KAZANIE PATRYOTYCZNE

Transkrypt

1

2

3 KAZANIE PATRYOTYCZNE ZACHĘCAIĄCE NARÓD Do poftufzeńftwa i ufności w Naywyzfzym Rządzie, Aktem Powitania ogłofzonym, i wyznaczonym, Na Naboźenftwie o Dnchu Świętym." W OBECNOŚCI Króla Jmci, Naywyzfzey Rady, pod Naczelmttwem S a* deujza 'JCościufzki, Magiftratur, Rycerftwa, Obywatelów Miafta, i licznego Ludu. w WARSZAWIE w KOŚCIELE S. KRZYZA, Dnia 10. Czerwca Roku Pańlkiego 1794, JPfzez X. Sunącego Ttfitofzyfifkiego M I A N E. Z Woli Wydziału Jnftrukcyi Rz^dowey*,n_1 ' r _ w Drukarni Wydziału Jaftrukoyi w R, N. N*

4

5 AZ ANI wtmm* Tuli de Tribubus tcślris Viros Sapientes, & Nobiles t & conititui Eos Principes...Audite Jf llos... Deuter: i. Wziąłem z Pokoleń warzy eh Męże mądre i Szlachetne, «i pofta-,nowiłem Je Przełożonemi... Słuchaycie Jch. ayiaśnieyfey. SCrólu! Jfayw yzfza Siad o! W aro* dzie Ifrolny / iadome ieft, i pamiętne światu całemu, z Xiąg Świętych, ftawne wybicie fię z niewoli Fharaona Ludu Jzraellkiego, pod Prawodawcy, i Wodzeni Moyżeftem/.. Jch długi przechod przez pufzczę i rozmaite obce krainy do ziemi obiecaney. Jch liczne walki i potyczki, z różnego rodzaiu nieprzyiaciołami. Jch na przemiany zwycięftwa i klęfki. Jch ftałośo i niekiedy chwianie fię, i fłabość w przedfięwzietym wielkim dziele, fzukania dla fiebie przeznaczoney od Boga Oyczyzuy, owey mlekiem i miodem płyn^cey krainy. Jch poftufzeńftwo, i cza* sem opor i fzemranie przeciw rządowi, i nakazom Wodza fwoiego, którego dobrowolnie prawa nad foba Zwierz* chność uznali, przyięli, i fzanować J$ poftanowiłi; i innych niezliczonych zawad i przefzkód łamanie; do ccego A a m m m * Te Iłowo f*laehetne: Wykładaeze Pisma S«tiómacZfc m am dobrze z doświadczonej cnoty, i zdolności, j

6 { # 5 łm~ zawfze modrość i jenota, połączone z nieporufzoną i nieuftrafzon^ ftałościa Moyźefza przewodniczyły. Czytane z uwag^ ci^g cały tey pamiętney Dzieiów Hebrayflrich Hiftoryi, śmiele powiedzieć można: Jż zawfze, kiedykolwiek więrnemi naukom, i poftufznemi rofleazom Wodza fwoiego, Izraelczykowi zoftawali; ci$głey pomyślności doświadczali. J przeciwnie, kiedykolwiek nieufnemi i opornemi onemu ukuzali fię, rozmaitego rodzaiu niefzcześć, i nawet kary Boikiey doznawali. Bo Bóg, który fam wfkrzefza Meże, podług ferca fwoiego, i przeznacza oue za Narzędzia Miłofierdzia fwoiego, do dźwigania z upadku niefzczęśliwyfch. Narodów; chce* aby takowi fzanowanemi i ftuchanemi od nas byli. Narodzie? nieodbierafzże podobnego daru, i łafki Nieba, w Osobie walecznego nalzego fiły zbroyney Naczelnika, i Wodza 'ŻTadeufza JCościufzki, Jaki dar i łafleę Nieba Jźraelczykowie pozyfleali w Moyżefzu?.. Podobna fprawa, podobny infcerefs, *ieden, i tenże fam cel, dźwiganie fię Izraela z niewoli Faraona, ł^czy i ściśle iednoczy, dzifieyfze nafze powftanie, i mężne zrzucenie z fiebie haniebnego iarzma niewoli, którym nas bezczółnie i frogp ucilkały, obca przemoc i domowi zdray- cy* Podobne więc i śrzodki użyte bydź powinny, do fzczęśliwego dokonania ważnego dzieła i przedsięwzięcia, którym wfzyscy tey wolney ziemi miefzkańcy, z iednoftaynym zapałem i nieporufzon^ ftałościf, zaleliśmy fif i zatrudnili /.. Bóg nam, choyniey może iefzcze, niż Izraelowi, udzielać błogoftawieńftw fwoich nieomiefzka,* bo fpodziewam fię, że nauczeni, i oświecehi przykładem tamtych, wiernieyfzemi, niż oni, zoftawać będziemy, przed- Hęwżigtym pierwiaftkowego Powftania Nafzego prawidłom.

7 C 5. > Te chwalebnie dopełniane Wódz Nafz, i Naczelnik* iak niegdyś Moyźefz do Jzraela, tak właśnie i ledwie nietemi famemi flowy, do nas Polaków odzywa fię: J{on v valeo folus neyotia vestra fnfiinere. ( Deut: cap: i. ) JViemog.e fa m Jpraw wafzycfa ułatwiać; bom zaigty pokonywaniem nieprzyiacioł nafzych; obrotami woienne* mi kierować; i ftyr Rządu utrzymywać,* (gdy te objr-t dwie rzeczy nieodftępney wyci^gauj obecnoścń a zatym zgodzić fię z fob$ dolkonale niepotrafijj) oboyga razem zgodnie dopełniać niezdołam. ŻDate exvo S is viros fa» pientes%óc ynaros, & yuorum cenyersatio fit prosata9 n t ponam Sos vosis principes. (Ibidem.) 2)aycie mi z was mgze mądre i umieigtney i którycńsy oocowttnie łiyło doświadczone, asym ic pofiawił ^Prz&łozonemi nad wami. I natychmiaft zacni Obywatele Woiewódatwa Krakowlkiego, iako pierwfi fprawcy fzcześliwego Nalzego Powftania, z wieli$ innemi, licznie z Woiewództw i Ziem zgromadzonemi, iednogłośnie odzywaj fię: 9~o* Sie Wodzu! wydor zojławiliśmy. Ty nam ich wyznacz* i wymień. Do nas należyć będzie Wybór twóy z ulża* nowaniem przyi^ć, i poftułzeńftw im zareczyi. Dopełnia z urodzony fobie pokory i (kromnolcią, cnotliwy wodz nafz woli Narodu. Wyznacza, i mianuje naywyzfzą Rade, do utrzymywania w nim ftyru Rz$du, podług pierwiaftkowych Powftania Prawideł. W ziąłem (prawią z Pokoleń wafzycł 51'leze mądre i fula* chetne, i pofianowiłem $e JPrzełozonemi nad wami. Nie* wątpiąc zaś, ze ten wybór Jego, cały Naród pochwali, i z wdzięcznością przyimie; odzywa fię jiaoftatek w u«fności Braterikiey, tak, iak Moyzefz. do Ludu Jzraelfkiego : Jludite Silos. SłucĄaycie ScŁ. Oto Ji obecni w tey tu Świątyni! zgromadzili fię Wpokorze i ikrufze

8 ferca, ialco cnotliwi Obywatele i Chrześcianie, aby błagali Oyca Światłości, o dobroczynny udział fobie dzielney łalki, i potrzebney modrości, któryby wfparci i pokrzepieni, z chwałą Boga i dobrem Oyczyzny, ważne obowiązki urzędowania fwaiego dopełniali. Tak ieft Narodzie! iak Rząd Nam ieft iftotnie potrzebny! tak z ftrony nafzey, h?ojłufaeńjlwó i ufność w Rządzie, fą to naypierwfze i nayważnieyfze obowiązki, które i duch prawey Religii i prawidła zdrowey Polityki, wkładaią na nas. Nie Iłuchac opornie Rządu; ieft to zbrodnia i wyftępek, przeciw celowi Świętego Powitania na fz ego. Nieufać niebacznie Rządowi: ieft to dobrowolnie plątać fię w fidła, które chytrze intryga i zdrada na rozróżnienie ferc i umyftów Obywatelfkich fnuie i zasadza. Nieprzyiaciel, i obcy, i domowy, niema innego dzielnieyfzego oreźa, którymby nas nękał, i W iarzmie niewoli utrzymywał, tylko: niedopufzczać nam prawego Rządu, tylko tłumie \? nas ufność w prawym Rządzie. Zawftydźmyź go, i poftępowaniem na«fzym przekonaymy: że ftuchamy Rządu, źe iefteśmy u- fhemi,w Rządzie; tym iedynie fposobem ftać % możemy, i prawdziwie niepodległemi, i prawdziwie fzczęśliwemi. Wyłożę Ja wam, i pobudki i przyczyny-równie pierwfzego, iako i drugiego. Profzę tylko o cierpliwość w ftuchaniu; a Ciebie Wielki Boże/ o łafkę i błogoiławieńftwo wmówieniu? na więkfzą chwałę Twoią, i na iftetne dobro i fzczeście kochaney Oyczyzny. CZE SC V ( 6 ) PIERWSZA. JTeft to aż nadto iasną, i tłomaczenia niepotrzebuiącą prawdą, ze co znaczy ciało bez dufzy, to Naród bez Esądu. Jak ciało bez dufzy, fizycznie ieft martwe i nie

9 C 7 ) żyiące. Tak Naród bez rządu, moralnie ieft martwe, i ńieźyiące. I iak dulzą w ciele, miotaią rożne namiętności, podług rozmaitych wrażeń, które w niey czynią widoki zwierzchne; tak ruch Rządu, w Narodzie fprawuią różne fprężyny, któremi kieruią poboczne okoliczna* sci, Jnterefs Publiczny, i Pofityka Kraiu. Kie ieft czas, i nie mafz potrzeby, mówić dzifiay, o rozmaitym Rządów rodzaiu, o porównywaniu Jch mię. dzy fobą, o przenofzeniu iednego nad drugi r i tam da* ley. W powfzechności tylko powiedzieć można: że ten iedynie Rząd ieft chwalebny i godziwy : który gruntu* ie fię na Prawach Natury, nieobala, ale dofkonali fię, i poświęca przez Prawo Bofkie, nie wy pływ a z źrzodeł o- brzydliwego Spoizmu, nie ieft ślepym ukazem Defpoty, i tyrana; ale rościąga dobroczynną fwoią Opiekę, na całą Ludzką powfzechność. Ten tylko Rząd ieft legctu który nie przemocą i gwałtem narzucony, ale od prawey, i upoważoney do tego Zwierzchności uftano* wiony, i z dobrą wolą i chęcią od tych ieft przyięty, kt órzy go pragnęli, fzukali, i poprzednie onemu podda* 11 Z żalem i fmutkiem ferca powiedzieć trzeba/ że- nie wiele iefzcze dotąd ieft rodzaiów 2?ządu na świecie, tą cechą dobroci i prawności upoważonych! Szczęśliwa JL* merykcty że Jey Bóg dał mądrego ^Franklinu i nieuftrafzonego Tffafinytona! którzy te wielkie Dzieło! Dzieło wolnego i iprawiedliwego Rządu, zaczęli, wydolkonalili, i dokończyli. S^rancya ufilnie zmierza do tego wielkiego celu, i mimo lilnych obcych i domowych przefzkód, mimo chytrych rodzaiu różnego zdrad i podftępów, mimo zbroyney natarczywości, nienawisnych Jey fzczęściu i licznych nieprzyiaciól, codzień więcey zbliża fię do

10 tego Świętego przybytku, i wfpaniały gmach Rz^du, coraz wyżfzym, ozdobnieyfzym i gruntownieyfzym czyni. Saxoniay lubo ieft fzczupła w granicach Twoich kraina; z t iednak ni$ rządzi, cnotliwy i fprawiedliwy Xi$że; Lud go (łucha, i iak oyca, fzanuie i kocha. W pośrzód licznych moc arii w Europy, iedna tylko Sbania podobno nieznaydzie nic fob^p do wyrzucenia: wierna zawfze Rządowi, a Rząd Prawu, używa ciągłey i nieprzerwaney fpokoyności, i nazwać fię może prawdziwie rzs^dn^ i fzczęśliw$. ' > My Solący, od lat iuż wielu, myślemy o Rządzie, rozmawiamy o Rządzie. ftanowiemy fobie Rz^d, i pewniebyśmy iuż dot^d izczęśliwemi żyli pod Rządem, ale chytrzy i zazdrośni dobru nafzemu S^fiedzi, przywykli famejm tylko rządzić niewolnikami, i ludźmi, nie iak rozumnemi Jefteftwy, ale iak martwemi kierować machinami, nie mogli fpokoynię p ględać, na Naród prawdziwie wolny i niepodległy, po uftawicznych Jego j naiazdach, nękaniacb, z Tronem, i między fobą kłóceniach, ułożyli wrefzcie, uczynić go łupem łakomftwa fwoiego, przez ^więto-kradzkie cnego rozfzarpanie i podział; ufkutecznili go, poueyściem, zdrada i gwałtem; i gdy fynów Oyczyznie* a ftam Braci i wfpół-obywatelów, nieznany w Dziełach ludzkich frogości^ wydartych, w fromotne wprzęgli iarzmo niewoli i poddańftwa; nad nami wrefzcie pozoftałemi, i przy famy*i tylko czczym i próżnym nazwitku: Welnycft Sola^ów zoftawionemi, nieftychanych frogości i okrucieńftwa tworów dokonywali. Do czego więc nam, tak filnie, tak uporczywie, tak gwałtownie tyrani nafi przefzkadzali i przefzkadzać dot^d nieprzeftaiat; to ieden pożądany moment, łafl^ i dov brojcia nieba zbliiony, w ficzęśliwym okazał ikutkul Bo

11 powitania Tey ftolicy Królewftwa, była razem 8pocfiq, w którey Ją ofwobodzoną z niewoli, i natychmiaft rządną, z pociechy ferca uyźrzeliśmy! Winna ieft Warlzawa, i nietylko Jey miefzkańcy, ale i całego Xięftwa Mazowieckiego Obywatele, tę tak fzczęśliwą i pomyślny zmianę fwoią, mądrym wafzym rozrządzeniom, zefzła Zaftępcza Rado! Winienem i Ja z urzędu moiego Kaznodzieyftiego, dla powfzechnego zbudowania i ferc czułych pociechy, z mieysca tego świętego, w obliczu Boga i Narodu, przez fprawiedliwość, tę wam dać chlubne świadectwo, żeście gorliwie, bacznie na wfzelkie równie wa- ' żne, iak i drobnieyfze okoliczności, o żadney nie zapo* minaiąc ( bo oboygiem tym Rząd każdy pilnie zatrudniać* fię ieft obowiązany") zgoła z chwałą wafzą i dobrem nafzym, urzędowanie wafze fprawowali, a zatym za pracę wafzą chwalebną i cnotliwą, wdzięczność powfzechną, i nadgrodę od Boga, śmiele wam zaręczyć mogę. Jezli zaś z małego ftrumyka, przez Rząd tylko tymczasowy, ale tęgi, i energiczny, tyle dobra i fzczęścia na okolice nafze wytrysnęło, iakiei dobroczynne lkutki, z źrzodła famego, na kray nafz i Naród cały niewyleią fię? Żrzodłem tym, nazywam Ja, Radę nafzą Naywyżfzą. Jey uftanowienie ieft prawne: bo od całego Narodu poprzednie przyięte, pochwalone, i między naypierwfzemi zasadami, w akcie Powftania nafzego umiefzczo-. ne. Składaiące Ją osoby, od tego fą wyznaczone, którego wcześnie Naród u poważył, i nieokreśloną mu do tego nadał moc i władzę; ufny w cnocie Jego i. męftwie, i w Radzie, i w boiu, ftyru mu naywyżfzego powierzył. A zatym pozwól fobie Narodzie, fzczerze i B

12 ( ió i otwarcie powiedzieć, i zawfze to powtarzać: e nic cię wymowie niepotrafi od należnego poftufzeńftwa Tey na- Jzey naywyżfzey Magiftraturze. Rady i orężem pokonywa fię nieprzyiaoiel! aby to oboie do znękania Jego, niezawodnym śrzodkiem, i dzielny by to pomocą; trzeba poftufzeńftwa. Bez niego, Rada martwy i nieczynny, oręż niedołężnym zoftanie. Bacznieyfzy na zgubę nafzy, niż my na dobro nafze (choć mieliśmy do tego czas i porę) chytry i ftrafzny, więcey przez zdradę, niż przez potęgę fwoiy nieprzyiaciel, o- ftabieniem i wywróceniem tego oboyga, iedynie nas dotyd nękał, zwyciężał, i w haniebney utrzymywał niewoli. Niechciał nigdy Rzydu, niechciał nigdy woyfka. W nieładzie nas utrzymywać; ftabym, nie profzoney opieki u- dzielać; oto dwa iego chytre śrzodki i fpo^oby! przez które zupełnie nifzćzyc nafzy niepodległość, Naród wolny, uczynił niewolniczym? Nieftetyf fami mu Polacy! (godniż bydź mogy tego fzanownego nazwiłka? nie, nie Polacy/ Wyrodki i zdraycy!) o gdyby z nich iak nayprędzey, mocy iaky niewidzialny, wolna nafza ziemia o- czyfzczony zoftała?) Te (mówię) podłe wyrodki i żdraycy, alho zaftrafzeni, iak dzieci, albo ułudzeni, iak niebaczni, albo przekupieni, iak chciwi, (ca wfzyftko iawny ich ieft i niegodna przebaczenia winy, i zbrodniy, przeciw Oyczyznie) z wolnych Polaków» ftawfzy fię podłemi ftużalcami, naydzielniey tyranriowi do tego pomagali, Bodaybym fię omylił! ale kto wie? cży nie mafz iefzcze między nami tych czarnych Jego apoftołów! Pilnie on zawfze i wfzędzie Jch fzukął; chytrze śledzyc takowych, w którychby podła i łakoma dufza, fztuk^ zwodniczy, zyfkiwać mogła za foby popularność, w kto* jrychbjr zły charakter ukrywała obfita, w fame ftów %

13 < i i y próżnych brzmienie, i wykrętne fofismata wymowa; czył z niemi wrefzcie i takowych bo i takowe narzędzia potrzebne mu były) którzy miedzianym czołem bez wftrętu i wftydu, nie iuż fubtelnie fzkodliwe, ale iawnie zgubne dla Oyczyzny, na nieprawych ziazdach fwoich, wprowadzali proiekta! Gdzież fą tacy? wytyka iednych palcem Publiczności od drugich, iefzcze umieiących fię chytrze ukrywać * i nawet drapieżnemi będąc wewnątrz wilkami, w owczą przy odziewać fię Ikórę; na miłość Boga r i miłość Oyczyzrry zaklinam, ftrzeż fię iak ifriytrofkliwiey Narodzi et Unikay tych zgromadzeń i fehadzek-i na których wymowni zbrodniarze, krzykiem fwoim, nie* przekonywaniem, naycnotliwfze ferca łudzić, mamić, i zwodzić wyftępnie ufiłuią! Tych uczt i bankietów, na których przy gęftych kielichach, i podchlebnych miłości własney wiwatach, wmawianiem pod różnemi r chytrze wynalezionemi pozorami, w ducze cnotliwe i profte (ale dla tego famego, źe cnotliwe i profte, niełatwo mo* gące poznawać, fztuk mamiących i zwodniczych) wmawianiem, mówię, w nie, niefmaku i nieukontentowania, wykrętnie zmierzaią do burzenia ferc i umylłów Obywateilkich, na których iedności i ścifłym łączeniu fięr całe nafze dobro i zbawienie Oyczyzny gruntuie fię! Bo iak pasmo nielzczęść, plecie i układa, ciągły i nieprzerwany nierząd i nieład, który nayzręczniey wprowadza, i wkrótkim czafie, ogromny mu wzroft daie, różność zdań'i ferc, iedney ziemi miefzkańców, tak przeciwnie pasmo ciągłych i nieprzerwanych pomyślności* zrządzać i utrzymywać, ieden tylko ieft mocny. Rząd prawy, Rząd fprawiedliwy, Kząd czynny, Rząd nieodftepny od przepisanych fobie prawideł, którym ściśle wiernym zoftawać zawfze powinien, aby miał niezaprzeczo* B 2,

14 c i* i. ne prawo, wymagać po wfzyftkich należnego fobie po* ftufzeńftwa i podległości. ) Jeżli zaś zawfze potrzebna ieft w Rządzie ta tęgość i energia, ta ftałość i moc ducha, ta uflawiczna walka, i niczym nieodftręczone nękanie, obłąkania, przesądu, i wfzelkiego fobie nieprawego oporu; tedy nawet fą takie czasy i okoliczności, w których pobłażenie i zwolnienie w tym wfzyftkim* byłoby wykroczeniem i winą Rz^du. W takich właśnie czasach i okolicznościach, dzifiay znayduiemy fię Polacy! Jefteśmy w ftanie odmętu i zamiefzania. Wfzyftko u nas z klubów fwoich i karbów, wypadło. Co dobrego było: zwaliła przemoc i tyrania, z ową zbawienna dnia trzeciego Maia Konftytucyą, tak wolno uftanowiona, tak powfzechnie wielbiony, tak chętnie od całego Narodu przyiętą. Kilku wyrodków i zdrayców, znalazłfzy ią bydź niedogodną pyfze fwoiey, i zaftarzałemu nałogowi przemagania, nie mogąc ftrawic tego poniżenia mniemaney wielkości fwoiey i znaczenia, do którego błędnie zdawało fię, że im wysokie urodzenie, i maiątek, dziedzićtwa nadały prawo; podnieśli buntowniczy oręż przeciw Oyczyznie, otoczeni podłą zgraią płatnych fłużalców fwoich, z obcym woyfkiem krew Braci fwoich bezkarnie przelewali, cnotliwych prześladowali, niewinnym zagrażali, i narefzcie fami padli ofiarą zdrady chytrego nieprzyiaciela; a Oyczyznie, famą tylko hańbę, uboftwo, ftabość, zgoła zgubę zoftawili. I co na czas przerwane było, tego wfzyftkiego fmutny, i nader żałosny zwrot, z powiękfzeniem naiżenia frogości / i zemfty dumnego Sąfiada, świetokradzko fkierowali. Odtąd iuż ukazy obcego Miniftra, znczęły bydź frożfze. Zabieranie z kraiu, i wiezienie cnotliwych Obywa*

15 C 1 5 ') telów iawnieyfze. Przemoc domowa śmielfza. Zbrodnia zuchwalfza. Ucilk naiezdnego żołnierza nieznośnieyfzy. Wfzyftko to bezczelnie nazywać nai*r kazano: Rządem, Sprawiedliwością, Befpieczeóftwe.m, Policyą. A kto potrafi dokładnie wyliczyć, i zgodnie opisać wfzyftkie niefzczęść i klelk rodzaie? fctóremi Naród niewinny froga i bez litości uciflcano! czuć ie tylko i gorzko w domowych zakontach cnotliwym opłakiwać? ale nawet żalić fie na nie i farkać niedozwalano! Czułość ferca i naturalną tkliwość, tak świętą i fprawiedliwą, buntem nazywano! Niebyło miedzy nami iawnego. JliatKatiafza! bo frożfi ftudzy, od ftug bezbożnego ffintiócfia, obcey Po» tencyi Miniftrów, łącznie z domowemi zdraycami, pilnie ich śledząc i fzpieguiąc, nigdzie^ fchronienia im, befpieczeńftwa i pokoiu, niedozwalali V Tych nawet, którzy przed prześladowaniem ich i niewolą, życie fwoid w obce Kraie unieśli, aby ie dla zbawienia Oyczyzny, w czafie z Nieba' zeftetnym, zachowali, ścigać, choć na próżno, ufiłowali! Narodzie/ to fię z tobą niedawno działo/ Weyźrzał naoftatek Bóg, na łzy i ieki znękanego Ludu? w zacifzu tylko ferca, o pomftę do Niefta wołaiącego/ Zmiękczył fię na proźby i wołania, cnotliwych nafzych ftarców i Kapłanów! niby drugich Jltatfiatiafzówl Dał nam Symondw do Rady, i MacŁa&eufza na pogrom tyran* nów i naiezdników! Ten zwycięża dla! tego: że woyfko, któremu przodkuie, ftucha Go, iak Wodza, fzanuie, iak Naczelnika, kocha, iak Oyca. Ci, radzić i ftyr Rząda frzymać zaczęli, i Rady Jch nie mogą, tylko koniecznie zbawienne bydź jila Narodu, bo dalecy od interefsu, od prywaty, od ambicyi, od ahciwości, famą tylko miłością

16 C *4 >! Oyczyzny, i dobra Jey powodowani (czego niewątpliwe dali dowody) całych fiebie poświęcaią, uftugom Jey i ratunkowi; nic więcey od nas niewyciągaiąc, tylko należnego wyrokom i uftawom fwoim poftufzeńftwa, bez którego ftyr Rządu, zgodnie i pożytecznie, kierowanym i utrzymywanym bydź nie może. Nieodmawiaymyż im tego, czego wyciągać od nas niezaprzeczone maią prawo! Owfzem fami im chętnie i dobrowolnie, tę z ftrony nas, oświadczmy powolność. W tak gwałtowney Oyczyzny potrzebie, gdy Jey wfzyfiko poświęcamy, osoby, paaiątki, krew, życie, aby to dzielnie i niezawodnie, pomocne i pożyteczne było fzcześliwemu Jey Powftaniu; przyłączmy wrefzcie do tego i ofiarę poftufzeńftwa, prawey nafzey władzy i zwierzchnosci. ^ Ale na cóż Ja, tak daleko gorliwość moją na prozno zapędzam? czy nie znam: że mówię do Narodu, równie światłego, iak i cnotliwego? który długim pasmem uiefzczęśc znękany, i nad przepaścią zguby poftawiony, aż nadto iuż przekonał fię o tey wielkiey prawdzie: że niezgodą i nieładem wolne Narody upadaią; a zatym, e trzeba nam Rządu, że tym tężfzego w działaniu, tym obfzernieyfzego w Władzy, tym chybfzego w exekucyi potrzeba nam Rządu, im fą licznieyfze, im zawilfze, im gwaltownieyfze potrzeby ratunku i zbawienia Oyczyzny, i im natarczywfze nieprzyiaciół, i obcych, i domowych, ulitowania, aby niezgody, niesmaki, podeyźrzenia, nieufności, ftowem: nierząd i- nieład, w pośrzód nas zwracać, i tą bronią lkuteczniey, niż żelazem, zwyciężać nas, pokonywać, i do zrzuconego mężnie iarzma niewoli* na powrot wprzęgać.

17 < *«) % ' T. j ^..'t, ''"i - ' v,» * ' -l.. * * Uczyńmyż próżne ich nadzieie! niech fię gryzą W rofpaczy, że ani intrygą wpływu, ani orężem wftępfc, do wolney nafzey ziemi, odtąd iednać fobie iuż niezdołaią. Pierwfzego, Rząd przezorny; drugiego Woylko waleczne, mężnie i odważnie, bronię będą, Woylko, \uk nieuftrafzenie nas broni. Rząd tę ważną powinność fwoią, dziś fzczęśliwie wykonywać poczyna. Zaręczmyż mu winne od nas poftufzeńftwo. Oto fą fzanowne Jego członki, w tey tu świątyni zgromadzone/ w krórey, iako przykładni Chrześcianie i cnotliwi Obywatele, wzywaią pomocy i błogołławieńftwa Boga, aby im dał zgodnie dopełniać ważnych obowiązków urzędowania fwoiego. A- le razem Iw obliczu tegoż Boga, którego łalkę przez gorącą modlitwę iednaią dla fiebie, śmiele odwołaymy fię do przepisanych im aktem powitania nafzego prawideł, do uroczy ftey ich przyfięgi, do ściftey z osób i maiątków odpowiedalności, aby, iak my, pod ftyr doczesnego ich Rządu, wierni powftaniu nafzemu, chętnie i zupełnie w Braterfkiey ufności, poddaiemy fie; tak oni z ftrony fwoiey, poczuwaiąc fię do ważnych fwoich obowiązków, tak fię chwalebnie i cnotliwie fprawowali! aby i łafld Nieba, i nfności Narodu, co dzień godnieyfzemi ftawali fię. Oto nieznacznie zbliżyłem fię do drugiey moiey uwagi, którą wam krótko wyłożyć przedfiębiorę9 w treści: że poftufzeńftwo bez ufności w Rządzie, niebyłoby zupełne, nie byłoby nawet poży teczne i zbawienne dla Oyczyzny. CZĘSC DRUGA. Podeyźrzenia, pofądzania, obmowy, kłótnie nawet i zamierzania, tak w prywatnym, iak i publicznym życiu> naywięcey fprawuie wzaienana nieufność, owe ftawne n»*

18 Henie niezgod i rofterków, tak powfzećhnych, jako i fzczególnych. Ziadliwa ta zaraza, tak ieft złośliwa, i tak daleko rozciygaiyca fie,żć częftokroć Naywyżfzemu nawet Jefteftwu nieprzebacza / Małoż to ieft Ludzi na świecie! którzy miotani od tey burzliwey namiętności, narzekaniami i bluźnierftwy fwoiemi, aż nayświętfze nafze Boftwo, i Jego Opatrzność dotykaiy! którzy pod Iza* nownym nazwifkieiii modlitwy, natarczywe glosy, i fkargi w zucbwałey prezumpcyi, wznofzyc ku niebu, kiedy nie tak im fig dzieie, iak chcy, i iak nieiako wymufzaiy od Boga; okrutnym, mściwym, nie miłofiernym, złe rządzącym światem, lub głuchym, i niemym, Boga famego nazywaiy, i tym fposobem niebacznie, Nayświetfza i naydofkonalfzy Jftność blużniyc, bytność Jey, tak iawny, tak widzialny, tak wfpaniały, tak dobroczynny, tak dobitnie wyryty, w dziełach wfzyftkich natury i fztuki, bezbożnie zaprzeczaiy. Nie mafz rodzaiu zbrodni, tak w Religii, iako i w polityce, to ieft: tak w Duchownym, iako i Świeckim Kzydzie, któregoby płocha, zuchwała, albo chytrze wmówiona nieufność, niebyła zdolny zoftawać płodem i naiieniemj Mówię: 'płocfia, zućfiwała, albo caytrze lumó* wioną nieufność; bo nieufność w iawnie złym, albo nieprawym Rzydzie, nieufność w osobach Rzyd ikładaiycych, przemocy narzuconych, bez zdatności, doświadczenia i cnoty, zawfze powinna bydź nieoddzielny od czułości i baczenia, światłego, i niepocfeyźrzanego obywatelftwa. Ale kiedy do ftyru Rzydu, prawnie powołani, iawnie i naymniey niewytpliwie chwalebnemi, i dobru Oyczyzny użytecznemi, przepisami określeni, niepofzlakowanego charakteru, i cnoty niepofpolitych przymiotów i zdolności, niezmordowani pracy, uzbroieni potrzebnym m eftw em

19 inęftwem i ftałośclą, przeciw wfzelkim oporom i przefądom, ftawaią w oczach Narodu całego, z tą heroiczną ofiarą, i śmiele odzywaią fię do Braci fwoich: fbracia nierozumieycie, asy wezwanie tiarze do fiy ru 3iząduy tey, tylą nawałnościami fkołataney łódki, niefzczęśltwey Oyczyzny nafzey, podchlcfine fiyło vyfze nafzey, i dogodne miło h i własney! JPoznaiemy dosrze, cały ciężar włożonych na nas 06o wiązko iv! idziemy przed fofią przepasł niesezpieczeńflw, i niepewnych Łosóiu, które odwracać od SYarodu nfilnie, zręcznie^ i roflropnie potrzefia. M a m y zawsze przeć oczyma w otiliczu SBoga i N arodu, uroczyście wykona?ią przyfięęę. *Wifi nad nami miecz ścijley i furowey. odpowiadalnosci, z osós i maiątków nufzych. Świat cały ma na nas pilne i ciekawe zwrócone oczy. SDziś od nafzych ra d, od na«fzych wyroków, fiowem, od naszego fiyrem Siządu kie rowania zgusa, alło zsawieme Oyczyzny, iejł zawierzone, JPrzerażeni widokiem tylu trudności, i tyła ważnych przyczyn Soiaźni i trwogi, ledwiesyśmy na urnyflach nieupadali, gdyfiy ferca nafze nie Syły zagrzane, i całe przeiete, dzielną miłością O yczyzny, i gorliwą, chęcią JŁuzenia Jey, choósy z ufzczerskiem maiątku, zdrowia i życia fetmego. M ałe to f ą, względem tych darów, które od niey odbieramy, ofiary, a tak Jey na lezne i powinne, ze ktokolwiek Jey tego wzsrania i u chylą, niegodny iefl nazywać fię prawym Jey fynem, niegodny iejt nawet oddychać wolnym ziemi Jey powie 'trzem. STy więc 3$oze\ udzielay nam ZTwoiey JBofkiey M ądrości, i STwoiey JiieŁiefkiey pomocy; niech ŹTwóy Śbuch 3Vayśuiiętfzy, unofi fię zawfze nad nam i, i niech i rozumy na fz e oświeca, i ferca zagrzewa i, tak ia k ji rozum y oświecał, i fa r ca zagrzewał w Świętych "Wio*... C L,

20 T { 1 8 j ' ru nafzey ^łpojlołacfi. JPo to zgromcidziliśtny Jtę c)zifiaty w pokorze' i Jkrufze fe r c a, do Świętego ŹTwoieyo JP/ zy.8ytk.ily afiysmy górą co CieSie Słayali, z całym tym mnogim Jśudeniy Ąiys wspierał JlaSość nafzą%zajlępował nieudolność nafzą, i Sył dla nas zewsząd ciemnościami Okrytych, pochodnia i światłem. JW<s odrzucayźe, effiiel» ki ćbozćl pokornycfi pj*oź6. nafzycfiy które przed niedo Jlępny. ZTroh 3~iuóy, 10 głosacfi z głębokości ferca po dniefionycłi, przesyłam y do CieSie. Narodzie! kiedy tak chwalebnie, i tak cnotliwie, Naywyzfza Rada, rządzie nami poczyna: prawdziwie, i iako Obywatele, i iako Chrześcianie, nayzupełnieyfzey nafzey uiności, odmówić Jey nie możemy/ aoiby Ja was do niey, z mieysca tego, famych tylko Prawd Świętych opowiadaniu przeznaczonego, tak gorliwie zachęcał; gdybym gruntownie niepoznawał, ze ta ufność Obywatelfka* scifly, ma związek, i ftosunek do ufności Chrześciańlkiey, i obie razem, wyraźnym prawem i nakazem Boikim, fsj upoważone. Z tym wfzyftkim, gdyby mi przyfzło w tey&e*famey materyi wezwanemu przed Trony, choćby wfzyftkich Mo«carzów Świata, do Ludu mówić * pierwey, niżbym Lud ;. do * fb ył wprawdzie osecny temu Jiazaniu Jhfayia* ^ snieyfzy Stanijław JŁuyuJi JCról $oljki, i l&ielki OCią* ze, itś\ ale iv naymnieyfzy /posofi, tego yłosu JCazno v dzieyfkiego, żaden, cfiyta ciem ny, lub złośliwy Jłosowac do niego iiie może i fio inny iefl rodzay JCrólów rządzących icolnym Narodem; a inny aósolutnie i de» fpotyczme- JPanuiącycd 3V ar od om. JFierwfzy fpraw ie dliwie nazwać fię ma prawo'. Oycem JCudu; i takim So mianuie pamiętna dnia 3. M a ia Jtonjłytucya: JPrzy

21 C * 9 > do fcey ufności w Rządzie (o ktorey dotąd mówiłem) za* checać zaczął; profiłbym Jch, aby dozwolili, głos tnóy Kaznodzieyflu obrócić do fiebie :* i na ten czas, choć z winnym ufzanowaniem, ale razem, i z wolnością godną urzędu moiego, śmiele do nich odezwałbym fie! C_a Kr6- cw<? 0# okazałością fiwoią świetności i powagi N a r o dowi, ale nic wigcey ma mocy, tylko tyle, ile mu JPrawo, dozwala, Zlzycie Jey nad JPrawof ivolnemi czyni Ofiy* watelów od poflufzeiiftwa onemu. 3\l iemoze wigc rojkazywać? tylko w imie S r a w a, które fa m N a ró d fosie pojtanowił, a ZKróla z przydaną onemti rfflładzą\ jłró~ zem tyiko exekucyi one go uczynił; ody 'przeciwnie assolutnie panuiący, i dejpoty, tak famo-władnie JCudowi przepisuią p ra w a, tak i Sezkarme one gwałcą, i podług, przywidzenia i upodosania fwoiego znofzą ief lus odmieniała; czyniąc fig tym fpososem przeciw ia~ wney Sprawiedliwości, nietylko niepodległemi żadnemu JPt 'awuf ale nawet wyzfizemż nad wfzelkis prawo. 3)o takich ivigc tylko Jiaznodzieia głos Jwóy osraca, i takich poprzednie Jlawni i znaiomi całey Europie 5%utorowie i Statyści iv mądrych fwoich pismach lucześnie iuz i dawno ofirzegah, o zslizaiącym fie dla ^Tronów Jch niesezpieczeńjłwief ieśli nieodmienią fpososu panowania fiicoiego. Skutek az nadto' fipełnił te Jch przepowiedzenie! O ftodayhy fig. kiedykolwiek pojlrzegli l i fiami N arodom rozumną i umiarkowaną oflaruiąc wolność* z tyranów Jłali fig Oycami < udu! 3) o świadczy* lifty prawdziwey rojkofzy i fi ody czy w takowym pana waniu!,fakiey czuc nie mogą teraz i na moment, za* ślepieni dumą, i nienasyceni żądzą rozfzerzania potg* g i fwoiey, ktorafty Jch groźnemi tylko i ftrafenemif a zatym nieznośnemi rodzaiowi ju d zkiem u czyniła i

22 C > * Królowie'! Mocarze! i Samo-Władni Rządzcy Narodów! Zapomnieliście podobno, że zaftepui«cie Święte mieysce, Władzy Bofkiey na ziemi/ Szanuię Ja wafzą wysoką Doftoyność l ale wftręt mam, od wafzych przeftepftw i nieprawości I Wiem; źe Pismo nazywa Was Ziemfkiemi Bogami; ale widzę, że ten obraz Bóftwa, o- chydnie w Was ieft poniżony! U/.naię potrzebę, abyście rządzili Ludem: ale poglądaiąc na to, iak rządzicie? płaczę nad niedolą Ludzkości! Chcę mówić : aby Lud Was kochał, aby Lud Wam ufał, aby Lud was Ruchał; ale ięzyk zacina mi fię, i flów tych wyraźnie wymowie mi niedaie! chce iednak koniecznie mówić! i łkoro zaczynam mówić/ powizechny w ftuchaiących fzmyr powftaie, przery waią mi mowę, i niedaią daley mówić. Pytam fie o przyczyny? tych krocie mi przywodzą, a ia i na iedne odpowiedzieć nieumiem. Zbywam wiec wfzyftko, iednym iłowem.* Niewierzę temu. Oddaią mi oni w rece Hiftoryą Dzieiów Ich, bez ftrońnym piórem w Xięgach i Tomach, Potomności podaną. Te czytaiąc: wzdryga fie natura, obrufza fię rozum, zadumienie długim milczeniem ufta moie krępuie. A z nakońiec przez miłość prawdy i ludzkości, całą we mnie gorliwość porufzoną czuiąc, widzę mię bydź przymufzonym, śmiele do nich odezwać fię : O gdybym mógł bydź od wfzyftkich ftyfzany / i dobrze poięty i zrozumiany! przekonaliby fię! że równie za Jch, iak i za Ludzkości inte* refsem i fzczęściem, mówię, i obftaię! Królowie! albo przeftańeie panować, albo odmieńcie fposób panowania yafzego. Już czasy ciemności minęły! Powlzechne światło zaiaśniało, po całym okręgu ziemi. Ludzie! poznali, i poczuli fię bydź Ludźmi, nie machinami. Chcą bydź rządzonemi, i mniey to zwa

23 ) żai^.: czy przer iednę, czy przez więcey osób riąćfzo*.' nemi bydź mai^.? byle byli rz^dzonemi przez rozkazu*', iacych w imie Prawa, dobrowolnie prżez fiebie przyiętego, z fprawiedliwością i łagodnością Taki tylko Rząd zylkać może ufność dla fiebie, i fprawić fzezęście dla Ludu. Mówiłbym więcey : ale gdy roftropność milczyć mi każe, i tey chcę ftuchać: znagła poftrzegam, nie przeyfrzane prawie okiem czerwone morze krwie ludz-, kiey, któr^ znaczna część świata ieft zalana. Królo* wie! pewnie rozumiecie : że fię ona ^łatwo, i prędko lać przeftanie? Jużeacie to dtiwno obiecywali fobie,* ale im gwałtownieyfzych do tego używacie śrzodków, tym mężnieyfzego fobie doznaiecie oporu! Co mówię? oporu! iuż fię nieopieraia, al«goni^, i gromią liczne hufce Niewolników wafzych. Jedne wolne Mocarftwo, tyle fił wafzych ziednoczonych, flabemi czyni i niedołeżnemi. Bo nie mafz prawdziwych Rycerzów, tylko ci, których duch prawey Wolności, zaymuie i zagrzewa/ Na odgłos tego nieznanego w dzieiach ludzkich męftwa, i waleczności, powftaie i wolny Polak, ufpiony dotąd twardym letargiem, niby lew ogromny ze fnu. Lwim tym głosem, ryknęło nayprzód Woiewodztwo Krakowikie. Stanął tam na czole kilku set tylko żołnierzy, waleczny JCościufzfto. Już ich dotąd tyfi^ce liczemy, i wfzędzie na Lud uzbroiony, z mieczem w ręku, i z haftem w uftach: zyć wolnym, alfio umierać, z radością pogadamy! Srodzy prześladowcy! Nieprawi Kraiów nafzych uzurpatorowie! Gwałtowni famo* władnego Narodu Naiezdnicy! Nieprofzeni nafi opieku* ni! lękaycie fię! albo poftrzeżcie fię: Bóg ieft fprawiedliwy! nie może fprzyiać, tylko dobrey fprawie!

24 (- S 2 > J Wafzali, czy tfafza, ieft taką? rzecz t a, tak ieft waiha! tak ieft godna całego.wafzego zaftanowienia fię! prawdy z niey wyczerpnione, iedynie podać wam mogą, zgodnie, i z rozumem, i z ludzkością, i z famą Świętą Chryftusową Religią, i Jey Nauką, prawidła dallzego wafzego poftępowania, byleście fię podchlebnym walzym Miniftrom łudzić fobą, i mamić nreda^i! Po. dług tego, iak uczynicie : albo przebaczenie, albo zemftg Nieba ściągniecie na fiebie 1 Tak mówiłbym! Pierwey żadną miar$, nieodezwaf* bym fię do Ludu, z zachęcaniem do ufności w Rządzie, rodzaiu tego, to ieft: w Rządzie, który zowią: 3lonarcfaiczmjm, i tambym to tylko uczynił: gdziebym iaśnie poznał, i gruntownie przekonał fię; ze Kroiowie, nie fą DaTpoty i Tyranni, ale fą fprawiedliwemi Rządzcami i Oycami Ludu! Czegobym więc tam nie* miał ferca i śmiałości, powiedzieć : to dziś do was Polacy? śmiele mówię, i powtarzać tego nieprzeftanę: fluchaymy Rządu nafzego; ufaymy Rządowi nafzemu, a będziemy nie zwycieionemt! J przyczyny, i pobudki do tego oboyga, ile tylko ze mnie było, i po Kaznodzieyłku, i po Obywatellku ftarałem fię wam iaśnie i poproftu wytłomaczyć, i wyfcłomaczyłem! C6k m\ w oftatku pozoftaie? oto przemowić -iefzcze Iłów kilka do was zacni Mężowie! fkładaiacy tę Naytyyźfzą w Narodzie Magiftratur^, wraz z Wydziałami Wafzemi. jakożkolwiek iefteście cnotliwi i zdatni, a zatym zdolni ftyrem Rządu kierować; przy tym wizy* ftkim iednak, iefteście żawfze Ludźmi! a żaden z Ludzi* nie ieft wyiety od wrodzonych Naturze Ludzkiey

25 ( * 3 ) 3 I fłabości. Poczuwaycież fię i wy do nich; i przeto mebądźcie nigdy ufnemi famym fobie. Łączcie Cnoty O* bywatelfkie, z cnotami Chrześciańfkiemi. Gorliwość o dobro Oyczyzny, z pobożnością. Prace, z przykładnym życiem, i furowością dobrych obyczaiów. Chrześciańilrie Cnoty, niech w Was gruntuie i poświęca dzielna miłość Boga. Obywatelflue Cnoty, niech w Was, ozywia i dofikonali: dzielna miłość Oyczyzny. Miłość Boga, i miłość Oyczyzny* niech będzie nieodftępnym prawidłem poftępowania wafzego. Niech będzie bodźcem gorliwości wafzey. Niech będzie duchem ożywiaiącym prace wafze. Niech będzie pociechą i nadgrodą wafzą. Bo nie mafz ftodfzey powinności, i tkliwfzey rofkoszy, dla Chrześcianina, i Obywatela nad tę : kocfiaó fboga i kochać Oyczyzng* Amen.

26 *. = >vr >* v.. V V-'. Ą-Ąs $2 ' \ ' ". :'J : ; :rf.rr,... *.,? " ',, V' ". ' - ' i'.. * ' i x-. i -1.:-: '... i:*'". - \ i. '. V -.* ' ' t,. r :< - n t

27

28