowane. Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona wynosi 378,96 ha. Ustanowiono tutaj użytek ekologiczny Bagno, Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Kosówki, obszar Natura 2000 Ostoja Kozienicka i 22 pomniki przyrody. Niewielka część miasta (126 ha) znajduje się również w obrębie OSO Ostoi Kozienickiej stanowiącej element europejskiej sieci ekologicznej oraz w odległości ok. 100 m od projektowanego obszaru SOO Puszcza Kozienicka. Tereny objęte niniejszym opracowaniem nie są zlokalizowane na terenie obszarów Natura2000, ani w ich najbliższym sąsiedztwie. Tereny wchodzące w skład Części I, zlokalizowane przy ul. Marii Gajl, oddalone są od granicy obszaru Ostoi Kozienickiej o ok. 1,6 km, co nie powinno stanowić przeszkody w uzyskaniu zgody na realizację inwestycji na ww. terenie. Ocena oddziaływania na obszar Natura 2000 przeprowadzana jest dla każdego z planowanych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na obszar/obszary Natura Postępowanie w sprawie oceny odbywa się w takich przypadkach każdorazowo przed wydaniem decyzji administracyjnych zezwalających na realizację przedsięwzięcia (m.in. decyzji inwestycyjnych, koncesji geologicznych, pozwoleń wodno-prawnych, zezwoleń na usuwanie drzew i krzewów). Oceny najczęściej będą przeprowadzane dla planowanych przedsięwzięć na etapie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz pozwoleń na budowę. Szczegółowy przebieg postępowania w sprawie oceny oddziaływania na obszar Natura 2000 planowanego przedsięwzięcia na etapie pozwolenia na budowę przedstawiono na schemacie nr

104 Rysunek 3. Lokalizacja obszarów Natura 2000 w otoczeniu miasta Radom Źródło: geoportal.gov.pl Rysunek 4. Lokalizacja terenu przy ul. Marii Gajl w otoczeniu obszarów chronionych Źródło: geoportal.gov.pl Dokumentacja związana z uzyskaniem opinii co do konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszar Natura 2000 dostępna jest na stronie internetowej Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Warszawie: rdos.gov.pl Poradnik dla wnioskodawców i inwestorów Wnioski 104

105 Schemat 4. Ścieżka postępowania o wydanie pozwolenia na budowę w przypadku inwestycji mogących znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 Inwestor występuje do starosty z wniosek o wydanie pozwolenia na budowę Starosta uznając, że przedsięwzięcie może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, wydaje postanowienie nakładające na inwestora obowiązek przedłożenia dokumentacji, w tym karty informacyjnej przedsięwzięcia, regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska Inwestor składa dokumentację regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska Regionalny dyrektor ochrony środowiska po przeanalizowaniu dokumentacji stwierdza, czy przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na obszar Natura2000 Regionalny dyrektor ochrony środowiska wydaje postanowienia Nakładające obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura2000, nakazujące sporządzić raport oraz określające jego zakres (14 dni) Stwierdzające brak potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura2000 (14 dni) Regionalny dyrektor ochrony środowiska występuje do starosty o zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa Starosta przeprowadza postępowanie z udziałem społeczeństwa (21 dni) może także przeprowadzić rozprawę administracyjną, otwartą dla społeczeństwa, następnie przekazuje regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska zgłoszone przez społeczeństwo uwagi i wnioski oraz protokół z rozprawy, jeśli została przeprowadzona Regionalny dyrektor ochrony środowiska po przeanalizowaniu materiału dowodowego wydaje postanowienie uzgadniające warunki realizacji przedsięwzięcia bądź odmawia uzgodnienia, jeżeli z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura2000 wynika, że może ono znacząco negatywnie oddziaływać na ten teren nie zachodzą przesłanki, o których mowa w artykule 34 ustawy o ochronie przyrody (45 dni) Starosta wydaje pozwolenie na budowę, uwzględniając warunki realizacji przedsięwzięcia określone w uzgodnieniu RDOŚ, bądź w przypadku odmowy uzgodnienia nie udziela zgody na realizację przedsięwzięcia. W przypadku przeprowadzenia oceny starosta podaje informację o wydaniu decyzji i możliwości zapoznania się z jej treścią do wiadomości publicznej Źródło: opracowanie własne na podstawie 105

106 5.1.6 Uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy lub decyzji ustalającej lokalizację inwestycji celu publicznego W przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na dany teren, dla planowanej lokalizacji wydaje się decyzję o warunkach zabudowy lub decyzję ustalającą lokalizację inwestycji celu publicznego. Decyzja wydawana jest na wniosek inwestora, który uzyskać można na: Załatw sprawę Architektura Wniosek o wydanie decyzji o warunkach zabudowy powinien zawierać: określenie granic terenu objętego wnioskiem, przedstawionych na kopii mapy zasadniczej lub, w przypadku jej braku, na kopii mapy katastralnej, przyjętych do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, obejmujących teren, którego wniosek dotyczy i obszaru, na który ta inwestycja będzie oddziaływać, w skali 1:500 lub 1:1000, charakterystykę inwestycji, obejmującą: a) określenie zapotrzebowania w zakresie infrastruktury technicznej, b) określenie planowanego sposobu zagospodarowania terenu oraz charakterystyki zabudowy i zagospodarowania terenu, w tym przeznaczenia i gabarytów projektowanych obiektów budowlanych, przedstawione w formie opisowej i graficznej, c) określenie charakterystycznych parametrów technicznych inwestycji oraz dane charakteryzujące jej wpływ na środowisko. Tryb postępowania przy wydaniu decyzji o warunkach zabudowy: 1. Rejestracja wniosku w Wydziale Architektury. 2. Weryfikacja złożonego wniosku, ewentualne wezwanie inwestora do jego uzupełnienia. 3. Ustalenie wszystkich stron postępowania oraz ich zawiadomienie o wszczęciu postępowania. 4. Opracowanie analizy funkcji oraz cech zabudowy i zagospodarowania terenu w celu ustalenia wymagań dla nowej zabudowy. 5. Przygotowanie projektu decyzji o warunkach zabudowy. 6. Uzgodnienia w zakresie wynikającym z art. 53 ust. 4 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. 7. Zawiadomienie wszystkich stron postępowania z art Kpa, o zebraniu wszystkich materiałów w sprawie, z informacją o możliwości zapoznania się i złożenia ewentualnych wniosków i zastrzeżeń. 8. Wydanie decyzji, która staje się ostateczna po 14 dniach od daty otrzymania potwierdzenia odbioru wszystkich stron postępowania. 106

107 Tryb postępowania przy wydawaniu decyzji lokalizacji celu publicznego: 1. Rejestracja wniosku w Wydziale Architektury. 2. Rozpatrzenie złożonego wniosku, ewentualne wezwanie inwestora do jego uzupełnienia. 3. Zawiadomienie o wszczęciu postępowania stron postępowania w drodze obwieszczenia. Zawiadomienie inwestora oraz właścicieli i użytkowników wieczystych nieruchomości, na których jest lokalizowana inwestycja w formie pisemnej. 4. Zebranie przez organ materiału dowodowego. 5. Przygotowanie projektu decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. 6. Uzgodnienie projektu decyzji w zakresie wynikającym z art. 53 ust. 4 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. 7. Zawiadomienie o zebraniu materiału dowodowego w sprawie z informacją o możliwości zapoznania się z materiałem i złożenia ewentualnych wniosków i zastrzeżeń stron postępowania w drodze obwieszczenia. Zawiadomienie inwestora oraz właścicieli i użytkowników wieczystych nieruchomości na których jest lokalizowana inwestycja w formie pisemnej. 8. Wydanie decyzji, która staje się ostateczna po upływie 14 dni od daty doręczenia stronom postępowania w drodze obwieszczenia. (doręczenie w drodze obwieszczenia uważa się za dokonane po upływie 14 dni od dnia publicznego ogłoszenia). Nadanie klauzuli ostateczności decyzji następuje po 14 dniach od momentu wpływu ostatniego potwierdzenia odbioru decyzji przez strony postępowania Uzgadnianie Dokumentacji Projektowej (ZUDP) o bezkolizyjnym położeniu projektowanych sieci uzbrojenia terenu Wymagane dokumenty składane w Pracowni Mapy Numerycznej: Wniosek. 3 egzemplarze projektu usytuowania sieci uzbrojenia terenu ( oryginał + kopie). Warunki techniczne podłączenia obiektu do istniejących sieci uzbrojenia terenu uzyskane od jednostek zarządzających sieciami. Orientacja w skali 1 : Dla wszystkich sieci uzbrojenia terenu oraz przyłączy znajdujących się na terenach dróg uzgodnienie z Miejskim Zarządem Dróg i Komunikacji jako zarządcy dróg. Dla wszystkich sieci uzbrojenia terenu oraz przyłączy do działek niezabudowanych: a) decyzje o warunkach zabudowy + załącznik graficzny lub decyzję o lokalizacji inwestycji celu publicznego (w przypadku, gdy nie obowiązują miejscowe szczegółowe plany zagospodarowania przestrzennego miasta), b) wypis i wyrys z miejscowego szczegółowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta. Przedłożony do uzgodnienia projekt podlega ocenie w zakresie: Zgodności z wnioskiem o uzgodnienie. 107

108 Prawidłowości mapy wykorzystanej do projektowania w zakresie: obszaru, skali, treści, aktualności i czytelności oraz klauzul przyjęcia do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. Czytelności graficznej projektowanych elementów. Nowoprojektowane elementy ujawniane są w treści mapy zasadniczej, wystawiany jest rachunek i podpisana zostaje opinia oraz mapy z projektowanymi sieciami uzbrojenia terenu. Uzgodnienie zachowuje ważność przez okres 3 lat od dnia wydania opinii. Uzgodnienie traci ważność w przypadku, gdy inwestor albo organy administracji architektoniczno-budowlanej lub nadzoru budowlanego powiadomią zespół o utracie ważności, zmianie lub uchyleniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, zatwierdzeniu projektu budowlanego oraz pozwoleniu na budowę. Informacje na temat procedur w powyższej sprawie znajdują się na: Załatw sprawę Geodezja Pracownia Mapy Numerycznej Uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego Podstawę prawną uzyskania pozwolenia wodnoprawnego stanowią przepisy ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tj. Dz. U. z 2012r., poz. 145). Pozwolenie wodnoprawne wydaje się na wniosek. Do wniosku dołącza się: operat wodnoprawny, zwany dalej operatem (sporządzony zgodnie z art. 132 ustawy Prawo wodne), decyzję o lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzję o warunkach zabudowy, jeżeli jest ona wymagana w przypadku wniosku o wydanie pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzenia wodnego, opis prowadzenia zamierzonej działalności sporządzony w języku nietechnicznym. Pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urządzeń wodnych może być wydane na podstawie projektu tych urządzeń, jeżeli projekt ten odpowiada wymaganiom operatu (art. 132). Dołącza się wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta. Do wniosku o wydanie pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód podziemnych oraz na odwodnienie zakładu górniczego lub obiektu budowlanego dołącza się dokumentację hydrogeologiczną, o ile jej sporządzenie wynika z przepisów odrębnych. Do wniosku o wydanie pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzenie do urządzeń kanalizacyjnych ścieków przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego określone w przepisach wydanych na podstawie art. 45a ust.1 cyt. ustawy Prawo wodne, oprócz operatu 108

109 wodnoprawnego i opisu prowadzenia zamierzonej działalności sporządzonego w języku technicznym, dołącza się zgodę właściciela tych urządzeń. Pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urządzeń wodnych wygasa w przypadku (art. 135 pkt 3 cyt. ustawy Prawo wodne), gdy inwestor nie rozpoczął wykonywania urządzeń wodnych w terminie 3 lat od dnia, w którym pozwolenie wodnoprawne na wykonanie tych urządzeń stało się ostateczne. Pozwolenie wodnoprawne jest wymagane na: 1) szczególne korzystanie z wód: a) pobór oraz odprowadzanie wód powierzchniowych lub podziemnych, b) wprowadzenie ścieków do wód lub do ziemi, c) piętrzenie oraz retencjonowanie śródlądowych wód powierzchniowych, d) korzystanie z wód do celów energetycznych, e) wydobywanie z wód kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów, a także wycinanie roślin z wód lub brzegu, f) rybackie korzystanie ze śródlądowych wód powierzchniowych. 2) regulację wód oraz zmianę ukształtowania terenu na gruntach przylegających do wód, mającą wpływ na warunki przepływu wody; 3) wykonanie urządzeń wodnych, a w szczególności: a) budowle: piętrzące, upustowe, przeciwpowodziowe i regulacyjne, a także kanały i rowy, b) zbiorniki, obiekty zbiorników i stopni wodnych, c) stawy rybne oraz stawy przeznaczone do oczyszczania ścieków, rekreacji lub innych celów, d) obiekty służące do ujmowania wód powierzchniowych oraz podziemnych, e) obiekty energetyki wodnej, f) wyloty urządzeń kanalizacyjnych służące do wprowadzania ścieków do wód lub urządzeń wodnych oraz wyloty urządzeń służące do wprowadzania wody do wód lub urządzeń wodnych g) mury oporowe, bulwary, nabrzeża, pomosty, przystanie, kąpieliska. 4) rolnicze wykorzystanie ścieków, w zakresie nieobjętym zwykłym korzystanie z wód; 5) długotrwałe obniżenie poziomu zwierciadła wody podziemnej; 6) piętrzenie wody podziemnej; 7) gromadzenie ścieków oraz odpadów w obrębie obszarów górniczych utworzonych dla wód leczniczych; 8) odwodnienie obiektów lub wykopów budowlanych; 9) wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych, będących własnością innych podmiotów, ścieków przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego określone w przepisach wydanych na podstawie art. 45a ust. 1. Przepisy ustawy dotyczące: 1) urządzeń wodnych stosuje się odpowiednio do: a) urządzeń melioracji wodnych niezaliczonych do urządzeń wodnych, 109

110 b) prowadzonych przez wody powierzchniowe obiektów mostowych, rurociągów, linii energetycznych, linii telekomunikacyjnych oraz innych urządzeń, c) obiektów budowlanych oraz robót wykonywanych na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią, d) robót w wodach oraz innych robót, które mogą być przyczyną zmiany naturalnych przepływów wód, stanu wód stojących i wód podziemnych. 2) wykonania urządzeń wodnych stosuje się odpowiednio do budowy, rozbudowy, przebudowy, rozbiórki lub likwidacji tych urządzeń, z wyłączeniem robót związanych z utrzymywaniem urządzeń wodnych w celu zachowania ich funkcji. Szczegółowe informacje związane z wydaniem pozwoleń wodnoprawnych znajdują się na: Załatw sprawę Ochrona środowiska, rolnictwo Uzyskanie zezwolenia na usunięcie drzew i krzewów Podstawę prawną uzyskania zezwolenia stanowią przepisy ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody. Wymagane dokumenty: wniosek załączniki: a) podkład geodezyjny lub szkic sytuacyjny z ponumerowanymi i zaznaczonymi drzewami i krzewami, b) tytuł prawny władania nieruchomością, c) zgoda właściciela posesji, na której rosną drzewa i krzewy o ile przedmiotowa działka nie stanowi własności posiadacza nieruchomości. Zezwolenie w formie decyzji administracyjnej wydaje się w terminie 30 dni od daty złożenia wniosku (w sprawach skomplikowanych termin może zostać wydłużony). Przed jej wydaniem pracownik Urzędu wraz z posiadaczem nieruchomości dokona wizji lokalnej. Szczegółowe informacje dotyczące zezwoleń na usunięcie drzew i krzewów dostępna są na : Załatw sprawę Ochrona środowisko, rolnictwo Uzyskanie pozwolenia na budowę Pozwolenie na budowę może być wydane wyłącznie temu, kto: 110 złożył wniosek w tej sprawie w terminie ważności decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

111 złożył oświadczenie, pod rygorem odpowiedzialności karnej, o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. Dla terenów objętych miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, przed wykonaniem projektu budowlanego, należy zapoznać się z zapisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w celu stwierdzenia zgodności planowanej budowy z planem. Wymagane dokumenty: wniosek załączniki: a) ostateczna decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, b) oświadczenie według wzoru pod rygorem odpowiedzialności karnej, o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, c) 4 egzemplarze projektu budowlanego wraz z opiniami, uzgodnieniami, pozwoleniami i innymi dokumentami wymaganymi przepisami szczególnymi, tj. min. decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, o której mowa w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, zezwolenie Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków dla obiektów i obszarów wpisanych do rejestru zabytków oraz objętych ochroną konserwatorską, oświadczenie właściwego zarządcy drogi o możliwości połączenia działki z drogą publiczną zgodnie z przepisami o drogach publicznych, oświadczenia właściwych jednostek organizacyjnych o zapewnieniu dostaw energii, wody, ciepła i gazu, odbioru ścieków oraz warunkach przyłączenia obiektu do sieci oraz zaświadczeniem, o którym mowa w art. 12 ust. 7 ustawy Prawo budowlane, d) pełnomocnictwo (upoważnienie) udzielone osobie działającej w imieniu inwestora, e) wypis z Krajowego Rejestru Sądowego (w przypadku wnioskodawcy będącego osobą prawną). Przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę organ sprawdza: Zgodność projektu budowlanego z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu, a także wymaganiami ochrony środowiska, w szczególności określonymi w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, o której mowa w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Zgodność projektu zagospodarowania działki lub terenu z przepisami, w tym technicznobudowlanymi. Kompletność projektu budowlanego i posiadanie wymaganych opinii, uzgodnień, pozwoleń i sprawdzeń oraz informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Wykonanie projektu przez osobę posiadającą wymagane uprawnienia budowlane i legitymującą się aktualnym na dzień opracowania projektu zaświadczeniem. W razie stwierdzenia naruszeń w w/w zakresie, organ nakłada postanowieniem obowiązek usunięcia wskazanych nieprawidłowości, określając termin ich usunięcia, a po jego bezskutecznym upływie wydaje decyzję o odmowie udzielenia pozwolenia na budowę. 111

112 Ulgi dla inwestorów Decyzja jest wydawana w terminie miesiąca od dnia złożenia wniosku oraz wymaganych załączników. W sprawach szczególnie skomplikowanych termin ten wynosi 2 miesiące. Roboty budowlane można rozpocząć jedynie na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę. Decyzja o pozwoleniu na budowę wygasa, jeżeli budowa nie została rozpoczęta przed upływem 3 lat od dnia, w którym decyzja ta stała się ostateczna lub budowa została przerwana na czas dłuższy niż 3 lata. Dokumentacja związana z uzyskaniem pozwolenia oraz opis procedury znajduje się na: Załatw sprawę Architektura 5.2 Udogodnienia formalno-prawne w Gminie dla przyszłego Inwestora Jednostki samorządu terytorialnego mogą kształtować klimat inwestycyjny na swoim obszarze między innymi poprzez umożliwienie ubiegania się o ulgi i zwolnienia z podatków lokalnych. W porównaniu do innych miast regionu Radom oferuje potencjalnym inwestorom szerokie możliwości wsparcia nowych inwestycji. Schemat 5. Ulgi dla inwestorów na terenie Radomia Zwolnienie z podatku od nieruchomości Zwolnienie z podatku od nieruchomości oraz środków transportowych Ulgi w czynszu dzierżawnym Zwolnienie z podatku dochodowego Źródło: opracowanie własne Ulgi podatkowe oraz zachęty oferowane inwestorom muszą być zgodne z polskim i unijnym prawodawstwem regulującym zasady udzielania pomocy publicznej przedsiębiorcom. Z tego względu zwolnienia z podatku od nieruchomości oraz środków transportu obowiązują do 31 grudnia 2013 roku. W zależności od aktów prawnych na poziomie europejskim i krajowym podjęte zostaną przez władze Radomia dalsze kroki 112

113 umożliwiające wsparcie inwestorów dokonujących inwestycji na terenie miasta. Tworzenie przyjaznego klimatu inwestycyjnego w Radomiu daje podstawy aby twierdzić, iż w przypadku możliwości wynikających z aktów nadrzędnych, w Radomiu inwestorzy będą mogli skorzystać w kolejnych latach z nowych zachęt. Podstawowe dane dotyczące możliwości korzystania przez inwestorów z ulg związanych z przeprowadzeniem inwestycji zebrano w poniższej tabeli. Szczegółowe warunki oraz tryby otrzymania wsparcia znajdują się w podanych aktach prawnych. Tabela 44. Charakterystyka ulg dla inwestorów na terenie Radomia Zwolnienie z podatku od nieruchomości Zwolnienie od podatku od nieruchomości oraz środków transportu Ulgi w czynszu dzierżawnym Podstawa prawna Przedmiot zwolnienia Podmioty uprawnione Uchwała Rady Miejskiej w Radomiu nr 118/2007 z dnia r. w sprawie udzielenia pomocy de minimis w formie zwolnienia z podatku od nieruchomości. Grunty, budynki, budowle lub ich części będące nową inwestycją i stanowiące własność lub znajdujące się w użytkowaniu wieczystym przedsiębiorcy. Przedsiębiorcy, którzy po raz pierwszy zrealizują na terenie Radomia nową inwestycję z wyłączeniem inwestycji przeznaczonej do działalności handlowej. Przedsiębiorcy, którzy zrealizują na terenie Radomia nową inwestycję z wyłączeniem inwestycji przeznaczonej do działalności handlowej, Uchwała nr 165/2011 Rady Miejskiej w Radomiu z dnia 29 sierpnia w sprawie udzielenia zwolnienia od podatku od nieruchomości oraz podatku od środków transportowych. Grunty, budynki, budowle lub ich części związane z działalnością gospodarczą, stanowiące własność lub będące w użytkowaniu wieczystym przedsiębiorcy oraz środki transportu związane z działalnością gospodarczą, stanowiące własność przedsiębiorcy Przedsiębiorcy, który zrealizują na terenie Radomia nową inwestycję i utworzą na terenie Radomia nie mniej niż 3 miejsca pracy związane z tą inwestycją Zarządzenie nr 1897/2009 Prezydenta Miasta Radomia z dnia 26 marca 2009 r w sprawie ustalenia minimalnych stawek czynszu dzierżawnego nieruchomości położonych w poszczególnych strefach miasta przeznaczonych pod tereny inwestycyjne oraz ustalenia wysokości odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowiących własność Gminy Miasta Radomia i miasta na prawach powiatu - Radom. Nieruchomości gruntowe niezabudowane obejmujące działki inwestycyjne przeznaczone pod zabudowę usługową i przemysłową. Bonifikata od czynszu dzierżawnego w wysokości 75% stawki obowiązującej w danej strefie do czasu zakończenia realizacji inwestycji na przedmiocie dzierżawy, Przedsiębiorcy podejmujący inwestycje na nieruchomościach gruntowych niezabudowanych obejmujących działki inwestycyjne przeznaczone pod zabudowę usługową i przemysłową 113

114 Okres zwolnienia pod warunkiem, że w wyniku tej inwestycji utworzono co najmniej 5 nowych miejsc pracy w przedsiębiorstwie podatnika Dla pierwszych inwestycji danego inwestora na terenie miasta zwolnienie przysługuje na okres do 3 lat, jednak nie dłużej niż do Dla nowych inwestycji: 1 rok: inwestycja zakończona do i 5 nowych miejsc pracy utrzymanych przez cały okres trwania zwolnienia 2 lat: inwestycja zakończona do i 15 nowych miejsc pracy utrzymanych przez cały okres trwania zwolnienia 3 lat: inwestycja zakończona do i 25 nowych miejsc pracy utrzymanych przez cały okres trwania zwolnienia 4 lat: inwestycja zakończona do i 35 nowych miejsc pracy utrzymanych przez cały okres trwania zwolnienia 5 lat: inwestycja zakończona do i 45 nowych miejsc pracy utrzymanych przez cały okres trwania zwolnienia Zwolnienia na okres: 1 roku jeżeli podatnik utworzył nie mniej niż 3 do 5 włącznie miejsc pracy 2 lat jeżeli podatnik utworzył nie mniej niż 6 do 10 włącznie miejsc pracy. 3 lat jeżeli podatnik utworzył nie mniej niż 11 do 15 włącznie miejsc pracy 5 lat jeżeli podatnik utworzył 16 lub więcej miejsc pracy Identyczne warunki czasowe oraz pułapy zatrudnienia dotyczą zwolnień od środków transportu pojazdów związanych z działalnością gospodarczą, stanowiące własność przedsiębiorcy, który zrealizuje na terenie Radomia nową inwestycję i utworzy na terenie Radomia nie mniej niż 3 miejsc pracy. Nie dłużej niż przez okres 24 miesięcy od dnia zawarcia umowy dzierżawy. 114

115 Okres obowiązywania Obowiązuje do Warunkiem uzyskania zwolnienia jest zakończenie inwestycji i utworzenie nowych miejsc pracy do r. Pomoc udzielana może być do dnia r. Nieokreślony Źródło: opracowanie własne W Radomiu znajdują się obszary objęte Tarnobrzeską Specjalną Strefą Ekonomiczną EURO-PARK WISŁOSAN. TSSE została ustanowiona Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 września 1997 r. w sprawie ustanowienia tarnobrzeskiej specjalnej strefy ekonomicznej (Dz. U. Nr 135, poz. 907 z późn.zm.) na mocy delegacji ustawowej zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 20 października 1994r. o specjalnych strefach ekonomicznych (t. jedn. Dz. U. z 2007r., Nr 42, poz. 274 z późn.zm.) i obowiązuje do dnia 31 grudnia 2020r. Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą na terenie Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej EURO-PARK WISŁOSAN może ubiegać się o uzyskanie pomocy publicznej w formie zwolnień podatkowych. Zezwolenia można udzielić na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie działalności produkcyjnej i usługowej, z wyłączeniem działalności w zakresie: wytwarzania materiałów wybuchowych, wyrobów tytoniowych, przetwarzania paliw silnikowych, a także wyrobu, rozlewu i przetwarzania napojów alkoholowych oraz spirytusu przeznaczonego na cele inne niż produkcja biokomponentów, prowadzenia ośrodków gier, o których mowa w ustawie z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. Nr 201, poz. 1540), usług instalowania, napraw, konserwacji i remontu maszyn i urządzeń wykorzystywanych do prowadzenia działalności gospodarczej na terenie strefy, usług związanych z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków; osadów ze ścieków kanalizacyjnych, określonych w sekcji E w dziale 37 Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług ustanowionej rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 29 października 2008 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) (Dz. U. Nr 207, poz i Nr 220, poz oraz z 2009 r. Nr 33, poz. 256 i Nr 222, poz. 1753), zwanej dalej PKWiU, usług związanych ze zbieraniem, przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów; odzysku surowców wtórnych, określonych w sekcji E w dziale 38 PKWiU, z wyjątkiem: o odpadów innych niż niebezpieczne nadających się do recyklingu określonych w kategorii , o odpadów niebezpiecznych określonych w pozycjach: , , oraz w podkategorii , o odpadów rozpuszczalników organicznych określonych w kategorii , o usług w zakresie odzysku surowców; surowców wtórnych określonych w grupie 38.3; usług związanych z rekultywacją i pozostałych usług związanych z gospodarką odpadami, określonych w sekcji E w dziale 39 PKWiU, obiektów budowlanych i robót budowlanych, określonych w sekcji F PKWiU, 115

116 handlu hurtowego i detalicznego, naprawy pojazdów samochodowych, włączając motocykle, oraz usług związanych z zakwaterowaniem i usług gastronomicznych, określonych w sekcjach G i I PKWiU, usług holowania w transporcie drogowym, określonych w sekcji H w podkategorii PKWiU, usług licencyjnych w zakresie informacji i komunikacji, określonych w sekcji J PKWiU, związanych z: o nabywaniem praw do książek, broszur, ulotek, map określonych w kategorii , o nabywaniem praw do korzystania z wykazów i list, w szczególności adresowych, telefonicznych określonych w kategorii , o nabywaniem praw do czasopism i pozostałych periodyków określonych w kategorii , o nabywaniem praw do pozostałych wyrobów drukowanych określonych w kategorii , o nabywaniem praw do korzystania z gier komputerowych określonych w kategorii , o nabywaniem praw do korzystania z programów komputerowych określonych w kategorii ; usług w zakresie informacji i komunikacji, określonych w sekcji J PKWiU, związanych z: o produkcją filmów, nagrań wideo, programów telewizyjnych, nagrań dźwiękowych i muzycznych, określonych w dziale 59, z wyjątkiem usług związanych z wydawaniem nagrań dźwiękowych i muzycznych określonych w kategorii , o nadawaniem programów ogólnodostępnych i abonamentowych określonych w dziale 60, o pozostałych usług w zakresie informacji określonych w grupie 63.9; usług finansowych i ubezpieczeniowych oraz usług związanych z obsługą rynku nieruchomości, określonych w sekcjach K i L PKWiU, usług profesjonalnych, naukowych i technicznych, określonych w sekcji M PKWiU, z wyjątkiem: o usług w zakresie audytu finansowego określonych w kategorii , o usług rachunkowo-księgowych określonych w kategorii , o usług w zakresie badań i analiz technicznych określonych w grupie 71.2, o usług w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych określonych w dziale 72; usług administrowania i usług wspierających, określonych w sekcji N PKWiU, z wyjątkiem usług centrów telefonicznych (call center) określonych w grupie 82.2, usług administracji publicznej i obrony narodowej; usług w zakresie obowiązkowych zabezpieczeń społecznych, oraz edukacji, usług w zakresie opieki zdrowotnej i pomocy społecznej, usług kulturalnych, rozrywkowych, sportowych i rekreacyjnych, określonych w sekcjach O-R PKWiU, pozostałych usług określonych w sekcji S PKWiU, z wyjątkiem usług naprawy i konserwacji komputerów i sprzętu komunikacyjnego określonych w grupie 95.1 PKWiU, usług gospodarstw domowych i usług świadczonych przez organizacje i zespoły eksterytorialne, określonych w sekcjach T i U PKWiU, działalności gospodarczej, na której prowadzenie jest wymagane posiadanie koncesji, zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, z późn. zm.1)). określonym w art. 1 ust. 2-6 rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 06 sierpnia 2008 r. 116

117 Pomoc publiczna udzielana przedsiębiorcy w formie zwolnień podatkowych stanowi pomoc regionalną: kosztów nowej inwestycji tworzenia nowych miejsc pracy. Wielkość pomocy z tytułu kosztów nowej inwestycji stanowi iloczyn maksymalnej intensywności pomocy określonej dla danego obszaru i kosztów inwestycji kwalifikujących się do objęcia pomocą. Wielkość pomocy z tytułu tworzenia nowych miejsc pracy obliczana jest jako iloczyn maksymalnej intensywności pomocy określonej dla danego obszaru i dwuletnich kosztów pracy nowo zatrudnionych pracowników. Warunkiem udzielenia pomocy z tytułu nowej inwestycji jest udział środków własnych przedsiębiorcy, rozumianych jako środki, które nie zostały uzyskane w ramach udzielonej mu pomocy, wynoszących co najmniej 25% całkowitych kosztów kwalifikowanych inwestycji. Utworzenie nowych miejsc pracy oznacza przyrost netto miejsc pracy w danym przedsiębiorstwie w związku z realizacją nowej inwestycji w stosunku do średniego zatrudnienia w okresie 12 miesięcy przed dniem uzyskania zezwolenia. Dwuletnie koszty nowo zatrudnionych pracowników obejmują koszty płacy brutto tych pracowników, powiększone o składki obowiązkowe, takie jak składki na ubezpieczenie społeczne, ponoszone przez przedsiębiorcę od dnia zatrudnienia tych pracowników. Pomoc przeznaczona na nowe inwestycje może być udzielana wraz z pomocą na tworzenie nowych miejsc pracy, pod warunkiem że łącznie wielkość tych pomocy nie przekracza maksymalnej wielkości pomocy, przy czym dopuszczalną wielkość pomocy określa się jako iloczyn maksymalnej intensywności pomocy i wyższej kwoty kosztów: nowej inwestycji lub dwuletnich kosztów pracy nowo zatrudnionych pracowników. Pomoc z tytułu kosztów nowej inwestycji lub tworzenia nowych miejsc pracy może być udzielana łącznie z inną pomocą na nowe inwestycje lub tworzenie nowych miejsc pracy, bez względu na jej źródło i formę, pod warunkiem że łącznie wartość tej pomocy nie przekroczy dopuszczalnej wielkości pomocy. Maksymalna intensywność pomocy dla inwestycji realizowanych w Radomiu na terenie TSEE EURO-PARK WISŁOSAN wynosi 50% kosztów kwalifikujących się do objęcia tą pomocą. W przypadku województwa mazowieckiego podstawowa intensywność wsparcia wynikająca z mapy pomocy regionalnej wynosi 30%. Mapa pomocy regionalnej wprowadzona została Rozporządzeniem Rady Ministrów z r. i określa maksymalny procentowy poziom wsparcia na terenie poszczególnych województw. Przedsiębiorcy z sektora MŚP, za wyjątkiem prowadzących działalność gospodarczą w sektorze transportu, mogą zwiększyć podstawowe poziomy intensywności pomocy odpowiednio: Kategoria przedsiębiorstwa Liczba osób zatrudnionych Roczny obrót Całkowity bilans roczny o 20% w przypadku mikro i małych przedsiębiorców lub ŚREDNIE < mln euro 43 mln euro o 10% w przypadku średnich przedsiębiorców. MAŁE <50 10 mln euro 10 mln euro Dane brane pod uwagę przy ustaleniu statusu przedsiębiorstwa przedstawiono obok. MIKRO <10 2 mln euro 2 mln euro 117

118 W przypadku pomocy regionalnej udzielanej przedsiębiorcy na realizację dużego projektu inwestycyjnego maksymalną wielkość pomocy ustala się według wzoru: gdzie poszczególne symbole oznaczają: I = R x (50 mln euro + 0,5 x B + 0,34 x C) I - maksymalną wartość pomocy dla dużego projektu inwestycyjnego, R - intensywność pomocy dla obszaru lokalizacji inwestycji, B - wielkość kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą powyżej równowartości 50 mln euro nieprzekraczającą równowartości 100 mln euro C - wielkość kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą przekraczającą równowartość 100 mln euro. Przez duży projekt inwestycyjny należy rozumieć nową inwestycję, podjętą w okresie trzech lat przez jednego lub kilku przedsiębiorców, w przypadku której środki trwałe są połączone ze sobą w sposób ekonomicznie niepodzielny oraz której koszty kwalifikujące się do objęcia pomocą przekraczają równowartość 50 mln euro i zostały obliczone według kursu ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na podstawie cen i kursów wymiany z dnia udzielenia zezwolenia. Zwolnienia przysługują aż do wyczerpania dopuszczalnej pomocy regionalnej, pod warunkiem utrzymania wymaganego okresu trwałości dla przedsiębiorstw z sektora MŚP 3 lata, dla dużych przedsiębiorstw 5 lat. Zwolnienia od podatku dochodowego z tytułu kosztów nowej inwestycji lub kosztów nowych miejsc pracy, przysługują wyłącznie z tytułu działalności prowadzonej na terenie strefy. W przypadku prowadzenia przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej również poza obszarem strefy, działalność prowadzona na terenie strefy musi być wydzielona organizacyjnie (w tym w szczególności księgowo i kadrowo), a wielkość zwolnienia określa się w oparciu o dane jednostki organizacyjnej prowadzącej działalność wyłącznie na terenie strefy. Za wydatki kwalifikujące się do objęcia pomocą uznaje się koszty związane z realizacją inwestycji, pomniejszone o naliczony podatek od towarów i usług oraz o podatek akcyzowy (jeżeli możliwość ich odliczeń wynika z odrębnych przepisów), poniesione na terenie strefy w trakcie obowiązywania zezwolenia, będące: ceną nabycia gruntów lub prawa ich wieczystego użytkowania, ceną nabycia albo kosztem wytworzenia we własnym zakresie środków trwałych pod warunkiem zaliczenia ich zgodnie z odrębnymi przepisami - do składników majątku podatnika, kosztem rozbudowy lub modernizacji istniejących środków trwałych, ceną nabycia wartości niematerialnych i prawnych (WNiP) związanych z transferem technologii poprzez nabycie praw patentowych, licencji, know-how lub nieopatentowanej wiedzy technicznej, kosztem związanym z najmem lub dzierżawą gruntów, budynków i budowli - pod warunkiem, że okres najmu lub dzierżawy trwa co najmniej 5 lat, a w przypadku małych i średnich przedsiębiorców - co najmniej 3 lata, licząc od przewidywanego terminu zakończenia nowej inwestycji, ceną nabycia aktywów innych niż grunty, budynki i budowle objęte najmem lub dzierżawą, w przypadku gdy najem lub dzierżawa ma postać leasingu finansowego oraz obejmuje zobowiązanie do nabycia aktywów z dniem upływu okresu najmu lub dzierżawy. Minimalna wysokość kosztów inwestycyjnych wynosi 100 tys. euro wg kursu ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski z dnia udzielenia zezwolenia. 118

119 6 Elementy planu promocyjnego terenów inwestycyjnych miasta Radomia 119