Sprawdź, czy zdasz próbną maturę z historii

Transkrypt

1 P R T N E R G Z E T Y E D U K C Y J N Y W Y O R C Z E J UWG! Jutro w Gazecie rozwiązania próbnej matury z matematyki WTOREK 20 grudnia 2005 ú REDGOWŁ: ŁŻEJ WNDTKE ú ISSN Sprawdź, czy zdasz próbną maturę z historii HNN PYRZYŃSK-PIŁT Próbny egzamin maturalny z historii Oto tematy i zadania, z którymi zmagali się wczoraj maturzyści z całej Polski, wraz z odpowiedziami Poziom podstawowy czas pracy 20 minut Zadanie. (4 pkt) Napisz, w jakim kręgu kulturowym powstał rodzaj pisma umieszczony na odpowiedniej ilustracji. Odpowiedzi wybierz spośród: cywilizacja grecka, cywilizacja rzymska, cywilizacja egipska, cywilizacja chińska, cywilizacja z obszaru Mezopotamii. b)... Zadanie 2. (3 pkt) Zapoznaj się z mapą i wykonaj Partner radiowy cyklu maturalnego a)... c)... d)... źródło: R. Kulesza, teny w czasach Peryklesa, Warszawa 99; J. Zabłocka, Historia liskiego Wschodu w starożytności, Wrocław 987 mapa: opracowanie własne ciąg dalszy na s. 2 S P O N S O R C Y K L U

2 2 WTOREK 20 GRUDNI 2005 GZET WYORCZ u ciąg dalszy ze s. a) Zapisz cyfrę, którą umieszczono na obszarze cywilizacji egipskiej... b) Zapisz cyfrę, którą umieszczono na obszarze cywilizacji minojskiej... c) Zapisz trzy cyfry, które umieszczono na obszarze krain wchodzących w skład tzw. Żyznego Półksiężyca... Zadanie 3. (4 pkt) Przeczytaj zamieszczone fragmenty źródeł i wykonaj Cytat Chociaż senat i lud rzymski zgodnie domagali się, aby mnie jednemu dać nadzór nad prawami i obyczajami z władzą niczym nieograniczoną, nie przyjąłem żadnego urzędu ofiarowanego mi wbrew tradycjom ojczystym (...). Pierwszym w senacie byłem aż do tego dnia, kiedy to pisałem, przez lat czterdzieści. źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole. Rzym starożytny, oprac. L.T. łaszczyk, Warszawa 96, nr 3, s. 30 i n. Cytat 2 Nasz ustrój polityczny nie jest naśladownictwem obcych praw, a my sami raczej jesteśmy wzorem dla innych niż inni dla nas. Nazywa się ten ustrój demokracją, ponieważ opiera się na większości obywateli, a nie na mniejszości. źródło: G. Chomicki, S. Sprawski, Starożytność. Teksty źródłowe, Kraków 999, s. 26 Cytat 3 Zresztą uważam, że Kartaginę należy zniszczyć. źródło: J. Wolski, Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 992, s. 39 Cytat Cytat 2 Cytat 3 a) W kolumnie wpisz literę, która oznacza autora cytatu. a) Oktawian ugust; b) Gajusz Juliusz Cezar; c) Marek Porcjusz Kato; d) Perykles b) Uporządkuj chronologicznie, od najwcześniejszego do najpóźniejszego, autorów cytatów. Wpisz w kolumnie liczby od do 3. Zadanie 4. Postaw znak X przy pojęciach, które są wspólne dla wyznawców judaizmu i chrześcijaństwa. rka Przymierza... Mesjasz... Talmud... Zadanie 5. Przeczytaj tekst i wykonaj polecenie. Jakoż u Greków, żeby już innych pominąć, ludzie, którzy zarządzali dochodami państwa, jeśli się im powierzy tylko talent [jednostka wagowa i monetarna], mimo kontroli dziesięciu dozorców, tyluż pieczęci i podwójnej liczby świadków, nie potrafią dochować rzetelności. Natomiast u Rzymian mężowie, którzy podczas swego urzędowania lub posłowania mają w swym ręku wielką sumę pieniędzy, już dla samej świętości przysięgi zostają wierni swemu obowiązkowi. I jeżeli u innych ludów rzadko znajdzie się mąż, który nie tknie pieniędzy publicznych i pod tym względem zachowa czyste ręce, to u Rzymian rzadki bywa przypadek schwytania jakiegoś przeniewiercy na gorącym uczynku. źródło: Polibiusz, Dzieje, tłum. S. Hammer, Wrocław 957, ks. 6, 56 Oceń, który z wymienionych w tabelce wniosków jest prawdziwy. Wpisz w odpowiednie miejsce PRWD. utor chwali Greków za ochronę publicznych pieniędzy. utor chwali Rzymian za uczciwość w sprawowaniu funkcji publicznych... utor wyszydza Rzymian za wierność obowiązkowi dla samej świętości przysięgi i za rzadkie przypadki schwytania jakiegoś przestępcy Zadanie 6. (2 pkt) Przeanalizuj ilustrację i odpowiedz na pytania. źródło: P. agenal, J. Meades, Słynne budowle świata, Warszawa 993, s. 73 a) Jaką budowlę przedstawia ilustracja? Odpowiedź wybierz spośród: cerkiew, bazylika, meczet, synagoga. b) Jak nazywa się element architektoniczny zaznaczony strzałką? Zadanie 7. (2 pkt) co się tyczy kraju [...], to obfituje on w żywność, mięso, miód i rolę orną. Pobierane przez niego opłaty stanowią odważniki handlowe [tj. monety lub kruszec]. Idą one na żołd jego mężów. Co miesiąc przypada każdemu z nich oznaczona ilość. Ma on 3000 pancernych, podzielonych na oddziały, a setka ich znaczy tyle co dziesięć secin innych wojowników. Daje on tym mężom odzież, konie, broń i wszystko, czego tylko potrzebują. źródło: G. Labuda, Pierwsze państwo polskie, Kraków 989, s. 60 a) Napisz, jaką formację wojskową opisał autor tekstu. Odpowiedź wybierz spośród: chorągiew rycerska, drużyna, piechota wybraniecka, pospolite ruszenie, wojsko kwarciane. Tekst opisuje... b) Opisanej w tekście formacji przyporządkuj właściwą ilustrację. Tekst łączę z ilustracją nr... Ilustracja nr Ilustracja nr 2 Ilustracja nr 3 źródło: Kronika Polski, red.. Nowak, Kraków 998, s. 42, 43, 230 Zadanie 8. (2 pkt) W tabeli wpisz liczbę przy kronikarzu, który żył najwcześniej, a liczbę 4 przy kronikarzu, który żył najpóźniej. Jan Długosz... Wincenty Kadłubek... Janko z Czarnkowa... nonim tzw. Gall... Zadanie 9. (2 pkt) Przyjrzyj się ilustracji i wykonaj a) Napisz, którego świętego przedstawia ten fragment Drzwi Gnieźnieńskich z kościoła katedralnego. źródło: L. Kalinowski, Speculum artis, Warszawa 989, s. 263 b) Napisz, dlaczego dzieło artystyczne przedstawiające życie tego świętego zostało umieszczone w kościele katedralnym w Gnieźnie. Zadanie 0. (3 pkt) Przeczytaj teksty źródłowe i wykonaj Tekst. Wydarzenia datowane na rok 097 [...] książę Władysław powierzył obu synom swe wojsko i wysłał ich na wyprawę na Pomorze. Oni zaś, odszedłszy i powziąwszy nie znane mi bliżej postanowienie, zawrócili z drogi z niczym. Wobec tego ojciec, podejrzewając [w tym] coś, natychmiast podzielił między nich królestwo, jednakże nie wypuścił ze swych rąk głównych stolic państwa. [...] Ojciec zaś, zapytany przez możnych, który z nich ma wybitniejsze zajmować miejsce przy wysyłaniu i podejmowaniu poselstw, w powoływaniu [pod broń] wojska i prowadzeniu go oraz w rozlicznych dziedzinach zarządu tak wielkiego królestwa, odpowiedzieć miał w te słowa: Moją jest wprawdzie rzeczą, jako człowieka starego i słabego, podzielić między nich królestwo i sądzić o tym, co jest teraz [...]. Po śmierci mojej atoli Zbigniew niechaj ma Mazowsze wraz z tym, co obecnie posiada, olesław zaś, prawy syn mój, niech obejmie główne stolice królestwa we Wrocławiu, w Krakowie i w Sędomirzu. [...] Po dokonaniu tedy w powyższy sposób podziału państwa i po [tej] wcale pięknej mowie ojca, każdy z synów udał się do swojej części państwa, ojciec ich zaś zawsze najchętniej przemieszkiwał na swym Mazowszu. Tekst 2. Wydarzenia datowane na rok 02 Zmarł zatem książę Władysław w podeszłym wielu i długą słabością złożony [...]. Skoro zaś obaj bracia przybyli, zanim jeszcze pochowali ojca, doszło pomiędzy nimi do wielkiego sporu o podział skarbów i królestwa [...]. Tak więc po wcale zaszczytnym i okazałym pogrzebie księcia Władysława w kościele płockim, po rozdzieleniu skarbca ojcowskiego pomiędzy synów i po urządzeniu królestwa polskiego wedle podziału dokonanego jeszcze za życia ojca, każdy z braci zajął część przypadłą mu z podziału. Tekst 3. Wydarzenia datowane na rok 06/07 Tymczasem zaś przyniesiono przychwycone wraz z posłańcami listy Zbigniewa, z których okazały się liczne zdrady i knowania. [...] Na koniec olesław nader roztropnie i stosownie zawarł tymczasowo pokój z Czechami, a zwoławszy wojsko postanowił wypędzić Zbigniewa. Zbigniew zaś nie czekał na przybycie brata, [...], lecz uciekł jak jeleń i przepłynął rzekę Wisłę. olesław atoli spiesznie przybył pod Kalisz, a napotkawszy tam opór garści wiernych Zbigniewowi w kilku dniach ten gród zajął, a równocześnie odebrawszy poselstwo ustanowił swego komesa w mieście Gnieźnie. [...] spiesząc do przeniesionej stolicy w Łęczycy i tam naprawił stary gród, [mający być osłoną] przeciw Mazowszu. Wtedy dopiero napłynęły posiłki od Rusinów i Węgrów, z którymi wyruszył w drogę i przeprawił się przez Wisłę. Wówczas Zbigniew zupełnie upadł na duchu [...]. Wtedy dopiero uznał się za niższego od brata [...]. Wtedy uzyskał od brata [tyle], że zatrzymał Mazowsze jako lennik, nie zaś jako władca udzielny. źródło: nonim tzw. Gall, Kronika polska, oprac. M. Plezia, Wrocław 975, s , 95, 5 a) Napisz, czym kierował się książę Władysław, dokonując podziału państwa. b) Napisz, któremu z książąt przypadało w kolejnych podziałach Mazowsze. Rok Rok Rok 06/07... c) Wymień wszystkie grody wzmiankowane przez kronikarza, które zaznaczone są na mapie jako naczelne. Zadanie. (3 pkt) Niechaj więc wiadomym będzie współczesnym i potomnym, że my olesław, z łaski ożej książę krakowski i sandomierski, [...] zważając na wierność i zacność wiernego nam [rycerza] komesa Klemensa z Ruszczy, wojewody krakowskiego [...] dajemy jemu i potomkom jego obojga płci wszelkie wolności, jakie sami mamy w państwie naszym, tak że wszelkie dziedzictwa rzeczonego pana Klemensa, [...] wolnymi będą zupełnie od wszelkich poborów, opłat, przewozów, jakkolwiek zwanych. [...] Może też według swej woli [wspomniany Klemens] w dziedzictwach swych stawiać warownie, grody i miasta. źródło: Wiek V XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska-ondaruk, S.. Lenard, Warszawa 999, s. 223 a) Podkreśl właściwą odpowiedź. Jaki to jest dokument?. kt lokacji miasta 2. kt nobilitacji 3. kt komendacji 4. Immunitet ekonomiczny b) Napisz, w którym stuleciu powstał ten dokument. c) Napisz, co oznacza zapis: wolnymi będą od [...] przewozów. Mapa do zadania 0 c... Zadanie 2. (3 pkt) Jan biskup [...] przewielebnym braciom arcybiskupowi gnieźnieńskiemu i jego sufraganom (przesyła) pozdrowienie i apostolskie błogosławieństwo [...]. Żądaliście zatem, abyśmy ukochanego syna naszego przesławnego męża Władysława krakowskiego, sandomierskiego księcia, [...] słynnego odwagą i przezornością, zasobnego w wojsko i bogactwa, potężnego wielką liczbą poddanych, twierdz i grodów z łaski naszej apostolskiej wynieśli na stolicę królewską i zgodnie królem Polski mianować i koronować zalecili. [...] Przyjęliśmy łaskawie pomienionego biskupa i złożone przezeń listy, wysłuchaliśmy z przychylnością prośby o przyznanie korony rzeczonemu księciu [...]. Wprawdzie posłowie ukochanego syna naszego Jana, dostojnego króla czeskiego, do nas przybyli dopraszali się u stolicy naszej apostolskiej z pokorą, abyśmy wstrzymać raczyli przyznanie korony rzeczonemu księciu z przyczyny, iż król Jan rościł ze swej strony prawo do królestwa polskiego, co w swoim miejscu i czasie obiecywali udowodnić; ale tenże biskup (Gerward) po przełożonych wnioskach posłów twierdził przeciwnie i dowodził wiele razy, iż król (czeski) [...] żadnego nie może przywłaszczyć sobie prawa do królestwa polskiego, gdyż prawo to służy w zupełności samemu tylko księciu Władysławowi, jako królestwa tego prawemu dziedzicowi, które je prawem przyrodzonym odebrał po przodkach swoich w spadku; a stąd usilnie nalegał o przyznanie [...] księciu (Władysławowi) korony. My zatem, chcąc każdego przy prawach, mu służących, zostawić, osądziliśmy za rzecz słuszną wstrzymać się z wyrokiem takowego przyznania, przez co atoli nie myślimy bynajmniej przesądzać prawa, należącego wam i innym proszącym, którego wolno wam będzie używać, jak i kiedykolwiek zechcecie, bez ujmy i ubliżenia prawu cudzemu. źródło: T. Maresz, K. Juszczyk, Historia w tekstach źródłowych, t. I, Rzeszów 996, s a) Podaj tytuł autora tego listu. b) Napisz, kto jest adresatem tego listu. c) Wskaż prawdziwy wniosek poprzez wpisanie słowa PRWD w tabeli. utor listu w zawoalowany sposób wyraża zgodę na koronację Władysława. utor listu odrzuca pretensje Jana do korony źródło: tlas historyczny Polski, red. W. Czapliński, T. Ładogórski, Warszawa- Wrocław 998, s. 5

3 GZET WYORCZ u WTOREK 20 GRUDNI utor listu nakazuje podział królestwa między Jana i Władysława Zadanie 3. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsce w tabeli nazwę zakonu, którego dotyczy przedstawiony opis. Odpowiedź wybierz spośród: dominikanie, benedyktyni, pijarzy, jezuici. Zgromadzenie zrodziło się z ruchów dobrowolnego ubóstwa. ył to zakon wyrosły ze środowisk miejskich i z ich potrzeb religijnych. Jego celem stało się duszpasterstwo wśród świeckich. Do XV wieku był zakonem żebraczym. Obowiązywały tu śluby zakonne, a jako czwarty dodano wypełnianie bez ociągania każdego rozkazu papieża wydanego dla zbawienia dusz i szerzenia wiary. Środkami zakonu miały być dzieła miłości, nauczanie i kazania. Klasztory tego zgromadzenia, lokowane z dala od miast, były ośrodkami kultury. W nich znalazły miejsce skryptoria, biblioteki, szkoły. Odegrały niemałą rolę w procesie chrystianizacji wsi. Dewizą zakonu stało się ora et labora módl się i pracuj. na podstawie: H. Manikowska, J. Tazbirowa, Historia. Średniowiecze, Warszawa 993, s. 37, 98; Historia Kościoła katolickiego, t. 3, Warszawa 989, s. 94 Zadanie 4. (3 pkt) Uzupełnij tablicę genealogiczną, wpisując imiona i przydomki w odpowiednie miejsca. Uwzględnij następujące osoby: Jadwiga, Ludwik Węgierski (ndegaweński), Elżbieta Łokietkówna. Zadanie 5. (2 pkt) Wypełnij tabelę. a) W kolumnie przy Zygmuncie uguście wpisz numer wydarzenia, które miało miejsce za jego panowania. Odpowiedź wybierz spośród:. Hołd pruski 2. Zawarcie unii lubelskiej 3. Zwołanie po raz pierwszy dwuizbowego sejmu walnego 4. Uchwalenie konstytucji Nihil novi b) W kolumnie postaw znaki X przy tych władcach, którzy byli synami króla Kazimierza Jagiellończyka. Jan Olbracht leksander Zygmunt Stary Zygmunt ugust Zadanie 6. (2 pkt) Przeczytaj tekst i wykonaj [...] Kazimierz Jagiellończyk stwierdził zatem w statutach nieszawskich [...], że dobra stołu królewskiego nie są przeznaczone wyłącznie dla potrzeb osobistych panującego, lecz także dla obrony i zachowania całego królestwa i dlatego zobowiązał się nie oddawać pod zastaw królewszczyzn należących do starostw sądowych (grodowych). [...] leksander wreszcie wydał słynny statut rozciągający zakaz zastawów na całość domeny ziemskiej monarchy [...]. źródło:. Sucheni-Grabowska, Spory królów ze szlachtą (...), Kraków 988, s. 3 a) Podkreśl hasło, które szlachta sformułowała w obronie tak ustanowionego prawa.. Zniesienie egzekucji starościńskiej 2. Egzekucja dóbr 3. Unifikacja państwa 4. Liberum veto b) Podkreśl zdanie, które opisuje realizację tego hasła w latach sześćdziesiątych XVI wieku.. Ustalano zasady lustracji królewszczyzn, a czwartą część dochodu króla przekazywano na stałą armię. 2. Zawarto unię realną z Litwą, która miała osobny skarb. 3. Magnateria zagrabiła część królewszczyzn. 4. Na Ukrainie wydzielono magnatom wielkie majątki, zwane latyfundiami. Zadanie 7. (5 pkt) Przeczytaj fragment tekstu M. Kromera o społeczeństwie polskim i wykonaj Do pospólstwa zalicza się wszystkich tych, którzy nie należą do szlachty [...] czy to będą rolnicy, ogrodnicy, pszczelarze lub pasterze bydła, czy też rzemieślnicy i wyrobnicy, lub szynkarze, karczmarze, woźnice i kupcy, bez względu na to, czy prowadzą życie na roli [...] we wsiach i osiedlach, czy też w miasteczkach i miastach. Pospólstwo miast i miasteczek jest w nieco lepszym położeniu i cieszy się większą swobodą, aniżeli lud wieśniaczy. Wprawdzie i jedni, i drudzy płacą swoim panom roczne czynsze, ale rolnicy i wieśniacy [...] świadczą ponadto wszelkie darmowe prace przy uprawie pańskich gruntów i inne posługi dworskie, wykonywane nie tylko ręcznie, lecz także własnym przężajem. Nikomu przy tym nie wolno bez zezwolenia pana przenieść się gdzie indziej, tak że są oni jak gdyby przypisani do ziemi i niewiele się różnią od niewolników, zwłaszcza w obecnych czasach. źródło: T. Cegielski, K. Zielińska, Dzieje nowożytne Ćwiczenia źródłowe z historii dla szkól średnich, t. III, Warszawa 999, s. 20 a) Napisz, co zdaniem autora łączy opisanych w tekście mieszkańców wsi i miast. Podaj dwie cechy. b) Napisz, czym zdaniem autora różnią się mieszkańcy wsi od mieszkańców miast. Podaj dwie różnice. c) Wyjaśnij podkreślone pojęcie. Zadanie 8. (2 pkt) Wypełnij tabelę. a) W kolumnie uporządkuj chronologicznie władców Rzeczpospolitej w XVII wieku. Wpisz liczby od (przy panującym najwcześniej) do 5 (przy panującym najpóźniej). b) W kolumnie postaw znak X przy władcach, którzy należeli do dynastii Wazów. Zygmunt III Jan Kazimierz Michał Korybut Władysław IV Jan III Zadanie 9. (2 pkt) Na podstawie wykresu wykonaj na podstawie: J. Szpak, Historia gospodarcza powszechna, Warszawa 997, s. 53, 65, 77 a) Wskaż, których stuleci dotyczy zjawisko przedstawione na wykresie. Podkreśl właściwą odpowiedź b) Napisz, co było przyczyną tak dużego spadku liczby ludności. Zadanie 20. (2 pkt) Przeczytaj tekst i wykonaj o któż ośmieli się powiedzieć, że stan trzeci nie ma w sobie wszystkiego, czego potrzeba do stanowienia całego narodu? Jest to człowiek mocny i czerstwy, którego ramię jest jeszcze zakute w kajdany. Gdyby odjęto narodowi stan uprzywilejowany, nic by narodowi nie ubyło, owszem, coś by mu przybyło. Więc czymże jest stan trzeci? Wszystkim, ale to wszystko spętane jest i uciśnione. źródło: Wiek XV-XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów oprac. M. Sobańska-ondaruk, S.. Lenard, Warszawa 997, s a) Napisz, w którym stuleciu powstał ten tekst. b) Uzasadnij swoją odpowiedź. Zadanie 2. (2 pkt) Przeczytaj tekst i wykonaj Styl dążący do bogatych efektów zewnętrznych przy pomocy form wyszukanych i niezwykłych, w charakterze bujny, dynamiczny, pełen przepychu, ornamentów, płynności, błyskotliwości, kontrastów. na podstawie: W. Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 985, s Ilustracja nr Ilustracja nr 2 Ilustracja nr 3 a) Podaj nazwę stylu opisanego w powyższym fragmencie tekstu. b) Wskaż numer ilustracji, która przedstawia dzieło należące do stylu opisanego w powyższym fragmencie tekstu. Zadanie 22. (2 pkt) Zapoznaj się ze schematami funkcjonowania parlamentaryzmu Rzeczpospolitej. Wypełnij tabelę zamieszczoną poniżej poleceń i. Schemat I Schemat II a) W kolumnie wpisz numer tytułu właściwego dla danego schematu.. Parlamentaryzm polski XV w. do 493 roku 2. Parlamentaryzm Rzeczpospolitej XVI w. od 526 do 569 roku 3. Parlamentaryzm Rzeczpospolitej w czasach saskich 4. Parlamentaryzm Rzeczpospolitej wg Konstytucji 3 maja b) W kolumnie wpisz numer opisu elementu KRÓL właściwego dla danego schematu.. Dziedziczny monarcha z dynastii Piastów 2. Monarcha z dynastii Jagiellonów wybierany przez radę królewską 3. Monarcha elekcyjny, wybierany podczas elekcji viritim 4. Dziedziczny monarcha z dynastii Wettinów Schemat I Schemat II Zadanie 23. (3 pkt) Przeczytaj tekst i wykonaj Wojna, która rozpoczęła się w dziedzicznych posiadłościach Habsburgów austriackich, przekształciła się szybko w wojnę ogólnoniemiecką, a następnie w europejską. Chociaż wojna zaczęła się od haseł religijnych, krzyżowały się w niej interesy ekonomiczne, polityczne i dynastyczne większości państw europejskich. Wojna [...] szybko straciła swój charakter wojny religijnej. Przez długi czas po stronie katolickiego cesarza stali niektórzy książęta protestanccy, natomiast katolicka Francja popierała zdecydowanie obóz protestancki w Rzeszy. źródło: J. Gierowski, J. Leszczyński, Historia dla klasy II liceum ogólnokształcącego, Warszawa 972, s. 75 a) Napisz, jak nazywa się konflikt, który opisuje powyższy tekst. b) Wyjaśnij, w jaki sposób zmieniał się opisywany konflikt. Uwzględnij dwa aspekty tych zmian. Zadanie 24. (3 pkt) Napisz, czym zastąpiono w Konstytucji 3 maja wymienione instytucje lub rozwiązania prawne. a) liberum veto b) wolna elekcja c) Rada Nieustająca Zadanie 25. (2 pkt) Wypełnij tabelę. a) W kolumnie przy podanym kraju wpisz nazwę dynastii rządzącej w nim w XVIII wieku. Odpowiedź wybierz spośród: Hohenzollernowie, Wettinowie, Romanowowie, Habsburgowie. Ciąg dalszy s. 4 R E K L M Wyższa Szkoła Handlu i Finansów Międzynarodowych im. Fryderyka Skarbka iuro Rektora: ul. Nowogrodzka 56, Warszawa tel , , tel./fax e mail: biurorektora@poczta.wshifm.edu.pl Ekonomia, zarządzanie i finanse* Informatyka gospodarcza Ekonomika i kultura krajów Orientu Gospodarka turystyczna * Dwa dyplomy: WSHiFM i Erasmus University Rotterdam

4 4 WTOREK 20 GRUDNI 2005 GZET WYORCZ u Dokończenie ze s. 3 b) W kolumnie przy podanym kraju wpisz XVIII-wieczny tytuł jego władcy. Odpowiedź wybierz spośród: cesarz rzymski narodu niemieckiego, król, sułtan, imperator. Rosja Prusy ustria Zadanie 26. (3 pkt) Obok każdej biografii wpisz imię i nazwisko postaci, której ona dotyczy. a) Wybitny polski jezuita, spowiednik króla Zygmunta III i słynny kaznodzieja na jego dworze. Znany z kazań o charakterze politycznym. b) Publicysta, reformator szkolnictwa. Doradca króla Stanisława ugusta Poniatowskiego, współautor Konstytucji 3 maja, twórca Kuźnicy. c) iskup warmiński, uczestnik soboru w Trydencie. Sprowadził do Polski zakon jezuitów oraz założył pierwsze w Polsce kolegium jezuickie. Zadanie 27. (2 pkt) Pod każdym z tekstów przedstawiających pogląd na temat wolności wpisz właściwą nazwę ideologii. Odpowiedzi wybierz spośród: konserwatyzm, liberalizm, anarchizm, nacjonalizm. a) Zasada ta brzmi, że jedynym celem usprawiedliwiającym ograniczenie przez ludzkość, indywidualnie lub zbiorowo, swobody działania jakiegokolwiek człowieka jest samoobrona, że jedynym celem, dla osiągnięcia którego ma się prawo sprawować władzę nad członkiem cywilizowanej społeczności wbrew jego woli, jest zapobieżenie krzywdzie innych. [...] Jedyną swobodą zasługującą na to miano jest swoboda dążenia do własnego dobra na swój własny sposób, o ile nie usiłujemy pozbawiać innych ich dobra lub przeszkodzić im w jego osiągnięciu. źródło:. Radziwiłł, W. Roszkowski, Historia , Warszawa 997, s. 368 i n. b) Chcemy wolności, to znaczy żądamy dla każdej osoby ludzkiej prawa i środków do robienia wszystkiego, co mu się tylko podoba, i do nierobienia niczego na co nie ma ochoty; żądamy pełnego zaspokojenia wszystkich jego potrzeb, z jedynymi ograniczeniem, jakie nakładają niemożności naturalne i potrzeby, respektowane w równej mierze, naszych bliźnich. Pragniemy wolności i uważamy, że jej istnienie jest nie do pogodzenia z istnieniem jakiejkolwiek władzy, bez względu na to, jakie by były jej źródła i formy [...]. źródło:. Radziwiłł, W. Roszkowski, Historia , Warszawa 999, s Zadanie 28. (3 pkt) Zapoznaj się z tabelą. Odpowiedz na pytania. Tabela: Stopień mechanizacji uprawy roli w gospodarstwach chłopskich Ilość hektarów ziemi ornej na młockarnię na siewnik na żniwiarkę źródło: J. Łukasiewicz, Drogi rozwoju rolnictwa, w: Polska XIX wieku, red. S. Kieniewicz, Warszawa 986, s. 38 Wielkopolska rok 907 Królestwo Polskie rok 90 Galicja rok 902 a) Gdzie rolnictwo było najsłabiej zmechanizowane?... b) Jakich maszyn było najwięcej w Królestwie Polskim?... c) W odpowiednim miejscu w tabeli zaznacz znakiem X obszar, który należał do strefy rolnictwa intensywnego. Wielkopolska... Królestwo Polskie... Galicja... Zadanie 29. (2 pkt) Przeczytaj zamieszczone teksty źródłowe i napisz, którego powstania dotyczą. Odpowiedź wybierz spośród: powstanie kościuszkowskie, powstanie listopadowe, powstanie krakowskie 846 roku, powstanie styczniowe. a) Nikczemny rząd najezdniczy, rozwścieklony oporem męczonej przezeń ofiary, postanowił zadać jej cios stanowczy, porwać kilkadziesiąt tysięcy najdzielniejszych, najgorliwszych jej obrońców, oblec w nienawistny mundur moskiewski i pognać tysiące mil na wieczną nędzę i zatracenie. [...] W pierwszym zaraz dniu jawnego wystąpienia, w pierwszej chwili rozpoczęcia świętej walki, Komitet Centralny Narodowy ogłasza wszystkich synów Polski, bez różnicy wiary i rodu, pochodzenia i stanu, wolnymi i równymi obywatelami kraju. Ziemia, którą Lud rolniczy posiadał dotąd na prawach czynszu lub pańszczyzny, staje się od tej chwili bezwarunkową jego własnością, dziedzictwem wieczystym. [...] Do broni więc, Narodzie Polski, Litwy i Rusi, do broni!... b) Rodacy! Nadzwyczajne wypadki w stolicy Królestwa wydarzone, nadzwyczajnych wymagały środków. Naglącym kraju potrzebom nie mogła Rada dministracyjna, pomimo przybrania nowych członków, zaradzić. Nie zdołał koniecznością sprawdzonym oczekiwaniom narodu odpowiedzieć ani utworzony później Wydział Wykonawczy w Radzie, ani na gruzach jego powstały Rząd Tymczasowy. rakowało jedności i zgody. (...) Rodacy wszelkiego wieku i powołania! Na współdziałaniu waszym, na odziedziczonej po dziadach, gotowej do wszystkiego miłości ojczyzny przyszły byt nasz polega. Godzi mi się przeto być pewnym, że byt ten zachować potrafimy. Dalecy od naruszenia spokojności mocarstw ościennych, pragniemy tylko, aby i względem nas zbawienna niemieszania się jednego państwa do drugiego zasada zachowaną była. Do nas teraz należy, wszystko poświęcając dla postawienia się w możności używania swobód konstytucyjnych, pokazać, że godni ich jesteśmy. Niech żyje ojczyzna! źródło: Wiek (...) w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska- ondaruk, S.. Lenard, Warszawa 998, s. 79, Zadanie 30. (4 pkt) Przeanalizuj zamieszczoną na stronie 23 mapę oraz diagramy przedstawiające strukturę zatrudnienia według gałęzi przemysłu w najważniejszych okręgach przemysłowych na ziemiach polskich w latach 80. XIX wieku. Wykonaj Struktura zatrudnienia Struktura zatrudnienia Struktura zatrudnienia C oprac. własne na podstawie: J. Łukasiewicz, Początki cywilizacji przemysłowej na ziemiach polskich, Warszawa 988, s. 37 mapa: opracowanie własne a) Przedstawionym na mapie głównym okręgom przemysłowym na ziemiach polskich w XIX wieku przyporządkuj właściwe struktury zatrudnienia. Okręg przemysłowy nr Okręg przemysłowy nr 2 Okręg przemysłowy nr 3 b) Podaj nazwę okręgu przemysłowego zaznaczonego na mapie numerem 2. Zadanie 3. (3 pkt) hr. leksander Wielopolski, List otwarty szlachcica polskiego do kanclerza Metternicha. Na pierwszą wieść o tej rzezi Europa zwróciła oczy ku Tobie, mości Książę. Z dawna przywykła czcić w Panu podporę, ojca porządku europejskiego, czuła potrzebę wysłuchania Pańskiego słowa. Od Pana oczekiwano rozwiązania zagadki, by móc osądzić, co w tych wypadkach jest udziałem charakteru narodowego, zastarzałych stosunków międzyklasowych, a co trzeba przypisać wpływowi Pańskiego reżimu i podniecie Pańskich agentów? 2. W wyniku Pańskich, z dawna przygotowanych środków, których rezultatem końcowym jest dzieło galicyjskie, naród ten okazuje się wreszcie rozprężonym, roztopionym w swych elementach. Odkąd te części składowe wielkiej rodziny, szlachta i chłopi porwały się podniecone przeciwko sobie, odkąd to społeczeństwo szarpie swe własne trzewia, nie masz więcej narodu polskiego. 3. Zapewne rząd rosyjski jest srogi dla szlachty polskiej, ale Romanow jest zbyt dobrym szlachcicem, by dać zatłuc sobie podobnych nawet pośród swych nieprzyjaciół: zbyt jest sumienny, by lżyć swe ofiary. Samowładca górujący zarówno nad wszystkimi klasami poddanych nie myśli tłumić buntu jednych za pomocą umówionej z drugimi zasadzki. [...] 4. Szlachta polska będzie z pewnością wolała iść z Rosjanami na czele cywilizacji słowiańskiej, młodej, jędrnej i pełnej przyszłości, niż wlec się spychana, pogardzana, znienawidzona, zelżona, w ogonie waszej cywilizacji, zgrzybiałej, zrzędnej i zbyt pewnej siebie. W zamian za to, co byśmy przynieśli Rosji, otwarłaby ona naszej rasie szeroką karierę pracy społecznej, interesów pozytywnych wyższego rzędu, które by zapełniły rozpaczliwą pustkę naszego obecnego położenia. źródło:. Radziwiłł, W. Roszkowski, Historia , Warszawa 997, s a) Napisz, do jakiego wydarzenia nawiązuje autor. b) Napisz, jaka idea polityczna została zawarta w akapicie 4. c) Wskaż, w jaki sposób autor zrealizował koncepcję zarysowaną w akapicie 4. Podkreśl właściwą odpowiedź.. Stanął na czele powstania krakowskiego 846 roku. 2. Po nawiązaniu współpracy z dworem cesarskim w Wiedniu, zaangażował się w uwłaszczenie przeprowadzane w Galicji w 848 roku. 3. Udał się na emigrację by stać się czołowym działaczem Hotelu Lambert. 4. Rozpoczął współpracę z rządem Cesarstwa Rosyjskiego i stanął na czele rządu cywilnego Królestwa Polskiego. Zadanie 32. (3 pkt) Przeanalizuj plakat (rys. poniżej). Wykonaj a) Wskaż okres, z którego pochodzi plakat. Podkreśl poprawną odpowiedź. Plakat powstał. przed I wojną światową. 2. w latach I wojny światowej. 3. w okresie międzywojennym. 4. w czasie II wojny światowej. b) Uzasadnij swoją odpowiedź, podając przynajmniej jeden argument. c) Napisz, co postuluje autor plakatu. Zadanie 33. (4 pkt) Przeczytaj tekst źródłowy. Wykonaj Odezwa WR, Warszawa 20 I 928 r. Idziemy do obecnych wyborów z hasłem, by to przeklęte zło, które trawiło tak jeszcze niedawno nasze Państwo, nie mogło nigdy powrócić. Chcemy zabezpieczyć naszą Ojczyznę od tego, by nikt nie mógł i nie śmiał powrócić do tych zbutwiałych kart naszej historii. [...] Musimy dążyć do tego, by przyszły Sejm i Senat wzmocniły władzę Prezydenta, dokonały mądrego w zasadach i praktyce rozdziału uprawnień władzy wykonawczej i ustawodawczej i poprawiły nasz Plakat do zadania 32 ustrój tak, by gwarantował siłę i sprawność w rządzeniu. [...] Konstytucyjną podstawę dla silnej władzy wykonawczej będzie musiał wywalczyć dla Polski nowy sejm. Nie wierzymy, by ci, którzy dotychczas psuli przez swoje partyjnictwo Konstytucję, mogli pracę naprawy ustroju państwowego wykonać uczciwie i by nie powrócili do chorobliwych nałogów, których przez siedem lat byli niewolnikami. [...] Wierzymy, że pracę tę wykonać będą w stanie o wiele lepiej niż partyjni politykierzy ludzie, związani z pracą samorządową, gospodarczą czy społeczną. Są oni bardziej wrośnięci w codzienne życie realne, i trafniej rozumieć będą jego potrzeby. [...] źródło: W.. Serczyk, Dzieje Polski Wybór tekstów źródłowych, Kraków 990, s a) Rozszyfruj skrót WR. b) Wskaż dwa pojęcia, którymi można zastąpić skrót WR. Wybierz je spośród: sanacja, lewica, Stronnictwo Narodowe, piłsudczycy, rojaliści. c) Wskaż prawdziwą odpowiedź, wpisując w odpowiednim miejscu w tabeli PRWD. WR chce utworzyć koalicję partii startujących w najbliższych wyborach... WR chce bronić istniejącej konstytucji... WR chce umocnić władzę prezydenta... Zadanie 34. (2 pkt) Wypełnij tabelę. a) W kolumnie zapisz nazwiska przywódców najważniejszych ruchów politycznych w Polsce dwudziestolecia międzywojennego. Wybierz spośród: Wincenty Witos, Roman Dmowski, Wojciech Korfanty, Ignacy Daszyński. b) W kolumnie postaw znak X przy tym ruchu, który sformułował postulat przedstawiony w poniższym tekście. Uspołecznienie dojrzałych do tego gałęzi przemysłu, przede wszystkim kopalń wszelkiego rodzaju, hut i środków komunikacji. [...] Upaństwowienie lasów i wód. Wywłaszczenie większej własności rolnej z pozostawieniem części wywłaszczonych gruntów dla gospodarki państwowej i gminnej, z wydzierżawieniem pozostałej części spółkom i rodzinom bezrolnych i małorolnych oraz kooperatywom robotniczym. źródło:. Serczyk, Dzieje Polski Wybór tekstów źródłowych, Kraków 990, s. 9 ruch socjalistyczny ruch narodowy ruch ludowy Zadanie 35. Zapoznaj się z tekstem. Spośród wskazanych przez autorkę przyczyn przegranej Polaków we wrześniu 939 roku wybierz jedną. Podaj argument potwierdzający jej zasadność. źródło: W. L.Shirer, Powstanie i upadek Trzeciej Rzeszy, Toronto 992, s. 90

5 GZET WYORCZ u WTOREK 20 GRUDNI Jestem przekonana, że historia wskaże na trzy główne przyczyny naszej przegranej w kampanii wrześniowej, obok oczywiście ciosu jaki nam zadała Rosja z tyłu, w porozumieniu z Niemcami: pierwszą było nasze ubóstwo, drugą to na szeroką skalę, doskonale zorganizowana, pajęcza praca szpiegowska nieprzyjaciela, trzecią, niedotrzymanie umowy przez sojuszników. Źródło:. Piłsudska, Wspomnienia, Warszawa 989, s. 6 Zadanie 36. (2 pkt) Wśród wymienionych wydarzeń wskaż to, które chronologicznie jest pierwsze i to, które jest ostatnie. W tabeli obok wydarzenia pierwszego umieść liczbę, obok ostatniego 6. japoński atak na Pearl Harbor powstanie warszawskie wojna radziecko-fińska kampania francuska konferencja w Jałcie lądowanie wojsk alianckich w Normandii Zadanie 37. Wyjaśnij, jaką sytuację polityczną w Europie ilustruje linia zaznaczona na poniższej mapie. źródło: J. M. Roberts, Ilustrowana historia świata. Wieki pary i atomu, Łódź 99, s. 326 Zadanie 38. (3 pkt) a) W tabeli wpisz datę wydarzenia, do którego odnosi się zamieszczony tekst. Odpowiedź wybierz spośród: 956, 968, 970, 976, 980, 98. Rok Tekst Trzeba tu z całą powagą i odpowiedzialnością stwierdzić, że władza ludowa nie może wyrzec się stosowania wszelkich, niezbędnych środków w obronie ładu i porządku społecznego [...]. Jednakże w grudniowym kryzysie nie te czynniki stanowiły główny nurt. Próby rozwiązania konfliktu z klasą robotniczą za pomocą siły głęboko sprzeczne z zasadami socjalizmu mogły doprowadzić jedynie do przelewu krwi, wykopać przepaść między władzą ludową i narodem oraz otworzyć pole do działania sił rzeczywiście reakcyjnych i antysocjalistycznych. Niestety, takie właśnie były decyzje kierownictwa, pojęte [...] bez poinformowania Komitetu Centralnego, który obradował w dniu 4 grudnia, o sytuacji na Wybrzeżu. źródło: Wiek XX w źródłach (...), oprac. M. Sobańska-ondaruk, S.. Lenard, Warszawa 998, s. 407 Tekst 2 Robotniczy protest przeciwko wygórowanym podwyżkom, który był wyrazem postawy niemal całego społeczeństwa, pociągnął za sobą brutalne prześladowania. W Ursusie, Radomiu i innych miastach bito, kopano i masakrowano aresztowanych demonstrantów. Najszerszy zasięg miało wyrzucanie z pracy, co obok aresztowań szczególnie uderzyło w rodziny represjonowanych. [...] Zastosowane wobec robotników represje stanowią naruszenie podstawowych praw człowieka uznanych zarówno w prawie międzynarodowym, jak i obowiązujących w polskim prawodawstwie [...]. źródło: W. Pronobis, Polska i świat w XX w., Warszawa 990, s b) Podaj rok wydarzenia, które upamiętnia zamieszczony na ilustracji pomnik. źródło: Kronika Polski, red.. Nowak, Kraków 998, s. 863 Zadanie 39. (2 pkt) Przeczytaj tekst i wykonaj Komuniści bratnich krajów nie mogli, naturalnie pozwolić, by w imię abstrakcyjnie rozumianej suwerenności państwa socjalistyczne pozostawały w bezruchu, patrząc, jak kraj ulega antysocjalistycznemu zwyrodnieniu. [...] Marksiści-leniniści nie mogą pozostać i nigdy nie pozostaną obojętni wobec losów budownictwa socjalistycznego w innych krajach, wobec sprawy komunizmu i socjalizmu na całym świecie. źródło: M. Heller,. Niekricz, Utopia u władzy, Wrocław 989, s. 269 a) Podkreśl właściwą odpowiedź. Powyższe sformułowania okrzyknięto. doktryną Monroego. 2. doktryną Trumana. 3. doktryną reżniewa. b) Napisz, wobec jakiego państwa ją zastosowano. Zadanie 40. (2 pkt) Konstytucja o liturgii świętej 36.. W obrządkach łacińskich zachowuje się używanie języka łacińskiego, poza wyjątkami określonymi przez prawo szczegółowe Ponieważ jednak we Mszy świętej, i przy sprawowaniu sakramentów, i w innych częściach liturgii użycie języka ojczystego nierzadko może być bardzo pożyteczne dla wiernych, można mu przyznać więcej miejsca [...] Przy zachowaniu tych zasad powzięcie decyzji o wprowadzeniu języka ojczystego, i o jego zakresie należy do kompetentnej kościelnej władzy terytorialnej [...]. Decyzja ta musi być zatwierdzona przez Stolicę postolską. źródło: a) Podkreśl właściwą odpowiedź. Ten tekst jest fragmentem. Konstytucji Soboru Nicejskiego. 2. Konstytucji Soboru Trydenckiego. 3. Konstytucji Soboru Watykańskiego II. b) Podaj, jaką konsekwencję przyniosło wprowadzenie tych przepisów.... Odpowiedzi do arkusza podstawowego Zadanie. (pkt za każdą odpowiedź) a) cywilizacja grecka b) cywilizacja egipska c) cywilizacja rzymska d) cywilizacja z obszaru Mezopotamii Zadanie 2. a) 5 b) c) 4, 2, 3 ( pkt za poprawne wpisanie trzech cyfr) Zadanie 3 a) a, d, c (3 pkt pkt za każde poprawne przyporządkowanie) b) 3,, 2 ( pkt za poprawne uporządkowanie wszystkich elementów) Zadanie 4. Pojęcia wspólne to rka Przymierza i Mesjasz ( pkt za wskazanie obu pojęć) Zadanie 5. Prawdziwe jest zdanie: utor chwali Rzymian za uczciwość w sprawowaniu funkcji publicznych. Zadanie 6. a) meczet ( pkt za wskazanie pojęcia) b) minaret ( pkt za użycie pojęcia) Zadanie 7 a) drużyna b) ilustracja nr ( pkt przyznawany, gdy poprawna odpowiedź a) Zadanie 8 Jan Długosz 4; Gall nonim ( pkt za każdą informację) Zadanie 9 a) św. Wojciech b) sformułowanie: Katedra była miejscem spoczynku relikwii (ciała) św. Wojciecha. [dopuszczalne odpowiedzi: utworzenie arcybiskupstwa zw. z kanonizacją św. Wojciecha itp.] ( pkt przyznawany gdy poprawna odpowiedź a) Zadanie 0 a) sformułowanie: obawa przed spiskiem (buntem) synów [dopuszczalne odpowiedzi: chęć zapobieżenia konfliktowi (rywalizacji) między synami, rozwiązanie problemu sukcesji] b) rok 097 Władysław; rok 02 Zbigniew; rok 06/07 Zbigniew c) Wrocław, Kraków, Sandomierz, Gniezno, Łęczyca, [można wymienić także Płock] ( pkt za podanie wszystkich grodów) Zadanie a) 4. b) XIII w. c) sformułowanie: istnienie w prawie książęcym obowiązku przewozu towarów książęcych itp. Zadanie 2 a) papież (lub biskup Rzymu) b) sformułowania: arcybiskup gnieźnieński lub duchowieństwo polskie c) Prawdziwe jest zdanie: utor listu w zawoalowany sposób wyraża zgodę na koronację Władysława. Zadanie 3. dominikanie; jezuici; benedyktyni (3 pkt. pkt za każde poprawne przyporządkowanie) Zadanie 4. (3 pkt pkt za każdy element) Zadanie 5. a) Zygmunt ugust 2. b) Synami Kazimierza Jagiellończyka byli: Jan Olbracht, leksander, Zygmunt Stary. ( pkt za poprawne zaznaczenie wszystkich synów) Zadanie 6. a) 2. b). Zadanie 7. a) sformułowania: zaliczenie do pospólstwa i płacenie czynszów (2 punkty pkt za każde sformułowanie) b) sformułowania: chłopi świadczenie darmowych prac (pańszczyzna) i brak wolności osobistej (2 punkty pkt za każde sformułowanie) c) sformułowanie: własna siła pociągowa Zadanie 8. a) ; 3; 4; 2; 5 b) Zygmunt III; Jan Kazimierz; -; Władysław IV; Zadanie 9. a) 3. b) sformułowania: czarna śmierć lub epidemia dżumy Zadanie 20 a) XVIII w. b) uzasadnienie: użycie pojęcia stanu trzeciego lub nowoczesne pojęcie narodu Zadanie 2. a) barok b) ilustracja nr 3 ( pkt punkt przyznawany gdy poprawna odpowiedź a.) Zadanie 22 a) 2.; 3. b) 2.; 3. Zadanie 23. a) wojna trzydziestoletnia b). spekt terytorialny: z wojny w dziedzicznych posiadłościach Habsburgów (lokalnej) konflikt przekształcił się w wojnę ogólnoniemiecką, a następnie europejską. 2. spekt ideowo-polityczny: wojna religijna przekształciła się w konflikt, w którym dominowały interesy polityczne (dynastyczne) i ekonomiczne. (2 punkty punkt za każde poprawnie wskazane zjawisko) Zadanie 24. a) sformułowania: większość głosów lub głosowanie większością itp. b) sformułowanie: dziedziczność tronu c) pojęcie: Straż Praw Zadanie 25. a) Romanowowie; Hohenzollernowie; Habsburgowie ( pkt za poprawne wpisanie wszystkich elementów) b) imperator; król; cesarz rzymski narodu niemieckiego ( pkt za poprawne wpisanie wszystkich elementów) Zadanie 26. a) Piotr Skarga b) Hugo Kołłątaj c) Stanisław Hozjusz Zadanie 27. a) liberalizm b) anarchizm Zadanie 28. a) Galicja b) młockarnie c) Wielkopolska Zadanie 29. a) powstanie styczniowe b) powstanie listopadowe Zadanie 30. a) okręg nr ; okręg nr 2 ; okręg nr 3 C ( pkt za poprawne przyporządkowanie każdego diagramu) b) okręg łódzki Zadanie 3 a) rabacja w Galicji (rzeź galicyjska) b) panslawizm c) 4. Zadanie 32. a) 3. b) przykładowe sformułowanie: plakat odwołuje się do ustaleń traktatu wersalskiego (odzwierciedla warunki traktatu) lub ilustruje ład (system) wersalski (pkt) c) przykładowe sformułowania: postulat zbrojeń w Niemczech (przywrócenie równouprawnienia w zbrojeniach) lub postulat rewizji traktatu wersalskiego Zadanie 33. a) ezpartyjny lok Współpracy z Rządem b) sanacja, piłsudczycy (2 punkty pkt za wskazanie każdego pojęcia) c) Prawdziwe jest zdanie: WR chce umocnić władzę prezydenta. Zadanie 34. a) I. Daszyński; R. Dmowski; W. Witos ( pkt za poprawne wpisanie wszystkich elementów w kolumnie) b) ruch socjalistyczny ( pkt za poprawny wpis) Zadanie 35. Przy wybranej przyczynie (oznaczonej,, C lub D) argumentacja powinna zawierać jeden z podanych elementów: a) tak ZSRR na Polskę atak przyspieszył klęskę Polaków, powszechnie nazywany ciosem w plecy, siły polskie atakowane z czterech stron (zaciskanie kleszczy); Polacy zmuszeni do walki z jednostkami rmii Czerwonej, które włączając się do wojny uzupełniły siły niemieckie; atak uniemożliwił polskiemu dowództwu zrealizowanie planu dalszej obrony. b) Ubóstwo Polski potencjał ekonomiczny decydował o sile potencjału militarnego Polski; słabość gospodarcza Polski utrudniała zbrojenia wojskowe, brak środków na kosztowne rodzaje broni lotnictwo, broń pancerną, które rozstrzygały na wrześniowych polach bitew; Polska przeznaczała na cele wojskowe znacznie mniejsze środki niż przeznaczali na zbrojenia Niemcy przewaga niemieckich sił, zwłaszcza techniczna. c) Niedotrzymanie umowy przez sojuszników pomimo wypowiedzenia wojny Niemcom przez nglię i Francję osamotnienie Polaków w walce wrześniowej; militarne osamotnienie Polaków jedynie rozpoczęcie dziwnej wojny na Zachodzie. d) Praca szpiegowska nieprzyjaciela szybkie zwycięstwa niemieckie w Polsce ułatwione przez V kolumnę; przed wojną przywódcy mniejszości niemieckiej w Polsce czynili przygotowania do odegrania roli V kolumny, np. gromadzili broń, ułatwiali dezercję Niemcom, odbywali ćwiczenia wojskowe. (uwaga: powyższe argumenty są przykładowe; uczeń może podać inne argumenty przy wybranej przez siebie przyczynie; o ile będą zasadne należy uznać) Zadanie 36.. wojna radziecko-fińska 6. konferencja w Jałcie (2 pkt. pkt za każdą poprawną odpowiedź) Zadanie 37. Wyjaśnienie powinno zawierać informację o podziale Europy pomiędzy blok państw demokratycznych i komunistycznych (podział Europy na dwa wrogie obozy [blok radziecki i demokracji zachodnich]. ( pkt za odpowiedź ze wskazaniem podziału i nazwaniem obu bloków) Zadanie 38. a) 970; 976 (2 pkt pkt za każdą poprawną datę) b) 98 Zadanie 39. a) 3. b) Czechosłowacja Zadanie 40. a) 3. b) przykładowe sformułowanie: przybliżenie wiernym treści liturgii

6 6 WTOREK 20 GRUDNI 2005 GZET WYORCZ u Poziom rozszerzony czas pracy 50 minut Temat arkusza: Polska, Litwa, Ukraina (Ruś) wspólne miejsce w historii Europy. Sposób postrzegania unii polsko-litewskiej zależał od perspektyw, które dla jednych rysowały się z okien Wawelu czy skarpy wiślanej, dla drugich z Góry Zamkowej w Wilnie, dla trzecich z wież i murów Kremla, dla czwartych z wysokiego brzegu Dniepru w Kijowie i wreszcie dla piątych z wieżyc cerkiewnych Witebska czy Mińska. o też różne były implikacje i skutki unii dla wszystkich bezpośrednio nią zainteresowanych. prof. Juliusz ardach [w:] Mówią wieki, 200, nr 2 (494), s. 45. ŹRÓDŁO kt unii lubelskiej (569 r.) [w:] Wiek XVI-XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii,studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska- ondaruk, S.. Lenard, PWN, Warszawa 999, s Oznajmujemy tym to listem naszym wszem ninie [...]. 3. Iż już Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie jest jedno nierozdzielne i nieróżne ciało, a także nieróżna, ale jedna spolna Rzeczpospolita, która się z dwu państw i narodów w jeden lud zniosła i spoiła. 4. temu obojemu narodowi żeby już wiecznemi czasy jedna głowa, jeden pan i jeden król spolny rozkazował, który spolnemi głosy od Polaków i od Litwy obran, a miejsce obierania w Polszcze, a potem na Królestwo Polskie pomazan i koronowan w Krakowie będzie [...]. 5. Obieranie i podnoszenie wielkiego księdza litewskiego, które przedtym osobno bywało w Litwie, ale już tak ustało, żeby i znak żaden albo podobieństwo na potem nie beło [...]. iż tytuł Wielkiego Księstwa Litewskiego i urzędy zostawają, tedy przy obieraniu i koronacjej ma być zaraz obwołan królem polskiem i tenże wielkiem księdzem litewskiem [...]. 8. Sejmy i rady ten oboj naród ma zawżdy mieć wspólne koronne pod królem polskiem, panem swym, i zasiadać tak panowie [litewscy] między pany [koronnymi] osobami swemi, jako posłowie [litewscy] między posły [koronnymi] i radzić o spolnych potrzebach tak na sejmie, jako i bez sejmu, w Polszcze i w Litwie. [...]. [...] Foedera aut pacta [przymierza i układy] albo zmowy i przymierza z postronnemi narody wedle spolnej zgody warszawskiej na potem żadne czynione ani stanowione, żadni też posłowie, w rzeczach ważnych do obcych stron posełani być nie mają, jedno za wiadomością i radą spolną obydwu narodow [...]. Źródło C mapa: opracowanie własne 4. Statuta i ustawy wszystkie, jakiekolwiek i z którejkolwiek przyczyny przeciw narodowi polskiemu w Litwie ustawione i uchwalone około nabywania i dzierżenia imienia w Litwie Polakowi, jakokolwiekby go kto dostał i dostawał [...] aby żadnej mocy nie miały jako prawu, sprawiedliwości i też spolnej braterskiej miłości i uniej a zjednoczeniu spolnemu przeciwne, ale aby wolno zawżdy beło tak Polakowi w Litwie, jako Litwinowi w Polszcze każdym słusznem obyczajem dostawać imienia i dzierżeć je wedle prawa, w którym leży ono imienie. ŹRÓDŁO Henryk Wisner o stosunkach Polski i Litwy [Henryk Wisner, współczesny historyk polski, badacz dziejów Litwy] [w:] H. Wisner, Unia: Sceny z przeszłości Polski i Litwy, Warszawa 988, s stycznia 588 roku Zygmunt Waza zaprzysiągł wolności Wielkiego Księstwa Litewskiego, zatwierdził tekst III Statutu [...]. Pominięto tekst unii, co mogło podkreślać, że Statut jest zwodem praw samej Litwy, zarazem pozwalało na zamieszczenie postanowień, które z powziętymi w Lublinie były w sprzeczności. Przede wszystkim przekreślały ogłoszoną równość Polaków w Litwie, owszem, zastrzegały wszystko co litewskie dla obywateli Wielkiego Księstwa, dla ludzi w nim urodzonych, mających rodziców osiadłych na Litwie. szczególnie urząd hetmana wielkiego, o którym pisano z osobna, że winien być nadawany jedynie ludziom narodu szlacheckiego, rodzicom starodawnym tutejszego państwa. [...] Za władcę Wielkiego Księstwa III Statut, podobnie jak oba poprzednie, uznawał hospodara albo króla. Nie wspomniał, żeby był to i być musiał król polski. Milczał o sejmie walnym koronnym. Wymieniał sejm wielki, sejm walny, czasem sejm wspólny. [...] Stwierdzał, że sławne państwo, Wielkie Księstwo Litewskie, tworzą ziemie z dawna i teraz do niego należące. Milczał o zmianach terytorialnych roku 569. Powtarzał za II Statutem, iż obowiązkiem władcy jest przywrócenie ziem utraconych [...] i darowanych, pomijał jedynie na czyją korzyść utraconych. [...] W sumie, jak się zdaje, III Statut nie stanowił jawnego zaprzeczenia postanowień odnoszących się do państw [...]. Przekreślał, a przynajmniej podważał odnoszące się do narodów. Nie powstrzymując przesiedlania się ludności polskiej do Litwy, także kupowania dóbr, sprzyjał trwaniu poczucia odrębności jej obywateli. ŹRÓDŁO C Mapa: Litwa w XVI wieku (rys. poniżej) ŹRÓDŁO D Ugoda w Hadziaczu (658 r.) Volumina Legum, IV, Petersburg 859, s [w:] Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, cz. I, wybór i oprac. S. Ochmann, K. Matwijowski, Wrocław 986, s (dodano tłumaczenie). Religia grecka starożytna, [...] aby przy swoich prerogatywach i wolnem używaniu nabożeństwa zostawała, póki język narodu ruskiego zasięga [...]. Tej zasię wiary, która jest przeciwko wierze greckiej prawosławnej, i która dysensją [niezgodę] między rzymskim i starogreckim narodem mnoży, żaden z duchownego i świeckiego, senatorskiego i szlacheckiego stanów, cerkwi, monastyrów, funduszów fundować, erygować i pomnażać [...] nie ma, wiecznemi czasy. Romanae [rzymskiej] zasie fidei [wierze] w województwach kijowskiem, bracławskiem, czernichowskiem, liberum exercitium conceditur [przyznaje się wolne praktykowanie]. [...] że w spólnej ojczyźnie spólne prerogatywy [...] tedy ociec metropolita kijowski [...] ze czterema władykami, łuckim, lwowskim, przemyskim, chełmskim i piątym z W.Ks. Lit., mścisławskim, według ich porządku własnego w senacie zasiadać ma. W województwie kijowskim dygnitarstwa senatorskie nie mają być dawane, tylko szlachcie ritus graeci [obrządku greckiego]. W województwach zaś bracławskiem, czernichowskiem [...] post decessum [po zejściu] senatora ritus graeci ma succedere [następować] senator ritus romani [obrządku rzymskiego]. Więc też, aby miłość zobopólna krzewiła się w miastach koronnych i W.Ks. Lit., gdziekolwiek cerkwie ritus graeci zasięgły zarówno mieszczanie tak rzymscy, jako i religii greckiej, spólnych wolności, swobód, zażywać mają i żadnemu religia grecka do magistratu przeszkodą być nie ma. kademią w Kijowie pozwala Jego Królewska Mć i stany koronne erygować, która takiemi prerogatywami i wolnościami ma gaudere [cieszyć się], jako akademia krakowska, tą jednak kondycją [z tym warunkiem], aby w tej akademii, żadnych sekt arjańskiej, kalwińskiej, luterskiej, profesorów, mistrzów i studentów nie było. [...]. Dla tem lepszego tych pakt utwierdzenia i pewności hetman wojsk ruskich ad extrema vitae suae tempora [do końca życia] hetmanem ruskim i pierwszym w województwach kijowskiem, bracławskiem, czernichowskiem, senatorem pro hac vice [na ten raz], a post fata [po zgonie] jego ma być wolne obieranie hetmana [...]. HNN PYRZYŃSK-PIŁT ŹRÓDŁO E Żądania ludności ukraińskiej przedstawione przez Hołowną Ruską Radę Ministerstwu Spraw Wewnętrznych (7 VII 848 r.) [Hołowna Ruska Rada Komitet reprezentujący ukraińskie interesy narodowe w Galicji] [w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole. Ruchy rewolucyjne na ziemiach polskich, oprac. W. ortnowski, PZWS, Warszawa 958, s Wysokie Ministerstwo! Ze względu na protest złożony przez partię polską [Polski Komitet Narodowy we Lwowie] przeciw podziałowi Królestwa Galicji na dwie prowincje [Galicję Wschodnią ukraińską i Galicję Zachodnią polską], podpisane centralne zgromadzenie ludu ruskiego czuje się zmuszone: do powołania się na swoją wcześniejszą petycję w sprawie tegoż podziału przedłożoną J. C. Mości [...], do uroczystego zastrzeżenia się przeciw wymienionemu protestowi oraz do ponownej prośby w imieniu całego ludu ruskiego w Galicji, aby Ministerstwo zechciało przychylić się do wyrażonego tam życzenia z następujących przyczyn: [...] 5. Rusini domagają się podziału Galicji nie tylko w myśl zasady samodzielności narodowej przyznanej przez konstytucję, lecz jeszcze bardziej, aby raz nareszcie odciąć się od nieszczęsnych wpływów politycznych polskich, których mamy tyle przykładów od 83 r. i aby korzystając z najbardziej słusznych własnych praw narodowych móc pracować około rozwoju narodowości spokojnie i bez przeszkód. 6. Wśród rozbudzonych uczuć narodowych jest życzeniem Rusinów, by pod opieką konstytucyjnego rządu austriackiego móc pielęgnować rozbudzone z najgłębszego snu życie narodowe, które to dążenie starają się udaremnić Polacy, zmierzający do celów nam zupełnie obcych [...]. ŹRÓDŁO F Stanisław Tarnowski o stosunkach narodowych w Galicji w 866 roku [Stanisław Tarnowski , historyk literatury, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, konserwatysta krakowski] [w:] M. Kukiel, Dzieje Polski porozbiorowej , Puls, Londyn 993, s Na jednej ziemi siedzimy, musimy na niej żyć obok siebie, a prawo do niej mamy i jedni i drudzy. [...] Nie jest Polak na Rusi obcym człowiekiem [...] zapuścił on w tę ziemię korzenie jak stare drzewo. [...] Jeżeli on [Moskal] na swojem postawi, to nie będzie na Rusi ani Polaków, ani Rusinów, tylko będą Rosjanie i Rosja. [...] Tu w Galicji nie tępić, ale hodować, pielęgnować narodowość ruską, a wzmocni się ją nad Dnieprem. Tu we Lwowie dać się jej rozwijać, a niebawem będzie ona wciągać w siebie soki z Wołynia, Podola, Ukrainy [...] Rusią będzie, ale Rusią zbrataną z Polską i jednej poświęconą sprawie. ŹRÓDŁO G Tabela: Liczba i udział procentowy Polaków w trzech zaborach w połowie XIX w. [dane oficjalne, szacunek ten opiera się na obliczeniach władz zaborczych oraz na narzuconym przez zaborców podziale administracyjnym] [w:] S. Kieniewicz, Powstanie styczniowe, PWN, Warszawa 983, s. 26. ŹRÓDŁO H Pieczęć Rządu Narodowego z okresu powstania styczniowego [w:] S. Kieniewicz, Powstanie styczniowe, Warszawa 987, s. 48. ŹRÓDŁO I Jerzy Ochmański o odrodzeniu litewskim [Jerzy Ochmański, współczesny historyk polski, badacz dziejów Rzeczpospolitej] [w:] J. Ochmański, Historia Litwy, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 990, s Rok 883 jest znamienną datą w dziejach odrodzenia litewskiego. Wtedy bowiem grono Miłośników Litwy przystąpiło do wydawania pierwszego litewskiego czasopisma narodowego uszra [ Zorza ]. [...] W stosunku do carskiej Rosji uszra zajmowała pozycję ugodową. Pragnęła od rządu carskiego tylko zezwolenia na druk litewskich książek. W zamian za to jej redaktor [Jonas] Šliupas i inni obiecywali caratowi moralne zespolenie z Rosją, wyrwanie Litwinów spod wpływów polskich i moralny upadek Polski, która straciwszy na rzecz Litwinów część terytorium [Suwalszczyznę] i takich pisarzy, jak Mickiewicz, Kraszewski, Syrokomla i inni, nie będzie niczym godnym szacunku zarówno we własnych oczach, jak i za granicą. Wobec Polski, jeśli pominąć oszczercze i haniebne memorandum które Šliupas w 884 r. przedstawił warszawskiemu generał-gubernatorowi J. Hurce [...], uszra próbowała zająć stanowisko pojednawcze. Domagała się tylko uznania Litwinów za naród samoistny, posiadający prawo do niezależnego od Polski rozwoju. Gwałtownie jednak atakowała ona tych Polaków, którzy demoralizowali lud litewski przez polonizację. Polska opinia publiczna wypowiedziała się jednak na łamach Dziennika Poznańskiego (884) w sposób tradycyjny, uważając Litwinów za Polaków mówiących inaczej, za nieodłączną cząstkę narodu polskiego. [...] W stosunkach polsko-litewskich musiała nastać epoka wielkiego rozbratu. ZDNI ZWIĄZNE Z NLI- ZĄ ŹRÓDEŁ INFORMCJI (30 punktów) Na podstawie źródła Zadanie 4. Podaj instytucje wymienione w akcie unii lubelskiej, które mają łączyć Polskę i Litwę.

7 GZET WYORCZ u WTOREK 20 GRUDNI Zadanie 42. Napisz, który artykuł przedstawionego aktu unii lubelskiej świadczy o zachowaniu przez Wielkie Księstwo Litewskie statusu odrębnego państwa. Zacytuj najważniejsze sformułowanie. Na podstawie źródeł i Zadanie 43. (4 pkt) Postanowienia III Statutu Litewskiego naruszały niektóre artykuły aktu unii lubelskiej. a) Napisz, czego dotyczyły artykuły 3. i 4. aktu unii lubelskiej: Napisz, w jaki sposób III Statut Litewski naruszał te artykuły: b) Napisz, czego dotyczyły artykuły 4. i 5. aktu unii lubelskiej: Napisz, w jaki sposób III Statut litewski naruszał te artykuły: Na podstawie źródeł i C Zadanie 44. Na podstawie mapy napisz, dlaczego zapis III Statutu litewskiego że sławne państwo, Wielkie Księstwo Litewskie, tworzą ziemie z dawna i teraz do niego należące mógł być niebezpieczny dla unii. Na podstawie źródła D Zadanie 45. (2 pkt) Wyjaśnij, jak autorzy ugody w Hadziaczu odnieśli się do katolicyzmu i wyznań protestanckich. Odniesienie do katolicyzmu Odniesienie do wyznań protestanckich Zadanie 46. Wymień trzy przywileje, które ugoda w Hadziaczu gwarantowała wyznawcom prawosławia. * * * Zadanie 47. Określ, jak autorzy ugody w Hadziaczu odnieśli się do unii brzeskiej i Kościoła unickiego. Na podstawie źródeł C i D Zadanie 48. (3 pkt) Wpisz nazwy trzech województw wymienianych w tekście D i zaznaczonych na mapie (oznaczonej jako źródło C).. województwo województwo województwo... Na podstawie źródła E Zadanie 49. Napisz, jaki był główny postulat polityczny Hołownej Rady Ruskiej. Zadanie 50. Podaj przyczynę reakcji Hołownej Rady Ruskiej. Zadanie 5. Sformułuj oskarżenie kierowane pod adresem Polaków przez Hołowną Radę Ruską. Na podstawie źródła F Zadanie 52. Napisz, do jakiej polityki względem narodowości ukraińskiej nawołuje Stanisław Tarnowski. Na podstawie źródeł F i G oraz wiedzy pozaźródłowej Zadanie 53. Napisz, w której prowincji spośród podanych w tabeli znajdowały się krainy wymienione przez Stanisława Tarnowskiego (oprócz Galicji). Zadanie 54. Wyjaśnij, które prowincje wymienione w tabeli określano mianem Ruś. Na podstawie źródła G Zadanie 55. Na podstawie danych z tabeli napisz, w którym zaborze żyła najmniejsza liczba Polaków. Zadanie 56. (2 pkt) Oceń wiarygodność danych przedstawionych w tabeli. Na podstawie źródła H Zadanie 57. (3 pkt) a) Nazwij i wyjaśnij elementy graficzne pieczęci Rządu Narodowego z okresu powstania styczniowego. b) Napisz, jaki jest program ideowy tej pieczęci. Na podstawie źródeł E i I Zadanie 58. (2 pkt) Porównaj stosunek do Polaków wyrażony przez Hołowną Radę Ruską i redaktora Jonasa Šliupasa. Wskaż podobieństwa. Na podstawie źródeł F, H, I Zadanie 59. (2 pkt) Wyjaśnij, jaki był w II połowie XIX wieku stosunek Polaków (wyrażony przez Dziennik Poznański, Stanisława Tarnowskiego i przywódców powstania styczniowego) do narodów litewskiego i ukraińskiego. ZDNIE ROZSZERZONEJ OD- POWIEDZI (20 punktów) Zadanie 60. (20 pkt) Zadanie zawiera dwa tematy. Wybierz jeden z nich do opracowania. Temat I Scharakteryzuj politykę Królestwa Polskiego wobec Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz Rusi Halickiej w XIV i XV w. Temat II Polityka Polski wobec Litwy i Ukrainy (98-922). Porównaj koncepcje polityczne oraz przedstaw ich realizację. Zadanie 4. Król, sejm ( pkt za poprawne wpisanie obu elementów) Zadanie 42. rtykuł 5. iż tytuł Wielkiego Księstwa Litewskiego i urzędy zostawają.... ( punkt za wskazanie artykułu i cytatu) Zadanie 43. a) rtykuły 3. i 4. dotyczyły równości Polaków i Litwinów. W III Statucie Litewskim zasada została naruszona w dziedzinie obsady urzędów (np. hetmana wielkiego). (2 punkty po punkcie za każdy element odpowiedzi) b) rtykuły 4. i 5. dotyczyły wyboru wspólnego władcy i zabraniały powrotu do tradycji osobnego wielkiego księcia na Litwie. Statut nie wspominał, żeby król polski musiał być władcą Litwy. (2 punkty po punkcie za każdy element odpowiedzi) Zadanie 44. Zapis mógł być skierowany przeciw Koronie, która przejęła w 569 roku część ziem litewskich. ( pkt za sformułowanie wniosku) Zadanie 45. Odniesienie do katolicyzmu zagwarantowanie równych praw dla katolików (tolerancja). Odniesienie do wyznań protestanckich próba ograniczenia roli wyznań protestanckich (arianizmu, luteranizmu, kalwinizmu) wśród studentów i profesorów kademii (brak tolerancji). ( pkt za odniesienie do każdego z zagadnień) Zadanie 46. Np.: wolność kultu dostęp duchowieństwa do senatu wolność obejmowania wszelkich urzędów ( pkt za wymienienie trzech przywilejów) Zadanie 47. Potępienie unii (przez wprowadzenie zakazu propagowania, finansowania kościoła unickiego). ( pkt za określenie stosunku do unii) Zadanie 48.. województwo czernihowskie 2. województwo kijowskie 3. województwo bracławskie ( pkt za prawidłowe wpisanie jednego elementu) Zadanie 49. Podział Galicji na dwie prowincje. Zadanie 50. Protest polski wobec propozycji Rusinów. Zadanie 5. Zdający powinien wskazać, że: Polacy próbują przeszkodzić w rozwoju narodowości (utrudniają rozwój) Polacy mają negatywny wpływ polityczny na Rusinów. ( pkt za wskazanie obu zagadnień) Zadanie 52. Polityka ugody (tolerancji) i wspierania (rozwoju) narodowości ukraińskiej. ( pkt za sformułowanie wniosku z dwoma elementami) Zadanie 53. Trzy gubernie Ukrainy prawobrzeżnej ( pkt za wskazanie tylko tych guberni) Zadanie 54. Trzy gubernie Ukrainy prawobrzeżnej Galicja Wschodnia ( pkt za wskazanie tych prowincji) [uwaga: należy przyznać punkt, gdy zdający dodatkowo wskaże sześć guberni litewskobiałoruskich] Odpowiedzi do arkusza rozszerzonego Zadanie 55. Zabór pruski Zadanie 56. Zdający powinien w ocenie uwzględnić dwie kwestie: brak rozwiniętej świadomości narodowej chęć (możliwość) zaniżenia liczby Polaków przez administrację państw zaborczych. ( pkt za każdy poprawny argument oceny) Zadanie 57. a) Korona, Orzeł, Pogoń, rchanioł ( punkt za poprawne wskazanie wszystkich elementów pieczęci) odpowiednie wyjaśnienia ( punkt za poprawne wyjaśnienie wszystkich elementów) b) przykładowy wniosek: Jedna Rzeczpospolita składająca się z trzech części: Polski, Litwy, Ukrainy (Rusi). ( pkt za sformułowanie wniosku) Zadanie 58. Zdający powinien wskazać dwa podobieństwa: negatywną ocenę wpływów polskich: ( Odcięcie się od nieszczęsnych wpływów polskich Hołowna Rada; Wyrwanie spod wpływów polskich Šliupas) spory terytorialne (podział Galicji, Suwalszczyzna). ( pkt za każdy element porównania: ocena i spory terytorialne) Zadanie 59. Zdający powinien zwrócić uwagę na to, że: Litwinów traktowano jako Polaków mówiących inaczej (Dziennik Poznański), Ukraińcom przyznawano prawo do rozwoju własnej kultury (Stanisław Tarnowski) traktowano Ukrainę i Litwę jako część jednej Rzeczpospolitej (pieczęć powstańcza). ( pkt za wskazanie na odrębność kulturową; pkt za podkreślenie istnienia jednego państwa) Zadanie 60. (20 punktów) Temat I Kryterium szczegółowe dla poszczególnych poziomów Punkty I poziom Zdający poprawnie umieścił temat w czasie i przestrzeni (przyłączenie Rusi, unia z Litwą). Podał jedynie kilka informacji świadczących o tym, że zrozumiał temat. Wymienił kilka przyczyn oraz wskazał niektóre następstwa omawianego zagadnienia. -5 punktów II poziom Zdający zastosował poprawną chronologię wybranych wydarzeń (od pierwszej połowy XIV do końca XV wieku) i opisał wybrane problemy (np. zmiana polskiej polityki w okresie panowania Piastów i Jagiellonów, rywalizacja państw w tym regionie Europy, ekspansja kultury polskiej Partner radiowy cyklu maturalnego: UWG MTURZYSTO! itp.). Podjął próby uogólnienia opisywanych zjawisk. 6-0 punktów III poziom Zdający wyróżnił najważniejsze etapy omawianego zagadnienia i odpowiednio je scharakteryzował. Zauważył różnice w polityce Piastów, ndegawenów i Jagiellonów. Dostrzegł zmiany dla pozycji wszystkich stron i ukazał ich znaczenie dla układu sił w tym regionie Europy. Wskazał znaczenie omawianych wydarzeń dla społeczeństwa, gospodarki i kultury tego okresu. Podjął próbę oceny wydarzeń i uzasadnienia swojego stanowiska. -5 punktów IV poziom Zdający w pełni scharakteryzował politykę wschodnią Królestwa Polskiego z uwzględnieniem genezy i konsekwencji. Przedstawił wszystkie sfery procesu historycznego (sfera polityczna, kultury, społecznogo-spodarcza). Wykazał się rozumowaniem historycznym. Sformułował wnioski. Wykazał się erudycją historyczną (np. spory historiografii o ocenę procesu, dyskusje naukowe interpretacje applicare ) punktów Temat II Kryterium szczegółowe dla poszczególnych poziomów Punkty I poziom Zdający poprawnie umieścił temat w czasie i przestrzeni (Galicja Wschodnia, Wileńszczyzna). Podał kilka informacji świadczących o tym, że zrozumiał temat. Wymienił niektóre przyczyny oraz następstwa omawianego zagadnienia. -5 punktów II poziom Zdający dostrzegł genezę konfliktów polsko-litewskiego i polsko-ukraińskiego. Przedstawił koncepcje polityki polskiej i przebieg konfliktów. Zasygnalizował następstwa omawianych wydarzeń. 6-0 punktów III poziom Zdający scharakteryzował koncepcje polityczne i wyróżnił najważniejsze etapy ich realizacji w omawianym okresie. Przedstawił złożoność omawianego zagadnienia na tle sytuacji w tym regionie Europy. Podjął próbę oceny, uwzględniając sytuację w II Rzeczypospolitej. -5 punktów IV poziom Zdający dokonał analizy omawianych koncepcji politycznych oraz sposobów ich realizacji. Przedstawił wydarzenia na tle europejskim (Rosja oraz Europa Zachodnia wobec polskiej polityki wschodniej).wykazał się rozumowaniem historycznym, sformułował wnioski, które właściwie uargumentował. Wykazał się erudycją historyczną (np. spory historiografii o ocenę wydarzeń, dyskusje naukowe itp.) 6-20 punktów Przy przyznawaniu punktów na określonym poziomie w zadaniu rozszerzonej odpowiedzi egzaminator będzie uwzględniał również: poprawność językową i stylistyczną oraz estetykę pracy. Sprawdź, czy zdasz próbną maturę Jutro w Gazecie test z matematyki wraz z odpowiedziami W czasie matury stres kontroluje:

8 8 WTOREK 20 GRUDNI 2005 GZET WYORCZ u R E K L M