ZWYCZAJNA I NADZWYCZAJNA FORMA RYTU RZYMSKIEGO WZAJEMNYM UBOGACENIEM

Transkrypt

1 ROCZNIKI TEOLOGICZNE Tom LXI, zeszyt , s IRENEUSZ S OMA * ZWYCZAJNA I NADZWYCZAJNA FORMA RYTU RZYMSKIEGO WZAJEMNYM UBOGACENIEM THE ORDINARY AND EXTRAORDINARY FORM OF THE ROMAN RITE AS MUTUAL ENRICHMENT Abstract. The liturgy of the Church is a living reality due to its nature. It is first of all manifestation of the salutary Mystery in the sacramental way, and also the including of Christians into this reality by means of the world of gestures and symbols. Over the centuries the form of expression has been changing, however, it remained faithful to the essence of the celebration. The Church community has kept watch over it, especially over the Church s solemn and ordinary teaching. Also Benedict XVI s Motu proprio Summorum Pontificum and the connected documents are part of all this heritage. They legally establish two forms of the Roman Rite: the Ordinary form, using Paul VI s Missal, and the Extraordinary form, celebrated according to the Missal of They also give detailed regulations. This contributes to mutual enrichment, owing to a better knowledge of one s own history and Tradition, and also to a certain kind of variety in the way of the expressing of the same faith. Translated by Tadeusz Kar owicz Key words: Summorum Pontificum, Extraordinary Form of the Roman Rite, Trent Holy Mass, M. Lefebvre, traditionalism, traditionalists, traditional circle. Liturgia wyra a i kszta tuje ycie chrze cija skie, zawieraj c w sobie i aktualizuj c Zbawcze Misteria. B d c ród em i wyrazem pobo no ci, jest ona tak e podstaw dla refleksji teologicznej. Liturgia oparta na Objawieniu Bo ym, maj cym charakter sakramentalny i w taki sposób je uobecniaj ca, w cis ym zwi zku z Pismem wi tym, prowadzi do refleksji teologicznej i jej si poddaje. Liturgia, rodz c i wyra aj c wiar, a zarazem b d c tak e wyrazem i jednym ze rodków przekazu Tradycji, stoi u podstaw ycia Mgr IRENEUSZ S OMA doktorant w Katedrze Duchowo ci Liturgicznej na Wydziale Teologii KUL; adres do korespondencji slomairek@wp.pl

2 154 IRENEUSZ S OMA i nauczania Ko cio a 1. Podlega ona tak e pewnemu rozwojowi, nigdy jednak nie trac c swej istoty, lecz wzbogacaj c si o pewne nowe elementy, aby jeszcze wyra niej spe nia swoje zadanie we wspó czesnym wiecie. Zawsze jest ona wynikiem organicznego rozwoju i ci g o ci, przekazuj c cz owiekowi skarby wiary i pobo no ci. Do tego zadania przyczynia si te Nadzwyczajna Forma Rytu Rzymskiego 2, szeroko dost pna po Motu proprio Summorum Pontificum Benedykta XVI z 7 lipca 2007 r. 1. KO CIÓ STRÓ EM LITURGII Ko ció katolicki, b d c od wieków stró em i aposto em depozytu wiary, przekazuje go Ludowi Bo emu i czuwa nad tym, by by przez niego przyjmowany oraz wprowadzany w ycie. Znacz cym wyrazem tego depozytu, nieustannie obecnym w historii chrze cija stwa, jest liturgia. W przeci gu ca ej historii Ko cio a zawsze by a ona dla chrze cijan nieodzownym elementem ycia i wyznawania wiary. Magisterium Ko cio a od wieków czuwa o, by ta sfera ycia chrze cija skiego nie zatraci a swego znaczenia, lecz skutecznie prowadzi a wierz cych do u wi cenia. Mimo e ka da epoka w historii Ko cio a mia a swoje charakterystyczne cechy i problemy, staraj c si jak najlepiej odpowiedzie na oczekiwania swojego czasu, to trzeba zauwa y, e celebracja wi tych Tajemnic w ka dym czasie wyra a a wiar i ycie Ko cio a. W ten wymiar wpisuje si tak e Sobór Watyka ski II. W nauce Soboru na pierwsze miejsce wysuwa si rzeczywisto liturgii jako ród o i szczyt ycia chrze cija skiego oraz troska o to, by przez dostosowanie celebracji do wymogów wspó czesno ci umo liwi wiernym lepsze w niej uczestnictwo. G ównymi punktami Konstytucji o liturgii Sacrosanctum Concilium 3 Soboru Watyka skiego II jest ukazanie liturgii jako dokonuj cej si aktualnie historii zbawienia (KL 5-6), rzeczywistej obecno ci Chrystusa oraz dzie a Przenaj wi tszej Trójcy (KL 7), objawienia Ko- cio a (KL 9), czynnego uczestnictwa w misterium Chrystusa (KL 10, 14), komunikowania si Boga ze swoim ludem (KL 24, 33), odpowiedzi Bogu przez zgromadzony lud (KL 33), pedagogii Ko cio a (KL 33), ród a ycia 1 Por. D.W. F a g e r b e r g. Moje rozumienie teologii liturgicznej. W: Teologia liturgiczna. W poszukiwaniu syntezy w teologii. Red. B. Migut. Lublin: Wyd. KUL 2013 s ; B. M i g u t. Teologia liturgiczna. Próba systematyzacji. Tam e s Dalej skrót: NFRR. 3 Dalej skrót: KL.

3 ZWYCZAJNA I NADZWYCZAJNA FORMA RYTU RZYMSKIEGO JAKO UBOGACENIE 155 chrze cija skiego (KL 9-12). Takie uj cie zmierza do tego, aby celebracja stawa a si rzeczywisto ci yw dla ka dego chrze cijanina i wp ywa a na jego codzienne ycie 4. Czerpi c z powy szego ducha oraz zasad wyznaczonych przez wspomnian Konstytucj o liturgii, dokonano odnowy ksi g liturgicznych (KL 5-46), ze szczególnym uwzgl dnieniem misterium Eucharystii (KL 47-58). Zasady te zosta y wprowadzone w ycie, przyczyniaj c si niew tpliwie do realizacji g ównego celu reformy. Cel ten mo na uto samia z nast puj cymi wskazaniami Konstytucji o liturgii: aby wszystkich wiernych prowadzi do pe nego, wiadomego i czynnego udzia u w obrz dach liturgicznych, którego si domaga sama natura liturgii [ ]. To pe ne i czynne uczestnictwo ca ego ludu trzeba mie dok adnie na uwadze przy odnowieniu i piel gnowaniu wi tej liturgii. Liturgia bowiem jest pierwszym i niezast pionym ród em, z którego wierni czerpi ducha prawdziwie chrze cija skiego (KL 14). Ju sam Sobór zaznacza jednak, e proces odnowy liturgii jest procesem d ugofalowym i wymagaj cym: osi gni cia tych rezultatów nie mo na si spodziewa, je eli najpierw sami duszpasterze nie b d przenikni ci duchem i moc liturgii i nie stan si jej nauczycielami (KL 14). Zadanie to wymaga zatem nieustannej formacji najpierw duchownych, a nast pnie wiernych wieckich, by dostrzegali oni nie tyle zmian w stosunku do tego, co by o wcze niej, ale odkryli g boki sens soborowej reformy. Postawy z tym zwi zane nie zawsze by y jednoznaczne i ju na samym pocz tku planowanej reformy spotyka y si z przeciwno ciami. 2. SOBOROWA ODNOWA Zadanie realizacji soborowej wizji liturgii powierzono Consilium ad exequendam Constitutionem de Sacra Liturgia, powo anemu do istnienia na mocy Motu proprio Paw a VI Sacram Liturgiam z 25 stycznia 1964 r., które dzi ki ofiarnej pracy wielu ekspertów wprowadza o wymogi soborowej odnowy w ycie. Uczyniono to przez wprowadzanie pewnych zmian w dotychczasowej formie celebracji, wydaj c odpowiednie instrukcje, m.in.: Inter Oecumenici (z 26 wrze nia 1964 r.), Musicam sacram (z 5 marca 1967 r.), Tres abhinc annos (z 4 maja 1967 r.), Eucharisticum Mysterium (z 25 maja 1967 r.). Jednym z najwi kszych osi gni Consilium by o opracowanie 4 M. S o d i. Teologia liturgiczna sztuk syntezy teologii. W: Teologia liturgiczna s. 109.

4 156 IRENEUSZ S OMA nowego Ordo Missae. 24 pa dziernika 1967 r. zosta o ono przedstawione w Kaplicy Syksty skiej do oceny biskupom zebranym na pierwszym Synodzie Biskupów, a nast pnie w obecno ci Paw a VI. Po uwzgl dnieniu pewnych zastrze e i propozycji zmian Pawe VI Konstytucj apostolsk Missale Romanum z 3 kwietnia 1969 r. wprowadzi Novus Ordo Missae w ycie. 25 maja 1969 r. og oszono nowy lekcjonarz mszalny. 26 marca 1970 r. zosta wydany nowy Msza Rzymski 5. Celem wszystkich tych dzia a by o dostosowanie obrz dku rzymskiego do wymogów wspó czesno ci, aby zachowuj c Tradycj, przybli y wiernym Zbawcze Misteria obecne w sakramentach Ko cio a. Do takiej koncepcji nawi zuje tak e Ogólne Wprowadzenie do Msza u Rzymskiego, stwierdzaj c: oba Msza y Rzymskie, chocia dziel je cztery wieki, zawieraj jedn i t sam tradycj. Je li za rozwa ymy wewn trzne elementy tej tradycji, zrozumiemy, jak wspaniale drugi msza udoskonala pierwszy (nr 6) OPÓR WOBEC REFORMY Postanowienia Soboru Watyka skiego II budzi y u niektórych ró nego rodzaju obawy i niezrozumienie. Do najbardziej reprezentatywnych nale y zaliczy abpa Marcela Lefebvre a, który aktywnie sprzeciwia si wielu soborowym koncepcjom. Podwa a m.in. nauk o kolegium biskupów (okre laj c j mianem kolektywizmu w Ko ciele) oraz Deklaracj o wolno ci religijnej Dignitatis humanae, upomina si tak e o wyra ne i jednoznaczne pot pienie komunizmu w soborowych dokumentach (podobnie czyni o wielu biskupów) 7. Najbardziej jednak ra c by a dla Konstytucja o liturgii. Mimo ca ej swej negatywnej postawy podpisa wszystkie dokumenty soborowe 8, w tym nawet, uwa an przeze za w tpliw teologicznie, Deklaracj o wolno ci religijnej 9. Pó niej jednak wszystkie te dokumenty zakwestionowa, uznaj c, e Sobór zerwa z Tradycj i nie jest ju w pe ni wierny Chry- 5 Por. Cz. Krakowiak. Dlaczego nadzwyczajna forma celebracji Mszy wi tej? W: Jedna wiara jedna Msza. Red. Cz. Krakowiak, B. Migut. Lublin: Wyd. KUL 2009 s Ogólne wprowadzenie do Msza u Rzymskiego. Pozna : Pallottinum Por. R.M. Wiltgen. Ren wpada do Tybru. D bogóra: Wyd. AA 2010 s ; ; Por. (dost p 31 grudnia 2013 r.). 9 Por. (dost p 31 grudnia 2013 r.).

5 ZWYCZAJNA I NADZWYCZAJNA FORMA RYTU RZYMSKIEGO JAKO UBOGACENIE 157 stusowi 10. Taka postawa doprowadzi a go do za o enia Bractwa w. Piusa X (FSSPX) oraz schizmy, któr przypiecz towa a ekskomunika latae sententiae za wy wi cenie czterech biskupów bez zgody Stolicy Apostolskiej 30 czerwca 1988 r., zniesiona przez Benedykta XVI 21 stycznia 2009 r. 11 Konieczne s dalsze rozmowy i dyscyplinarne uporz dkowania, gdy dopóki nie b dzie wyja nienia kwestii dotycz cych doktryny, Bractwo nie b dzie mia o jakiegokolwiek statusu kanonicznego w Ko ciele, a nale cy do niego duchowni, je li nawet zostali uwolnieni z kary ko cielnej nie pe ni godziwie jakiejkolwiek pos ugi w ko ciele 12. Obecnie nast pi impas, gdy kluczem do rozwi zania sytuacji jest akceptacja nauczania Soboru oraz zrozumienie, e Tradycja jest ywym przekazem wiary, zachowuj cym istot i ci g- o, cz sto przyjmuj cym pewnego rodzaju nowe formy wyrazu. Innym wyrazem sprzeciwu wobec soborowej odnowy, zw aszcza w jej wymiarze liturgicznym, jest cz sto przywo ywanym przez pewne rodowiska Krótka analiza krytyczna Novus Ordo Missae. W pierwszych s owach wyra one zostaje w niej przekonanie, e nowy ryt Mszy jest ca kowitym zerwaniem z dotychczasow Tradycj i stanowi protestantyzacj obrz dów w przeciwie stwie do obowi zuj cego przed reform Msza u Piusa V. Jako uzasadnienie podaje si nast puj ce fakty: zniesienie takich modlitw jak Aufer a nobis, Oramus te, Suscipe, Sancta Trinitas, Placeat tibi, Sancta Trinitas; zmiana w formie spowiedzi powszechnej; zmiana modlitw przy offertorium; ograniczenie u ywania prefacji o Trójcy wi tej ze wzgl du na wprowadzenie wielu nowych prefacji; wprowadzenie nowych Modlitw Eucharystycznych; wprowadzenie aklamacji po konsekracji oraz pomini cie wielu gestów obecnych w poprzednim Mszale; podkre lenie roli o tarza; podkre lenie znaczenia wiernych zgromadzonych na sprawowanie Eucharystii. Wszystko to zostaje uznane za porzucenie dotychczasowej wiary Ko- cio a przez wprowadzenie celowego zam tu i wieloznaczno ci. Podkre lona tutaj zostaje rola Msza u u ywanego przed reform soborow (a tak e przez Ojców Soboru w trakcie jego trwania) jako nieomylnego i niezmiennego Por. M. L e f e b v r e. Oskar am Sobór! Warszawa: Wyd. Te Deum Dekret o zniesieniu ekskomuniki latae sententiae biskupom bractwa kap a skiego w. Piusa X. Anamnesis 14:2009 nr 58 s List Benedykta XVI do biskupów Ko cio a Katolickiego z 10 marca 2009 r. Niedziela 15:2009 s Por. A. O t t a v i a n i, A. B a c c i. Krótka analiza krytyczna Novus Ordo Missae. W: G. niadoch. Msza wi ta Trydencka mity i prawda. Z bki: Instytut Summorum Pontificum 2011 s

6 158 IRENEUSZ S OMA Powy szy dokument zdaje si przyjmowa pozycj zachowawcz wobec wszelkich nowo ci i rozumienie takowych jako niedopuszczalnych i niszcz cych wszystko, w co dotychczas wierzono. Tymczasem jednak pewne zmiany czy opuszczenia nie oznaczaj odrzucenia doktryny Ko cio a, a maj na celu przys u y si lepszemu jej poznaniu i przyswojeniu przez wierz cych. Ka da ze wspomnianych zmian nie dokona a si nagle i pochopnie z powodu kaprysu jednostki, ale by a realizacj zalece Soboru (por. KL 50), zyska a akceptacj odpowiednich w adz ko cielnych, zosta a poprzedzona wnikliwym studium historii i Tradycji. Tradycja ta, wywodz ca si od Aposto ów, rozwija si w Ko ciele pod opiek Ducha wi tego. Wzrasta bowiem zrozumienie tak rzeczy, jak s ów przekazywanych, ju to dzi ki kontemplacji oraz dociekaniu wiernych, którzy je rozwa aj w sercu swoim (por. k 2,19 i 51), ju te dzi ki g bokiemu, do wiadczalnemu pojmowaniu spraw duchowych, ju znowu dzi ki nauczaniu tych, którzy wraz z sukcesj biskupi otrzymali niezawodny charyzmat prawdy (KO 8 14 ). 4. RODOWISKA TRADYCJI Wspomniane wy ej wydarzenia i publikacje przyczyni y si do powstawania grup wiernych przywi zanych do wcze niejszej liturgii. Konstytucja apostolska Missale Romanum, wprowadzaj c nowy ryt Mszy, zdaje si jasno stwierdza, e jest on obowi zuj cy bez wzgl du na przeciwne postanowienia Konstytucji i zarz dze apostolskich naszych poprzedników i bez wzgl du na inne przepisy godne wspomnienia i uniewa nienia. Takie sformu owanie wskazywa oby, e poprzedni Msza ju nie obowi zuje. Tymczasem istnia y grupy wiernych, które trwa y przy poprzedniej formie sprawowania Mszy. W zwi zku z tym wydawane by y pewne pozwolenia na sprawowanie liturgii w starszej formie, np. dokument Unicuique suum czy indult Quattuor abhinc annos z 8 grudnia 1970 r. 15 Spora cz osób przywi zanych do poprzedniej formy celebracji sympatyzowa a z abpem Lefebvrem. Ko ció prowadzi z nim dialog i stara si doj do porozumienia. Niestety rozmowy zosta y przerwane po schizmatyckim akcie abpa Marcela, o czym wcze niej wspomniano. Ten akt niepos usze stwa wp yn na wydanie przez Jana Paw a II Listu apostolskiego w formie Motu proprio Ecclesia Dei (z 2 lipca 1988 r.), 14 Konstytucja o Objawieniu Bo ym Dei Verbum Soboru Watyka skiego II z 18 listopada 1965 r. 15 Por. Krakowiak. Dlaczego nadzwyczajna forma celebracji Mszy wi tej? s

7 ZWYCZAJNA I NADZWYCZAJNA FORMA RYTU RZYMSKIEGO JAKO UBOGACENIE 159 w którym ustanawia on komisj maj c sprawowa piecz nad kap anami, seminarzystami, wspólnotami zakonnymi i ich cz onkami przywi zanymi do liturgii sprzed reformy liturgicznej. Mieli oni zachowywa swoje tradycje zwi zane z duchowo ci i liturgi na podstawie Protoko u podpisanego 5 maja 1988 r. przez kard. Ratzingera i abpa Lefebvre a 16. Dokument ten wymaga przede wszystkim wierno ci papie owi i uznania jego prymatu, przyj cia doktryny zawartej w Konstytucji dogmatycznej o Ko ciele Lumen gentium nr 25, pozytywnego nastawienia wobec nauki ca ego Soboru i wydanych po nim dokumentów bez podejmowania polemiki z nimi, uznania wa no ci Mszy w. i sakramentów sprawowanych wed ug nowych ksi g liturgicznych, respektowania Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r. z uwzgl dnieniem jednak szczegó owych przepisów dyscyplinarnych nadanych Bractwu. Z prawa tego skorzysta y np. Bractwo Kap a skie w. Piotra (FSSP), Instytut Dobrego Pasterza (IBP), benedyktyni w Fontgombault oraz inne. Celem powy szych dzia a by a pasterska troska o dobro wiernych oraz zachowanie jedno ci w onie Ko cio a, aby zapobiec dalszym podzia om. Dzia alno wspomnianych konfraterni, a tak e rozwój grup wiernych piel gnuj cych ryt stosowany przed reform liturgiczn wci pozostaje procesem ywym i zyskuj cym nowych cz onków. Taka sytuacja sk oni a Benedykta XVI, znanego z umi owania liturgii oraz krytycznego spojrzenia na recepcj soborowych wymaga, do wydania Motu proprio Summorum Pontificum. Dokument ten poszerza dotychczasowe zezwolenia na korzystanie z liturgii sprzed reformy soborowej. Ju w pierwszym artykule stwierdza, e godziwe jest celebrowanie Ofiary mszalnej zgodnie z wydaniem wzorcowym Msza u Rzymskiego promulgowanego przez b. Jana XXIII i nigdy nie zniesionego, jako nadzwyczajna forma liturgii Ko cio a. Ponadto dopuszcza mo liwo stosowania wspomnianego rytu ka dego dnia (oprócz Triduum Sacrum) przez ka dego kap ana i bez osobnego zezwolenia w Mszach bez udzia u ludu, w takiej celebracji mog te wzi udzia wierni, którzy o to prosz (art. 4); umo liwia tak e korzystanie z rytua u wydanego przed Soborem Watyka skim II przy udzielaniu sakramentów chrztu, bierzmowania, ma e stwa, pokuty i namaszczenia chorych, a nadto umo liwia kap anom odmawianie Brewiarza Rzymskiego promulgowanego przez b. Jana XXIII (art. 9). Dokument ten zach ca tak e biskupów do pasterskiej troski o wspomniane grupy wiernych oraz zapewnienie im mo liwo ci celebracji i odpowiedniej formacji. W tym duchu do Motu proprio 16 (dost p 31 grudnia 2013 r.)

8 160 IRENEUSZ S OMA zosta do czony tak e list papie a do biskupów. Papie wskazuje w nim, e zaraz po Soborze zak adano, e zapotrzebowanie na Msza z roku 1962 ograniczy si do starszego pokolenia, które w tej formie liturgii wyros o. W mi dzyczasie jednak okaza o si z ca oczywisto ci, e m odsze pokolenie te mo e odkry t Form liturgiczn, poczu jej pi kno i odnale w niej ten sposób spotkania z Tajemnic Naj wi tszej Eucharystii, który by by najlepiej do niego dopasowany 17. Jako jeden z celów Summorum Pontificum wskazuje on tak e, e celebracja Mszy zgodnie z Msza em Paw a VI b dzie mog a mocniej ni kiedykolwiek wcze niej ukaza wiernym sfer sacrum, która tak ich przyci ga do wcze niejszej Formy Rytu Rzymskiego. Najmocniejsza gwarancja tego, e Msza Paw a VI mo e jednoczy parafialne wspólnoty i mo e by przez nie kochany, tkwi w tym, e Forma ta jest odprawiana z wielk czci i z dba o ci o przepisy liturgiczne. Ukazane w ten sposób b d duchowe bogactwo i teologiczna g bia tego Msza u 18. Ju tutaj jednak zaznacza, e konieczne jest wzajemne ubogacenie przez wprowadzenie do Msza u z 1962 r. nowych wspomnie wi tych oraz nowych prefacji. W nast pstwie Summorum Pontificum Papieska Komisja Ecclesia Dei wyda a Instrukcj Universae Ecclesiae (30 kwietnia 2011 r.), dotycz c stosowania zasad zawartych we wspomnianym Motu proprio. W dokumencie tym przypomniano szczegó owo tre Summorum Pontificum z odpowiednimi wskazaniami prawnymi, podkre laj c m.in., e przy celebracji nale y stosowa normy dyscyplinarne zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego z 1983 r. oraz e w przypadku sakramentu bierzmowania stosowanym wed ug ksi g przedsoborowych nie zachodzi konieczno u ywania nowszej formu y z Ordo Confirmationis Paw a VI (nr 29). W instrukcji zach ca si ordynariuszy, aby zadbali o odpowiedni formacj kap anów w dziedzinie NFRR. Bardzo wa nym punktem dokumentu jest jednoznaczne stwierdzenie, e wierni, którzy prosz o Msze w. w formie nadzwyczajnej, nie mog w aden sposób popiera albo nale e do grup, które okazuj si by przeciwko wa no ci b d prawomocno ci Mszy w. i Sakramentów celebrowanych w formie zwyczajnej albo przeciwko Biskupowi Rzymu jako Najwy szemu Pasterzowi Ko cio a Powszechnego (nr 19). 17 List papie a Benedykta XVI do biskupów z okazji publikacji Motu proprio Summorum Pontificum. Liturgia Sacra 14:2008 nr 2 s Tam e.

9 ZWYCZAJNA I NADZWYCZAJNA FORMA RYTU RZYMSKIEGO JAKO UBOGACENIE WYZWANIA WSPÓ CZESNO CI Wspomniane dokumenty kszta tuj istniej ce grupy wiernych zwi zanych z NFRR, które same cz sto okre laj siebie mianem rodowiska tradycji aci skiej albo tradycjonalistów. Celem istnienia tych grup jest przede wszystkim u wi cenie siebie i ycia codziennego przez celebrowanie obrz dów sprzed reformy soborowej. Koniecznym wymogiem jest tak e, aby je na przysz o zachowa i zapewni im wszelki rozwój [ ], aby tam, gdzie zachodzi potrzeba, zosta y one roztropnie i gruntownie rozpatrzone w duchu zdrowej tradycji, oraz aby im nadano now ywotno, stosownie do wspó czesnych warunków i potrzeb (KL 4). W zwi zku z tym pojawiaj si ró ne g osy zwi zane z t form celebracji. Jedni pragn j zachowa, uznaj c, e jest nieomylna i nie dopuszcza najmniejszej zmiany. Inni natomiast wskazuj, e ryt ten musi by zreformowany wed ug zalece Soboru m.in. przez uproszczenie i opuszczenie pewnych cz ci jako niepotrzebnych dodatków (KL 50), zwi kszenie perykop biblijnych (KL 51), integralno homilii (KL 52), wprowadzenie modlitwy wiernych (KL 53), gdy bez tego wydaje si by niewierny uroczystemu nauczaniu Ko cio a. Pierwsze ze stanowisk zdaje si cechowa pewne niedostrzeganie Tradycji jako rzeczywisto ci ywej i uwzgl dniaj cej wymogi czasów, w których si yje, czego przyk adem mog by reformy przeprowadzone przez poszczególnych papie y, poczynaj c od Klemensa VIII a do w. Jana XXIII, odno nie do Msza u Rzymskiego. Ich celem by o zapewnienie ci g ej ywotno ci liturgii, by nie sta a si ona jedynie yw skamielin. Do takiego celu pragnie te zmierza wspomniane drugie stanowisko. Zastanawiaj cym w tym kontek cie wydaje si fakt, e Summorum Pontificum nie nakazuje stosowania wydanych po Soborze instrukcji odnosz cych si do Msza u z 1962 r. Ponadto wspominane wcze niej dokumenty wskazuj na potrzeb wprowadzenia do formy nadzwyczajnej nowych wspomnie wi tych oraz nowych prefacji oraz zlecaj szczegó owe rozpatrzenie koniecznych dzia a komisji Ecclesia Dei. Wydaje si to sytuowa omawian form celebracji w soborowym rozumieniu omnes Ritus legitime agnitos (KL 4), pozostaj c wiernym jego nauczaniu. Wspomniane wy ej zasady odnowy zosta y ju zastosowane w odnowionym Ordo Missae, w jego formie zwyczajnej, forma nadzwyczajna za, jak wskazuje samo jej okre lenie, nie ma na celu natychmiastowego upodobnienia si do Novus Ordo, bo przeczy oby to celowo ci jej istnienia. Ich wspólnym zadaniem jest u wi canie ycia chrze cija skiego przez znajomo w asnej tradycji oraz otwarto na wymogi wspó czesno ci.

10 162 IRENEUSZ S OMA BIBLIOGRAFIA B e n e d y k t XVI: List do biskupów Ko cio a Katolickiego z 10 marca 2009 r. Niedziela 15:2009 s B e n e d y k t XVI: List do biskupów z okazji publikacji Motu proprio Summorum Pontificum. Liturgia Sacra 14:2008 nr 2 s Benedykt XVI: Motu proprio Summorum Pontificum z 7 lipca 2007 r. Dekret o zniesieniu ekskomuniki latae sententiae biskupom bractwa kap a skiego w. Piusa X. Anamnesis 14:2009 nr 58 s. 24. K r a k o w i a k Cz.: Dlaczego nadzwyczajna forma celebracji Mszy wi tej? W: Jedna wiara jedna Msza. Red. Cz. Krakowiak, B. Migut. Lublin: Wyd. KUL Lefebvre M.: Oskar am Sobór! Warszawa: Wyd. Te Deum Ogólne wprowadzenie do Msza u Rzymskiego. Pozna : Pallottinum Ottaviani A., Bacci A.: Krótka analiza krytyczna Novus Ordo Missae. W: G. niadoch. Msza wi ta trydencka mity i prawda. Z bki: Instytut Summorum Pontificum 2011 s Teologia liturgiczna. W poszukiwaniu syntezy w teologii. Red. B. Migut. Lublin: Wyd. KUL Wiltgen R. M.: Ren wpada do Tybru. D bogóra: Wyd. AA ZWYCZAJNA I NADZWYCZAJNA FORMA RYTU RZYMSKIEGO WZAJEMNYM UBOGACENIEM Streszczenie Liturgia Ko cio a jest rzeczywisto ci yw ze wzgl du na jej natur. Jest ni przede wszystkim uobecnianie zbawczego Misterium na sposób sakramentalny, a tak e w czanie w t rzeczywisto chrze cijan przez wiat gestów i symboli. W ci gu wieków sposób wyrazu zmienia si, pozostaj c wierny istocie celebracji. Nad tym czuwa a wspólnota Ko cio a, zw aszcza w jego uroczystym i zwyczajnym nauczaniu. W ca e to dziedzictwo wpisuje si tak e Motu proprio Summorum Pontificum Benedykta XVI oraz zwi zane z nim dokumenty. Prawnie ustanawiaj one dwie formy rytu rzymskiego: form zwyczajn, pos uguj c si Msza em Paw a VI, oraz form nadzwyczajn, sprawowan wed ug Msza u z 1962 r. Podaj przy tym szczegó owe przepisy. Przyczynia si to wzajemnego ubogacenia dzi ki lepszemu poznaniu w asnej historii i Tradycji, a tak e przez pewnego rodzaju ró norodno w sposobie wyra ania tej samej wiary. S owa kluczowe: Summorum Pontificum, Nadzwyczajna Forma Rytu Rzymskiego, Msza trydencka, M. Lefebvre, tradycjonalizm, tradycjonali ci, rodowisko Tradycji.