Zasiedzenie służebności gruntowej

Transkrypt

1 Grzegorz Wolak Zasiedzenie służebności gruntowej Glosa do uchwały składu siedmiu sędziów SN z 9 sierpnia 2011 r. (III CZP 10/11) 1 Wykonanie trwałego i widocznego urządzenia przez posiadacza nieruchomości w zakresie służebności gruntowej drogi dojazdowej jest przesłanką zasiedzenia tej służebności (art. 292 k.c.). Sąd Najwyższy w składzie zwykłym skierował do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi siedmiu sędziów pytanie prawne odnoszące się do tego, czy wykonanie trwałego i widocznego urządzenia przez posiadacza służebności gruntowej jest konieczną przesłanką zasiedzenia przez niego tej służebności (art. 292 k.c.). Sąd podjął uchwałę stwierdzającą, że wykonanie trwałego i widocznego urządzenia przez posiadacza nieruchomości w zakresie służebności gruntowej drogi dojazdowej jest przesłanką zasiedzenia tej służebności (art. 292 k.c.) 2. Pogląd prawny wyrażony w tej uchwale zasługuje na aprobatę. W stanie faktycznym sprawy, na kanwie której zapadła glosowana uchwała, z działki należącej do rodziny P. nie było bezpośredniego wyjazdu na drogę publiczną, konieczny był przejazd przez dwie zabudowane posesje należące do sąsiadów. Rodzina P. korzystała z tej drogi od 50 lat. W ciągu ostatnich 20 lat jeden z odcinków drogi był utwardzany przez właściciela nieruchomości, jednak po powstaniu sporu o to, kto jest zobowiązany do utwardzenia drogi, właściciel uniemożliwił swobodny przejazd. Antoni P. wystąpił wówczas do sądu o zasiedzenie służebności gruntowej drogi koniecznej. Sądy pierwszej i drugiej instancji nie uwzględniły żądania powoda, uznając, że nie został spełniony jeden z warunków określonych w art. 292 k.c., zgodnie z którym służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Uznały także, że służebność gruntowa stanowi istotne ograniczenie prawa własności i przy stwierdzaniu jej nabycia w drodze zasiedzenia niezbędne jest szczegółowe ustalenie, czy zostały spełnione ustawowe przesłanki nabycia tego prawa (zob. postanowienie SN z 18 kwietnia 2008 r., II CSK 627/07, LexPolonica nr ). W realiach sprawy nie zostały one, zdaniem sądów obu instancji, spełnione. Prima facie w świetle dyrektyw wykładni językowej wydawać by się mogło, że pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w glosowanej uchwale nie zasługuje na aprobatę i w sposób

2 nieuprawniony zawęża zakres hipotezy normy prawnej zawartej w art. 292 zd. pierwsze k.c. Artykuł 292 zd. pierwsze k.c. stanowi, że służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Rozwiązanie takie przyjęte było zresztą również w art dekretu z 11 października 1946 r. Prawo rzeczowe (Dz.U. Nr 57, poz. 319 ze zm.). W literaturze wyciąga się dwa zasadnicze, a przy tym niesporne wnioski. Pierwszy że takie ujęcie ogranicza katalog służebności gruntowych powstających w wyniku ich zasiedzenia do tzw. służebności czynnych, związanych wyłącznie z prawem korzystania w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej. Drugi że samo posiadanie służebności gruntowej nie jest wystarczającą podstawą jej nabycia w drodze zasiedzenia. W przepisie tym nic nie mówi się natomiast o tym, że to trwałe i widoczne urządzenie winno być zbudowane (wzniesione, urządzone, zainstalowane) przez posiadacza służebności. Właśnie argument, że w art. 292 zd. pierwsze k.c. ustawodawca nigdzie nie ustanowił takiego wymogu jest podnoszony przez zwolenników stanowiska liberalnego 3, w świetle którego nabycie służebności gruntowej polegającej na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia nie jest wyłączone z tego względu, że urządzenie to zostało wykonane przez właściciela nieruchomości obciążonej. Stosownie do paremii lege non distinguente nec nostrum est distinguere uprawnionym mogłoby się zatem wydawać przyjęcie, że zasiedzenie służebności gruntowej możliwe jest niezależnie od tego, która osoba wzniosła (zbudowała, urządziła, zainstalowała) trwałe i widoczne urządzenie, byleby tylko spełnione zostały wymienione niżej przesłanki tego zasiedzenia. 1. Posiadanie służebności, które błędnie określane jest niekiedy w literaturze i orzecznictwie jako samoistne posiadanie służebności. W pełni słuszne jest stwierdzenie J. Ignatowicza, że przy zasiedzeniu służebności oczywiście w rachubę nie wchodzi tak jak w wypadku nabycia własności posiadanie samoistne, lecz posiadanie służebności (art. 352 k.c.), tzn. faktyczne korzystanie z cudzego gruntu w taki sposób, jak to czyni osoba, której przysługuje służebność 4. Posiadanie to, zgodnie z dość jednolitym stanowiskiem Sądu Najwyższego i przeważającym stanowiskiem doktryny, uznać należy przy tym za posiadanie zależne. Nie może przeto nabyć ze względu na brak przesłanki posiadania służebności w drodze zasiedzenia taki właściciel, który korzysta z cudzej nieruchomości tylko dzięki grzeczności (uprzejmości) sąsiada. Osoba, która w taki sposób korzysta z cudzej nieruchomości, jest bowiem jedynie prekarzystą. 2. Upływ czasu został ustalony na dwadzieścia lat w przypadku dobrej wiary w chwili uzyskania posiadania służebności oraz trzydzieści lat w razie złej wiary, przy czym w złej wierze jest także ten, kto wykonuje służebność na podstawie zezwolenia właściciela nieruchomości obciążonej, ale udzielonego bez zachowania formy aktu notarialnego wymaganej w art k.c Trwałe i widoczne urządzenie takim urządzeniem w rozumieniu art. 292 k.c. jest tylko rezultat świadomego działania człowieka, uzewnętrzniony w trwałej postaci widocznych przedmiotów czy urządzeń, wymagających do ich powstania pracy ludzkiej, podjęty w celu przystosowania gruntu obciążonego jako drogi 6. Warto wskazać, że urządzenia te nie muszą

3 być trwale z gruntem obciążonym związane jako jego części składowe. Pojęcie urządzenia w rozumieniu art. 292 k.c. nie może być przy tym ograniczone w żadnym razie do definicji języka potocznego, według której za urządzenie nie mogłaby być uznana wybudowana droga służąca wykonywaniu np. służebności przejazdu, nasypy, groble, mosty. Z uwagi na ramy glosy zagadnienia tego bliżej tu nie omawiam. O ile dyrektywy wykładni systemowej nie wnoszą niczego nowego do interpretacji art. 292 zd. pierwsze k.c. niż to, co wynika z wykładni językowej, o tyle przejście na grunt argumentów wykładni celowościowej (funkcjonalnej), wbrew stanowisku części doktryny, prowadzi do odmiennych wniosków. W tym kontekście należy mieć na względzie, że nabycie służebności gruntowej, w tym także drogi dojazdowej przez zasiedzenie, następuje kosztem uprawnień właściciela nieruchomości obciążonej (określanej też jako potencjalnie służebna). W związku z powyższym przepis dopuszczający nabycie tego prawa i pozwalający na ograniczenie zakresu władztwa właściciela nieruchomości obciążonej powinien być interpretowany ścieśniająco (zawężająco, restrykcyjnie). Ponadto z kilku możliwych wyników jego wykładni (różne są wszak sposoby interpretacji przepisów prawnych) wybrać należałoby konsekwentnie ten, który najmniej uderza we właściciela nieruchomości obciążonej. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 maja 1999 r., SK 9/98 7, uznał art. 292 k.c. za zgodny z art. 64 ust. 3 Konstytucji RP. W ocenie Trybunału (uwagi ze względu na treść art. 288 k.c., art w zw. z art. 251 i 288 k.c., art. 291 i 294 k.c.) właściciel nie traci wszystkich atrybutów składających się na treść prawa własności i może je nadal skutecznie chronić. Powyższe względy wskazują, że regulacji wynikającej z art. 292 k.c. nie można zarzucić naruszenia istoty prawa własności. Tym samym nie ma podstaw do uznania go za sprzeczny z art. 31 ust. 3 i art. 64 ust. 3 Konstytucji. W orzeczeniu tym Trybunał odniósł się także do kwestii tego, przez kogo powinno być wzniesione trwałe i widoczne urządzenia, podnosząc, iż: 1. Wprowadzenie ograniczenia prawa własności w art. 292 k.c. podyktowane jest dla ochrony praw innych osób. W stosunkach sąsiedzkich niejednokrotnie jest celowe a czasem ze względów gospodarczych nawet konieczne korzystanie z cudzej nieruchomości, nie w pełnym, lecz w ograniczonym zakresie. Z przepisów odnoszących się do omawianej instytucji wynika, iż są one wyrazem swego rodzaju ustępstwa na rzecz stworzenia warunków do korzystania z nieruchomości w sposób zgodny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem przez wszystkich właścicieli. Istnienie wolności i praw innych osób stanowiących także konstytucyjną wartość usprawiedliwia pewne ograniczenie w zakresie wyłącznego korzystania z prawa własności, w celu umożliwienia bądź ułatwienia korzystania z innych nieruchomości. Jednocześnie ograniczenia te nie są tak daleko idące, że naruszają istotę prawa własności, nie prowadzą bowiem do pozbawienia tego prawa w całości, a jedynie do jego uszczuplenia (zawężenia). 2. Instytucję zasiedzenia służebności gruntowej ustawodawca traktuje w szczególny sposób. W myśl art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie, ale tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Powyższe

4 ograniczenie podyktowane jest obawą ustawodawcy, aby z możliwości nabycia służebności przez zasiedzenie nie korzystali ci właściciele, którzy korzystają z cudzych nieruchomości tylko dzięki dobrosąsiedzkim stosunkom. Z przepisu art. 292 k.c. i art. 172 k.c., regulującego nabycie w drodze zasiedzenia własności nieruchomości, wynika, że do nabycia w drodze zasiedzenia służebności gruntowej konieczne jest łączne spełnienie trzech przesłanek. Po pierwsze, posiadanie służebności (art. 352 k.c.), tzn. faktyczne korzystanie z cudzego gruntu w taki sposób, jak to czyni osoba, której przysługuje służebność (np. stałe przejeżdżanie przez grunt sąsiedni). Nie może zatem nabyć ze względu na brak przesłanki posiadania służebności w drodze zasiedzenia taki właściciel, który korzysta z sąsiedniej nieruchomości tylko dzięki grzeczności sąsiada. Druga przesłanka zasiedzenia służebności to upływ czasu (dwadzieścia lat w wypadku dobrej wiary i trzydzieści lat w razie złej wiary). Po trzecie, służebność gruntową można nabyć tylko wtedy, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia wykonanego przez posiadacza służebności, a nie przez właściciela nieruchomości. Założenie trwałego i widocznego urządzenia ma stanowić ostrzeżenie dla zainteresowanego właściciela, że jeżeli będzie dalej tolerował korzystanie z jego nieruchomości, może dojść do jej obciążenia. Fakt, że właściciel nie korzysta przez długi czas z przysługującej mu ochrony, pozwala przyjąć, że aprobuje istniejący stan faktyczny. Jeszcze na tle prawa cywilnego austriackiego wyrażono zapatrywanie, że jeżeli osoby uprawnione przez dłuższy czas nie wykonują swoich uprawnień, to nie powinny znajdować ochrony prawnej. Jest to zgodne ze starożytną, powszechnie aprobowaną w demokratycznych państwach prawnych zasadą: Ius civile vigilantibus scriptum est, co oznacza, że prawo cywilne wymaga dbałości zainteresowanego o swoje prawa. Podzielenie przez Trybunał powyższego, rygorystycznego stanowiska było jednym z elementów jego oceny prawnej co do zgodności art. 292 k.c. z Konstytucją RP. Interpretując przepis art. 292 k.c., powinno się to czynić w taki sposób, który nade wszystko chroni prawo własności i który nie pozwala dopuścić do przekształcania się przypadków grzecznościowego korzystania z cudzej nieruchomości w stosunki prawnorzeczowe. Ochrona prawa własności winna wyrażać się właśnie w niedopuszczaniu do zbyt łatwego ograniczenia tego prawa w drodze ustanowienia służebności. Gdyby ustawodawca chciał ułatwić zasiedzenie służebności gruntowej, mógł w art. 292 k.c. nie zastrzegać w ogóle wymogu korzystania z trwałego i widocznego urządzenia, jako jednej z przesłanek nabycia tego prawa. Tak jednak nie uczynił. Wymóg, aby urządzenie to było widoczne (ale też i trwałe), w sposób oczywisty podyktowany jest tym, by manifestowało ono dla właściciela nieruchomości, z której korzysta posiadacz służebności, możliwość ograniczenia jego własności, jeśli przez odpowiednio długi okres czasu tolerował będzie taki stan rzeczy. Korzystanie z cudzej nieruchomości związane z trwałym i widocznym urządzeniem jest na ogół oparte na nieformalnej umowie. Jeżeli natomiast korzystanie z niej nie było poprzedzone umową, to wspomniane urządzenie, wzniesione przez posiadacza służebności, tak mocno ingeruje w prawa właściciela, że stanowi dla niego wyraźne ostrzeżenie przed działaniami osoby nieuprawnionej. Długotrwałe znoszenie

5 (tolerowanie) przez właściciela tych działań usprawiedliwia usankcjonowanie powstałego stanu faktycznego przez obciążenie jego nieruchomości służebnością. Powyższego usprawiedliwienia trudno zaś doszukać się z taką samą mocą w przypadkach korzystania z cudzej nieruchomości, na której właściciel nieruchomości obciążonej w ramach swoich właścicielskich uprawnień wzniósł trwałe i widoczne urządzenie. Jest ono wtedy nierzadko wyrazem uprzejmości i grzeczności w stosunkach sąsiedzkich. Sąsiedztwo nieruchomości czyni uprawnionymi takie grzecznościowe ustępstwa w zakresie korzystania z nich. Przy takim rozumieniu art. 292 zd. pierwsze k.c., jakie wynika z glosowanej uchwały, dezaktualizuje się też obawa o to, że właściciele sąsiednich nieruchomości będą przeszkadzali sobie w korzystaniu z nich w jakimś zakresie tylko z obawy przed tym, że może to grozić zasiedzeniem służebności. Nie należy zapominać o tym, że w tych wypadkach, w których trwałe i widoczne urządzenie wykonał posiadacz służebności drogowej, stanowi ono zawsze zewnętrzną oznakę korzystania z cudzej nieruchomości. Jeżeli zaś urządzenie wykonał właściciel nieruchomości obciążonej, to może ono, ale nie musi, stanowić taką oznakę, co może godzić w sytuację prawną właściciela takiej nieruchomości. Zatem w sytuacji, gdy trwałe i widoczne urządzenie wzniesione zostało przez samego właściciela nieruchomości potencjalnie służebnej, korzystanie z niego przez posiadacza służebności może być dużo częściej niezauważone przez tego właściciela niż w przypadku, gdy urządzenie to zostało wzniesione nie przez niego, lecz kogoś innego. Pamiętać wszak należy, że posiadanie cudzej nieruchomości odpowiadające służebności na nieruchomości nie ma cech trwałości, jak posiadanie rzeczy. Władztwo to, zwłaszcza w przypadku służebności czynności, na gruncie których występuje problematyka ich zasiedzenia, stosowane jest bowiem sporadycznie, okazjonalnie, w miarę potrzeby (np. przechodzenie czy przejeżdżanie przez czyjś grunt) 8. Jak podnosił Z.K. Nowakowski, przy posiadaniu służebności faktyczna władza nad rzeczą jest tak wątpliwa i znikoma, że ustawodawca przyjął tu termin faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości, zamiast faktycznie włada (art. 352 i 285 k.c.) 9. Kwestię trwałości posiadania służebności dostrzegł też zresztą Sąd Najwyższy w wyroku z 31 stycznia 1967 r., III CR 270/66 10, uznając, że posiadania służebności wykonywanego sporadycznie, przypadkowo nie można zakwalifikować jako posiadania i tym samym nie mogłoby ono korzystać z ochrony posesoryjnej. Niekonsekwentne jest stanowisko tych autorów, którzy z jednej strony uznają, że dla zasiedzenia służebności gruntowej nie ma znaczenia to, kto wzniósł trwałe i widoczne urządzenie, z którego korzysta posiadacz służebności, z drugiej zaś strony, są zdania, że w wypadku gdy np. właściciel nieruchomości wyznaczył i umocnił kamieniami znajdującą się na jego gruncie drogę, posiadacz korzystający z tego urządzenia nie nabędzie tej służebności przez zasiedzenie, gdyż urządzenie to nie stanowi zewnętrznej oznaki korzystania przez niego z cudzej nieruchomości w granicach odpowiadających treści tej służebności 11. Nie można też zgodzić się z poglądami części doktryny, że stwierdzenie, iż korzystanie z wniesionego urządzenia przez właściciela nieruchomości potencjalnie służebnej nie może

6 prowadzić do zasiedzenia, gdyż jest sprzeczne z ową funkcją ochronną, jest zbyt radykalne 12. Nade wszystko chronione powinno być bowiem prawo własności, a osoba chcąca korzystać z cudzej nieruchomości w zakresie służebności drogowej może takie uprawnienie uzyskać na drodze umownej bądź w drodze orzeczenia sądowego. Dość niejasna jest także dla mnie argumentacja części doktryny, że gdyby prawodawca przedkładał rolę faktu budowy urządzenia nad fakt korzystania z niego, z pewnością skróciłby terminy zasiedzenia służebności gruntowej. Terminy zasiedzenia stanowią wszak odrębną przesłankę tego sposobu nabycia prawa podmiotowego, którą wiązać powinno się, z woli samego ustawodawcy, jedynie z dobrą bądź złą wiarą posiadacza. Należy też pamiętać, że jedną z zasad prawa cywilnego jest zasada ochrony i nienaruszalności własności, która znajduje swój wyraz w szczególności w przepisach art k.c. Mówiąc o zasadach prawa cywilnego, mamy na względzie pewną kategorię norm prawnych, które wyróżniają się swoją doniosłością i szczególną rolą. Wskazują one mianowicie wartości, jakie prawo powinno realizować. Wyznaczają kierunek działań prawodawczych, sposób wykładni przepisów prawnych i stosowania prawa, wskazują preferencje w razie kolizji norm prawnych oraz określają sposób czynienia użytku z praw podmiotowych. Zasada ochrony własności wyrażona jest też wprost w art. 21 Konstytucji RP. Także zatem powyższa zasada konstytucyjna oraz prawnocywilna powinna wyznaczać sposób wykładni przepisu art. 292 k.c. Ze względu na oczywisty fakt ingerencji zasiedzenia służebności w prawo własności, przyjęcie liberalnej wykładni art. 292 k.c. niewątpliwie kłóciłoby się z zasadą ochrony własności. Przepis ten, tak wykładany, bardziej niźli właściciela chroniłby bowiem posiadacza służebności. Nie wydaje się to uprawnione wtedy, gdy tenże właściciel jedynie z grzeczności (uprzejmości) pozwala sąsiadom na korzystanie ze swoje nieruchomości w taki sposób, w jaki czyni to osoba, na której rzecz ustanowiona została służebność gruntowa. Konsekwencją zaś takiej jego postawy miałoby być, następujące z mocy prawa, ograniczenie jego prawa własności. Rekapitulując, art. 292 k.c. może być interpretowany dwojako. W oparciu o dyrektywy wykładni językowej (gramatycznej, literalnej) można przyjąć, że zasiedzenie służebności gruntowej nie jest wyłączone w przypadku korzystania przez posiadacza służebności z trwałego i widocznego urządzenia wzniesionego przez właściciela nieruchomości obciążonej. Wykładnia ta pomija jednak całkowicie ratio zastrzeżenia w tym przepisie wymogu korzystania przez posiadacza służebności z trwałego i widocznego urządzenia. Drugie możliwe rozumienie tego przepisu jest natomiast wynikiem zastosowania dyrektyw wykładni funkcjonalnej. W konsekwencji przepis ten należałoby rozumieć tak, że służebność gruntową można nabyć przez zasiedzenie tylko wtedy, gdy trwałe i widoczne urządzenie zostało wykonane przez posiadacza służebności, a nie przez właściciela nieruchomości, z której posiadacz korzysta w zakresie służebności bądź osobę trzecią niezainteresowaną zasiedzeniem służebności (niebędącą in statu usucapendi). Nieistotne jest przy tym, czyją własnością były materiały, z których posiadacz służebności wzniósł trwałe i widoczne urządzenie. Tylko jednak ten drugi rezultat wykładni da się w pełni pogodzić z konstytucyjną zasadą

7 ochrony własności (art. 21 Konstytucji RP) i kodeksową zasadą ochrony i nienaruszalności prawa własności. Warto wskazać w tym miejscu choć nie wiąże się to ściśle z przedmiotem niniejszych rozważań, lecz z zagadnieniem zasiedzenia własności nieruchomości że także w uchwale składu siedmiu sędziów z 6 grudnia 1991 r., III CZP 108/91 13, Sąd Najwyższy uznał, że za tradycyjnym rozumieniem dobrej wiary posiadacza nieruchomości, który objął ją we władanie na podstawie umowy sporządzonej bez zachowania wymaganej przez obowiązujące prawo formy aktu notarialnego, przemawia także zasada ochrony własności, będąca jedną z podstawowych zasad w stosunkach cywilnoprawnych, w tym przede wszystkim w stosunkach prawnorzeczowych. Powyższe argumenty przemawiają za przyjęciem stanowiska określonego wyżej jako rygorystyczne, a konsekwencją którego jest, co trzeba przyznać, istotne ograniczenie możliwości zasiedzenia służebności gruntowej. Nie wydaje się to jednak rozwiązaniem szczególnie krzywdzącym, jeśli zważyć, że zasiedzenie ograniczonych praw rzeczowych, z woli ustawodawcy, dopuszczone jest w ogóle w bardzo wąskim zakresie. Z powyższych względów stanowisko wyrażone w glosowanej uchwale składu siedmiu sędziów SN zasługuje na aprobatę. Warto wskazać, że przeważało ono zarówno w doktrynie, jak i w judykaturze 14. Stanowisko pośrednie wyrażone zostało natomiast przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z 24 kwietnia 2002 r., V CKN 972/00 15, w którym Sąd uznał, że nie jest konieczne, aby trwałe i widoczne urządzenie wykonał korzystający z niego właściciel nieruchomości władnącej, byleby tylko urządzenie to nie było wykonane przez właściciela nieruchomości obciążonej. PRZYPISY 1 LexPolonica nr OSNC 2011, nr 12, poz Uchwała została podjęta przy jednym zdaniu odrębnym. 3 Zob. B. Ziemianin, K.A. Dadańska, Prawo rzeczowe, Warszawa 2008, s. 149; E. Gniewek, Prawo rzeczowe, Warszawa 2010, s. 207 oraz tenże, w: System Prawa Prywatnego, t. 4, Prawo rzeczowe, red. E. Gniewek, Warszawa 2005, s. 413; B. Burian, w: Kodeks cywilny, t. I, Komentarz do art , red. E. Gniewek, Warszawa 2006, s. 445; A. Wąsiewicz, w: System prawa cywilnego, t. II, Prawo własności i inne prawa rzeczowe, Ossolineum 1977, s ; J. Winiarz, w: Kodeks cywilny z komentarzem, red. J. Winiarz, Warszawa 1989, s. 244; I. Polszakiewicz-Zabrzeska, Służebności gruntowe i osobiste, Warszawa Zielona Góra 1996, s. 47. Tak też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 27 stycznia 2006 r., III CSK 38/05, OSP 2006, nr 10, poz. 114 glosa częściowo krytyczna; S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego, Księga druga, Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 2001, s ; M. Warciński, Przegląd Sądowy 2009, nr 6, s glosa aprobująca. 4 Także Sąd Najwyższy w postanowieniu z 28 kwietnia 2010 r., III CSK 211/09, Lex nr , przyjął, że posiadania prowadzącego do nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia nie należy utożsamiać z posiadaniem prowadzącym do nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości. Termin odpowiednio wymaga bowiem niejednokrotnie niezbędnych modyfikacji wynikających z istoty i celu danej konstrukcji prawnej. Należy mieć na uwadze okoliczność, że przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności gruntowej chodzi

8 o faktyczne korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność. Władanie w zakresie służebności gruntowej kwalifikuje się zaś jako posiadanie zależne (art. 336 k.c.), z tym że musi być ono wykonywane dla siebie. Zob. też postanowienia SN: z 11 lutego 2010 r., I CSK 181/09, LexPolonica nr ; z 5 czerwca 2009 r., I CSK 392/08, LexPolonica nr ; z 17 grudnia 2008 r., I CSK 171/08, LexPolonica nr ; z 4 października 2006 r., II CSK 119/06, LexPolonica nr ; oraz wyrok SN z 31 maja 2006 r., IV CSK 149/05, LexPolonica nr Zob. postanowienie SN z 4 lutego 1988 r., IV CR 45/88, OSN 1990, nr 2, poz Zob. np. postanowienia SN: z 26 listopada 1959 r., I CR 516/59, OSN 1962, nr 1, poz. 8; z 7 marca 2002 r., II CKN 160/00, niepubl.; wyroki SN: z 11 maja 2000 r., I CKN 273/00, LexPolonica nr ; z 10 stycznia 1969 r., II CR 516/68, OSNCP 1969, nr 12 poz OTK 1999, nr 4, poz Zob. J. Gołaczyński, w: System Prawa Prywatnego, t. 4, Prawo rzeczowe, red. E. Gniewek, Warszawa 2005, s Zob. Z.K. Nowakowski, Prawo rzeczowe. Zarys wykładu, Warszawa 1980, s Podobnie B. Bladowski, A. Gola, Służebności gruntowe i osobiste, Warszawa 1988, s , s OSPiKA 1967, nr 9, poz Tak A. Wąsiewicz, w: System prawa cywilnego, t. II, Prawo własności i inne prawa rzeczowe, Ossolineum 1977, s Tak I. Polszakiewicz-Zabrzeska, Służebności gruntowe i osobiste, Warszawa Zielona Góra 1996, s. 47 oraz M. Warciński, Glosa do postanowienia SN z 27 stycznia 2006 r., III CSK 38/05, Przegląd Sądowy 2009, nr 6, s OSNC 1992, nr 4, poz Tak Sąd Najwyższy w: wyroku z 24 maja 1974 r., III CRN 94/74, OSNC 1975, nr 6, poz. 94; postanowieniu z 10 marca 1998 r., I CKN 543/97, LexPolonica nr ; uzasadnieniu postanowienia z 29 maja 2000 r., III CKN 742/98, LexPolonica nr ; postanowieniu z 7 marca 2002 r., II CKN 160/00, LexPolonica nr ; zaś w doktrynie: J. Wasilkowski, Zarys prawa rzeczowego, Warszawa 1963, s. 142 i 175; J. Ignatowicz, Prawo rzeczowe, Warszawa 1998, s. 222; R. Czarnecki, w: Kodeks cywilny. Komentarz, t. I, red. Z. Resich, Warszawa 1972, s. 739; B. Bladowski, A. Gola, Służebności gruntowe i osobiste, Warszawa 1988, s ; S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego, Księga druga, Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 2001, s. 426 oraz tenże, Glosa do postanowienia SN z 27 stycznia 2006 r., III CSK 38/05, OSP 2006, nr 10, s. 531; T.A. Filipiak, w: T.A. Filipiak, J. Mojak, M. Nazar, E. Niezbecka, Zarys prawa cywilnego, Lublin 2006, s. 243; A.K. Bieliński, M. Pannert, Prawo cywilne część ogólna. Prawo rzeczowe, Warszawa 2008, s. 262; S. Breyer, Orzecznictwo w sprawach o służebności gruntowe i inne dostępy do nieruchomości, Biuletyn Ministerstwa Sprawiedliwości 1963, nr 5, s. 41; J. Szachułowicz, w: Kodeks cywilny, t. I, Komentarz do artykułów , red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2008, s OSP 2003, nr 7 8, poz W doktrynie aprobatę dla niego wyraziła K.A. Dadańska zob. taż, w: K.A. Dadańska, T.A. Filipiak, A. Kidyba, Komentarz do art. 292 kodeksu cywilnego, Lex 2009.