OCHOCKA ŚCIEŻKA. Kopińska Słupecka. Pl. Narutowicza. Wawelska Filtrowa

Transkrypt

1 Bitwy Warszawskiej 1920 r. Białobrzeska 10 Kopińska Słupecka Niemcewicza Al. Jerozolimskie 15 Banacha Winnicka 9 Grójecka 8 7 Pl. Narutowicza Grójecka Tarczyńska Pl. Zawiszy 1 Wawelska Filtrowa DWORZEC WARSZAWA OCHOTA Aleje Jerozolimskie 1 Dworzec Warszawa Ochota, 1962 r. proj. Arseniusz Romanowicz i Piotr Szymaniak. Dworce kolei średnicowej, której częścią jest dworzec Ochota, charakteryzowały się oryginalnymi rozwiązaniami konstrukcji dachów w tym przypadku przeszklony pawilon z kasami, kiosk oraz zejście na perony zostało przykryte żelbetową konstrukcją łupinową w kształcie paraboloidy hiperbolicznej. Dworzec bardzo efektownie wyglądał po zmroku przeszklona część była rozświetlona od środka i nadawała budowli lekkości. Projektanci wykorzystali tu oczywiście bardzo wówczas popularne neony były z nich wykonane nazwy przystanków kolei średnicowej. Na Ochocie zastosowano dodatkowo neon wolno stojący. W niewielkiej odległości od budynku dworca ustawiono słup na którym zamontowane były pierścienie neonowych rurek i napisy PKP (Polskie Koleje Państwowe) oraz WKD (Warszawska Kolej Dojazdowa). Niestety, zarówno ten, jak i pozostałe dwa neony z napisem WARSZAWA OCHOTA nie zachowały się. Oryginalne neony możemy na szczęście odnaleźć np. na budynku PKP Powiśle. Bardzo ciekawy, z niespotkanym liternictwem jest neon PKP Stadion, oryginalny fragment znajduje się w kolekcji Neon Muzeum, zaś na niedawno odrestaurowanym budynku dworca PKP Stadion podziwiać możemy replikę. 1

2 RUCH 2 Neon salonu prasowego RUCH, który znajdował się na budynku na rogu ul. Grójecka 26 ulic Grójeckiej i Spiskiej, imponował rozmiarami zajmował znaczną część powierzchni elewacji tego sześciopiętrowego bloku. Nie był to jedyny neon związany z RUCH-em w Warszawie, nawet przy samej ulicy Grójeckiej możemy odnaleźć jeszcze jeden (na pawilonach pod numerem 79). Neony te zwykle wykorzystywały motyw gazety oraz samą nazwę firmy. Tutaj, na powierzchni ściany przedstawiono obrysy gazet z dobrze widocznymi tytułami. Były to oczywiście najpopularniejsze wówczas dzienniki i czasopisma, takie jak Trybuna Ludu, Motor, Życie Warszawy, Film, Sztandar Młodych, Stolica czy Przekrój. Mieszkańcy Ochoty wspominają, że neonowe tytuły zapalały się w określonym porządku każdy z nich oddzielnie, w kolejności od dołu do góry. Bardzo podobny neon, z niemal powtórzonym motywem pierwszych stron gazet, znajdował się przy placu Zawiszy. Mniejsze salony RUCH-u miały z kolei często skromniejsze neony przedstawiające sylwetę człowieka z gazetą. Taki właśnie neon zachowany przy placu Konstytucji został niedawno odnowiony dzięki akcji zainicjowanej przez klub Państwo Miasto. Salonik prasowy RUCH-u znajduje się do dzisiejszego dnia w budynku przy Grójeckiej 26, jednak już nie w tym samym lokalu. Zniknął też niestety neon, zastąpiony zwykła płachtą reklamową. 3 FLY BY LOT ul. Grójecka 27 Neon reklamowy Polskich Linii Lotniczych LOT był umieszczony na dachu kamienicy na rogu ul. Grójeckiej i Niemcewicza. W budynku tym, pod adresem Grójecka 27 znajdowało się Biuro sprzedaży i rezerwacji LOT - zarówno informacja jak i kasy zagraniczne oraz krajowe. Nie wiemy dokładnie z którego roku był neon, ale samo biuro LOT-u musiało znajdować się pod tym adresem na pewno przed 1975 roku (jest o nim wzmianka w informatorze Wszystko o Warszawie z tego właśnie roku). Nie była to jedyna neonowa reklama linii lotniczych w Warszawie. Na zdjęciach placu Konstytucji z lat 60-tych możemy odnaleźć inny neon LOT-u, a zaraz obok niego neon holenderskich linii lotniczych KLM. Neon z charakterystycznym żurawiem i hasłem PODRÓŻUJ LOTEM znajdował się na MDM-ie od 1959 r. 4 JUBILER ul. Grójecka 28/30 Neon był reklamą salonu jubilerskiego znajdującego się w tym budynku co najmniej od lat siedemdziesiątych (adres potwierdzony w informatorze Wszystko o Warszawie z 1975 r.). Według tego samego informatora w całej Warszawie działało wówczas 19 sklepów Jubilera. Prawdopodobnie wiele z nich ozdabiały neonowe reklamy z charakterystycznym znakiem - pisaną jakby odręcznie nazwą Jubiler. Najbardziej chyba znany warszawski neon Jubilera znajdował się w samym centrum miasta na rogu ulic Alej Jerozolimskich i Kruczej. Na zdjęciach możemy prześledzić subtelne zmiany, jakim podlegało na przestrzeni lat logo firmy. Neon z ulicy Grójeckiej w 2012 roku został odnowiony. Niestety pod koniec 2013 roku, w związku z likwidacją salonu firmy w tej lokalizacji, neon zdjęto. 2

3 5 BIBLIOTEKA PUBLICZNA ul. Grójecka 35 Symbolem warszawskich bibliotek jest syrenka siedząca na rozłożonej książce wie to każdy, kto choć raz wypożyczył książkę z biblioteki w Warszawie i przyjrzał się jak wygląda stempel w takiej książce. Kiedyś, oprócz pieczątek, warszawskie biblioteki miały również neonowe syrenki. Do dziś zachowały się jedynie dwie, obie z Ochoty. Jedną z nich jest syrenka biblioteki z ulicy Grójeckiej 35 (obecnie Biblioteka dla Dzieci i Młodzieży nr 23). Neon pochodzi z początku lat 70. i został wykonany przez Specjalistyczną Spółdzielnię Pracy Reklam Świetlnych i Neonowych LUMEN. Pierwotnie składał się z dwóch części napisu BIBLIOTEKA PUBLICZNA umieszczonego na elewacji budynku oraz syrenki siedzącej na rozłożonej książce. Sylweta syrenki tworzona przez neonowe rurki rozpięte na metalowej konstrukcji umieszczona była prostopadle do płaszczyzny fasady. Bardzo delikatna konstrukcja narażona była na częste uszkodzenia spowodowane np. warunkami atmosferycznymi. Neon był poważnie uszkodzony przez spadające z dachu sople zimą 2010/2011 r. Podczas remontu elewacji wiosną 2011 zarówno napis, jak i syrenka zostały zdjęte i przekazane przez Bibliotekę do Muzeum Neonów na warszawskim Kamionku. W 2012 r. odnowiony neon Syrenka patronował nowo powstałemu klubowi Syreni Śpiew na Powiślu. Zdjęcie neonu zostało wykorzystane także na okładce singla Varsovie Moniki Brodki. Można je także odnaleźć w książce Sylwii Chutnik p.t. Warszawa kobiet. 6 CELESTYNKA ul. Filtrowa 68 Na parterze budynku przy ulicy Filtrowej 68 znajdował się dawniej sklep z damską odzieżą o wdzięcznej nazwie Celestynka. Na zdjęciu z 1980 roku widać charakterystyczne wejście do sklepu oraz okno wystawowe. Bezpośrednio nad wejściem umieszczono neon - napis z nazwą zajmuje całą szerokość sklepu. Nie jest on dopasowany do architektury budynku, sprawia bardziej wrażenie nałożonego tu sztucznie, jednak jest to przepiękny przykład tzw. pisanki neonów naśladujących odręczne pismo, bardzo wówczas popularnych. Ich wykonanie wymagało dużych umiejętności od szklarza który modelował rozgrzane szklane rurki i musiał powtórzyć wszystkie rozrysowane przez projektanta zagięcia i skręty w linii liter. 7 ARTYKUŁY SPORTOWE ul. Grójecka 46/50 Neon reklamowy sklepu sportowego przy ulicy Grójeckiej 46/50 składał się z napisu ARTYKUŁY SPORTOWE oraz graficznego przedstawienia akcesoriów hokejowych kija, rękawic oraz krążka. Jest to przykład tzw. neonu semaforowego. Neony takie były umieszczane prostopadle do płaszczyzny elewacji. Dzięki temu były dobrze widoczne dla osób poruszających się wzdłuż ulicy, w przeciwieństwie do neonów umieszczanych bezpośrednio na fasadach (np. nad wejściami do sklepów), które najlepiej oglądać stojąc dokładnie na wprost nich. Neony semaforowe często były rozpięte na siatce w ramie, dzięki czemu wzór tworzony przez neonowe rurki był widoczny z obu stron. Z takim właśnie przykładem spotykamy się tutaj. Neon sklepu sportowego przez wiele lat był zaniedbany, do niedawna można było jednak jeszcze domyślić się kształtu rękawicy hokejowej rozpiętej na siatce. W końcu, przy okazji remontu sklepu zdemontowano całą konstrukcję. 3

4 8 TOTALIZATOR SPORTOWY ul. Grójecka 47/51 Reklamę Totalizatora Sportowego umieszczono na dachu budynku przy Grójeckiej 47/51 nieprzypadkowo - na parterze budynku znajdowała się, i znajduje do dziś, kolektura lotto. Neon został zaprojektowany przez Alfreda Olszera w 1974 roku, w Archiwum miasta stołecznego Warszawy zachował się jego projekt. Sam neon składał się z dużego napisu TOTALIZATOR SPORTOWY oraz dwóch znaków graficznych sylwetki biegacza umieszczonego obok napisu, od strony ulicy Grójeckiej oraz ówczesnego logotypu Totalizatora schematycznego przedstawienia tarczy strzeleckiej z lotką w centrum, który znajdował na elewacji od strony ulicy Wawelskiej. Z zachowanej dokumentacji wynika, że neon był animowany, tzn. poszczególne jego elementy zapalały się i gasły w powtarzającym się cyklu. Bardzo interesujące są uwagi osób akceptujących, które możemy tam odnaleźć. Dowiadujemy się z nich, że warunkiem dopuszczenia neonu Totalizator Sportowy do realizacji było przełączanie go na stałe świecenie po godzinie prawdopodobnie ze względu na mieszkańców ostatniego piętra budynku, których okna znajdowały się bezpośrednio pod neonem. KINO OCHOTA 9 Budynek kina Ochota zaprojektował Mieczysław Piprek - projektant również ul. Grójecka 65 innych warszawskich kin, np. W-Z czy Iluzjonu. Kino zostało otwarte w 1950 roku, kiedy neony nie były jeszcze tak popularne i szeroko stosowane. Dopiero 28 lat później, w 1978 roku, zaprojektowano neony dla kina Ochota. Pierwszy z nich usytuowany był na daszku nad głównym wejściem do kina. Skromny ale bardzo efektowny neon składał się ze świecącego na biało napisu KINO pisanego wersalikami oraz, świecącą na czerwono, nazwą Ochota pisaną odręcznie. Nazwa Ochota umieszczona była na literach napisu KINO. Identyczny neon znajdował się na dachu budynku i był animowany w określonym cyklu zapałały się i gasły kolejno napisy KINO oraz Ochota. Projekt przewidywał również umieszczenie neonowych rurek pod daszkiem nad wejściem do kina. W 2009 r. podupadłe kino wydzierżawiła Fundacja Krystyny Jandy na Rzecz Kultury, która po generalnym remoncie budynku otworzyła tutaj Och-teatr. Podczas remontu dachu zdjęto zrujnowany neon. Kierownictwo Och-teatru planowało go naprawić, jednak znaczne koszty takiego remontu przekraczały możliwości finansowe teatru. Ostatecznie w maju 2012 r. neon przekazano do zbiorów Muzeum Neonów. Pół roku później przeprowadzono zbiórkę pieniędzy na rzecz naprawy i powrotu neonu na pierwotne miejsce. Jednak nie udało się zebrać wymaganej na ten cel kwoty. APTEKA 10 Neon APTEKA przy ulicy Częstochowskiej 11/15 to jeden z nielicznych ul. Częstochowska 11/15 zachowanych do dzisiaj świecących ochockich neonów. Użyta w napisie czcionka oraz pierwotna kolorystyka były typowe dla neonów warszawskich aptek. Napisy tworzyły najczęściej grube, duże litery z szeryfami, a blaszana konstrukcja w środku malowana na biało miała niebieskie boki. W przypadku tego neonu nie zachowano oryginalnej kolorystyki podczas remontu w 2014 roku blaszaną konstrukcję przemalowano w całości na czerwono. Neonowe rurki świecą jednak nadal na pierwotny, niebieski kolor. Na elewacji budynku widać ślady świadczące o tym, że napis ozdabiały po bokach dodatkowe elementy. Dziś trudno stwierdzić czym one były. 4

5 11 COCTAIL BAR BIEDRONKA ul. Grójecka 79 Neon mieszczącego się przy Grójeckiej 79 baru mlecznego Biedronka możemy dziś oglądać w Muzuem Neonów na warszawskim Kamionku. Pierwotnie neon był dwustronny semaforowy, tzn. umieszczony prostopadle do płaszczyzny elewacji. Podczas renowacji neonu Muzuem Neonów zdecydowało się na odnowienie tylko jednej jego strony. Neon przedstawia szklankę wypełnioną napojem z rurką do picia i nazwą baru Biedronka pod spodem. W ciągu dnia napój w szklance mógł kojarzyć się z mlekiem wnętrze było białe, jednak wieczorem, napój zmieniał kolor na różowy jak mleczny koktajl truskawkowy. Sam napis, chociaż niewielkich rozmiarów, jest wart uwagi składa się z czterech rurek neonowych a jego wykonanie wymagało ogromnych umiejętności jedna rurka ma kilka skrętów pod różnym kątem wszystko formowane ręcznie przez szklarzy z wieloletnim doświadczenie w tej trudnej sztuce. Pierwotnie bar Biedronka miał jeszcze jeden neon napis Coctail Bar. Zarówno napis Biedronka pod szklanką, jak i nie zachowany Coctail Bar, to przykłady tzw. pisanki neonowych napisów naśladujących ręczne pismo. Podczas remontu elewacji budynku neon został zdjęty, na szczęście właściciele zdecydowali się go zachować, choć nie wrócił już na fasadę. W 2011 roku, m.in. dzięki Róży Pawlickiej, neon został przekazany do Muzeum Neonów i odremontowany. 12 RUCH ul. Grójecka 79 To kolejny, obok dużego neonu z Grójeckiej 26, neon związany z firmą RUCH. W pawilonach przy Grójeckiej 79 mieścił się najprawdopodobniej salonik prasowy RUCH-u. Niskie pawilony nie pozwalały na umieszczenie dużego neonu jaki znamy z Grójeckiej 26, jednak również tutaj neon jest imponujący. Neon składa się z dwóch napisów RUCH umieszczonych na elewacji od ulicy Grójeckiej i z boku pawilonu. Przy jednym z napisów umieszczono wzór z kolorowych neonowych rurek tworzących poziome linie, przy drugim (bocznym) znajduje się neonowy znak RUCHU glob z zaznaczoną siatką południków i równoleżników oraz schematycznie przedstawioną gazetą. 13 BIBLIOTEKA PUBLICZNA ul. Grójecka 81/87 Neon został zaprojektowany i wykonany przez Specjalistyczną Spółdzielnię Pracy Reklam Świetlnych i Neonowych LUMEN w 1970 r. Pierwotnie oprócz syrenki siedzącej na książce symbolu warszawskich bibliotek publicznych, znajdował się tu także zielony neon z napisem BIBLIOTEKA PUBLICZNA. Podobne neony zdobiły też inne biblioteki na terenie Ochoty, np. bibliotekę w nieistniejącym już pawilonie przy ul. Niemcewicza czy bibliotekę przy pl. Narutowicza (ten neon szczęśliwie się zachował, obecnie w zbiorach Muzeum Neonów). Biblioteka dla Dzieci i Młodzieży nr 5 znajdowała się przy ul. Grójeckiej 81/87 do lutego 2011 roku. Neon, ze względu na swoje gabaryty nie mógł zostać przeniesiony do nowej siedziby. Zdecydowano się na przekazanie go do Muzeum Neonów. Napis BIBLIOTEKA PUBLICZNA został zdjęty i przewieziony do siedziby Muzeum, na miejscu pozostawiono syrenkę. Niedługo potem neon uległ uszkodzeniu, na jego remont potrzebna była znaczna suma pieniędzy. Udało się ją zebrać dzięki akcji publicznej Włącz neon. Syrenkę uroczyście odpalono podczas Nocy Muzeów 2011 i od tamtej pory neon jest włączany codziennie w godzinach wieczornych. Syrenka pozostaje pod opieką Muzeum Neonów. 5

6 14 PINOKIO ul. Grójecka 78 Neon reklamował sklep z zabawkami Pinokio, znajdujący się w budynku przy ul. Grójeckiej 78. Był to bardzo rozbudowany neon, niestety na podstawie zachowanych zdjęć trudno dziś dokładnie stwierdzić z czego się składał. Z całą pewnością w witrynie sklepu znajdował się napis wersalikami PINOKIO z pajacykiem wpisanym w środkową literę O. Neonowe rurki umieszczono też na suficie przejścia, w jakim znajdowała się witryna. Kolejny, większy neon z nazwą sklepu i jego symbolem pajacykiem Pinokio znajdował się na elewacji budynku. Nie jesteśmy jednak pewni jakie dokładnie elementy znajdowały się z boku napisu. 15 ZIELENIAK ul. Skorochód-Majewskiego, ul. Józefa Siemieńskiego Wygląd neonu Zieleniak został wybrany przez mieszkańców stolicy w czasie ankiety. Prawdziwy, wypełniony kolorowym gazem neon zawisł na elewacji budynku nowego targowiska od ul. Grójeckiej w marcu 2015 roku. Swoją stylistyką nawiązuje do charakterystycznego kroju pisma z lat 50-60, który znany jest wszystkim ze sławnych polskich marek takich jak samochód Warszawa czy motor Junak. "Odręczny" napis, przełamuje minimalistyczną bryłę budynku hali. Neon został zaprojektowany przez zespół 370 Studio, na zlecenie Zarządu Mienia m.st. Warszawy. 6