KSIĘGA STRESZCZEŃ BOOK OF SUMMARIES

Transkrypt

1 KSIĘGA STRESZCZEŃ BOOK OF SUMMARIES

2 ks. Marek BABICZ Ląd Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego Towarzystwa Jezusowego w Lądzie jako spadkobierczyni bibliotek istniejących dawniej w tym miejscu oraz gromadząca szczątki innych księgozbiorów, szczególnie z terenu zachodniej Polski, w tym z Wielkopolski. Komunikat z badań Od końca XII w. do kasaty w 1819 r. gospodarzami klasztoru i kościoła w Lądzie byli cystersi, w latach kapucyni, ok księża diecezjalni, a od 1921 r. salezjanie, którzy obecnie prowadzą tu Wyższe Seminarium Duchowne Towarzystwa Salezjańskiego. Kolekcja starych druków Biblioteki WSD TS liczy 290 woluminów starych druków i kilka rękopisów. Po cystersach, którzy w momencie kasaty mieli bibliotekę liczącą ok ksiąg, pozostało 7 druków (głownie liturgicznych i homiletycznych) i 1 rękopis. Po kapucynach 3 druki o tematyce teologicznej. Po księżach diecezjalnych 11, a po Małym Seminarium Duchownym Towarzystwa Salezjańskiego ( , z przerwą na okres II wojny światowej) 15 tytułów, głównie teologicznych. W XIX i XX wieku do Lądu docierały pojedyncze egzemplarze druków z innych bibliotek, w tym ze skasowanych klasztorów. Udało się zidentyfikować trzy takie XVIII-wieczne druki, po jednym z opactwa cystersów w Bledzewie, kolegium jezuitów w Poznaniu i klasztoru karmelitów w Poznaniu. The Higer Seminary of the Salesians of Don Bosco Society library in Ląd as the successor of libraries formerly existing in this place and collecting the remains of other book collections, especially from the area of western Poland, including Greater Poland. The report from research. Since the end of 12th century until the dissolution in 1819 the hosts of the monastery and church in Ląd were Cistercians, in years Capuchins, about diocesan priests, and since 1921 the Salesians, who currently run here the Seminary of Salesian Society. The collection of WSD TS library old prints prints counts 290 volumes of prints and some manuscripts. After the Cistercians, who at the time of dissolution had a library of about 5000 books, have left 7 prints (mainly liturgical and homiletic) and one manuscript. After the Capuchins 3 theological prints. Subsequently, after the diocesan priests 11, and afterwards the Little Seminary of the Salesian Society ( , with a break during the World War II period) has left 15 titles, mostly theological. In 19th and 20th centuries single copies of prints from other libraries, including those from dissolved monasteries, found their way to Ląd. It was able to identify three of those 18th century prints one of the Cistercian abbey in Bledzew, one from the Jesuit college in Poznań, and one from the Carmelite monastery in Poznań. 2

3 Ondřej BASTL Praga Osudy pražských klášterů a kostelů po josefinském rušení v letech Rušením tzv. neužitečných klášterů, tj. klášterů, které se nezabývaly sociální prací, vzděláváním nebo pastorací chtěl císař Josef II. vrátit církev jejímu původnímu poslání. Součástí této reformy byla i reorganisace duchovní správy, která měla věřícím zjednodušit přístup k duchovnímu servisu. Důsledkem rušení klášterů - hlavně mendikantských a rozjímavých řádů - a úpravy farních obvodů byla řada uprázdněných budov klášterů, jejich hospodářského zázemí a také řada kostelů, které zůstaly po zrušených farních okrscích. V duchu Josefových nařízení byly tyto budovy nabídnuty k prodeji, jehož výtěžek byl poukázán do tzv. Náboženského fondu (který byl nástupcem tzv. Studijního fondu, kam směřovaly finanční prostředky získané ze zrušených jesuitských klášterů), z něhož byly mj. vypláceny pense duchovním zrušených klášterů a také financována výstavba kostelů a far v nově zřizovaných farnostech. Osudy těchto staveb byly různé. Některé byly zbořeny, jiné přestavěny na obytné domy, tiskárny, továrny nebo kasárna, z některých se stala skladiště apod. Zvláštní situace nastala v hlavním městě Českého království Praze, kde byly i přes protesty pražských obyvatel a předních úředníků říše rušeny i velmi staré a historicky cenné stavby. Některé z nich se po mnoha letech vrátily svému původnímu poslání (např. kostel sv. Martina ve zdi), nebo byly znovu postaveny (např. Betlémská kaple). Některé kostely se staly po různých peripetiích svatyněmi jiných církví (např. dřívejší benediktinský klášterní kostel sv. Mikuláše na Staríém Městě pražském). Das Schicksal der Prager Kirchen und Klöster nach den Reformen von Joseph II. in den Jahren Durch die Aufhebung der sog. unnützlichen Klöster, d. h. der Klöster, die sich nicht mit der Sozialarbeit, mit der Ausbildung oder mit der Seelsorge beschäftigt hatten, wollte der Kaiser Josef II. die (römischkatholische) Kirche wieder zu ihrer ursprünglichen Sendung zurückbringen. Ein Teil dieser Reform war u. a. auch die Reorganisation der Pfarrverwaltung/ Seelsorge, die den Gläubigen einen besseren Zugang zum Geistlichen Service erleichtern sollte. Einer der Folgen der Klosteraufhebung vor allem der Klöster der Mendikanten- und Kontemplativorden und des Pfarrverwaltungsnetzes wurde eine Menge von geräumten Klostergebäuden mit ihren Wirtschaftszugehörigkeit und eine Reihe der überflüssigen Kirchen, die nach der Pfarrreorganisation übrig blieben. Im Geiste der josephinischen Anordnungen wurden diese Gebäude zum Verkauf angeboten. Der Ertrag gehörte dann dem sog. Religionsfonds, der u. a. zur Finanzierung der neu eingerichteten Kirchen- und Pfarrgebäuden diente. Von diesem Fonds erhielten auch die Geistlichen der aufgehobenen Klöster ihre Pension. Das Schicksal der ehemaligen Kloster- und Kirchenbauwerken war unterschiedlich. Einige wurden niederzurissen, andere wurden zu den Wohnhäusern oder zu einer Druckerei oder zu einer Fabrik oder Magazin umgebaut. Einige kaufte das Ärar für Kasernen, Postämter u.s.w. Nur in der Hauptstadt des Königreiches Böhmen wurden vom 1780 bis 1790 dreiundzwanzig Männer- und Frauenklöster aufgehoben, auch die - trotz dem Widerstand der Bewöhner und Staatsbeamten - sehr alten und wertvollen Gebäuden. Einige davon wurden später ihrem ursprünglichen Zweck zurückgegeben (z. B. die Kirche des hl. Martin im Mauer) oder ganz neu errichtet (z.b. die Bethlehemkapelle). Einige Kirchen wurden nach verschiedenen Peripetien zum Templ der anderen Kirchen (z.b. die ehemalige altstädter benediktiner Klosterkirche hl. Nikolaus ). 3

4 Aldona CHLEWICKA Bydgoszcz Losy księgozbiorów klasztorów bydgoskich po kasatach. Stan i perspektywy badawcze Zamiarem autorki jest przedstawienie stanu badań nad pokasacyjnymi dziejami księgozbiorów czterech klasztorów istniejących w Bydgoszczy: jezuitów, bernardynów (franciszkanów obserwantów), karmelitów oraz klarysek. Najlepiej znane są losy biblioteki pobernardyńskiej, ponieważ jej duża część trafiła na początku XX w. do Biblioteki Miejskiej w Bydgoszczy, gdzie zachowała się do dziś. Pozostałe księgozbiory uległy rozproszeniu. Najmniej wiadomo pojezuickim; jego część trafiła do powstałego w budynkach pojezuickich Królewskiego Gimnazjum Humanistycznego, skąd w okresie międzywojennym trafiła do Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu. Część księgozbiorów po karmelitach i po klaryskach (znanego z inwentarza z 1760 r.) trafiła do biblioteki katedralnej w Gnieźnie. Kwerenda w Bibliotece PTPN pozwoliła na zidentyfikowanie kilkunastu książek z dwóch bydgoskich klasztorów: bernardynów i karmelitów. Znacznie większe nadzieje należy wiązać z poszukiwaniami w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu, dokąd w okresie międzywojennym trafiły książki z bydgoskich gimnazjów, do których trafiło wiele druków poklasztornych. The fate of monastic book collections of Bydgoszcz after the dissolutions. The status and research perspectives The intention of the author is to present the status of research on post dissolution history of the book collections of four monasteries existing in Bydgoszcz: the Jesuits, Bernardines (Franciscans Observants), Carmelites, and Poor Clares. The most recognized is the fate of post Bernardine library, because a large part of it was moved on the beginning of 20th century to the City Library in Bydgoszcz, where it is preserved to the present day. The other collections were dispersed. The least recognized is the post Jesuit one; part of it ended up in, established in the post Jesuit buildings, Royal Humanistic Gymnasium, from were in the interwar period it was moved to the University Library in Poznań. Part of the book collections of Carmelites and Clares (known from the inventory of 1760) was moved to the cathedral library in Gniezno. The query in PTPN library allowed to identify more than a dozen of books from two monasteries of Bydgoszcz: Bernardines and Carmelites. Much greater expectations should be associated with the exploration of University Library in Poznań, to which many books from gymnasiums of Bydgoszcz that have earlier received many post monastic prints, were moved during the interwar period. 4

5 Irena CIBOROWSKA-RYMAROWICZ Kijów Stare druki z księgozbiorów klasztornych katolickich Wołynia, skasowanych w drugiej połowie XVIII i XIX w. w Bibliotece Narodowej Ukrainy im.w. Wernadskiego: losy historyczne, drogi wpływu, proweniencje Zbiory Biblioteki Narodowej Ukrainy im. W. Wernadskiego stanowią bogatą bazę źródłową dla badań historyczno-księgoznawczych nad dziejami bibliotek klasztorów katolickich istniejących na Wołyniu przed epoką kasat. Wiemy (Archiwum Państwowego Centralnego Historycznego w Kijowie, zespół 442), że książki z 35 klasztorów zlikwidowanych tu na mocy ukazu z 1832 r. trafiły do biblioteki Seminarium Łucko-Żytomierskiego. Po zamknięciu seminarium jego biblioteka trafiła do Naukowego Muzeum Wołyńskiego w Żytomierzu, a w 1932 r. do Biblioteki Narodowej Ukrainy. Część druków przechowywana jest w kolekcjach chronologicznych i typograficznych działu starodruków, część wchodzi w skład kolekcji działu zbiorów bibliotecznych i kolekcji historycznych, a jako osobne kolekcje funkcjonują Biblioteki kolegiów jezuitów w Ostrogu i Krzemieńcu oraz biblioteka klasztoru karmelitów bosych w Wiśniowcu. Po skasowanych w 1773 r. jezuitach zachowało się co najmniej 697 druków z kolegium w Krzemieńcu, 40 w Łucku i 600 w Ostrodze. Z klasztorów zlikwidowanych w latach ) na mocy edyktów kasacyjnych z 1832, 1850 i 1864 r., zachowało się co najmniej: 3 druki z biblioteki franciszkanów obserwantów (bernardynów) w Janowie, 5 kapucynów w Ostrogu, 250 karmelitów bosych w Wiśniowcu, 2 karmelitów trzewiczkowych w Horodyszczu i 1 z tychże w Toporyszczach, 70 reformatów w Wielkich Dederkałach, oraz z klasztorów trynitarzy w Beresteczku (146 biblioteka liczyła ok druków, mają ekslibrysy), w Łucku (120 biblioteka liczyła ok druków, mają ekslibrysy) i w Teofipolu (54 biblioteka ok. 610 druków). The old prints of Catholic monastic libraries of Volhynia dissolved in the second half of 18th and 19th centuries in W. Wernadski National Library of Ukraine: historical fate, the way of inflow, provenances The collection of W. Wernadski National Library of Ukraine provide a rich database source for the historical-bibliological research on the history of Catholic monasteries existing in Volhynia before the period of dissolution. It is known (The Central State Historical Archive in Kiev, section 442), that the books from 35 monasteries dissovled here under the ukase of 1832 went to the library of Lutsk-Zhytomyr seminary. After closing the seminary its library was moved to Volhynian Science Museum in Zhytomyr, and in 1932 to the Ukraine National Library. Part of the prints is stored in the chronological and typographic collections of the old prints department, other part constitutes the collection of library and historical collection department. As a seperate collection function the libraries of Jesuit colleges in Ostróg and Krzemieniec, and the library of the Discalced Carmelites in Wiśniowiec. After the dissolved in 1773 Jesuits at least 697 prints from college in Krzemieniec were preserved, 40 in Lutsk, and 600 in Ostróg. From the monasteries dissolved in under the edicts of dissolution from 1832, 1850, and 1864 were preseved at least: 3 prints from the Franciscan Observants (Bernardines) monastery in Janów, 5 of Capuchins in Ostróg, 250 of Disclaced Carmelites in Wiśniowiec, 2 of the Carmelites in Horodyszcz and 1 in Toporyszcze, 70 of Reformed Franciscans in Wielkie Dederkały, and from the monastery of Trinitarians in Beresteczko (146 the library counted about 1500 prints, they have ex-libris), in Lutsk (120 the library counted 1470 prints, they have ex-libris) and in Teofipol (54, the library of about 610 prints). 5

6 Marianna CZAPNIK Warszawa Stare druki po klasztorach skasowanych w Wielkopolsce w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. Przyczynek do rekonstrukcji rozproszonych księgozbiorów W kartotekach i bazach proweniencyjnych Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie zarejestrowano dotychczas ok starych druków przemieszczonych z klasztorów skasowanych na obszarze Wielkopolski. Autorka omawia etapy ich napływu i losy. Pierwsze ok druków o rękopisów napłynęło z dwóch włączonych do BUW bibliotek, Liceum Warszawskiego (z opactw: benedyktyńskiego w Lubiniu, cysterskich w Bledzewie, Obrze, Paradyżu i Wągrowcu oraz z klasztoru trynitarzy w Krotoszynie) i przy Sądzie Apelacyjnym (co najmniej z klasztoru kanoników regularnych w Trzemsznie) Po kasacie w 1819 r., która objęła klasztory położone w części Wielkopolski należącej do Królestwa Polskiego, do BUW napłynęło ok ksiąg z bibliotek cystersów z Lądu, jezuitów i kanoników laterańskich z Kalisza, kamedułów z Bieniszewa oraz paulinów z Brdowa i Wielgomłynów. W nieznanych okolicznościach do zbiorów BUW trafiły egzemplarze z bibliotek jezuitów i karmelitów bosych z Poznania. Tragiczne losy BUW na skutek konfiskaty po 1832 r. spowodowały dalsze przemieszczenia i rozproszenie zgromadzonych zbiorów. Autorka omawia omawia te strawy oraz prezentuje znaki i zapisy własnościowe z zachowanych egzemplarzy, umożliwiające określenie ich przynależności do którejś z bibliotek poklasztornych z obszaru Wielkopolski. Old prints of the monasteries dissolved in the Greater Poland found in the collections of the University of Warsaw Library. A contribution to the reconstruction of the scattered library collection So far, approximately 2200 old manuscripts, which were transferred from the dissolved monasteries from the region of the Greater Poland, have been noted in the provenance records and archives of the University of Warsaw Library. The author discusses the stages of their inflow and their history. The first part of circa 1500 prints and manuscripts were transferred from two libraries incorporated into the University of Warsaw Library: the Warsaw Lyceum (from the Benedictine abbey in Lubin, Cistercian abbey in Bledzew, Obra, Paradyż and Wągrowiec as well as from the Trinitarian Order in Krotoszyn) and the Appellate Court (at least from the monastery of the Canons Regular in Trzemszyn). After the dissolution in 1819, which encompassed the monasteries located in the part of the Greater Poland that belonged to the Kingdom of Poland, approximately 9000 books were transferred to the University of Warsaw Library from the libraries of the Cistercians from Ląd, Jesuits and Canons Regular of the Lateran from Kalisz, Camaldolese monks from Bieniszew and Paulins from Brdów and Wielgomłynów. The circumstances, in which the University of Warsaw Library acquired the copies from the libraries of the Jesuits and Barefoot Carmelites from Posen, remain unknown. The confiscation which took place in 1832 and, consequently, the dramatic history of the University of Warsaw Library entailed further relocations and scattering of the collection. The author discusses these losses and presents certain bookplates and ownership records of the preserved copies, which enable to determine their connection with a given monastic library in the region of the Greater Poland. 6

7 Agnieszka FLUDA-KROKOS Kraków Kasata klasztoru franciszkanów w Inowrocławiu W komunikacie przedstawione zostaną źródła do badań dziejów dokonanej w 1818 r., przez władze Prus, kasaty w klasztoru franciszkanów w Inowrocławiu (fundacja w 1238 r.). Już w 1821 r. wyburzono zabudowania klasztorne, a w latach 70. XIX w. także kościół poklasztorny. Obecnie przypomina o nim tylko odlana w brązie makieta na placu Klasztornym. The dissolution of Franciscan convent in Inowrocław The lecture will present sources for the research, of carried out in 1818 by the Prussian authorities, the dissolution of the Franciscan monastery in Inowrocław (founded in 1238). As early as in 1821, the monastery buildings were demolished and in the 70s of 19th century so was the post monastic church. Presently, the cast in bronze model of the temple on the Klasztorny square reminds about its existence. 7

8 Dorota GOŁĘBIEWSKA Poznań Starodruki po klasztorach skasowanych w Wielkopolsce w zbiorach Biblioteki Raczyńskich Biblioteka Raczyńskich, ufundowana przez hrabiego Edwarda Raczyńskiego, posiadała w dniu otwarcia, 5 V 1829 r., kilkanaście tysięcy woluminów, w tym nieznaną bliżej pozyskanych na ogół na wyprzedażach druków z bibliotek po skasowanych klasztorach. Obecnie kolekcja starych druków w Bibliotece Raczyńskich liczy prawie 18 tysięcy woluminów (stan na 31 XII 2012 r.: ), z czego większość (12 365) pochodzi z tzw. dawnego zasobu, czyli sprzed II wojny światowej. Nie wiadomo, ile wśród nich jest druków z bibliotek skasowanych klasztorów. W okresie międzywojennym Andrzej Wojtkowski przebadał pod kątem proweniencji około 1/8 księgozbioru, tworząc podstawy pod kartkowy katalog proweniencji. Częściowa weryfikacja wskazuje, że nie wszystkie z nich znajdują się obecnie w zbiorach biblioteki. Poza tym w okresie powojennym uzyskano w różny sposób pewną ilość druków poklasztornych. Na chwilę obecną zidentyfikowano 310 druków po skasowanych klasztorach, w tym 38 inkunabułów: najwięcej pocysterskich (opactwa: Bledzew, Ląd, Obra, Paradyż, Przemęt, Wągrowiec), pofranciszkańskich (klasztory w Osiecznej, Pakości, Szamotułach, Woźnikach), a także z Trzemeszna (kanonicy regularni św. Augustyna) oraz Lubinia i Mogilna (benedyktyni). Inne biblioteki poklasztorne są skromnie reprezentowane. The old prints from the monasteries dissolved in Greater Poland in the collection of Raczyński Library The Raczyński library, founded by count Edward Raczyński, held on the opening day, 5th of May 1829, several thousand volumes, including the undetermined closer amount of prints acquired on sales from the libraries of dissolved monasteries. Presently, the collection of old prints in Raczyński Library counts nearly 18 thousand volumes (as at 31st December 2012: ), the majority of which comes from the so-called former resource, namely from the period before World War II. It is unknown however, how many of them are prints from the libraries of suppressed convents. In the interwar period Andrzej Wojtkowski has researched 1/8 of the collection in terms of provenances, forming the basis for provenance sheet directory. Partial verification indicates that not all of them are at the moment in the collections of library. In addition, after the war, a certain number of post monastic prints was obtained in different ways. For the time being, 310 prints from the dissolved monasteries were identified, including 38 incunables: mostly post Cistercian (abbeys: Bledzew, Ląd, Obra, Paradyż, Przemęt, Wągrowiec), post Franciscan (monasteries in: Osieczna, Pakość, Szamotuły, Woźniki), as well as from Trzemeszno (canons regular of St. Augustine), and Lublin and Mogilno (Benedictines). Other post monastic libraries are modestly represented. 8

9 Bernardeta IWAŃSKA-CIEŚLIK Bydgoszcz Struktura proweniencyjna Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku po przejęciu wielkopolskich księgozbiorów klasztornych (druki XV XVI w.) Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku w 1825 r. liczyła zaledwie 1600 pozycji katalogowych, a w końcu XIX w. już ok Ten gwałtowny przyrost zawdzięcza przede wszystkim przejmowaniu księgozbiorów po klasztorach skasowanych na obszarze powstałej w 1818 r. diecezji kujawsko-kaliskiej. Wiemy, że w 1868 r. zwożeniem takich księgozbiorów po klasztorach skasowanych na mocy ukazu 1864 r. zajmował się ks. Stanisław Chodyński. Obecnie w zbiorach włocławskich jest przechowywanych ok inkunabułów i druków XVIwiecznych pochodzących z następujących klasztorów wielkopolskich: cystersów w Lądzie (0 inkunabułów i 12 druków), franciszkanów obserwantów (bernardynów) w Kaliszu (57 inkunabułów i 167 druków), w Kazimierzu Biskupim (67 i 128), w Kole (13 i 28), w Widawie (0 i. 1), w Warcie (23 i 29), w Złoczewie (10 i 57), franciszkanek obserwantek (bernardynek) w Warcie (O i 2), franciszkanów konwentualnych w Kaliszu (1 i 4), w Pyzdrach (6 i 31), franciszkanów-reformatów w Choczy (6 i 44), w Kaliszu (3 i 48), w Koninie (5 i 32), w Lutomiersku (2 i 11), w Wieluniu (15 i 32), dominikanów w Sieradzu (46 i 112), jezuitów w Kaliszu (0 i 10), kapucynów w Lądzie (2 i 22), pijarów w Wieluniu (0 i 22), ), a także klasztoru norbertanów w małopolskim Witowie (0 i 8). Liczba wszystkich starych druków z poszczególnych klasztorów zostanie zamieszczona w osobnej tabeli. The provenance structure of the Higher Clerical Seminary in Włocławek after the acquisition of monastic book collections of Greater Poland (prints of 15th-16th centuries) The library of Higher Clerical Seminary in Włocławek in 1825 had only 1600 catalog items, and in the end of 19th century approximately This rapid increase is mainly due to acquiring the book collections after the monasteries dissolved within the area of diocese of Kalisz and Kujawy, established in It is known that in 1868 Fr. Stanisław Chodyński was taking care about gaining such book collections of monasteries dissolved by the ukase in Presently, the Włocławek collections contain about 1000 incunables and 16th century prints deriving from the following monasteries of Greater Poland: Cistercian in Ląd (0 incunables and 12 prints), Franciscan Observants (Bernardines) in Kalisz (57 incunables and 167 prints), in Kazimerz Biskupi (67 and 128), Widawa (0 and 1), Warta (23 and 29), Złoczewo (10 and 57), Franciscan Observants sisters (Bernardine sisters) in Warta (0 and 2), Conventual Franciscans in Kalisz (1 and 4), in Pyzdry (6 and 31), Franciscan Reformants in Chocz (6 and 44), Kalisz (3 and 48), Konin (5 and 32), Lutomiersk (2 and 11), Wieluń (15 and 32), Dominicans in Sieradz (46 and 112), Jesuits in Kalisz (0 and 10), Capuchins in Ląd (2 and 22), Piarists in Wieluń (0 and 22), as well as the Norbertine monastery in Lesser Poland, in Witów (0 and 8). The total number of old prints of different monasteries will be included in a separate table. 9

10 br. Zbigniew JOSKOWSKI OFMConv. Gniezno Księgozbiór biblioteki franciszkanów w Gnieźnie i jego losy po kasacie klasztoru. Komunikat z badań The collection of the Franciscan library in Gniezno and its history following the dissolution of the monastery. Report of research Gniezno the first Polish capital city was famous in the past centuries due to existence of cathedral school, which represented a high level of education. In this town besides the cathedral, there is still a church and monastery of the Franciscans Conventual. The monastery of the Franciscans Conventual as well as the non-existing Monastery of the Poor Clares was founded by Duke of Kalisz-Gniezno and his wife Blessed Jolenta in 13th century. In the old Franciscan library there were medieval manuscripts, incunabula and old books. In 1836 in accordance with the Decree of Cassation, the Franciscan library was divided and transferred to the Archives of the Archdiocese of Gniezno and to the Royal Library in Berlin. More than a dozen of books went in to Działyński Library in Kórnik. In 1926 the Franciscans returned to Gniezno into their former monastery and stayed there until the present day (with a break in the years 1939 to 1945, because of the World War II). In 1972 Archbishop of Gniezno-Warsaw, Cardinal Stefan Wyszyński decreed that the Franciscan manuscripts, preserved by the Archdiocesan Archive in Gniezno, should be returned to their former owner. When I became a librarian of the Franciscan Province of St. Maximilian Kolbe in Gniezno, I decided to make up the catalog. It registers 979 records (1032 old books same titles are doubled and tripled) of the Franciscan Library in Gniezno, which belonged to that convent before dissolution. This catalog registers 378 old books of the 16th centuries (37% of the catalogue). 10

11 Krzysztof KACZMAREK Poznań Kasata klasztoru franciszkanów-reformatów w Szamotułach Klasztor franciszkanów-reformatów w Szamotułach został ufundowany w 1675 r. przez Jana Korzbok Łąckiego. Położony na tzw. przedmieściu świdwińskim zespół obiektów zakonnych składał się z budynku klasztornego oraz kościoła pod wezwaniem św. Krzyża. Dzieje szamotulskiej fundacji są bardzo słabo zbadane historyków, choć w archiwach zachowało się sporo materiałów, które oświetlają jej losy. Największe zasoby archiwaliów po szamotulskich reformatach posiadają obecnie: Archiwum Państwowe w Poznaniu, Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu oraz Geheimes Staatßarchiv Preussischer Kulturbesitz w Berlinie. Materiały te pozwalają odtworzyć przebieg procesu kasaty szamotulskiego klasztoru. Jego faktyczną likwidację zapoczątkował zgon 3 II 1832 r. ostatniego zakonnika, gwardiana, ojca Zefiryna Lewandowskiego. Władze kościelne archidiecezji poznańskiej próbowały nakłonić reformatów, aby obsadzili opuszczony konwent nowymi zakonnikami, ale, braku takowych (wynika obowiązującego od lat zakazu przyjmowania do nowicjatu) prowincjał wielkopolskiej prowincji zakonu musiał odmówi. W tej sytuacji władze państwowe sprzedały wyposażenie klasztoru, zaś sam budynek przeznaczyły na cele szkolne (potem zmieniał przeznaczenie). Kościół pod wezwaniem św. Krzyża został w 1839 r. oddany miejscowej gminie katolickiej jako pomocnicza świątynia kościoła parafialnego. The dissolution of Reformed Franciscan monastery in Szamotuły The Reformed Franciscan monastery in Szamotuły was founded in 1575 by Jan Korzbok Łącki. The religious complex situated on the so-called Świdwin suburb consisted of the monastery building and a church of the Holy Cross. Although there is a lot of material that illuminates the history of the foundation in Szamotuły, it is very poorly researched by historians. The largest resources of post Reformants archives currently are stored in: The National Archive in Poznań, The Archdiocesan Archive in Poznań and Geheimes Staatßarchiv Preussischer Kulturbesitz in Berlin. These materials allow to recreate the process of Szamotuły monastery dissolution. The actual liquidation has began with the death of the last monk, the guardian, fr. Zefiryn Lewandowski on 3rd of February The ecclesiastical authorities of archdiocese of Poznań tried to persuade the Reformants to staff the abandoned convent with new friars but as there were none of them (as a result of the new admissions to novitiate), the Provincial of Greater Poland order province had to refuse. In this situation the state authorities sold the equipment of the monastery, and the building itself was used for educational purposes (it was later changing its functions). The Holy Cross church was given to the local Catholic commune in 1839 as the parish church auxiliary temple. 11

12 Małgorzata KIERCZUK-MACIESZKO Lublin Losy XVI-wiecznej srebrnej kadzielnicy z opactwa w Paradyżu po jego kasacie Zarządzenie władz pruskich z 31 marca 1831 r. o kasacie zakonów w odniesieniu do Paradyża wykonano już w styczniu 1834 r. W roku 1836 budynki poklasztorne zajęło Królewskie Seminarium Nauczycielskie (Königliche Schullehrer Seminar). W 1895 r. władze szkoły przekazały w depozyt Towarzystwu Historycznemu Prowincji Poznańskiej (Historische Gesellschaft für Provinz Posen) srebrną kadzielnicę należącą do pierwotnego wyposażenia kościoła cystersów. Historische Gesellschaft prowadziło działalność naukową, zajmowało się edycją źródeł oraz gromadziło zabytki związane z niemiecką kulturą w Poznaniu i Wielkopolsce. Na bazie tych zbiorów, wzbogacanych eksponatami przywożonymi z Niemiec, władze pruskie w 1894 r. utworzyły w Poznaniu Bibliotekę Krajową (Landesbibliothek) i Muzeum Prowincjonalne (Provinziellmuzeum). Przekazanie kadzielnicy do niemieckiego muzeum zbiegło się w czasie z dziesiątą rocznicą działalności Towarzystwa Historycznego. Paradoks polegał na tym, że trybularz wykonano na polecenie Stanisława Wierzbińskiego herbu Nałęcz, pierwszego Polaka, który został wybrany opatem w Paradyżu. Ową fundację potwierdza inskrypcja wyryta na misie ogniowej zabytku: STANISLAUS WIERZBINSKI ABBAS PARADIENSIS. Napis w dwu miejscach przerywa herb Nałęcz połączony z pastorałem oraz dwukrotnie powtórzony rok Wierzbiński otrzymał nominację 12 grudnia 1558 r. zgodnie z wolą króla Zygmunta Starego i postawieniami sejmu piotrkowskiego z 1538 r., iż opatami w Koronie mogą być jedynie Polacy szlacheckiego pochodzenia. Przypuszczalnie, srebrne naczynie było darem, który złożył macierzystej świątyni z okazji 25-lecia pełnionego przez siebie urzędu. History of the 16th century silver thurible belonging to the Cistercians from Paradyż after the monastery dissolution The Cistercian abbey in Paradyż was dissolved in January In 1836, the buildings formerly belonging to the monastery were taken over by Königliche Schullehrer Seminar. In 1885, Provinzialmuseum was founded in Posen thanks to the efforts of Historische Gesellschaft für Provinz Posen and Kunstverein. In 1888, the first exhibition organised by Historische Gesellschaft für Provinz Posen took place. It presented archaeological and historical findings connected with the region of the Greater Poland. One of the artefacts in the goldsmithery section was a silver thurible which was a part of the original possessions of the conventual church of the abbey in Paradyż. When the exhibition was closed, the thurible was returned to Gościkowo. In 1895, the artefact was given on loan to Historische Gesellschaft by the directors of Königliche Schullehrer Seminar. In 1905, the entire collection, including the discussed censer, became the property of Kaiser Friedrich-Museum in Posen (former Provinzialmuseum), which in 1919 was renamed Muzeum Wielkopolskie [Museum of the Greater Poland] and at present, is called Muzeum Narodowe in Posen [National Museum in Posen]. The artefact is currently displayed in the Museum of Applied Arts, the division of the National Museum in Posen. 12

13 Rev. Harm KLUETING Kolonia The Prussian dissolution of the monasteries in the Grand Duchy of Posen in 1833 in the tradition of Prussian dissolutions of monasteries since 1803 in the West of the Holy Roman Empire and 1810 in Prussian Silesia The grand duchy of Posen or the Prussian province of Posen until 1919 was more or less identical with the old region Greaterpoland of the kingdom of Poland. By the Second Partition of Poland in 1793 Greaterpoland with predominant Polish speaking inhabitants and a minority of German speaking people especially in the cities was annexed to Prussia. Ten years later, after the peace of Lunéville of 1801 and the cession of the left bank of the Rhine to France, the so-called Reichsdeputationshauptschluss of 1803 allowed the German princes the rulers of Bavaria, Württemberg, Baden, Hesse, Prussia etc., who had incurred losses on the left bank of the Rhine as compensation the secularization and annexion of the ecclesiastical states and the secularization, suppression, and expropriation of the monasteries in these former ecclesiastical principalities and in their old provinces. This was the German secularization of Prussia annexed the bishoprics of Paderborn and Hildesheim, the main part of the bishopric of Münster, and Erfurt which belonged to the archbishopric of Mayence. Prussia also suppressed some not all monasteries in these parts of Germany from 1803 to 1806, the year of its defeat in the battle of Jena against Napoleon. In 1807 by the peace of Tilsit Prussia lost all provinces on the left bank of the Elbe and all its annexions of the Second and the Third partition of Poland including Greaterpoland which now formed a new Polish state, the duchy of Warsaw. Silesia continued to be Prussian after When in 1810 Prussia suppressed the monasteries in Silesia, which had been a part of the Holy Roman Empire like most parts of Prussia until the decline of the Empire in 1806 and which had been a part of Habsburg Bohemia before 1742, the legal basis of the decree of secularization was the Reichsdeputationshauptschluss of In 1815 the Congress of Vienna brought a new partition of Poland: Galicia to Austria, the eastern borderlands from Lithuania to Volhynia and the Ukraine to Russia and about three-fourths of Napoleon s duchy of Warsaw as so-called Congress kingdom to the emperor of Russia as king of Poland and Greaterpoland as so-called grand duchy of Posen to Prussia. During the first 15 years after the Congress of Vienna the grand duchy of Posen had a special position in the kingdom of Prussia with a Polish aristocrate, the prince Antoni Radziwill, as appointed lieutnant govenor and with a provincial assembly. But the insurrection of November 1830 against the Russian rule in the Congress kingdom led to a change to an oppressive government by a provincial president ( Oberpräsident ) like the provincial presidents of the other Prussian provinces while the representative position of the lieutnant govenor was suspended by king Frederick William III of Prussia in February Since December 1830 Eduard Flottwell was provincial president of the province of Posen with its two administrative districts Posen in the West and Bromberg in the East. A main attempt of Flottwell s strong oppressive government was germanization of the Polish people of the province of Posen, German language instead of Polish language. The most important instrument for germanization were schools. A part of Flottwell s oppressive goverment in the province of Posen was the suppression or secularization of monasteries. There were suppressions of monasteries before 1833, for example 1818 the monastery of the Dominicans in Znin and 1819 the monastery of the Cistercians in Koronowo, both in the administrative district of Bromberg. In the administrative district of Posen there were 23 monasteries suppressed before 1833, some of them long before the 19th century, but 16 monasteries were in existence in The monasteries were suppressed 31 March 1833, and their possessions were used for schooling, and schooling served germanization. Secularization for the purpose of germanization! The legal basis of the secularization of monasteries in the Grand Duchy or province of Posen was not the Reichsdepuationshauptschluss because Greaterpoland never was a part of the Holy Roman Empire. In 1848 the Neue Rheinische Zeitung, edited by Karl Marx, wrote about the Verpreussungsschule in the province of Posen, financed by the revenues of suppressed monasteries. But nowadays the secularization of monasteries in the Prussian province of Posen is really unknown in Germany. German historians do not speak about these suppressions of monasteries or they write only about Flottwell s Verwendung der Einkünfte der 1833 säkularisierten Klöster zu Bildungszwecken. 13

14 Kamila KŁUDKIEWICZ Poznań Kasaty zakonów a prywatne kolekcjonerstwo w Wielkopolsce w XIX w. Jedną z konsekwencji kasat była penetracja poklasztornych zbiorów artystycznych i bibliotecznych przez kolekcjonerów i bibliofilów. W Wielkopolsce do najaktywniejszych należeli Tytus hr. Działyński i Edward hr. Raczyński. Książki z bibliotek skasowanych klasztorów wielkopolskich trafiły również do bibliotek w siedzibach arystokratów, np. do Pawłowic hr. Mielżyńskich i Ruska hr. Czarneckich, oraz do zbiorów przedstawicieli inteligencji, np. Józefa Łukaszewicza. Referat dotyczy metod, motywacji oraz wyborów, jakie niektórzy przedstawiciele arystokratów (przede wszystkim Tytus Działyński i Edward Raczyński) stosowali i dokonywali, szukając dzieła sztuki i książki w stojących wobec kasaty klasztorach oraz kupując je na wyprzedażach po skasowanych klasztorach. Wskazuje, że oprócz chęci powiększenia swoich zbiorów kierowała nimi wola zachowania dziedzictwa narodowego, wywodząca się z ogłoszonego w 1775 r. przez Michała Mniszcha projektu (niezrealizowanego) pierwszego polskiego muzeum, w którym jego autor nawoływał m. in. do ochrony dla potomności dzieł sztuki i książek. The dissolution of the monasteries and private collecting in Greater Poland in 19th century One of the consequences of dissolutions was the penetration of post monastic art and library collections by collectors and bibliophiles. In Greater Poland among the most acitve were counts Tytus Działyński and Edward Raczyński. The books of libraries of dissolved monasteries in Greater Poland found their way to libraries of aristocratic seats, such as in Pawłowice count Mielżyński and Rusek count Czarnecki, and to the collections of representatives of intelligentsia, such as Józef Łukaszewicz. The lecture concerns the methods, motivations and choices that some representatives of aristocrats (especially Tytus Działoszyński and Edward Raczyński) used and performed when looking for works of art in the monasteries at the face of suppression, and buying them on sales after the dissolved convents. It indicates that apart from their desire to increase their collections, it was the will of national heritage preservation, deriving from the published in 1775 (unrealized) project of Michał Mniszech, in which the author called among others to protect works of art and books for future generations, that led them to collect. 14

15 Sławomir KOŚCIELAK Gdańsk Akta kasat klasztornych z Wielkiego Księstwa Poznańskiego w zbiorach Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz w Berlinie. Raport. Proponowane kierunki badań Pośród spuścizny aktowej, która dokumentuje przebieg procesu kasat klasztornych na terenie Wielkopolski, na uwagę zasługuje ta przechowywana w Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz w Berlinie, przede wszystkim w zespole Kultusministerium, w dziale XIII sekcji dotyczącej Kościoła katolickiego: Klöster, Stifter, geistliche Ordenskongregationen. Znaleziono tu 102 teczki zawierające materiały na temat przebiegu kasaty (głownie lata 40. XIX w.) oraz akta pokasacyjne, dokumentujące losy majątków poklasztornych (do początku XX w.). Razem z 29 teczkami z innych działów tej sekcji tworzą one w miarę kompletny materiał źródłowy do kasat klasztorów wielkopolskich. Obejmuje przede wszystkim korespondencję między agendami rządowymi (lokalnymi i centralnymi) oraz inwentarze i spisy dóbr ruchomych i nieruchomych. Znajdziemy tu m.in. raporty personalne i majątkowe z lat Dokumentacja jest obszerna najczęściej obejmuje całą teczkę, czasami dwie, a niekiedy więcej (np. opactwo cystersów w Koronowie 8, kongregacja filipinów z Gostynia 13). Z kolei w zespole Generaldirektorum Südpreussen znajduje się ponad 200 teczek akt z przełomu XVIII i XIX w., przedstawiających losy klasztorów na terenach objętych drugim i trzecim zaborem pruskim (czyli m.in. także Wielkopolskę Wschodnią, która po 1815 r. znalazła się w zaborze rosyjskim). Materiały te ukazują losy klasztorów u progu kasat, w tym pierwsze kroki władz pruskich zmierzające do ich kasaty. Documents relating to dissolution of monasteries from the Grand Duchy of Posen in the collection of Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz in Berlin. Report. Suggested research directions. Among the act legacy that documents the process of monastic dissolutions in Greater Poland, noteworthy is the one stored in Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz in Berlinie, especially in the group Kultusministerium, in 13th section of the branch concerning the Catholic Church: Klöster, Stifter, geistliche Ordenskongregationen. 102 folders containing materials on the course of dissolution (mainly the 40s of 19th century), and the dissolution acts documenting the fate of post monastic properties (until the beginning of 20th century) were found here. Together with 29 folders from other departments of this section they form almost complete source material for the dissolution of monasteries in Greater Poland. It includes primarily the correspondence between the government agencies (local and central), and inventories and directory lists of movable and immovable goods. We can find here personal and property reports from the years The documentation is extensive it usually covers the entire folder, sometimes two, and sometimes more (for instance the Cistercian abbey in Koronowo 8, Philippine Congregation of Gostyń 13). On the other hand, in the group Generaldirektorum Südpreussen are over 200 files of documents from the turn of 18th and 19th centuries, representing the fate of monasteries on the lands covered by the second and third Prussian partitions (ie. the East Greater Poland, which after 1815 was annexed by Russia). These materials show the history of monasteries in the face of dissolution, including the first steps of Prussian authorities towards the suppression. 15

16 Guido KRAUS Frankfurt am Main The RISM-database of music sources and how to find concordances for identifying musical works. Examples from Greater Poland In my paper The RISM-database of music sources and how to find concordances for identifying musical works. Examples from Greater Poland I would like to show, how important cataloging is not only for protecting the heritage of music collections and holdings, but also for the musicological work as a basic requirement. The aim of cataloging is to increase the number of concordances in the RISM-database, which makes identifications of anonymous works more often possible, as well as validations of existing composer attributions. 16

17 Ks. Janusz KRÓLIKOWSKI Tarnów Kasata klasztoru Paulinów w Topolnie i inne materiały do kasat pruskich w Wielkopolsce w Archiwum Paulinów na Jasnej Górze Kasaty pruskie z 1810 r. objęły dwa klasztory paulinów, w Mochowie koło Głogówka na Śląsku oraz, nas tu interesujący, w Topolnie w staropolskim województwie pomorskim. Klasztor w Topolinie został fundowany w 1685 r. przez Konarskich, przy niedużym kościele barokowym, rozbudowanym i zaadaptowanym na potrzeby kultu maryjnego wokół kopii obrazy z Jasnej Góry. Materiały archiwalne do dziejów klasztoru w Topolnie, niezbyt liczne, zachowały się w Archiwum Paulinów na Jasnej Górze oraz w Archiwum Państwowym w Bydgoszczy. Dotyczą one fundacji, kultu maryjnego (poświadcza go zachowana księga cudów ), wyposażenia kościoła i klasztoru, biblioteki (liczne inwentarze), spraw gospodarczych. Zachowały się archiwalia ukazujące stan kościoła i klasztoru bezpośrednio przed kasatą, tym ważniejsze, że zachowało się mało akt bezpośrednio dotyczących kasaty. Dla dziejów biblioteki klasztornej istotne znaczenie ma kilka jej inwentarz z XVIII w. Zabudowania klasztorne rozebrano pod koniec XIX w., przetrwał jednak do dzisiaj kult maryjny. W trakcie badań archiwaliów dotyczących dziejów klasztoru w Topolnie natrafiano w Archiwum Paulinów na Jasnej Górze na szereg akt dotyczących kasat pruskich, które także zostały przedstawione w referacie. The dissolution of Pauline monastery in Topolno and other materials to the Prussian dissolutions of Greater Poland in the Pauline Archive in Jasna Góra The Prussian dissolutions from 1810 covered two Pauline monasteries in Mochów, near Głogówek in Silesia, and, discussed here below, in Topolno, in the old Polish province of Pomerania. The monastery in Topolno was founded in 1685 by Konarscy, near the small Baroque church, extended and adapted to the needs of Marian cult around the copy of painting of Jasna Góra. The archival materials for the history of monastery in Topolno, not very numerous, are preserved in the Pauline Archive in Jasna Góra, and in the state archive in Bydgoszcz. They concern the foundation, Marian cult (countersinged by the preserved book of miracles ), equipment of the church and monastery, library (numerous inventories), economic affairs. The archives showing condition of the church and the convent just before the dissolution have been preserved, the more important that it retains little files concerning the dissolution directly. For the history of the monastic library are essential some of its inventories from 18th century. The monastic buildings were demolished in the end of 19th century, the Marian cult however, survived until today. During the archival research concerning the fate of monastery in Topolno were found number of acts concerning the Prussian dissolutions in the Pauline Archive in Jasna Góra, which have also been presented in the lecture. 17

18 Maksymilian KUŚKA Cieszyn-Kraków Problemy zakonu bonifratrów na obszarze Monarchii Austriackiej w okresie reform józefińskich, ze szczególnym uwzględnieniem konwentu cieszyńskiego Druga połowa XVIII wieku to bezdyskusyjnie okres triumfu absolutyzmu. Wtedy to większość państw europejskich albo już było rządzone według tego typu wzorca albo też z różną intensywnością wzorzec ten starało się doścignąć. Jednym z krajów, który rozpoczął intensywny wyścig w kierunku absolutystycznych idei płynących z Francji była habsburska Austria. Nie był to naturalnie proces jednorazowy i krótkotrwały. Już w II połowie XVII wieku reformy państwa jasno wskazały kierunek ewolucji państwa, niemniej przez następne stulecie reformy absolutystyczne wprowadzane były ze stosunkowo małą intensywnością. Zdecydowanie przybrały na dynamice dopiero w momencie wstąpienia na tron Rzeszy Józefa II, syna Marii Teresy, która zresztą w niedługo później dopuściła go do współrządów w Austrii. Piętnastolecie wspólnego z matką panowania stanowiło dopiero wstęp do całkowitej rewolucji państwa austriackiego, jaka nastąpiła w latach Szczególną istotę podczas reform józefińskich odgrywała kwestia wyznaniowa. Z jednej strony łaska cesarska wprowadziła tolerancję na terenie całej monarchii. Z drugiej zaś strony kościół katolicki z instytucji w dużym stopniu niezależnej stać się miał jednym z najpotężniejszych narzędzi w rękach państwa. Dodatkowo zaś reforma Kościoła przynieść miała państwu ogromny zastrzyk pieniężny, pozwalający sfinansować część pozostałych zaplanowanych zmian. Konfiskata ogromnych latyfundiów kościelnych, przy jednoczesnej likwidacji wielu zakonów oraz zgromadzeń zakonnych, uznanych za nieprzydatne państwu, całkowicie odmieniły charakter Kościoła na tych terenach. Jednym z zakonów, który zdołał przetrwać okres reform w stosunkowo dobrej kondycji, co nie oznacza, że bez sporych problemów, byli bracia miłosierni. Ich charyzmat szpitalnictwa doskonale wpisywał się w zakres, jaki władca określił, jako użyteczny dla Austrii, co pozwoliło nie tylko utrzymać stan posiadania, ale również w perspektywie lat następnych umocnić się. Jednym z zakonów, który zdołał przetrwać okres reform józefińskich w stosunkowo dobrej kondycji, co nie oznacza, że bez sporych problemów, byli bracia miłosierni. Ich charyzmat szpitalnictwa doskonale wpisywał się w zakres, jaki władca określił, jako użyteczny dla Austrii, co pozwoliło nie tylko utrzymać stan posiadania, ale również w perspektywie lat następnych umocnić się. Zakazy i obostrzenia urzędów centralnych były uciążliwe, niemniej wiele z reskryptów i dekretów było dla konwentu cieszyńskiego korzystne. Państwo przejęło pieniądze ulokowane dotychczas w prywatnych rękach, oferując w zamian wyższe odsetki od kapitałów. Dzięki nowym przepisom można było ograniczyć środki przeznaczane dotąd na uświetnianie obrzędów religijnych. Środki te przeznaczone mogły być na podwyższenie poziomu opieki medycznej w szpitalu. Problems of the Brothers Hospitallers of St. John of God on the territory of Austrian Monarchy during Joseph II s reforms with special attention paid to the monastery in Cieszyn Without a doubt, the second half of the 18th century was a period of absolutism. At that time, most of the European counties were already ruled according to this pattern or attempted to introduce it to various extent. One of the countries that began this intensive race towards absolute concepts, which originated in France, was Habsburg Austria. Naturally, it was not a one-time or short process. As early as in the second half of the 17th century, the reforms clearly indicated the direction of Austria s evolution. Nevertheless, during the subsequent hundred years, absolute reforms were not being introduced intensively. They became more dynamic only when Joseph II, son of Maria Theresa, ascended to the throne of the Holy Roman Empire. Soon after that, his mother allowed him to co-rule Austrian territories. These fifteen years of ruling together with his mother was just a prelude to the total revolution of Austria which ultimately took place within Religious issues were of particular importance in Joseph s reforms. On the one hand, the Emperor s grace brought tolerance in the entire kingdom. On the other, however, Catholic Church transformed from a largely 18

19 independent institution to one of the most powerful instruments in the hands of the ruler. In addition, the reform of the church was supposed to bring a large financial injection which would enable to finance a part of the remaining planned reforms. The confiscation of enormous church latifundia with simultaneous dissolution of numerous orders and monastic congregations that were regarded as dispensable, completely changed the character of the Church in these regions. One of the orders which managed to survive the reforms in a relatively good condition but not without considerable problems, was the order of the Fatebenefratelli. Their charism of hospital service perfectly fitted into the idea which the ruler considered as beneficial for Austria. Not only did it allow for preserving the wealth of the order, but also for reinforcing its position in the subsequent years. One of the orders which managed to survive Joseph s reforms in a relatively good condition but not without considerable problems, was the order of the Fatebenefratelli. Their charism of hospital service perfectly fitted into the idea which the ruler considered as beneficial for Austria. Not only did it allow for preserving the wealth of the order, but also for reinforcing its position in the subsequent years. Even though the bans and restrictions of central offices were inconvenient and burdensome, many rescripts and decrees were beneficial for the monastery in Cieszyn. The state took over the funds located in private hands and in return, it offered higher interest from the capital. Thanks to new regulations, the funds intended for refining religious rites were reduced. Instead, they could be used for the improvement of the quality of treatment in the hospital. 19