Zwierzęta część I 1. GĄBKI 3. PŁAZIŃCE 4. OBLEŃCE 5. WROTKI

Transkrypt

1 Zwierzęta część I 1. GĄBKI 2. PARZYDEŁKOWCE 3. PŁAZIŃCE 4. OBLEŃCE 5. WROTKI

2 Plany budowy zwierząt trójwarstwowych. a) bezwtórnojamowce nie mają jamy ciała, b) wtórnojamowce pozorne - mają jamę ciała nie w pełni otoczona przez mezodermę, c) wtórnojamowce jama ciała (celoma) jest całkowicie otoczona przez tkanki, które rozwijają się z mezodermy.

3 Bruzdkowanie spiralne i promieniste. A bruzdkowanie spiralne jest charakterystyczne dla pierwogębowych (Postomia). Tu występuje naprzemianległe rozmieszczenie komórek. Warstwa górna jest rozłożona pomiędzy komórkami warstwy dolnej. Pierwogeba charakteryzuje bruzdkowanie spiralne Wtórogęba charakteryzuje bruzdkowanie promieniste B bruzdkowanie promieniste jest charakterystyczne dla zarodków wtórogebowych (Deuterostomia) wczesne podziały są równoległe lub prostopadłe do osi biegunowej. Komórki są ułożone warstwowo te na górze zarodka lezą dokładnie nad komórkami znajdującymi się na dole.

4

5 1. GĄBKI najbardziej prymitywne dwuwarstwowe zwierzęta przegląd systematyczny Podział ze względu na budowę szkieletu: wapienne szkliste koszyczek Wenery pospolite gąbka grecka, puchar Neptuna, nadecznik sklerogąbki środowisko życia i wymagania życiowe woda słodka, słona, stojąca, płynąca żyją pojedynczą a w większości tworzą kolonie stadium dorosłe osiadły tryb życia

6 GĄBKI czynności życiowe czynności życiowe odżywianie oddychanie wydalenie krążenie reakcja na bodźce rozmnażanie Inne // znaczenie charakterystyka wici komórek kołnierzykowatych wprawiają w ruch wodę, trawienie przebiega wewnątrzkomórkowo, stały i intensywny ruch wici komórek kołnierzykowatych powoduje ruch wody, która dostarcza tlen, a zabiera C0 2 i produkty przemiany materii, drogą dyfuzji, ruch wody w jamie centralnej (spongocel) nie jest to jama trawienna, brak wyspecjalizowanych komórek aktywność ich ogranicza się do chwytania pokarmu i regulacji przepływu wody przez ciało, pączkowanie, zazwyczaj obojnaki, komórki rozrodcze powstają w mezoglei, gąbkisłodkowodne mogą się rozmnażać z pączków wewnętrznych -gemul (są to formy przetrwalnikowe), gemule powstają w mezoglei, wytwarzane w niesprzyjających warunkach, np.: przed nadejściem zimy. Większość jest obojnakami (hermafrodytami) ten sam osobnik wytwarza gamety żeńskie i męskie. Duże zdolności regeneracyjne. naturalne filtry wody (biofiltry),jubilerstwie, optyce, przemyśle porcelanowym, bioindykatory, alkoholowy wyciąg z gąbek zawiera jod.

7 Budowa: workowate ciało, wewnątrz jama centralna (spongocel) z drobnymi otworkami (ostie), na górze (oskulum) otwór wyrzutowy, komórki -okrywające (pinakocyty) mają zdolność kurczenia się, kołnierzykowate (choanocyty) -zaopatrzone w wici i z kołnierzykami -tworzą warstwę wewnętrzną, pełzakowate (amebocyty) -nie wyspecjalizowane komórki, posiadają szkielet wewnętrzny z igiełek (spikule) wapiennych, krzemionkowych lub włóknistego białka zwanego sponginą (wydzielane prze komórki amebowate), które powstają w mezoglei.

8 2. PARZYDEŁKOWCE zwierzęta tkankowe - bezkręgowce przegląd systematyczny stułbiopławy -stułbia pospolita, obelia, bąbelnica krążkopławy chełbia modra, bełtwa, koralowce pióro morskie, dłoń topielca, koral szlachetny środowisko życia i wymagania życiowe wyłącznie wody, osiadły tryb życia lub wolno pływające, nieliczne pasożytami, od tropiku po Arktykę, wrażliwe na zmiany temperatury i zasolenia,

9

10

11 Budowa: ciało buduje warstwa zewnętrzna epiderma(kom. nabłonkowo mięśniowe) i wewnętrzna gastroderma, a pomiędzy nimi -mezoglea.wnętrze stanowi jama chłonąco - trawiąca. Otwór gębowy otoczony czułkami zaopatrzonymi w parzydełka Dwie formy organizacji polip i meduza. U niektórych spotykamy polimorfizm. Szkielet u koralowców węglan wapnia.

12 I. I. Budowa parzydełka. II. Budowa chełbi modrej. II.

13 PARZYDEŁKOWCE - czynności życiowe czynności życiowe odżywianie oddychanie wydalenie krążenie charakterystyka trawienie zewnątrzkomórkowe i wewnątrzkomórkowe, drobne skorupiaki, mięczaki, larwy, plankton, całą powierzchnia ciała, tlen z wody, na drodze dyfuzji przez komórki nabłonka lub do jamy chłonąco-trawiącej i wraz z wodą usuwane na zewnątrz, głównie amoniak, woda w jamie chłonąco trawiącej, reakcja na bodźce komórki nerwowe z wypustkami typ siateczkowaty, komórki gruczołowe na stopie, rozmnażanie gamety powstają z komórek interstycjalnych, zapłodnienie zewnętrzne lub wewnętrzne, u nielicznych przemiana pokoleń, pączkowanie, inne // znaczenie niektóre powodują oparzenia u ludzi, koralowce biorą udział w tworzeniu skorupy ziemskiej, żyją w symbiozie z innymi organizmami, koralowce w przemyśle zdobniczym.

14 Sposoby rozmnażania się stułbi pospolitej: A paczkowanie, B płciowo z udziałem gamet. Schemat cyklu rozwojowego chełbi modrej.

15 3. PŁAZIŃCE robaki płaskie trójwarstwowe. systematyka wirki wypławek biały, wielooczka czarna przywry motylicawątrobowa, przywra krwi, motyliczka tasiemce bruzdogłowiec szeroki, nieuzbrojony, uzbrojony, bąblowcowy, mózgowiec środowisko życia i wymagania życiowe wolno żyjące, drapieżne (wirki), pasożyty wody słodkie, słone, bardzo wilgotne środowiska lądowe, wewnątrz innych organizmów pasożyty wewnętrzne

16 Budowa: trzy warstwy tkanek zewnętrzna epiderma(naskórek), wewnętrzna endoderma i środkowa mezoderma, symetria dwuboczna - gdzie wyróżniamy przód i tył. Koncentracja narządów czuciowych w przednim odcinku ciała, który jako pierwszy kontaktuje się ze środowiskiem (pozwala na rozpoznanie niebezpieczeństwa, rozpoznać ofiarę i ułatwia jej schwytanie), cefalizacja zaczątek głowy. Ciało okrywa jednowarstwowy, wielojądrowy nabłonek syncytjalny (przywry i tasiemce) lub komórkowy(wirki). Pod nabłonkiem - pasma mięśni ułożone okrężnie, skośnie i podłużnie. U przywr- aparat czepny w postaci dwóch przyssawek. U wirków- rzęski umożliwiające pełzanie i pływanie + skurcze mięśni. Wnętrze ciała wypełniają komórki parenchyma(są one niejednorodnego pochodzenia i należą do różnych tkanek).

17 Wypławek pospolity - budowa

18 Rozmieszczenie układów wewnętrznych u wypławka A ukł. pokarmowy, B ukł. wydalniczy, C ukł. nerwowy, D ukł. rozrodczy

19 Budowa motyliczki Budowa tasiemca uzbrojonego

20 PŁAZIŃCE - czynności życiowe czynności życiowe odżywianie oddychanie wydalenie krążenie charakterystyka jama trawiąca ma postać rozgałęzionego jelita i wyposażona jest tylko w jeden otwór gębowy,trawienie:wstępnepozakomórkowe, fagocytoza, układ ten jest zredukowany u tasiemców, brak powłoki ciała, tlenowo i beztlenowo, protonefrydia z komórkami płomykowymi, brak, reakcja na bodźce para zwojów głowowych i parzyste pnie nerwowe, wirki (proste oczka, statocysty), pasożyty zredukowane oczka, brak statocystów, rozwinięty zmysł chemiczny, rozmnażanie hermafrodytyczne krzyżowe zapłodnienie, wirki rozwój prosty, pasożyty rozwój złożony, przywra rozdzielnopłciowa + dymorfizm płciowy, tasiemce samozapłodnienie, Inne // znaczenie wirki regulują liczebność organizmów, stanowią pokarm dla innych organizmów, liczne pasożyty - wywołują choroby ludzi i zwierząt.

21 Cykl życiowy motylicy wątrobowej pasożytuje w wątrobie bydła i owiec (niekiedy u człowieka) w przewodach żółciowych dochodzi do zapłodnienia krzyżowego, zapłodnione jaja wydostają się na zewnątrz z kałem, jajo dostaje się do wody tu żywiciel pośredni ślimak wodny, w ciele ślimaka tworzy się wiele larw, które opuszczają jego ciało i osiadają na roślinach, Sposoby zapobiegania zakażeniom: obgotowanie roślin, gotowanie wody, zwalczanie ślimaków, na zewnątrz larwy otaczają sie cystą,

22 Cykl życiowy przywry krwi

23 Cykl życiowy tasiemca uzbrojonego osiąga długość 4m, zaopatrzony w haczyki i przyssawki, uwolnione z członów jaja w środowisku zewnętrznym mogą przeżyć kilka miesięcy, żywiciel pośredni świnia, a ostateczny człowiek, wągierpowstający z jaja może przetrwać w mięśniach około 1 roku, zachowując zdolność do zakażenia, w przewodzie pokarmowym żywiciela ostatecznego pęka osłonka i główka wydostaje się na zewnątrz rozpoczyna się przyrost.

24 Cykl życiowy tasiemca nieuzbrojonego w żywicielu może dożyć 30 lat, długość 12 m, na główce tylko przyssawki, żywiciel pośredni bydło, a ostateczny człowiek, Zapobieganie zakażeniom: ochrona gleby i wody przed przedostaniem się fekaliów ludzkich, niespożywanie surowego mięsa i z nieznanych źródeł.

25 Cykl życiowy bruzdogłowca szerokiego Pasożytuje najczęściej w jelicie cienkim człowieka, długość kilkanaście metrów, (mniejsze rozmiary w przewodzie pokarmowym kota i innych ssaków żywiących się rybami). Zaopatrzony na główce w wąskie bruzdy przyssawkowe. I żywicielem pośrednim jest skorupiak np.: oczlik, II ryba (szczupak, okoń, łosoś, sielawa, węgorz) która zjadła zarażonego skorupiaka. Larwa osadza się w mięśniach i ukł. rozrodczym. Częściej zarażają się ptaki i ssaki rybożerne.

26 taśmowaty, płaski kształt ciała, Przystosowania płazińców do pasożytnictwa. brak narządów ruchu, narządów zmysłów, ubarwienia, nabłonek odporny na działanie enzymów trawiennych żywicieli, wykształcenie narządów czepnych -przyssawek i haczyków, brak układów pokarmowego, krwionośnego i oddechowego, odżywianie się przez wchłanianie pokarmu strawionego przez żywiciela, oddychanie beztlenowe, silnie rozwinięty układ rozrodczy i olbrzymia jego produktywność, obojnactwo i samozaplemnianie, cykl rozwojowy złożony z występowaniem form pośrednich -larw, przy czym istnienie wielu żywicieli pośrednich zapewnia rozprzestrzenienie populacji pasożyta.

27 4. OBLEŃCE - robaki obłe. przegląd systematyczny brzuchorzęski wrotki nicienie włosień kręty, glista ludzka, owsik ludzki, tęgoryjec dwunastnicy, węgorek pszeniczny, mątwik buraczany środowisko życia i wymagania życiowe woda, lad, tkanki innych organizmów, gorące źródła, wysokie góry, konsumenci materii organicznej (detrytusu), żerują na bakteriach i grzybach eliminują ich nadmiar, wolno żyjące, pasożytami roślin (mątwik, wąglik), lub zwierząt i też człowieka (glista, owsik, włosień).

28 Przekrój podłużny i poprzeczny przez ciało glisty ludzkiej.

29 Cykl rozwojowy glisty ludzkiej Bytuje w j. cienkim człowieka, jest rozdzielnopłciowa, samice (20-40 cm, samce 14 cm). Zapłodniona samica składa na dobę jaj z kałem żywiciela na zewnątrz. Larwa wewnątrz jaja linieje tworzy sie jajo inwazyjne. Jajo zachowuje zdolność do życia przez wiele lat. Samice żyją w przewodzie pokarmowym 1 rok. Cały rozwój od momentu połknięcia do osiągnięcia dojrzałości płciowej 2-4 miesięcy.

30

31 Cykl rozwojowy włośnia krętego Samice (2 5 mm), samice (1,5 mm), po kopulacji samce giną, samice przenikają do naczyń limfatycznych i dalej do węzłów chłonnych. Samice są jajożyworodne (1500 larw). Larwy dostają się do krwi i dalej do mięśni poprzecznie prążkowanych (szyja, język, przepona, mięśnie międzyżebrowe) tu zwijają się w spirale i otorbiają w tej formie mogą przetrwać nawet 50 lat. Cykl ten przebiega tak samo u,np.: szczurów, świń, dzików.

32

33

34 Budowa: dwubocznie symetryczne, nieczłonowane, zwykle zwężającym się na końcach Ciało pokrywa kolagenowy oskórek (kutikula) znacznej grubości jest elastyczny, przepuszcza wodę, gazy i związki chemiczne. Oskórek jest okresowo zrzucany - linienie. Pod nim nabłonek (hypoderma), która tworzy 4 symetrycznie ułożone zgrubienia zwane wałkami hypodermalnymi, rozdzielają one warstwę mięśni podłużnych na 4 pasma. Sztywność ciała nadaje płyn wypełniający jamę ciała. Mięśnie wyłącznie podłużne, co pozwala im jedynie na wijący ruch ciała. Ruch powoduje cyrkulacja płynów ciała.

35 OBLEŃCE - czynności życiowe czynności życiowe odżywianie oddychanie wydalenie krążenie reakcja na bodźce rozmnażanie Inne // znaczenie charakterystyka rurka rozpoczynająca się otworem gębowym, a kończąca odbytowym, brak, przez powłokę ciała, oddychanie odbywa się beztlenowo przez fermentację glikogenu lub tlenowo, u większości jest zbudowany z 1-3 komórek, tworzą go 2 podłużne kanały wydalnicze, które biegną wzdłuż ciała, są one ślepo zakończone w tylnym odcinku ciała, końcowym produktem metabolizmu jest amoniak, brak, a jego funkcje spełnia płyn wypełniający jamę ciała, pierścień nerwowy okalający gardziel i podłużne pnie nerwowe, narządy zmysłu: szczecinki czuciowe, brodawki czuciowe pełniące funkcje narządów dotyku i chemoreceptorów, większość jest rozdzielnopłciowa,cechuje je dymorfizm płciowy,zapłodnienie wewnętrzne zachodzi zazwyczaj w jajowodzie,samce wielu gatunków giną zaraz po kopulacji, większość samic jest jajorodna, a część jajożyworodna, procesy glebotwórcze i obieg materii, pasożyty do walki biologicznej, inne pasożyty wywołują choroby zwierząt i ludzi.

36 5. WROTKI środowisko życia, wymagania życiowe, czynności życiowe głównie wody słodkie (niekiedy morza), wolno żyjące, swobodnie pływające, niektóre osiadłe (niekiedy formy kolonijne), organizmy kosmopolityczne (-270 do stopni), aparat wrotny (dwa wieńce rzęsek) poruszanie, zdobywanie pokarmu, słabo wyodrębniony odcinek głowowy, gruczoł cementowy wydzielina przytwierdza do podłoża, ukł. pokarmowy otwór gębowy gardziel z aparatem żującym + gruczoły ślinowe, ukł. nerwowy koncentracja w części głowowej, ukł. nerwowy protonefrydialny, kloaka, rozdzielnopłciowe, dymorfizm płciowy (samce mniejsze po kopulacji giną), partenogenetycznie, cysty zapadające w stan anabiozy.

37 Budowa zewnętrzna i wewnętrzna wrotka

38 Źródła: 1. Biologia repetytorium, WSiP 2. Biologia E. P. Solomon, L.R. Berg, D.W. Martin 3. Zoologia podręcznik dla liceum ogólnokształcącego J. Grzegorek, E. Jastrzębowska, E. Pyłka - Gutowska