Farmacja. Rola farmaceuty. praktyczna. w leczeniu miażdżycy. asertywność bez agresji kontroluj emocje, nie ulegaj, bądź spokojny

Transkrypt

1 PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW Farmacja praktyczna POLPHARMA FARMACEUTOM Nr 1 (61) Styczeń 2013 Cena: 6,70 zł psychologia asertywność bez agresji kontroluj emocje, nie ulegaj, bądź spokojny nadciśnienie tętnicze czego jeszcze o nim nie wiemy TEMAT NUMERU Rola farmaceuty w leczeniu miażdżycy Zaangażowanie farmaceutów w profilaktykę miażdżycową może uratować życie wielu ludziom!

2 BO NAJLEPSZĄ OBRONĄ JEST ATAK SCO/096/ Scorbolamid (Salicylamidum, Acidum ascorbicum, Rutosidum). Skład i postać: 1 tabletka drażowana zawiera: 300 mg salicylamidu, 100 mg kwasu askorbowego, 5 mg rutozydu. Wskazania: Gorączka i ból związane z przeziębieniem lub grypą, bóle głowy, nerwobóle. Dawkowanie i sposób podawania: Dorośli i młodzież w wieku powyżej 16 lat doustnie, zwykle 1 do 2 tabletek drażowanych 3 razy na dobę. Preparat najlepiej przyjmować w czasie posiłku albo popić szklanką wody lub mleka. Należy stosować najmniejsze skuteczne dawki. Leczenie objawowe bez porady lekarskiej należy prowadzić najkrócej jak to możliwe. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na salicylamid lub inne składniki leku; nadwrażliwość na inne niesteroidowe leki przeciwzapalne; astma z polipami nosa (wywołana lub zaostrzona przez kwas acetylosalicylowy); czynna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, stany zapalne przewodu pokarmowego; zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej (cukrzyca, mocznica, tężyczka); zaburzenia krzepliwości krwi (np. hemo lia, trombocytopenia); genetycznie uwarunkowany niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej (ryzyko hemolizy po długotrwałym, doustnym przyjmowaniu kwasu askorbowego); kamica nerkowa w wywiadzie (ryzyko powstawania kamieni moczowych po zastosowaniu dużych dawek kwasu askorbowego); hemochromatoza, niedokrwistość syderoblastyczna, nadmierna ilość kwasu moczowego we krwi lub szczawianów w moczu; ciąża; karmienie piersią. Preparatu nie należy stosować u dzieci w wieku poniżej 16 lat, poza rzadkimi chorobami, takimi jak np. choroba Kawasaki, ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu Reye a. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Lek stosować ostrożnie w astmie oskrzelowej (możliwość nasilenia napadów astmy), w niewydolności wątroby lub nerek oraz u pacjentów po przebytej chorobie wrzodowej i krwawieniach z przewodu pokarmowego. Produkt zawiera sacharozę. Pacjenci z rzadkimi dziedzicznymi zaburzeniami związanymi z nietolerancją fruktozy, zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy lub niedoborem sacharazy-izomaltazy, nie powinni przyjmować produktu leczniczego. Działania niepożądane: Najczęstsze objawy niepożądane, o stopniu nasilenia zależnym od dawki salicylamidu, obserwowano ze strony przewodu pokarmowego i ośrodkowego układu nerwowego. Występowały one rzadko po dawkach salicylamidu wynoszących mg, częściej po dawkach wyższych. Zaburzenia żołądka i jelit: nudności, wymioty, skurcze w obrębie jamy brzusznej, uczucie palenia za mostkiem, brak łaknienia, biegunka, podrażnienie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy (nadżerki i owrzodzenia), suchość w ustach. Nie obserwowano wyraźnego związku między stosowaniem salicylamidu i krwawieniem z przewodu pokarmowego. Zaburzenia układu nerwowego: zawroty głowy, senność, bóle głowy. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: zaczerwienienie twarzy, wysypka, nadmierna potliwość. Preparat należy stosować ostrożnie u pacjentów, u których kwas acetylosalicylowy lub inne niesteroidowe leki przeciwzapalne wywoływały wysypkę, obrzęk naczynioruchowy, skurcz oskrzeli, nieżyt nosa lub wstrząs. Chociaż nie dowiedziono, że salicylamid wywołuje wszystkie działania niepożądane charakterystyczne dla salicylanów, to ze względu na podobieństwo budowy i działania farmakologicznego istnieje możliwość ich wystąpienia. Kwas askorbowy zmniejsza ph moczu, co ułatwia wytrącanie się moczanów, cystyny lub szczawianów. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr R/0340 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, Warszawa, tel ; fax , Lek wydawany bez recepty. ChPL

3 R E K L A M A spis treści Szanowni Państwo! Ustawodawca nakazał farmaceutom roztaczać fachową opiekę nad pacjentem zaopatrującym się w naszej placówce w leki, ale nie wyposażył nas w stosowne narzędzia, nie zalecił odgórnych wytycznych, nie określił procedur. Do tego naglący czas, który często nie pozwala poświęcić więcej uwagi pacjentowi. Jak zatem w polskich realiach świadczyć opiekę farmaceutyczną? I czy rzeczywiście warto? Owszem! Można, warto, a nawet trzeba. Bywa bowiem, że gra idzie o ludzkie życie. Jak w przypadku miażdżycy, choroby bezbolesnej, dającej pierwsze symptomy dopiero wówczas, gdy jest już mocno zaawansowana. Szczególne uwrażliwienie się na pacjentów z tym schorzeniem i podjęcie stosownych działań w ramach opieki farmaceutycznej (o czym szeroko w niniejszym wydaniu Farmacji Praktycznej ) może przyczynić się do zmniejszenia liczby zgonów spowodowanych miażdżycą i jej powikłaniami. Apelujemy zatem do Was, Drodzy Farmaceuci Wasz wkład w profilaktykę miażdżycową może znacząco zmienić zatrważające statystyki. Z radością Wam w tym pomożemy jak zawsze służymy zestawem praktycznych porad i wskazówek. Zapraszamy do lektury! Razem możemy uratować bardzo wielu ludzi. Drodzy Farmaceuci! Wasz wkład w profilaktykę miażdżycową może znacząco zmienić zatrważające statystyki mgr farm. Barbara Misiewicz-Jagielak Redaktor Merytoryczna Farmacji Praktycznej Farmacja Praktyczna Redaktor merytoryczna: Barbara Misiewicz-Jagielak Redaguje zespół: Dominika Bandurska, Lilianna Bartowska-Lewicka, Michał Borysiuk, Anna Cielemęcka, Marta Gawrylik, Justyna Grudniak, Monika Jasłowska, Magdalena Kochańska, Marcin Lewandowski, Barbara Misiewicz-Jagielak, Joanna Ordańska-Kucińska, Paulina Pol, Bożenna Płatos, Anna Robak-Reczek, Patryk Starak, Wiktor Zajchowski Aktualności 4 Informacje 8 Ciekawostki / gadżety apteki 10 RAport: bezbolesny, cichy zabójca Pierwsze zgrubienia błony wewnętrznej tętnic wieńcowych znaleziono u ok. 15% osób między 10. a 20. r.ż. 12 Sonda: wywiad i edukacja są najważniejsze Jak powinna wyglądać idealna opieka farmaceutyczna ukierunkowana na pacjentów z miażdżycą? Prawo 14 zapytaj eksperta Opieka farmaceutyczna 18 opieka w aptece nad pacjentem chorym na miażdżycę 22 nadciśnienie tętnicze co nowego w 2012 roku 25 Saccharomyces boulardii w walce z biegunką 26 Psychologia: asertywnie nie znaczy agresywnie Prowadzenie apteki 29 w rzeszowie farmaceutom pomaga robot Nauka 32 Polpharma partner Środowiska farmaceutycznego DERMOKOSMETYKI 34 Pharmaceris P Psoriasis wspomaga leczenie łuszczycy Życie jest piękne 38 Metamorfozy Z PIROLAM SZAMPON 40 Bo każda figura jest wyjątkowa 42 zielnik apteczny 44 Wino: szprycer, narty i inne przyjemności 46 przysmaki Karola Okrasy 48 kultura 50 krzyżówka Na zlecenie: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, Warszawa Wydawca: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, Warszawa Redaktor naczelny: Łukasz Kuźmiński Dyrektor projektu: Tomasz Opiela Projekt graficzny: Adam Świderski farmacja praktyczna 1/2013 3

4 produkt złożony informacje Resort: największy sukces 2012 r. to stabilizacja systemu refundacji Kończący się rok 2012 był dla resortu zdrowia czasem pracy nad stabilizacją systemu refundacyjnego. Okresem, który pozwolił wprowadzić na listy refundacyjne innowacyjne leki, bardzo długo oczekiwane ocenia minister zdrowia, Bartosz Arłukowicz w serwisie Rynekzdrowia.pl. Zdaniem szefa resortu zdrowia dzięki wprowadzonym zmianom mijający rok był też jedynym, w którym listę leków refundowanych aktualizowaliśmy aż sześć razy. To nie zdarzyło się w poprzednich latach. Rekordowa była także liczba leków innowacyjnych, które trafiły na listy refundacyjne. Pacjenci mają obecnie dostęp do nowoczesnych insulin, nowoczesnego leczenia stwardnienia rozsianego bądź łuszczycy. Na zakończenie roku udało się nam również wprowadzić kolejną listę refundacyjną, która została już upubliczniona i zacznie obowiązywać od 2013 r. podkreśla minister Arłukowicz. Hiszpania: 1 euro za wypisanie recepty W dniu 28 grudnia ub.r. lekarze z regionu madryckiego zakończyli trwający od pięciu tygodni strajk. Jego cel nie został osiągnięty nie udało im się powstrzymać planów prywatyzacji sześciu szpitali i 27 klinik. Dzień wcześniej regionalne władze przyjęły plan, dzięki któremu chcą zaoszczędzić 200 mln euro informuje serwis Rynekzdrowia.pl. Ustawa zakłada też, że od 1 stycznia 2013 r. za samo tylko wypisanie recepty będzie trzeba zapłacić 1 euro. Podobne opłaty wprowadziły już władze Katalonii. Decyzja ta została zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego. Podczas strajku lekarze w regionie autonomicznym Madrytu przyjmowali pacjentów jedynie w piątki, pogotowie ratunkowe działało bez zmian. źródło: Rynekzdrowia.pl źródło: Rynekzdrowia.pl Styczeń 2013 aktywność w mediach Produkt TV Radio Prasa Billboard Internet źródło: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. 4 farmacja praktyczna 1/2013

5 informacje Lek z refundacją do wykupienia w całej Unii Dyrektywa o transgranicznym leczeniu pozwoli realizować w aptekach innych krajów Unii Europejskiej recepty wystawione w polskiej przychodni informuje dziennik Rzeczpospolita. Komisja Europejska opublikowała kryteria europejskiej recepty. Chodzi o druk, który pacjent będzie mógł zrealizować w każdym kraju Unii Europejskiej niezależnie od tego, w którym z nich wypisał go lekarz. Umożliwi to dyrektywa związana z transgranicznym leczeniem, która ma zacząć obowiązywać w krajach członkowskich w październiku 2013 r. Komisja w swoim dokumencie wskazuje więc, że rządy państw członkowskich, przygotowując przepisy wdrażające dyrektywę, powinny zobowiązać lekarzy, aby przepisując receptę, którą pacjent zrealizuje w innym kraju, pisali na niej międzynarodową nazwę leku. Jest to łacińska nazwa substancji chemicznej, którą może zawierać w składzie kilka medykamentów. źródło: Rzeczpospolita W listopadzie ub.r. sprzedaż apteczna odnotowała spadki Rynek farmaceutyczny w listopadzie ub.r. odnotował spadek wartości sprzedaży względem analogicznego okresu w 2011 r. donosi serwis Rynekzdrowia, powołując się na raport firmy PharmaExpert. Wartość sprzedaży na aptecznym rynku farmaceutycznym w listopadzie br. wyniosła 2,3 mld zł. Względem listopada 2011 r. nastąpił spadek sprzedaży o 6,2%, a wobec października 2012 r. sprzedaż spadła o 5,5%. Średnia marża apteczna dla wszystkich leków w listopadzie wyniosła 26,8% i była wyższa o 2,4% (+0,62 pp) od marży w analogicznym okresie 2011 r. Natomiast w porównaniu do października 2012 r. średnia marża w aptece w listopadzie była niższa o 0,98%, tj. o 0,26 pp. źródło: Rynekzdrowia.pl Boni: ewuś ułatwi życie pacjentom i lekarzom Zdaniem Michała Boniego system ewidencji pacjentów ewuś, usprawni rejestrację do lekarza. Od Nowego Roku ruszyła Elektroniczna Weryfikacja Uprawnień Świadczeniobiorców donosi Dziennik Gazeta Prawna. Minister administracji i cyfryzacji uważa, że dzięki ewuś rejestracja będzie łatwiejsza i szybsza. Minister Boni podkreśla, że nawet jeżeli system pokaże, że nie jesteśmy ubezpieczeni, to nie oznacza to, że będziemy odesłani od lekarza z kwitkiem. Jak zaznacza, na wypadek błędów w systemie przewidziano specjalne oświadczenia, obowiązują też dotychczasowe rozwiązania. Z punktu widzenia pacjenta system jest bezpieczny zapewnia minister. System ma również zweryfikować ilość nieubezpieczonych pacjentów w Polsce. Obecnie Ministerstwo Zdrowia szacuje, że 1% Polaków nie posiada uprawnień do korzystania z publicznej służby zdrowia. źródło: Dziennik Gazeta Prawna Farmacja dziś i jutro Katedra i Zakład Farmacji Stosowanej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie oraz Lubelska Okręgowa Izba Aptekarska zapraszają na Ogólnopolską Konferencję Naukowo-Szkoleniową Farmacja dziś i jutro wytwarzanie i ocena jakości produktów farmaceutycznych. W ramach konferencji wykłady wygłoszą: prof. dr hab. Janina Lulek, prof. dr hab. Anna Malm, dr hab. Renata Nowak oraz dr Elwira Telejko. Sympozjum odbędzie się w dniach czerwca br. w Lublinie. Farmacja Praktyczna jest patronem medialnym wydarzenia. Termin przesyłania zgłoszeń uczestnictwa, streszczeń i opłat mija r. Zgłoszenia i streszczenia przyjmowane będą pocztą elektroniczną na adres: konferencja.farmacjastosowana@gmail.com Szczegółowe informacje dostępne są na stronie: źródło: Farmacjastosowana.umlub.pl farmacja praktyczna 1/2013 5

6 informacje R E K L A M A Wystartowała kampania społeczna Ciśnienie na życie źródło: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. Przeprowadzenie pomiarów ciśnienia tętniczego, wsparcie obchodów Światowego Dnia Serca i sporządzenie raportu na temat czynników ryzyka chorób układu krążenia to tylko niektóre z zadań ogólnopolskiej kampanii społecznej,,ciśnienie na życie, organizowanej przez Grupę Polpharma. Przedstawiciele akcji będą zachęcać Polaków do troski o zdrowie. Kampania Ciśnienie na życie ma uświadomić Polakom, jakie ryzyko niesie ze sobą brak profilaktyki schorzeń układu krążenia. Jak bowiem wynika z badania przeprowadzonego przez PBS w listopadzie 2012 roku Nadciśnienie tętnicze czy wiemy o nim wszystko?, wiele osób po 50. roku życia nie zamierza diagnozować stanu swojego zdrowia. Co więcej, wśród badanych dominują złe nawyki żywieniowe oraz brak ruchu. Tymczasem z danych Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego wynika, że choroby układu sercowo-naczyniowego odpowiadają za 48% zgonów w Polsce. Każdego dnia z powodu tych schorzeń umiera w naszym kraju prawie 500 osób. Przekonanie osób z grupy ryzyka do działań profilaktycznych to wielka szansa zmniejszenia wskaźnika przedwczesnej umieralności wciąż aktywnych osób poniżej 65. roku życia, który pomimo nowoczesnej medycyny należy w Polsce wciąż do najwyższych w Europie. Możliwość wykonania badania oraz konsultacji jego wyniku w miejscu codziennej aktywności, Przekaż pacjentowi: W 2013 roku kampania Ciśnienie na życie zawita do Krakowa, Wrocławia, Katowic, Radomia, Poznania, Szczecina oraz Koszalina. Szczegóły i terminy publikowane będą na bieżąco na stronie: to istotna wartość naszej kampanii Ciśnienie na życie komentuje prof. Marian Zembala, dyrektor Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu, opiekun merytoryczny kampanii Ciśnienie na życie. Ciśnienie do kontroli Jednym z głównych zadań kampanii jest przeprowadzenie 200 tys. pomiarów ciśnienia krwi. Za każdy wykonany pomiar ciśnienia organizator przekaże złotówkę na rzecz Kliniki Zdrowego Serca w Zabrzu. Badania wykonywane są w centrach handlowych, wakacyjnych kurortach, a także podczas masowych wydarzeń sportowych, pielgrzymek i na ważnych konferencjach. Kampania Ciśnienie na życie zawita też na uniwersytety trzeciego wieku, by przekonać aktywnych seniorów do regularnych badań układu krążenia. Grudniowe akcje Kampanię otworzyła akcja bezpłatnych pomiarów ciśnienia na gali mieszanych sztuk walki KSW na Warszawskim Torwarze. W Łodzi i w Gdańsku przez cały grudzień ub.r. ekipa pielęgniarek badała ciśnienie osób odwiedzających centra handlowe. Tuż przed Świętami Bożego Narodzenia przedstawiciele kampanii Ciśnienie na życie skontrolowali ciśnienie polskich kierowców zawodowych, we współpracy z Głównym Inspektoratem Transportu Drogowego. Z kolei w okresie Świąt Bożego Narodzenia i Sylwestra badaniom mogli się poddać turyści odwiedzający zakopiańską Podyskutuj o tym na forum! 6 farmacja praktyczna 1/2013

7 150 mg x 60 tabl. WYGODNIEJSZE OPAKOWANIE NA MIESIĄC TERAPII.* Korzystny koszt miesięcznej terapii!** Polfenon (Propafenonum). Skład i postać: Tabletki powlekane, 1 tabletka powlekana zawiera 150 mg lub 300 mg propafenonu chlorowodorku. Wskazania: Objawowe tachyarytmie nadkomorowe: częstoskurcz węzłowy, częstoskurcz nadkomorowy u pacjentów z zespołem Wolfa-Parkinsona-White a (WPW), napadowe migotanie przedsionków. Zagrażająca życiu, ciężka, objawowa tachyarytmia komorowa. Dawkowanie i sposób podawania: Lek należy podawać po posiłku, popij ając niewielką ilością płynu, dawkę należy ustalać indywidualnie. Należy podawać najmniejszą skuteczną dawkę leku. Początkowo, u pacjentów o masie ciała ok. 70 kg, stosuje się 150 mg 3 razy na dobę. W przypadku nieskuteczności dawkę dobową można zwiększyć, nie częściej niż co 3-4 dni, do dawki 300 mg 2, a nawet 3 razy na dobę, pod warunkiem ścisłej kontroli kardiologicznej. Bezpieczeństwo leku w dawce powyżej 900 mg na dobę nie zostało ustalone. U pacjentów o masie ciała mniejszej niż 70 kg, dawki leku powinny być mniejsze. Skuteczność i bezpieczeństwo stosowania leku u dzieci poniżej 18 lat nie zostało określone. Lek, ze względu na jego moc, nie powinien być stosowany u dzieci. Leczenie tachyarytmii komorowych powinno przebiegać w warunkach szpitalnych. U pacjentów w podeszłym wieku oraz u pacjentów z istotnymi zaburzeniami czynności lewej komory (frakcja wyrzutowa <35%) lub z uszkodzeniem mięśnia sercowego leczenie należy rozpocząć od małych dawek leku. Należy zachować ostrożność w przypadku, gdy wymagane jest zwiększenie dawki, którego można dokonać po 5 do 8 dniach leczenia. U pacjentów z niewydolnością wątroby i/lub zaburzeniami czynności nerek konieczna jest ostrożność oraz odpowiednie dobieranie dawki leku. Dawka leku powinna być dostosowana do możliwości eliminacji leku z organizmu. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Poważne choroby serca takie jak: niewyrównana zastoinowa niewydolność serca, wstrząs kardiogenny, z wyłączeniem wstrząsu wywoływanego niemiarowością, ciężka objawowa bradykardia. Zaburzenia czynności węzła zatokowego, zaburzenia przewodzenia przedsionkowego, blok przedsionkowo-komorowy II lub wyższego stopnia, blok odnóg pęczka Hisa lub blok dystalny u pacjentów bez rozrusznika. Ciężkie niedociśnienia tętnicze. Objawy zaburzeń równowagi wodno-elektrolitowej. Ciężka obturacyjna choroba płuc. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Podczas leczenia należy systematycznie wykonywać badanie EKG oraz kontrolować ciśnienie krwi. Należy zachować ostrożność u pacjentów: z niewydolnością wątroby i nerek; u pacjentów z rozrusznikiem (leczenie propafenonem może wpływać na próg stymulacji i czułość wszczepionego stymulatora serca; należy sprawdzić działanie stymulatora i w razie potrzeby ponownie go zaprogramować); u pacjentów ze znacznym uszkodzeniem mięśnia sercowego (ryzyko ciężkich działań niepożądanych). Istnieje możliwość przejścia napadowego migotania przedsionków w trzepotanie przedsionków z towarzyszącym blokiem przewodzenia w stosunku 2:1 lub 1:1. Propafenon może nasilać objawy myasthenia gravis. Produkt zawiera laktozę i dlatego nie powinien być stosowany u pacjentów z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy (typu Lapp) lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy. Działania niepożądane: Zwiększone stężenie glukozy we krwi, hyponatremia, zwiększona aktywność enzymów wątrobowych, arytmia, dusznica bolesna, tachykardia komorowa, kołatanie serca, blok przedsionkowo-komorowy I, bradykardia, migotanie przedsionków, migotanie komór, opóźnienie przewodnictwa śródkomorowego, trzepotanie przedsionków, rozkojarzenie przedsionkowo-komorowe, zatrzymanie akcji serca, tachykardia nadkomorowa, blok zatokowo-przedsionkowy, blok przedsionkowo-komorowy II i III, blok odnogi pęczka Hisa, nasilenie niewydolności serca, agranulocytoza, niedokrwistość, granulocytopenia, małopłytkowość, plamica, leukopenia, zaburzenia smaku, ból głowy, astenia, omdlenie, ataksja, bezsenność, drżenie, senność, zaburzenia mowy, zaburzenia węchu, parestezje, zawroty głowy, niewyraźne widzenie, podrażnienie oczu, szum w uszach, duszność, nudności i wymioty, zaparcia, niestrawność, biegunka, suchość w jamie ustnej, ból żołądka, wzdęcia, zapalenie żołądka, odruchy wymiotne, uczucie gorzkiego smaku, zaburzenia czynności nerek, zespół nerczycowy, ob te pocenie się, uogólniony rumień skóry, utrata włosów, pokrzywka, świąd, skurcze mięśniowe, osłabienie mięśniowe, zespół tocznia, utrata apetytu, obrzęk, niedociśnienie, ortostatyczne spadki ciśnienia krwi, napadowe zaczerwienienie twarzy, zmęczenie, ból w klatce piersiowej, reakcje alergiczne, wysypka, świąd, toczeń rumieniowaty, cholestaza, objawy uszkodzenia komórek wątrobowych, zapalenie wątroby, żółtaczka, impotencja, zmniejszenie liczby plemników, niepokój, koszmary nocne, depresja, dezorientacja, utrata pamięci, odrętwienie, psychozy maniakalne. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu dla dawek 150 mg i 300 mg odpowiednio nr R/0341 i R/0342 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, Warszawa, tel ; fax Lek wydawany na podstawie recepty. Cena urzędowa detaliczna leku dla dawki 150 mg opak. 20 tabl. wynosi 7,63 PLN. Kwota dopłaty dla pacjenta wynosi 3,96 PLN. Cena urzędowa detaliczna leku dla dawki 300 mg opak. 20 tabl.; wynosi 13,73 PLN. Kwota dopłaty dla pacjenta wynosi 3,20 PLN. CHPL z dnia r. * Z danych IMS wynika, że u 61% pacjentów Polfenon jest stosowany 2 x na dobę - IMS MEDICAL DATABASE 2012/JAN-2012/JUN. Według CHPL: Należy podawać najmniejszą skuteczną dawkę leku. Początkowo, u pacjentów o masie ciała ok. 70 kg, stosuje się 150 mg 3 razy na dobę. W przypadku nieskuteczności dawkę dobową można zwiększyć, nie częściej niż co 3-4 dni, do dawki 300 mg 2 razy na dobę, a nawet 300 mg 3 razy na dobę, pod warunkiem ścisłej kontroli kardiologicznej. ** W porównaniu do 3 opakowań x 20 tabl. odpowiednika niepodlegającego refundacji. Na podstawie POLFE/033/

8 ciekawostki / gadżety apteki R E K L A M A Lekcja anatomii w 3D Pozwala poznać każdy szczegół ludzkiej anatomii, usunąć tkanki i organy, ale za pomocą dotyku, a nie skalpela. Wirtualny stół do nauki anatomii bo o nim mowa znalazł się w Centrum Dydaktyki i Symulacji Medycznej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. To pierwsze takie urządzenie w Polsce informuje serwis Tvn24.pl. Urządzenie przypomina wyglądem tradycyjny stół do sekcji zwłok. Jego górna płaszczyzna to ogromny ekran wielkości człowieka. Dotykając go można dowolnie obracać modele, przecinać je w dowolnej płaszczyźnie, powiększać określone fragmenty, dodawać lub usuwać poszczególne organy lub układy - np. krwionośny czy nerwowy. Biblioteka urządzenia zawiera model anatomiczny kobiety i mężczyzny oraz 100 przypadków szczegółowych. Urządzenie kosztowało w sumie 300 tys. zł i zostało sfinansowane ze środków unijnych. źródło: Tvn24 Wystarczy dmuchnąć, by wykryć cukrzycę Przypomina zwykły alkomat, ale zamiast mierzyć zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu, pomaga określić poziom acetonu i zdiagnozować cukrzycę. Urządzenie opracowane przez inż. Artura Rydosza z Akademii Górniczo-Hutniczej sprawia, że wystarczy dmuchnąć w niewielki ustnik by poznać poziom cukru we krwi. Wydychane przez człowieka powietrze zawiera około 500 różnych związków, ale istotne w badaniu są cztery z nich. Najważniejszym jest aceton, bo jego zwiększony poziom może wskazywać na cukrzycę pacjenta. Gdy wiemy, ile jest alkoholu w wydychanym powietrzu, to wiemy też, ile jest go we krwi. Podobna korelacja zachodzi w przypadku wydychanego acetonu przyznaje inż. Rydosz. Dzięki urządzeniu będzie można więc diagnozować cukrzycę lub po prostu sprawdzać, czy pacjent nie ma podwyższonego poziomu cukru we krwi. źródło: Dziennik.zdrowie.pl Niewidomi będą mogli odzyskać wzrok? Naukowcy pochwalili się przełomowymi wynikami leczenia ślepoty u myszy. Gryzonie, które uczestniczyły w ich testach, częściowo odzyskały wzrok. Wyniki ich badań na zwierzętach dają spore nadzieje dla niewidomych ludzi. Jak donosi serwis Dziennik.zdrowie.pl, który powołuje się na tygodnik Amerykańskiej Akademii Nauk ( Proceedings of the National Academy of Sciences ), eksperci z Oksfordu leczyli myszy, które nie miały w oczach żadnych fotoreceptorów i nie rozróżniały światła od ciemności. Naukowcy wszczepili im specjalne komórki, które po dwóch tygodniach utworzyły siatkówkę, czyli wrażliwą na bodźce wzrokowe część oka. Potem, badając reakcje myszy na światło oraz aktywność mózgu, badacze wykazali, że zwierzęta częściowo odzyskały wzrok. Nie jest jasne, jak dobre było ich widzenie, ale zdaniem autorów badań jest to dowód, że przeszczep komórek może okazać się skuteczną metodą leczenia ślepoty u ludzi wynikającej np. z tzw. zwyrodnienia plamki żółtej. źródło: Dziennik.zdrowie.pl 8 farmacja praktyczna 1/2013

9

10 raport Bezbolesny, cichy zabójca Prewencja chorób sercowo-naczyniowych dotyczy osób zarówno z wysoautorzy: lek. med. Marta Nowakowska dr hab. n. med. Łukasz Chrzanowski Katedra Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Miażdżyca jest przewlekłym procesem o wieloczynnikowej etiologii obejmującym tętnice niezależnie od ich średnicy. Rozpoczyna się już w dzieciństwie. Pierwsze zgrubienia błony wewnętrznej tętnic wieńcowych znaleziono u ok. 15% osób między 10. a 20. r.ż. Wiele lat przebiega bezobjawowo. Dolegliwości występują późno, gdy zmiany są już bardzo zaawansowane i pojawiają się powikłania w postaci choroby wieńcowej, choroby tętnic mózgowych czy naczyń obwodowych. 15 mln rocznie tyle osób na świecie dotyka miażdżyca tętnic naczyń szyjnych z jej najdotkliwszym powikłaniem udarem mózgu Choroby sercowo-naczyniowe odpowiadają za ponad 80% zgonów w krajach rozwijających się [1]. 50 tysięcy osób w Polsce każdego roku doznaje zawału mięśnia sercowego. Miażdżyca tętnic naczyń szyjnych wraz z jej najdotkliwszym powikłaniem udarem mózgu, dotyka rocznie 15 mln osób na świecie. Około 30% doprowadzając do zgonu, kolejne 30% do trwałej niepełnosprawności. Jest to złożony wieloetapowy proces rozpoczynający się uszkodzeniem śródbłonka, które staje się sygnałem dla całej kaskady reakcji zapalnych i immunologicznych. Istotne znaczenie ma także stres oksydacyjny, zaburzony metabolizm lipidów oraz proliferacja w ścianie naczynia. Następnie dochodzi do przemieszczenia komórek mięśni gładkich z błony środkowej do wewnętrznej, co doprowadza do przekształcenia zmiany miażdżycowej w blaszkę włóknistą. Miocyty oraz makrofagi produkują cytokiny zapalne i białka macierzy pozakomórkowej, napędzając błędne koło reakcji zapalnej. Tej wzmożonej produkcji towarzyszy jednocześnie proces apoptozy doprowadzając do powstania rdzenia tłuszczowego, a tym samym niestabilności blaszki miażdżycowej. Nie bez znaczenia pozostaje rola płytek krwi oraz układu krzepnięcia, które uczestniczą na każdym etapie procesu. W końcowej fazie dochodzi do wapnienia blaszki, dodatkowo prowadząc do usztywnienia światła naczynia. Do podstawowych czynników ryzyka zalicza się palenie tytoniu, podwyższone stężenie cholesterolu we krwi (całkowitego i LDL) i ciśnienia tętniczego, małe stężenie HDL, współistniejące zaburzenia metaboliczne, np. cukrzyca. Wraz z rozwojem nauki oraz badań wykryto nowe, do których należą: utlenione cząsteczki LDL, zapalna frakcja HDL, lipoproteina A, hs-crp, homocysteinemia. W badaniu INTERHEART stwierdzono, że na wystąpienie zawału serca u 90% mężczyzn i 94% kobiet zasadniczy wpływ miało 6 niezależnych czynników ryzyka (zaburzenia lipidowe, palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, otyłość brzuszna, czynniki psychospołeczne), a także 3 czynniki kardioprotekcyjne (spożycie warzyw i owoców, umiarkowane spożycie alkoholu, aktywność fizyczna) [3]. W celu oceny ryzyka wystąpienia choroby sercowo-naczyniowej opracowano wiele skal pomocnych klinicznej ocenie pacjentów oraz weryfikacji pilności włączenia farmakoterapii (m.in. skala EUROSCORE, PROCAM, Framingham itp.). 10 farmacja praktyczna 1/2013

11 raport Szanowny Farmaceuto! Miażdżyca nie boli. Pierwsze symptomy schorzenia są odczuwalne dopiero wówczas, gdy światło żyły ma przepustowość na poziomie 30 proc. Możesz mieć pełniejszy udział w procesie terapeutycznym Twoich pacjentów. Pamiętaj! Miażdżyca bardzo długo nie daje dolegliwości bólowych. Dlatego tak istotne są wszelkie działania, które mogą zmniejszyć tempo jej rozwoju i oddalić wystąpienie najgroźniejszych powikłań. Apteki są szczególnymi placówkami opieki zdrowotnej i ważne jest, by pacjenci zdawali sobie sprawę, że są one tym miejscem, w którym mogą zaczerpnąć informacji nie tylko o lekach, ale również szeroko rozumianej profilaktyce i promocji zdrowia. kim ryzykiem, u których dążymy do zmniejszenia śmiertelności i liczby zachorowań, jak również niskim ryzykiem sercowo-naczyniowym, proponując tym osobom rozwiązania zapewniające utrzymanie stanu zdrowia poprzez zdrowy styl życia. Zalecenia opierają się głównie na dążeniu do utrzymania prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego, cholesterolu (całkowitego oraz LDL), glikemii, BMI, niepalenia, utrzymaniu zdrowych nawyków żywieniowych oraz odpowiedniego stopnia aktywności fizycznej, z uwzględnieniem grupy o wysokim oraz niskim ryzyku sercowo-naczyniowym [1]. W chwili obecnej nie posiadamy swoistej terapii przeciwmiażdżycowej. Kilka istniejących grup leków działa na mechanizmy zachodzące w procesie tworzenia blaszki miażdżycowej. Należą do nich m.in. leki obniżające stężenie cholesterolu szczególnie statyny z uwagi na nieocenioną rolę przeciwzapalną, antyoksydacyjną wpływającą na stabilizację blaszki. Kolejną grupą leków niezastąpioną zwłaszcza w leczeniu powikłań miażdżycy są leki przeciwpłytkowe. Zastosowanie kwasu acetylosalicylowego po przebytym zawale mięśnia sercowego oraz udarze mózgu według Anithrombotic Trialists Collaboration wiązało się z 10% redukcją zgonów. Według aktualnych zaleceń nie ma natomiast wskazań do stosowania kwasu acetylosalicylowego u osób bez stwierdzonej wcześniej choroby naczyń wieńcowych bądź mózgowych, ponieważ zwiększa to ryzyko groźnych krwawień nie wpływając na śmiertelność [1]. W przytaczanej powyżej metaanalizie Anithrombotic Trialists Collaboration uzyskane dane dotyczące pacjentów z chromaniem przestankowym i/lub wszyciu pomostu naczyniowego do tętnicy obwodowej lub angioplastyce pozwoliły na stwierdzenie, że zastosowanie terapii przeciwpłytkowej obniża częstość występowania zgonów z przyczyn naczyniowych, zawału i udaru niezakończonego zgonem o 23%. Zastosowanie małej dawki kwasu acetylosalicylowego ( mg/d) okazało się równie skuteczne jak większe dawki [2]. Biorąc pod uwagę skalę zagadnienia w proces prewencji miażdżycy powinny być aktywnie włączeni wszyscy pracownicy służby zdrowia, nie do przecenienia jest tutaj rola farmaceuty, który poprzez bezpośredni kontakt z pacjentem bierze udział w procesie terapeutycznym. Może on zwrócić uwagę na konieczność oceny czynników ryzyka u chorych dokonujących niejednokrotnie pomiarów ciśnienia tętniczego w aptekach, bądź zgłaszających się celem realizacji recepty na leki przeciwcukrzycowe czy hipolipemizujące. Farmaceuta powinien zachęcać chorych do przestrzegania zaleceń prewencji zarówno pierwotnej jak i wtórnej, dostarczać informacji o lekach, a także pogłębiać wiedzę pacjentów w zakresie działań przeciwdziałających rozwojowi i progresji miażdżycy. Piśmiennictwo: 1. Perk J, De Backer G, Gohlke H et all. European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice (Version 2012) European Heart Journal (2012) 33, Tendera M, Aboyans V, Bartelink M et all ESC Guidelines on the diagnosis and treatment of peripheral artery diseases European Heart Journal (2011) 32, Anand SS, Islam S, Rosengren A Risk factors for myocardial infarction in women and men: insights from the INTERHEART study European Heart Journal (2008) Apr; 29(7): Podyskutuj o tym na forum! farmacja praktyczna 1/

12 sonda Wywiad i edukacja są najważniejsze oprac. mgr farm. Michał Mańka W naszej styczniowej sondzie zastanawiamy się, jak powinna wyglądać idealna opieka farmaceutyczna ukierunkowana na pacjentów z miażdżycą i jaką rolę w profilaktyce tego schorzenia powinni odgrywać farmaceuci? Aktywna rola farmaceuty stanowi ważne ogniwo w zapobieganiu powikłań związanych z leczeniem miażdżycy i z samą chorobą mgr farm. Adam Skibiński farmaceuta ze Szczecina mgr farm. Adam Skibiński farmaceuta ze Szczecina Farmaceuta, często jako osoba pierwszego kontaktu, jest dla pacjenta kimś w rodzaju mentora, informuje i doradza. Wyrażając chęć współpracy z aptekarzem w zakresie opieki farmaceutycznej, chory otrzymuje niezbędną wiedzę do kontrolowania i pokonywania własnej choroby. Mając pacjenta miażdżycowego, farmaceuta powinien po pierwsze zwrócić uwagę na leki, jakie przyjmuje. Należałoby również zapytać o ewentualne inne preparaty, które zażywa chory (czy to są leki na receptę, czy OTC). Trzeba również zwrócić uwagę, czy pacjent nie kupuje leków ziołowych (być może nie u nas w aptece, ale w sklepie ziołowym) zawierających w składzie ziele dziurawca albo owoc ostropestu. Wiele popularnych i reklamowanych preparatów występujących na rynku aptecznym i zielarskim zawiera obydwa surowce. Z doświadczenia wiem, że najczęściej kupują je osoby starsze, przeważnie na wzmocnienie pracy wątroby. Należy jednak ostrzec pacjenta miażdżycowego przed interakcjami preparatów dziurawca i ostropestu z lekami szeroko stosowanymi w miażdżycy statynami. Dziurawiec zdecydowanie obniża ich skuteczność, zaś ostropest znacznie podwyższa (podobnie, jak sok grejpfrutowy). Skutki mogą być opłakane. Zamiast preparatów ostropestu czy dziurawca farmaceuta powinien zaproponować inne preparaty wspomagające pracę wątroby i ochraniające jej komórki, np. również powszechnie znane preparaty zawierające fosfolipidy. Aktywna rola farmaceuty stanowi ważne ogniwo w zapobieganiu powikłań związanych z leczeniem miażdżycy i z samą chorobą. Kolejnym krokiem w idealnej opiece farmaceutycznej będzie zebranie od pacjenta informacji na temat trybu życia, jaki prowadzi i wspólne opracowanie aktywności sportowej oraz odpowiedniej diety. Na pewno istotną kwestią jest zapytanie pacjenta o to, czy pali papierosy i jak często spożywa alkohol. Zadaniem farmaceuty będzie położyć nacisk na te aktywności codziennego życia pacjenta, które będą pomagały mu w jego procesie zdrowienia. mgr farm. Aneta Jankowiak farmaceutka z Warszawy Rola farmaceuty w profilaktyce miażdżycowej powinna opierać się na pomocy we wdrożeniu odpowiedniej diety, która wspomoże farmakoterapię schorzenia. Ograniczenie ilości spożywanego pokarmu ma duży wpływ na zmniejszenie masy ciała, co jest bardzo ważnym czynnikiem w terapii miażdżycy. Dieta musi być niskokaloryczna, z niewielką ilością nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu, bogata w kwasy omega-3 pochodzące z ryb i owoców morza. Farmaceuta może doradzić pacjentowi, jakie składniki warto zastąpić innymi, 12 farmacja praktyczna 1/2013

13 sonda np. białko mięsa można zastąpić białkiem potraw z soi. Dodatkowo poleciłabym pacjentowi odpowiedni suplement diety zawierający wielonienasycone kwasy omega-3. Zmniejszeniu masy ciała będzie również sprzyjać wzrost aktywności fizycznej pacjenta. Dlatego aptekarz powinien zachęcać chorego do uprawiania sportu. Usprawnienie krążenia, zwłaszcza w naczyniach krwionośnych rąk i nóg, jest bardzo ważne u pacjentów miażdżycowych. W swojej pracy spotykam się dość często z pacjentami realizującymi recepty na leki przeciwmiażdżycowe. Często uskarżają się oni na ból nóg podczas chodzenia. Jednak podczas krótkiej rozmowy w aptece nie sposób przekazać wszystkich istotnych informacji na temat zasad profilaktyki miażdżycowej. Dlatego myślę, że ważne jest również, aby edukację pacjenta w aptece wspomagać artykułami dostępnymi w różnych gazetach dostępnych w placówkach. Gdyby w Polsce była możliwa opieka farmaceutyczna na szeroką skalę, na pewno pacjenci mogliby odnieść z niej wiele korzyści. mgr farm. Marcin Koterbski farmaceuta z Warszawy W aptece niestety nie ma zbyt wiele czasu na edukację pacjenta w zakresie profilaktyki określonej choroby. Z praktyki też wiem, że niewiele pacjentów tak naprawdę ma ochotę pozostawać w aptece dłużej, po realizacji recepty, tym bardziej, jeżeli jest kolejka. Odwołam się więc do zasugerowanego pojęcia idealnej opieki farmaceutycznej w miażdżycy. Według mnie aptekarz podczas rozmowy z pacjentem powinien dowiedzieć się, jak długo pacjent choruje. Należy dopytać się o styl życia, jaki prowadzi pacjent czy wykonuje pracę siedzącą? Jeżeli tak, to czy uprawia po pracy jakiś sport? Na ile stresująca jest jego praca? Czy ma jakieś aktywności w ciągu dnia, które umożliwiają mu odprężenie, relaks? Uświadomienie choremu roli aktywności fizycznej i odpoczynku w profilaktyce miażdżycy powinno być jedną z pierwszych akcji podczas prowadzenia opieki farmaceutycznej w miażdżycy. Ważne również jest zebranie wywiadu, czy przypadkiem pacjent nie choruje na inne choroby, takie jak nadciśnienie tętnicze. Należy zapytać pacjenta, kiedy ostatnio miał robione badanie laboratoryjne na cholesterol i jakie miał wyniki. Czy pacjent robi te badania regularnie? Czy przyjmuje jakieś leki z przepisu lekarza? Farmaceuta powinien również poinstruować pacjenta odnośnie stosowania diety, pamiętając, że chory musi przyjmować pokarmy ubogie w tłuszcze, a bogate w błonnik. W jadłospisie pacjenta powinny znaleźć się produkty zbożowe, owoce, warzywa oraz ryby. mgr farm. Sylwia Miernicka farmaceutka z Lublina Farmaceuta może pomóc pacjentowi w wyborze odpowiedniej dla niego diety i zaproponować mu leki bez recepty lub suplementy, które pomogą mu w walce z miażdżycą. Na pewno musi być to dieta o niskiej kaloryczności, niskiej zawartości tłuszczów zwierzęcych (w tym tłustego nabiału). Konieczne jest też, aby uświadomić pacjentowi stosowanie leków przepisanych przez lekarza o odpowiedniej porze. Są takie leki, jak np. statyny, które powinny być stosowane na noc. Trzeba więc przypomnieć pacjentowi (zwłaszcza osobie starszej) przyjmującemu simwastatynę o tym, aby przyjął ten lek przed snem. Można wytłumaczyć pacjentowi, że w ciągu nocy występuje największa produkcja cholesterolu. Dzięki zrozumieniu sensu takiego stosowania leku, chory będzie się częściej stosował do zasad farmakoterapii. Warto byłoby również zapytać pacjenta o wyniki jego badań w kierunku cholesterolu oraz homocysteiny. Jeżeli stężenie tej ostatniej jest zbyt wysokie, farmaceuta może zaproponować suplementację kwasem foliowym razem z witaminą B6. mgr farm. Tomasz Sędziński farmaceuta z Warszawy Idealna opieka farmaceutyczna w miażdżycy powinna składać się z wywiadu z pacjentem oraz edukacji. Podczas wywiadu farmaceuta dowiaduje się informacji na temat choroby pacjenta, czasu jej trwania, ewentualnych powikłań, przyjmowanych leków, wykonanych badań oraz pokarmów najczęściej spożywanych przez chorego i jego trybu życia. Po zebraniu niezbędnych informacji aptekarz doradza choremu, jakie dodatkowe leki bez recepty może kupić (np. preparaty zawierające kwasy omega-3, kwas acetylosalicylowy w dawce mg oraz niektóre witaminy), aby wspomóc terapię miażdżycy. Farmaceuta edukuje pacjenta w kierunku odpowiedniej diety oraz aktywności Podyskutuj o tym na forum! farmacja praktyczna 1/

14 prawo R E K L A M A Zapytaj eksperta Na pytania Czytelników naszego miesięcznika nadesłane do redakcji za pośrednictwem strony odpowiada Marta Wilczyńska, prawnik w kancelarii Bartłomieja Kochlewskiego, adwokata specjalizującego się w prawie pracy i regulacjach dotyczących branży farmaceutycznej. Pojęcie doby pracowniczej zostało wprowadzone z dniem r. ustawą z dnia r. o zmianie ustawy Kodeks pracy (Dz.U ) i obowiązuje również obecnie Artykuł z Państwa wydawnictwa i strony www (nr 10 październik 2012) wprowadza czytelników w błąd poprzez złą interpretację przepisów. Pan mecenas mija się z prawdą. Jesteśmy właśnie po kontroli PIP i niestety taki system pracy, jaki p. mecenas dopuszcza, jest niezgodny z prawem, ponieważ pracownik wraca do pracy w tej samej dobie pracowniczej, co stanowi podstawę do wyliczenia i wypłaty nadgodzin. Proszę o jak najszybsze sprostowanie tego artykułu, bo wprowadza w błąd koleżanki i kolegów. Odnosząc się do pojawiających się wątpliwości pragnę wskazać, że na podstawie art pkt 1 Kodeksu pracy dla celów rozliczania czasu pracy pracownika przez dobę należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Zgodnie jednak z interpretacją dokonaną przez Departament Prawny Głównego Inspektoratu Pracy z dnia 2 czerwca 2008 r. w sprawie doby pracowniczej (GPP /08/ PE), jeżeli w obrębie 24 godzin od chwili, gdy pracownik rozpoczął pracę, dobowa norma czasu pracy nie zostanie przekroczona, praca w godzinach nadliczbowych nie wystąpi i pracownik nie ma roszczeń o rekompensatę. Zgodnie z tą interpretacją rozpoczynanie kolejnych dniówek roboczych powinno być weryfikowane od momentu rozpoczęcia pracy w poprzedniej dobie pracowniczej. Poniżej przykład, jakim posłużono się we wskazanej interpretacji: jeżeli pracownik świadczył pracę w poniedziałek od godz. 10:00 do 17:00, a we wtorek od 9:00 do 17:00, to w dobie pracowniczej, jaka rozpoczęła się w poniedziałek o godz. 10:00, pracował łącznie osiem godzin, a w dobie rozpoczętej we wtorek o godz. 10:00 tylko siedem godzin. A zatem nie doszło tutaj do przekroczenia dobowej normy czasu pracy. Nie ma tutaj znaczenia, że w dobie poniedziałkowej pracownik wrócił do pracy, jeżeli w ten sposób nie zostały przekroczone normy czasu pracy. Jak się ma praca na zmiany, np. jeden dzień w godz , a kolejny w odniesieniu do tzw. doby pracowniczej? Wiem, że w ubiegłym roku PIP nie dopuszczał tej możliwości i trzeba było pracować cały tydzień na tę samą zmianę. I tak u nas jest do dzisiaj. Proszę o informacje, jeśli coś się zmieniło i można pracować na zmiany co drugi dzień. Zgodnie z treścią art pkt 1 Kodeksu pracy dla celów rozliczania czasu pracy pracownika przez dobę należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Oznacza to, że tzw. doba pracownicza nie pokrywa się z dobą astronomiczną. W związku z tym, jeżeli pracownik rozpoczyna pracę np. o godz. 12:00 danego dnia, doba pracownicza dla tej osoby zakończy się z upływem godz. 11:59 dnia następnego. W podanym powyżej przykładzie pracownik, który świadczył w danym dniu kalendarzowym pracę przez 8 godzin od 12:00 do 14 farmacja praktyczna 1/2013

15 farmacja praktyczna 1/

16

17 R E K L A M A prawo 20:00, jeżeli miałby rozpocząć pracę następnego dnia kalendarzowego już o godzinie 8:00, zgodnie z treścią przywołanego powyżej przepisu rozpocząłby pracę ponownie w tej samej dobie pracowniczej. W związku z tym pracownik ten świadczyłby pracę w tej samej dobie pracowniczej w wymiarze przekraczającym 8 godzin, a zatem co potwierdza w swoich interpretacjach PIP przysługiwałyby mu roszczenia związane ze świadczeniem pracy w godzinach nadliczbowych. Pojęcie doby pracowniczej zostało wprowadzone z dniem 1 stycznia 2004 r. ustawą z dnia 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy (Dz.U ) i obowiązuje również obecnie. Moje pytanie dotyczy zakresu obowiązków technika farmacji w dziale farmacji w szpitalu. Czy technik może odbierać leki od dostawcy i podpisywać faktury swoją pieczątką, a następnie wydać leki na oddziały? Ponadto czy może potwierdzić odbiór leków w zakładzie opiekuńczoleczniczym należącym do szpitala, ale mieszczącym się na innej ulicy? Zgodnie z treścią przepisu art. 91 ustawy Prawo farmaceutyczne, technik farmaceutyczny posiadający dwuletnią praktykę w aptece w pełnym wymiarze czasu pracy może wykonywać w aptece czynności fachowe polegające na sporządzaniu, wytwarzaniu, wydawaniu produktów leczniczych i wyrobów medycznych. Ustawodawca milczy jednak w sprawie kwestii przyjmowania produktów leczniczych i wyrobów medycznych do apteki przez technika farmaceutycznego. Z kolei na podstawie art. 88 ust. 5 ustawy Prawo farmaceutyczne przyjmowanie produktów leczniczych należy do zadań kierownika apteki. Przepisy nie wskazują, że w tym zakresie kierownik apteki może przekazać swoje uprawnienia technikowi farmaceutycznemu. Należy zatem uznać, że technik farmaceutyczny nie jest upoważniony do przyjmowania produktów leczniczych do apteki (odbiór dostaw). Należy zatem uznać, że technik farmaceutyczny nie może samodzielnie dokonać odbioru produktów leczniczych od dostawcy i pokwitować takiego odbioru, może jednak wydać przyjęte do apteki produkty lecznicze i wyroby medyczne na oddział szpitala, oczywiście przy zachowaniu ograniczeń dotyczących kategorii produktów, które przez technika farmaceutycznego wydawane być nie mogą. Na stronie internetowej Farmacji Praktycznej znalazłem klauzulę, która nakazuje internaucie przed wejściem na witrynę potwierdzenie, że jest lekarzem, farmaceutą lub osobą prowadzącą zaopatrzenie w produkty lecznicze. Czy zgodnie z prawem technik farmacji bądź student farmacji może korzystać z prasy branżowej i portali dla specjalistów, takich jak Farmacji Praktyczna? Czy może się logować na stronę, uczestniczyć w grupach dyskusyjnych, konkursach i prenumerować magazyn oraz ściągać wersję magazynu dla farmaceutów na tablet? Ograniczenia w zakresie możliwości korzystania z niektórych portali o tematyce medycznej wynikają z brzmienia art. 57 ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (tekst jedn.: Dz.U ze zm.). Zgodnie bowiem z treścią tego przepisu zabrania się kierowania do publicznej wiadomości reklamy dotyczącej produktów leczniczych: wydawanych wyłącznie na podstawie recepty, zawierających środki odurzające i substancje psychotropowe, umieszczonych na wykazach leków refundowanych, jak również reklamy produktu leczniczego, którego nazwa jest identyczna z nazwą produktu leczniczego wydawanego wyłącznie na podstawie recepty. Z powyższych względów treści zamieszczane na portalach internetowych o tematyce medycznej, które zawierają reklamy lub też odniesienia do reklam produktów leczniczych, powinny być dostępne wyłącznie dla osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi. Jako że technik farmacji jest uprawniony do wydawania produktów leczniczych, powinien mieć umożliwiony dostęp do prasy branżowej i portali dla specjalistów. Kwestią dyskusyjną jest natomiast możliwość dostępu do tego typu treści dla studenta farmacji, jako że nie jest to ani osoba uprawniona do wystawiania recept, ani też osoba prowadząca obrót produktami leczniczymi. Teoretycznie zatem studenci farmacji nie powinni mieć dostępu do mediów, w których zamieszczane są treści reklamowe nie przeznaczone do wiadomości. Podyskutuj o tym na forum! farmacja praktyczna 1/

18 opieka farmaceutyczna R E K L A M A Opieka w aptece nad pacjentem chorym na miażdżycę autorki: dr n. farm. Mariola Drozd dr n. farm. Anna Kijewska Katedra i Zakład Farmacji Stosowanej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie Pacjenci zwykle nie wiedzą, że mogą liczyć w aptece na opiekę farmaceutyczną. Farmaceuci, mając wszechstronną wiedzę na temat farmakoterapii, powinni ją wykorzystać w służbie pacjentowi, jako doskonałe uzupełnienie opieki lekarskiej. Warto zacząć od poinformowania ich o takiej możliwości i wyjaśnienia, na czym dokładnie polega opieka farmaceutyczna. Nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu, również bierne, powodują nadmierne tworzenie się blaszek miażdżycowych Pomocą jak pracować z pacjentem - może być opis przypadku: Do apteki zgłasza się pacjent z wynikiem badań laboratoryjnych: Pacjent: Pani Magister, proszę mi pomóc: dzisiaj odebrałem wyniki z badania krwi. Mój cholesterol jest za wysoki. Normy cholesterolu są pomocne w ocenie ryzyka występowania chorób serca. Biorąc je pod uwagę oraz czynniki ryzyka, takie jak: wiek, historia rodziny, palenie, podwyższone ciśnienie krwi wyniki krwi można interpretować w sposób podany w tabelach na str. 21. Farmaceuta: Proszę pójść do lekarza i pokazać wynik. Zapewne lekarz przepisze leki obniżające cholesterol. Ale to nie wszystko. Proponuję Panu swoją pomoc w ramach opieki farmaceutycznej. Pomogę Panu pozbyć się tego cholesterolu. Czy Pan się zgadza? Pacjent: Tak, a czy będę za to płacił? I w ogóle, co to takiego? Farmaceuta: Opieka farmaceutyczna to usługa bezpłatna. Polega na opiece nad pacjentem przewlekle chorym leczonym ambulatoryjnie. Obejmuje nadzór nad farmakoterapią i edukację pacjenta w zakresie jednostki chorobowej i jej leczenia. A jej celem jest poprawa skuteczności i bezpieczeństwa stosowania leków. Farmaceuta sprawdza czy zlecone leki są stosowane prawidłowo. Pomaga w doborze leków bez recepty, które mogą być stosowane w połączeniu z lekami zaleconymi przez lekarza. Co zyskuje pacjent? Przede wszystkim pewność siebie, że w czasie stosowania leków nie popełnia żadnych błędów, a opieka farmaceuty daje mu poczucie bezpieczeństwa! Tymczasem za kilka dni: Pacjent: Pani Magister, byłem dzisiaj u lekarza. Powiedział, że muszę poważnie zająć się sobą, mam miażdżycę i grozi mi zawał serca. Farmaceuta: Proszę się nie martwić. Ja też postaram się pomóc Panu uniknąć zawału serca. Zapraszam na zaplecze. Opieki farmaceutycznej nie da się prowadzić w ekspedycji. Musimy spokojnie porozmawiać o Pana zdrowiu. Proszę powiedzieć, co spowodowało, że wykonał Pan badanie cholesterolu? 18 farmacja praktyczna 1/2013

19

20 opieka farmaceutyczna Pacjent: W pracy jestem zabiegany, żyję w ciągłym stresie. Nie mam czasu na odpoczynek. Zacząłem odczuwać straszne zmęczenie, czasami kłucie w klatce piersiowej. Żona i znajomi gonili mnie do lekarza, ale wie Pani, jak to jest. Nie mogę sobie pozwolić na siedzenie w kolejce do lekarza, więc poszedłem najpierw do laboratorium i zrobiłem komplet badań. Na szczęście można je zrobić bez konieczności skierowania od lekarza. Farmaceuta: Tak, rozumiem. Dzisiejsze czasy są faktycznie szalone, ale dla Pana dobra trzeba zwolnić tempo życia. Teraz chciałabym zadać Panu kilka pytań dotyczących stanu zdrowia, stylu życia i przyjmowanych leków. Dobrze? Pacjent: Słucham. Farmaceuta: Czy pali Pan papierosy? Prowadzi siedzący tryb życia? Ktoś z Pana rodziny chorował na serce lub przebył zawał serca? Pacjent: Tak, faktycznie jestem mało aktywny: dużo siedzę przy komputerze i przemieszczam się wszędzie autem. Również mój ojciec zmarł na zawał serca... Farmaceuta: Jest Pan w grupie podwyższonego ryzyka. Czy orientuje się Pan, co to jest miażdżyca? Pacjent: Tak mniej więcej. Trochę mówił mi lekarz, ale gdy usłyszałem, że grozi mi zawał serca, nic już więcej nie zapamiętałem!!! Farmaceuta: To ja opowiem Panu, co to jest miażdżyca. Gdy czegoś Pan nie będzie rozumiał, proszę mi przerwać. Powtórzę... Miażdżyca to przewlekły proces zapalny, dotykający przede wszystkim średnich i dużych tętnic. Powstanie zmian miażdżycowych obejmuje łańcuch wzajemnie powiązanych zjawisk w obrębie naczyń, często następujących jedno po drugim. Należą do nich: uszkodzenie śródbłonka, którego skutkiem jest jego dysfunkcja powodująca zmniejszoną biodostępność tlenku azotu prowadzącą do skurczu i rozrostu mięśni gładkich naczyń, agregacji płytek krwi, gotowości do tworzenia zakrzepu i adhezji leukocytów, przechodzenie monocytów i limfocytów pod śródbłonek, przemiana monocytów w makrofagi, rozrost komórek mięśni gładkich naczyń, nasilenie procesów obumierania komórek prowadzące do powstania rdzenia tłuszczowego gromadzącego cholesterol, tworzenie nowych kruchych naczyń w obrębie zmian miażdżycowych przyczyniających się do powstawania wylewów krwawych w obrębie blaszki miażdżycowej, a poprzez to do jej wzrostu i większej podatności na uszkodzenia, ogniskowe wapnienie blaszki miażdżycowej prowadzące do twardnienia i kruchości ścian naczyń. Miażdżyca cechuje się tym, że u tego samego człowieka w tętnicach, a nawet w obrębie tej samej tętnicy, występują zmiany o różnym stopniu zaawansowania. Uważa się, że wywoływana jest przez nawet 250 czynników przyczynowych, m.in. genetycznych i środowiskowych. Różnorodność tych czynników odpowiada za zmienny przebieg choroby. Na rozwój miażdżycy bardzo duży wpływ mają czynniki związane ze stylem życia. Nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu, również bierne palenie, powodują nadmierne tworzenie się blaszek miażdżycowych. Niezdrowe odżywianie i otyłość powodują nadprodukcję cholesterolu i wzrost blaszki miażdżycowej. Nadciśnienie tętnicze, poprzez zwiększony przepływ krwi przez naczynia, może uszkadzać wewnętrzną błonę tętnic. Również stres przyczynia się do powstawania tej jednostki chorobowej. Pacjent: Dziękuję, już teraz rozumiem. W takim razie, jak mogę zapobiec postępowi tej choroby i uniknąć zawału serca? Farmaceuta: Proszę regularnie przyjmować leki zapisane przez lekarza. One poprzez swój mechanizm działania będą obniżać poziom cholesterolu we krwi. Aby leki mogły zadziałać, musi upłynąć trochę czasu, ponadto leczenie powinno trwać minimum rok czasu. W zestawie leków, które zalecił Panu lekarz, ma Pan jeszcze jeden lek, który stosuje się w profilaktyce zawału serca. Jest nim preparat zawierający kwas acetylosalicylowy, który hamuje agregację płytek krwi. Lek przeznaczony jest 20 farmacja praktyczna 1/2013