Dobre rady na odpady

Transkrypt

1 Dobre rady na odpady

2 Dofinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wydawca Agencja Create Event, ul. Okulickiego 77D/6, Szczecin, tel Autor tekstów Grzegorz Gołębiewski Fotografie i rysunki Anna Bundz, Monika Trochimiak, Olga Furman, Rafał Kaczmarek Opracowanie Olga Furman Skład Rafał Kaczmarek Druk Drukarnia Kadruk S.C. ul. E. Romera 10E, Szczecin tel Wydrukowano na papierze ekologicznym - bezchlorowym

3 Wprowadzenie Nazywam się Odpadek. Być może o mnie nie słyszeliście. Albo wydaję się Wam czymś zupełnie niepotrzebnym. Bo przecież imię Odpadek kojarzy się z odpadami. A odpady to przecież coś zupełnie niepotrzebnego... Jednak wcale tak nie jest. W dzisiejszym świecie niemal wszystko, co wyrzucamy do śmieci, czego się pozbywamy, może przydać się do produkcji nowych rzeczy. Pusta szklana butelka może stać się zupełnie nową szklaną butelką z waszym ulubionym napojem, albo szklan ozdobę choinkową. Niemal wszystko, co wyrzucamy, właśnie jako odpady, daje się ponownie wykorzystać. Sam jestem tego najlepszym przykładem. Już nawet nie pamiętam, ile razy byłem wyrzucany, a potem przetwarzany na coś innego. Teraz jestem tylko plastikowym liściem od sztucznych kwiatów i pewnie znowu zostanę za jakiś czas przetworzony na inny pożyteczny przedmiot. Ale zanim to nastąpi, postaram się przekonać Was, że tak naprawdę wszystkie odpady mogą być ponownie wykorzystane do produkcji nowych przedmiotów, a te, które się do tego nie nadają, też są pożyteczne. Również mają do odegrania ważną rolę w ochronie naszego środowiska. By tak jednak się stało, wszystkie odpady, z którymi stykamy się na co dzień, musimy segregować, czyli oddzielać jedne od drugich. Uwierzcie mi, to nie jest wcale trudne zadanie. 1

4 segregacja odpadów Segregacja odpadów, czyli oddzielanie jednych od drugich, na przykład niepotrzebnych pustych butelek od starych, przeczytanych już gazet, ma olbrzymie znaczenie dla ochrony otaczającej nas przyrody. Jeśli plastikowe butelki trafią do odpowiedniego pojemnika na osiedlu, to zostaną przetworzone na inne przedmioty, a jeśli trafią na wysypisko śmieci będą rozkładały się tam setki lat i zatruwały ziemię. Troską o środowisko, w którym żyjemy, zajmuje się ekologia. Ekologia to nauka o przyrodzie, o ochronie ziemi, lasów, łąk, czystego powietrza, rzek, jezior i mórz. W XXI wieku troska o nasze środowisko jest zadaniem bardzo ważnym, to jeden z warunków przetrwania całej ludzkości. Cieszymy się z osiągnięć nowoczesnej techniki, z nowych jeszcze szybszych i doskonalszych komputerów, ale jednocześnie wytwarzamy coraz więcej odpadów, które niepotrzebnie zatruwają naszą przyrodę. Niepotrzebnie, ponieważ możemy je segregować i wykorzystywać ponownie. W ten sposób ratujemy nasze lasy, rzeki, ryby, które w nich pływają, ratujemy też nasze powietrze, którym przecież oddychamy, bez którego życie na ziemi byłoby niemożliwe. Przebyłem długą drogę, zanim stałem się plasti- 2

5 kowym liściem, zanim dzieci nazwały mnie po prostu Odpadkiem. Widziałem, jak często ludzie nie szanują przyrody, jak bezmyślnie wrzucają wszystkie śmieci do jednego worka. Nie róbcie tak. Chrońmy przyrodę przed zanieczyszczeniem, segregujmy odpady, bo wszyscy na tym skorzystamy. Powinniście oczywiście wiedzieć, że jest wiele rodzajów odpadów i nie wszystkie nadają się do przetworzenia lub do ponownego wykorzystania. Ale to bardzo ważne na każdy odpad jest sposób. Z każdym można sobie poradzić, tak by nie zatruwał naszej przyrody. Ogólnie odpady dzielimy na przemysłowe i komunalne, czyli po prostu nasze domowe. Te, które gromadzimy w koszach na śmieci, lub te, które stają się nimi, gdy kupujemy nowy telewizor lub nowy komputer. Wtedy pozbywamy się starego telewizora czy komputera z domu. Będziemy tu mówić o odpadach domowych. Odpady przemysłowe stanowią zdecydowaną większość, ale ich usuwaniem bądź pożytecznym wykorzystaniem zajmują się specjalne zakłady. Naszym zadaniem jest dzielenie odpadów domowych po to, by jak najmniej trafiało ich na wysypiska śmieci. Czy wież że... aż 90% śmieci komunalnych w Polsce trafia na wysypisko śmieci. Ciekawostki... w Polsce wytwarza się 13,5 tony odpadów komunalnych rocznie, co daje średnio 350 kg odpadów na mieszkańca rocznie. Czyli każdy z nas produkuje prawie 1 kg śmieci dziennie. 3

6 WYSYPISKA ŚMIECI I SPALARNIE ŚMIECI Czy wież że... jedna duża spalarnia śmieci może zutylizować ton odpadów rocznie. Odpady komunalne, czyli nasze codzienne śmieci z mieszkań, sklepów, różnych urzędów, trafiają nadal w większości na wysypiska. Wysypisko śmieci to ogrodzony i wydzielony teren, na którym składowane są odpady. Są one kontrolowane, czyli zabezpieczone przed przedostaniem się szkodliwych substancji do gleby. A niestety takie odpady, jak na przykład żarówki starego typu, plastikowe butelki, metalowe puszki, wydzielają, czasami nawet przez setki lat, trujące substancje. Dlatego teren wysypiska jest wyłożony specjalnym materiałem, który ogranicza przedostawanie się szkodliwych substancji do środowiska. Tu warto wyjaśnić, że odpady dzielimy na organiczne i nieorganiczne. Odpady organiczne to głównie resztki jedzenia, obierki ziemniaków, skórki owoców, liście warzyw czy skorupki jajka. Te odpady nie są zbyt groźne, ponieważ dość szybko rozkładają się w wysypisku śmieci. Co więcej, jeśli mieszkamy w domu z ogródkiem, możemy takie organiczne śmieci składować i potem zamienić na kompost. Wystarczy zbić z desek dużą skrzynkę bez dna i wypełnić ją odpadami organicznymi, także liśćmi i resztkami roślin. Kompost jest świetnym nawozem naturalnym. Dostarcza roślinom składników odżywczych. Największym problemem dla ochrony przyrody są odpady nieorganiczne, zarówno te nasze domowe, jak i te, które produkuje przemysł. Odpady takie 4

7 jak plastikowe butelki, szkło, papier, aluminiowe puszki można zbierać do odpowiednich pojemników, a potem zawieźć je do fabryki, do ponownego wykorzystania. W ten sposób chronimy przyrodę przed zanieczyszczeniami. Jednak duża część odpadów nieorganicznych nie nadaje się już do ponownego przetworzenia. Z każdym rokiem produkujemy ich coraz więcej i nie mieszczą się już na wysypiskach śmieci. Dlatego coraz częściej powstają, szczególnie w dużych miastach, spalarnie śmieci. Trafiają do nich różne odpady, które nie nadają się już do wykorzystania, i tam są spalane w bardzo wysokiej temperaturze. Mówimy, że odpady są w spalarniach utylizowane, czyli unieszkodliwiane. Część z tych odpadów już po utylizacji nadaje się jeszcze do produkcji energii. Wyobraźcie sobie taką specjalną komorę i temperaturę tysiąca stopni. To temperatura, w której niemal wszystko się po prostu topi, nawet metal. Największy problem z budową spalarni to ich bardzo wysoka cena. Budowa jednej kosztuje tyle ile budowa dużego stadionu piłkarskiego. Ale dzięki spalarniom nie trzeba budować nowych wysypisk śmieci. W Polsce dopiero zaczynamy budować nowoczesne spalarnie. Na początek w największych miastach, takich jak Warszawa, Poznań, Wrocław czy Szczecin. Ciekawostki... każde duże miasto w Polsce codziennie wysyła na wysypisko śmieci 100 ciężarówek z odpadami. 5

8 PLASTIK Ciekawostki... jedną reklamówkę plastikową produkuje się w 1 sekundę, używa się jej ok 25 min, a rozkłada się ona 450 lat. Natomiast jedna butelka plastikowa wyrzucona w lesie rozkład się 800 lat. Jednym z najgroźniejszych odpadów dla przyrody jest plastik. Produkujemy go olbrzymie ilości, ponieważ w naszym codziennym życiu bardzo wiele produktów jest wykonanych właśnie z plastiku. Tak jak ja, Wasz sympatyczny Odpadek. Plastik musimy odzyskiwać, ponieważ powstaje z przerobu ropy naftowej, której zasoby są przecież ograniczone, więc musimy go oddzielać od innych odpadów. Przede wszystkim dlatego, żeby nie był wywożony na wysypiska śmieci, gdzie jego rozkład trwa od stu do tysiąca lat. Niektóre składniki plastiku są bardzo szkodliwe dla środowiska. Tak więc jego niekorzystne działanie będą odczuwać nawet nasze praprawnuki. Kiedyś zabraknie na ziemi ropy naftowej i co wtedy? Z czego będziemy produkować plastik? Jedyne wyjście to ciągle przetwarzać go i wykorzystywać do produkcji nowych rzeczy. Dlatego na naszych osiedlach stoją żółte pojemniki przeznaczone na plastikowe butelki czy plastikowe opakowania. Przy niektórych domach są też specjalne pojemniki z metalowej kraty przeznaczone tylko na butelki z plastiku. 6

9 Wrzucamy je tam, ale bez zakrętek. To prawie niewyobrażalne, ale tylko w naszym kraju co roku wyrzucamy trzy miliardy plastikowych butelek nazywanych PET. To liczba równa połowie ludzkości zamieszkującej ziemię. Co tydzień niemal każda rodzina zużywa kilkanaście plastikowych butelek i opakowań. W ciągu roku można byłoby nimi zapełnić po sufit duże mieszkanie. Jeśli będziemy cały niepotrzebny domowy plastik wrzucać do żółtego pojemnika przy domu, albo same plastikowe butelki do osobnego pojemnika z metalowej siatki, to ta wielka masa odpadów trafi do fabryki i zostanie ponownie przetworzona na inne produkty. Ciekawostki... wyrzucane w ciągu roku na całym świecie butelki PET, ustawione jedna na drugiej, utworzyłyby wieżę o wysokości 28 milionów kilometrów, co stanowi 73-krotną odległość Ziemi od Księżyca! Jeśli będziemy je wrzucać do ogólnego pojemnika na śmieci, to po prostu zaśmiecimy nasze środowisko, bo rozkład plastiku trwa setki lat, a jego szkodliwe substancje powstające podczas tego rozkładu, mimo wielu zabezpieczeń, i tak przenikają do gleby. Nie mamy innego wyjścia. Z plastiku przecież trudno zrezygnować w naszym codziennym życiu, ale jeśli chcemy, by nam dobrze służył, pamiętajmy, że za każdym razem powinien trafić do żółtego pojemnika, a nie do kosza na śmieci pod zlewozmywakiem. 7

10 SZKŁO Ciekawostki... jedna szklana butelka rozkłada się 4000 lat. Do naszych mieszkań trafia nadal wiele produktów w szklanych opakowaniach: ogórki, sałatki, sosy czy napoje. Jest też wiele przedmiotów ozdobnych wykonanych ze szkła. Jednych pozbywamy się od razu, innych trochę później i oczywiście je wyrzucamy. Nietrudno zauważyć, jak wiele szkła mieszkańcy wyrzucają do ogólnych pojemników na śmieci. Niestety, to jest bardzo zły nawyk. Takie szkło trafia potem na wysypisko. I co się z nim tam dzieje? Szkło rozkłada się nawet cztery tysiące lat. Do produkcji szkła wykorzystujemy zasoby natury. Żeby wyprodukować jedną tonę szkła, potrzebna jest do tego jedna tona piasku szklarskiego, głównego składnika, z którego w hucie wytapia się szklane przedmioty. Piasek jest surowcem powszechnie dostępnym w przyrodzie, ale jego wydobycie niszczy otaczające nas środowisko. Można tego uniknąć, wyrzucając zużyte szkło do zielonego pojemnika przy 8

11 naszym domu. Na niektórych osiedlach obok pojemnika zielonego stoi również biały. Wtedy do zielonego wrzucamy szkło kolorowe, a do białego szkło bezbarwne. Dzięki temu, że trafi ono do odpowiednich pojemników, może być później ponownie wykorzystane do produkcji szklanych opakowań. Jedna tona szklanej stłuczki pozwala zaoszczędzić blisko tonę piasku. Oszczędzamy też energię elektryczną aż o jedną czwartą. Czy wież że... szkło jest materiałem wielokrotnego użytku, a do tego może być przetwarzane w nieskończoność. Przy produkcji szkła w hucie z wykorzystaniem stłuczki zużywamy mniej węgla, a do środowiska naturalnego trafia mniej ścieków. Jednym słowem, same korzyści. Pamiętajmy więc o segregacji odpadów każdego dnia. Oblicza się, że w dużym polskim mieście codziennie na wysypiska śmieci wysyła się sto ciężarówek z odpadami, a gdyby usypać ją w jedną hałdę, byłaby ona długa na kilometr i osiągała wysokość dwa razy większą od Mount Everestu najwyższego szczytu na ziemi. 9

12 RECYKLING Odzyskiwanie zużytych puszek aluminiowych do produkcji nowych, albo też zupełnie innych wyrobów z aluminium, czy wykorzystanie stłuczki szklanej do produkcji szklanych opakowań nazywamy recyklingiem. Podobnie jak wykorzystywanie innych odpadów, takich jak papier czy plastik Recykling to po prostu częściowe lub całościowe wykorzystanie zużytych przedmiotów do produkcji nowych opakowań. W przypadku szkła jest ono w hucie ponownie wykorzystywane w całości do produkcji wyrobów szklanych. W przypadku starych pralek czy odkurzaczy wykorzystujemy tylko część zużytego przedmiotu do produkcji innych rzeczy. ZAPAMIĘTAJ recykling to proces polegający na powtórnym przetworzeniu surowców pozyskanych z odpadów w taki sposób aby wytworzyć z nich nowe produkty. Każde opakowanie nadające się do recyklingu ma symbol ekologiczny trzy strzałki tworzące trójkąt lub okrąg. Znak ten informuje nas, że z tego materiału, na przykład z aluminiowych puszek, można wyprodukować podobny produkt. Dwie strzałki zwrócone w przeciwną stronę można zobaczyć na opakowaniach wielokrotnego użytku. Są też symbole z przekreślonym koszem na śmieci. Opatrzone są nimi wyroby, które powinny trafiać do skupu surowców wtórnych lub do specjalnych punktów odbioru. Dotyczy to na przykład baterii. 10

13 Recykling pozwala nie tylko na ponowne wykorzystanie różnych produktów w przemyśle, na oszczędzanie energii i ochronę środowiska, ale także na mądre gospodarowanie naszymi zasobami naturalnymi, których ilość jest ograniczona. Plastik to jeden z produktów wytwarzanych z ropy naftowej, a na przykład przy produkcji samochodów wykorzystywany jest metal. Zasoby ropy i rud żelaza są ograniczone, są to tak zwane surowce nieodnawialne, których już za kilkadziesiąt lat może na ziemi zabraknąć. Dzięki recyklingowi wystarczy nam tych surowców na dłużej, a przecież są one niezbędne także do produkcji energii, jak w przypadku ropy naftowej czy węgla. I rzecz najważniejsza: recykling służy ochronie środowiska naturalnego. Jeśli chodzi o papier, powszechnie używany w naszym codziennym życiu, jego recykling wpływa na oszczędzanie zasobów leśnych, których odtwarzanie trwa dziesiątki, a nawet setki lat. Można powiedzieć, że gdybyśmy w stu procentach przetwarzali całe wyprodukowane szkło, to wydobycie piasku niezbędnego do jego produkcji spadłoby wielokrotnie. A dzięki stuprocentowemu przetwarzaniu zużytego papieru i tektury moglibyśmy znacząco obniżyć liczbę wycinanych drzew. I tak się dzieje w niektórych krajach, gdzie recykling jest stosowany powszechnie. W Polsce nadal jeszcze musimy uczyć się mądrego gospodarowania odpadami. ZAPAMIĘTAJ nasze domowe odpady segregowane można ponownie przetworzyć w procesie recyklingu. Najskuteczniej przetwarza się w ten sposób: szkło, papier, metal, plastik i odpady organiczne. 11

14 ALUMINIUM Ciekawostki... jedna puszka aluminiowa rozkłada się 100 lat. Dziś, już na całym świecie w powszechnym użyciu są aluminiowe puszki. Wypierają z rynku opakowania szklane, są wygodne, nie tłuką się, i są lekkie. Obliczono, że na całym świecie rocznie zużywa się około 180 miliardów puszek. To liczba trudna do wyobrażenia. Wynika z niej, że każdy mieszkaniec ziemi zużywa rocznie co najmniej 25 puszek z aluminium. Gdyby te 180 miliardów puszek ustawić w szeregu jedną po drugiej, to utworzyłyby pas o długości 27 milionów kilometrów. To odległość siedem razy większa od tej, jaka dzieli Księżyc od Ziemi. Aluminium ma szczególne właściwości. Można je w nieskończoność przetwarzać i nic nie traci na swojej jakości. Dlatego jest tak cenne i poszukiwane. Jest drugim na świecie najczęściej używanym metalem w przemyśle. Wykorzystuje się je w produkcji samochodów i sprzętu gospodarstwa domowego. Ciekawostki... w Polsce każdego roku zużywa się 400 milionów aluminiowych puszek. Recykling aluminium jest niezwykle ważny ponieważ: wytwarzanie tego metalu to proces niezwykle szkodliwy dla środowiska, do którego zużywa się bardzo dużo energii. Drugi powód to fakt, 12

15 że aluminium produkowane jest z surowca, którego zasoby są bardzo ograniczone. Recykling aluminium to zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza o 95 procent, wód o 97 procent, a oszczędność energii to 95 procent. Jednym słowem, odzyskiwanie aluminium jest konieczne. Pojemniki na aluminium są koloru czerwonego, ale na razie rzadko można je spotkać przed domami. Jeśli już są, to pamiętajmy, że puszki powinniśmy zgnieść przed wrzuceniem do pojemnika. Warto też wiedzieć, że aluminium można również sprzedać w punkcie skupu. ZAPAMIĘTAJ zanim wyrzucisz puszkę aluminiową zgnieć ją, wtedy będzie zajmować mniej miejsca. Jak się jednak okazuje, w Polsce odzyskiwanie aluminium stoi na wysokim poziomie. Dwie trzecie tego metalu obecnego w różnych produktach trafia ponownie do przerobu. Ciekawe, czy Wasi rodzice wiedzą, z czego produkuje się aluminium. Materiał, z którego powstaje ten cenny metal, to boksyt. Jego największe złoża znajdują się w Australii i Ameryce Południowej. Czy wież że... aluminium jest surowcem który można w nieskończoność przetwarzać w procesie recyklingu. 13

16 ODPADY ORGANICZNE Czy wież że... odpady organiczne to pozostałości po produktach spożywczych (warzywa, owoce), fragmenty roślin (np. skoszona trawa, zgrabione liście). Odpady dzielimy na organiczne i nieorganiczne. Nieorganiczne to szkło, metale, papier czy chemikalia. Większość z nich nadaje się do ponownego wykorzystania, czyli do recyklingu. Odpady organiczne to przede wszystkim resztki jedzenia, które wrzucamy do kosza na śmieci. Skórki ziemniaków czy owoców, pestki, liście z warzyw czy roślin, wszystkie te niezjedzone przez nas resztki żywności są odpadami organicznymi, które ulegają naturalnemu, dość szybkiemu rozkładowi i nie są groźne dla środowiska. Dlatego jeśli mamy swój przydomowy ogródek, odpady takie możemy składować w drewnianej skrzyni bez dna i uzyskać z nich naturalny nawóz, który nazywamy kompostem. Możemy go używać do nawożenia roślin w naszym ogrodzie, gdyż dostarczają im cennych składników wpływających na ich rozwój. W Polsce tylko niewielka część odpadów organicznych przeznaczona jest na kompost. W takich krajach jak Dania Czy wież że... kompost to nawóz powstały w wyniku rozkładu odpadów organicznych. 14

17 czy Szwajcaria na kompost trafia ich od 60 do 80 procent. Przyroda z odpadami organicznymi radzi sobie sama odpady organiczne rozdrabniane przez drobne organizmy żyjące w glebie, takie jak robaki. Łatwo więc zauważyć, że przyroda ze swoimi odpadami radzi sobie doskonale sama. Jedynie my, ludzie, codziennie produkujący miliony ton odpadów organicznych, musimy sobie z nimi radzić i je odpowiednio segregować. Ale innego wyjścia nie ma. Jeżeli odpady organiczne składujemy w specjalnych pojemnikach bez dostępu powietrza, wytwarza się wtedy gaz o nazwie metan. Gaz ten można wykorzystać do ogrzewania lub produkcji prądu elektrycznego. Sposobów wykorzystania odpadów organicznych jest wiele. Można je też unieszkodliwiać w spalarniach, uzyskując w zamian energię do ogrzewania mieszkań. Pamiętajmy o tym, że w Polsce jedna trzyosobowa rodzina rocznie produkuje prawie tonę śmieci. To tyle, ile waży średniej wielkości samochód. Ciekawostki... w Polsce tylko 2% odpadów komunalnych jest kompostowana (przetwarzana na nawóz). Dla porównania w Dani, Szwecji czy Szwajcarii kompostuje się 60-80% odpadów. 15

18 PAPIER 16 Ciekawostki... chusteczka higieniczna rozkłada się 3 miesiące, a bilet do kina 5 miesięcy ZAPAMIĘTAJ wyrzucając do niebieskiego pojemnika stary niepotrzebny zeszyt wyciągnij z niego zszywki. Do tego pojemnika wrzucamy tylko papier. Oblicza się, że do wyprodukowania stu kilogramów papieru potrzebne są dwa średniej wielkości drzewa. 100 kilogramów papieru to kartki z bloku rysunkowego ułożone jedna na drugiej od podłogi do sufitu. Drzewo, które daje nam surowiec do produkcji papieru, osiąga wysokość nawet kilkudziesięciu metrów i wytwarza w ciągu roku tlen niezbędny do życia dla 10 osób. Chcę przez to wszystkim niedowiarkom powiedzieć, że każda gazeta odłożona na makulaturę, wszystkie wkładki papierowe i reklamowe z gazet wrzucone do niebieskiego pojemnika na papier to oszczędzanie wycinki naszych lasów i więcej tlenu w powietrzu, którym oddychamy. Pamiętajmy, że niebieski pojemnik służy do gromadzenia w nim papieru. Możemy oczywiście odwieźć makulaturę do punktu skupu, albo zbierać ją razem w klasie przez dłuższy czas, a pieniądze ze sprzedaży makulatury przeznaczyć na zorganizowanie jakiejś ciekawej wycieczki. Jeśli w ciągu roku każdy z Was odłoży 50 kilogramów niepotrzebnych gazet i czasopism,

19 czyli stos o wysokości około półtora metra, to jedna klasa może uratować w ten sposób 20 drzew. Mało? A jeśli zrobią to uczniowie tysięcy szkół w całej Polsce, to uratujemy setki tysięcy drzew. Odkładając papier do niebieskiego pojemnika na osiedlu, chronimy nie tylko lasy. Oszczędzamy także energię i chronimy całe nasze środowisko. Papier jest wytwarzany w zakładach papierniczych, czyli papierniach. Do jego produkcji zużywamy bardzo dużo energii elektrycznej i wody. Wytwarzając papier z makulatury, zużywamy trzykrotnie mniej energii, oszczędzamy wodę i unikamy odprowadzania wielu szkodliwych substancji w postaci ścieków. Same korzyści! Ciekawostki... stos papieru o wysokości 125 cm przeznaczony do recyklingu pozwala uratować 6m sosnę. Dlatego papier nie może trafiać na wysypiska śmieci. W krajach, gdzie od dawna segregacja odpadów jest popularna i powszechna, blisko jedna trzecia nowych artykułów papierowych pochodzi z makulatury. Produkuje się z niej papier toaletowy, opakowania na jajka, karton, a z papieru odzyskiwanego z biur także codzienne gazety. 17

20 ELEKTROŚMIECI 18 ZAPAMIĘTAJ elektrośmieci nie wolno wyrzucać do zwykłego kosza na śmieci. Grozi za to grzywna nawet do 5000 złotych. Dziś niemal w każdym mieszkaniu są takie urządzenia codziennego użytku, jak telewizor, pralka, lodówka, toster, żelazko, wiertarka, komputer, mogę wyliczać w nieskończoność. Wszystkie one są nam potrzebne do życia, choć kiedyś przecież ich nie było. Ale żyjemy w nowoczesnym świecie i otacza nas wiele nowoczesnych przedmiotów. Ale te wszystkie nowoczesne urządzenia kiedyś się zużywają, albo psują tak, że już nie opłaca się ich naprawiać. Z czasem też pojawiają się nowe modele komputerów czy telewizorów i rodzice wymieniają je na nowszy, lepszy sprzęt. No i wtedy te wszystkie cuda techniki zamieniają się w elektrośmieci, których musimy się jakoś pozbyć. Bez wzgldu na to gdzie mieszkacie możecie być pewni, że kilka razy w roku, w określonym dniu, będzie jeździł samochód, który zabierze stare domowe sprzęty i wywiezie je do ponownego przetworzenia.

21 Wszystkie metalowe i plastikowe elementy pralek czy odkurzaczy nadają się do ponownego przetworzenia. Także stare meble możemy zostawić w odpowiednim dniu i zabierze je sprzed śmietnika samochód. Jeśli mieszkamy w miejscu, gdzie nie odbiera się zużytego sprzętu domowego, możemy sami dostarczyć go do punktu zbiórki elektrośmieci. Ponadto duże sklepy zbierają albo nawet skupują nasze domowe elektrośmieci, często oferując nawet w zamian niższą cenę za nowy sprzęt, który u nich kupimy. Jest to korzystne i dla nas, i dla właścicieli sklepu. My mamy nowy telewizor za niższą cenę, sklep zbiera elektrośmieci, a potem sprzedaje je do ponownego wykorzystania. Czy wież że... elektrośmieci można oddać bezpłatnie do punktu zbierania elektrośmieci lub w sklepie ze sprzętem elektronicznym. 19

22 LEKI ZAPAMIĘTAJ Wyjście jest jedno. Stare, przeterminowane lub niepotrzebne już nam leki odkładamy i zanosimy do apteki. Apteki prowaprzeterminowane leki należy wyrzucić do specjalnego pojemnika znajdującego się w aptece lub w przychodni zdrowia. Nikt nie lubi chorować. Taki organizm jak mój, zbudowany z samego plastiku, jest odporny na większość chorób. Plastiku nigdy nie boli gardło i głowa. Ale i Wy, i Wasi rodzice od czasu do czasu chorujecie, choć życzę Wam, żebyście w ogóle nie chorowali. Ale kiedy dopadnie Was grypa albo angina, potrzebne są leki. Okazuje się, że każdy mieszkaniec Polski kupuje rocznie ponad 30 opakowań różnych leków. Większość z nich zużywa, ale często w naszych szufladach zostaje część niewykorzystanych leków i leżą tam latami, aż upłynie ich termin ważności. Wtedy wyrzucenie takich leków na śmietnik staje się szczególnie niebezpieczne, ponieważ w wielu przeterminowanych tabletkach znajdują się szkodliwe substancje, które po przedostaniu się do wody czy do gleby mogą poważnie zanieczyścić środowisko, a taka zanieczyszczona woda lub gleba może być groźne dla naszego zdrowia. 20

23 dzą odbiór zużytych leków, które są następnie zabierane przez specjalistyczne firmy zajmujące się ich utylizacją, czyli spalaniem w bardzo wysokiej temperaturze. To jedyna droga, by uniknąć niebezpiecznego zanieczyszczenia środowiska. W Polsce od wielu lat są już niewielkie spalarnie odpadów medycznych działające przy szpitalach, ponieważ część z nich może być nawet groźnym nośnikiem chorób zakaźnych. Trzeba je więc bezpowrotnie unieszkodliwić. Oczywiście likwidacja starej domowej apteczki to na razie nie jest zadanie dla was, ale dla waszych rodziców. Dlatego nie powinni się na was obrazić, jeśli im powiecie, żeby w odpowiedni sposób pozbywali się starych, niepotrzebnych leków. ZAPAMIĘTAJ przeterminowanych leków nie wolno wyrzucać do zwykłego pojemnika na śmieci ponieważ mogą one przyczynić się do zatrucia wody, gleby oraz wywołać choroby u zwierząt. 21

24 BATERIE Ciekawostki... jedna mała bateria z zegarka elektronicznego wyrzucona w lesie może zatruć 1m3 gleby i aż 400 litrów wody. Są odpady domowe, których nie wolno wyrzucać na śmietnik lub mieszać z innymi. Należą do nich powszechnie używane przez nas baterie. Są obecne w każdym domu. W pilocie do telewizora, w telefonach komórkowych, w zabawkach czy w zegarkach. Są różnej wielkości i mają różne kształty, ale jedną cechę mają wspólną. Wewnątrz nich znajdują się tak zwane metale ciężkie, które po przedostaniu się na wysypisku śmieci do wody czy do gleby są bardzo niebezpieczne dla naszego zdrowia. Jeśli trafią one do środowiska, mogą nawet wywołać u ludzi poważne i przewlekłe choroby. Dlatego już w domu musimy oddzielać baterie od innych odpadów. Bateria po wyczerpaniu się energii jest jednym z najniebezpieczniejszych odpadów we współczesnym świecie. Dlatego zużyte trafiają do specjalnych pojemników ustawionych w sklepach, biurach oraz różnych urzędach, nawet w budynku Sejmu, w Warszawie. Dopiero z tych miejsc są zabierane przez firmy, które zajmują się ich recyklingiem, czyli 22

25 ponownym wykorzystaniem. Bo choć zawierają szkodliwe substancje, mogą być znowu wykorzystane do produkcji w przemyśle. W sortowni baterie są dzielone według ich różnego składu oraz przydatności do produkcji innych wyrobów lub nowych baterii. Dobrze jest pamiętać o tym, że coraz częściej korzystamy w naszych domach z baterii wielokrotnego użytku, tak jak w przypadku telefonów komórkowych. Ale także tak zwane popularne baterie paluszki są produkowane w wersji, która pozwala na ładowanie ich od stu do tysiąca razy. Wpływa to również na ochronę środowiska. Kiedy więc przyjdzie nam do głowy wyrzucić baterie z aparatu taty, bo nie chce robić zdjęć, to zapytajmy najpierw, czy są to zwykłe baterie, czy tak zwane akumulatorki. Czy wież że... baterie i akumulatory to odpady niebezpieczne, ponieważ zawierają w sobie metale ciężkie takie jak: kadm, ołów i rtęć. Najważniejsze, by żadna bateria nie trafiła do kosza w domu lub na wysypisko śmieci. Jedna mała bateria z zegarka elektronicznego potrafi zatruć nawet 400 litrów wody. To co najmniej 40 wiader wody. Nie ma więc miejsca na zapominanie i pozbywanie się zużytych baterii razem z innymi odpadami. 23

26 ŻARÓWKI 24 ZAPAMIĘTAJ żarówki energooszczędne i świetlówki należy wyrzucać do specjalnych przeznaczonych na nie pojemników lub oddać je w punkcie zbiórki elektrośmieci. Na pewno zauważyliście, że w naszych domach pojawiły się już żarówki oszczędzające energię elektryczną i środowisko naturalne. Tradycyjne żarówki będą wycofywane ze sprzedaży. Tych o dużej mocy 60, 100 i więcej watów już nie można kupić w sklepie. Stało się tak, ponieważ w całej Europie wprowadzane jest oświetlenie, które daje dużo światła, ale pobiera za to znacznie mniej prądu niż to starego typu. Tradycyjne żarówki tylko 5 procent pobieranej energii przetwarzały na światło. Pozostałą część zamieniały na ciepło. Do 2016 roku wszystkie żarówki starego typu mają być wymienione na energooszczędne. Są one trwalsze i przede wszystkim pobierają znacznie mniej energii, dzięki czemu oszczędzamy surowce używane do ich produkcji. 90 % popularnych świetlówek nadaje się do ponownego wykorzystania, czyli do recyklingu.

27 Powinniśmy je jednak osobno składować, ponieważ niektóre składniki tych żarówek wymagają unieszkodliwienia, czyli utylizacji. Powoli się żegnamy z tradycyjną żarówką w kształcie bańki. W niektórych sklepach są już pojemniki, w których możemy zostawić energooszczędne żarówki, które przestały świecić. Ja osobiście wolę światło, jakie daje słońce. Nic go nie zastąpi. I gdyby nie to światło ze słońca, na ziemi w ogóle nie byłoby życia. ZAPAMIĘTAJ żarówki energooszczędne i świetlówki nie są niebezpieczne dla środowiska póki są szczelnie zamknięte i całe. Natomiast z potłuczonej żarówki energooszczędnej do środowiska uwalnia się bardzo szkodliwa rtęć. Dlatego nie wolno tłuc świetlówek. 25

28 PODSUMOWANIE I to koniec opowieści o segregacji odpadów z Waszym plastikowym liściem Odpadkiem. Codzienna segregacja odpadów stała się już zwyczajem w większości naszych domów. Nie zawsze jeszcze wystawione są przed domami odpowiednie pojemniki na poszczególne odpady, ale takich miejsc jest coraz mniej. W naszym kraju już blisko 15 procent wszystkich odpadów komunalnych jest segregowane. Odpady te, jak na przykład szkło, papier, aluminium czy plastik, są ponownie przetwarzane i wykorzystywane do produkcji nowych rzeczy. Recykling, czyli wykorzystanie odpadów, jest ważnym elementem naszej walki o czyste środowisko i oszczędzanie energii. Tysiące drzew, które mogą dalej rosnąć w lesie, miliony ton piasku, który zaoszczędzimy dzięki ponownemu wykorzystaniu stłuczki do produkcji szkła, czy wreszcie miliardy plastikowych butelek na całym świecie, które trafiają do przerobu, to dla nas jedyne wyjście. Na ziemi żyje coraz więcej ludzi, którzy zużywają coraz więcej różnych opakowań. Jeśli nie zatrzymamy wzrostu zużycia plastiku, papieru, aluminium, szkła, za kilkadziesiąt lat może zabraknąć surowców do ich produkcji. Na razie mieszkańcy Polski i całej Europy coraz lepiej rozumieją, że bez segregacji odpadów nie będzie czystej przyrody i czystego powietrza. Dziś niemal każdy odpadek jest pożyteczny. Ja też. Czekam więc, aż mnie przetworzą na plastikową różę, wtedy może poznam w wazonie jakąś koleżankę... 26

29 SZKŁO BEZBARWNE SZKŁO KOLOROWE Makulatura Plastik Metal Wrzucamy do takiego pojemnika - butelki szklane po napojach i żywności - butelki po napojach alkoholowych - szklane opakowania po kosmetykach - butelki i słoiki szklane po napojach i żywności - butelki po napojach alkoholowych - szklane opakowania po kosmetykach - gazety i czasopisma - papier szkolny i biurowy - zeszyty - książki w miękkich okładkach lub z usuniętymi twardymi okładkami - torebki papierowe - tekturę - butelki PET - plastikowe zakrętki - plastikowe torebki, worki, reklamówki - kubki, tacki opakowania po produktach spożywczych - folie opakowaniowe i naczynia jednorazowe - puszki po napojach - puszki po konserwach - drobny złom żelazny i metale kolorowe - kapsle nie wrzucamy do takiego pojemnika - szkła stołowego - nakrętek korków kapsli - porcelany i ceramiki - luster - szkła okiennego - żarówek i świetlówek - reflektorów - doniczek - szkła okularowego - szyb samochodowych - szkła stołowego - nakrętek korków kapsli - porcelany i ceramiki - luster - szkła okiennego - świetlówek i żarówek - witraży - reflektorów - doniczek - szkła okularowego - szyb samochodowych - zabrudzonego i tłustego papieru - papieru z folią - kartonów po mleku i napojach - faktury, paragonów - pieluch jednorazowych - papierów higienicznych - worków po cemencie, wapnie - tapet - butelek i pojemników z zawartością - butelek i pojemników po olejach (spożywczych, chłodniczych, silnikowych) - opakowań po lekach - butelek po płynach chłodniczych - opakowań po klejach i rozpuszczalnikach. - styropianu - opakowań po aerozolach - puszek po farbach i lakierach - zużytych akumulatorów i baterii Pamiętaj nie tłucz szkła przed wrzuceniem do pojemnika, wrzucaj czyste i puste opakowania. nie tłucz szkła przed wrzuceniem do pojemnika, wrzucaj czyste i puste opakowania. usuń zszywki z zeszytów, oraz metalowe i plastikowe elementy opakowania. wrzucaj czyste opakowania i zgnieć butelki przed wrzuceniem. przed wrzuceniem zgnieć aluminiowe puszki. 27

30 1 Labirynt Znajdź właściwą drogę w labiryncie, od szklanych butelek do białego pojemnika na szkło. 28

31 2 Rebus Rozwiąż dwa rebusy i wpisz rozwiązanie. 29

32 3 Wykreślanka W poniższym diagramie odnajdź wszystkie ukryte w nim wyrazy. Po znalezieniu wyrazów z pozostałych liter odczytaj hasło. Hasło należy odczytywać kolejno rzędami, od lewej do prawej. Słowa ukryte w diagramie: aluminium, apteka, baterie, biały, biologia, butelka, ekoasy, ekologia, elektrośmieci, karton, las, leki, makulatura, metal, nawóz, niebieski, odpadek, papier, plastik, przyroda, recykling, segregacja, spalarnia, szkło, śmieci, środowisko, tapeta, utylizacja, zielony, ziemia, żarówka, żółty. 30

33 4 Rozrzucanka Przejdź przez rozrzucankę zgodnie z alfabetyczną kolejnością liter. Pola w których znajdują się litery powinny się ze sobą stykać. Z pozostałych liter odczytaj hasło. Hasło należy odczytywać kolejno rzędami, od lewej do prawej. 31

34 5 Krzyżówka 1. Tam składowane są śmieci 2. Kolor pojemnika, do którego wrzucamy papier 3. Proces przetwarzania surowców wtórnych (posegregowanych odpadów) 4. Odpady to np. obierki z ziemniaków. 5. Przeterminowane zanosimy do apteki. 6. Przed wyrzuceniem butelki PET czy puszki po napojach należy ją, aby zajmowała mniej miejsca. 7. Z niego robione są puszki na napoje. 8. Inaczej unieszkodliwianie śmieci najczęściej w procesie spalania. 9. Kolor pojemnika przeznaczonego na szkło kolorowe. 10. Wyrzucamy go do żółtego pojemnika. 11. Kolor pojemnika przeznaczonego na szkło bezbarwne. 12. Żyją w lesie np. sarny, dziki, jelenie. 32

35 uwaga konkurs Weź udział w konkursie! Wygraj super nagrody! Ułóż hasło konkursowe z rozwiązań zagadek. Hasło konkursowe składa się z kolejno ułożonych rozwiązań zagadek nr: 2, 3, 4 i 5. rozwiązanie zagadki nr 2 rozwiązanie zagadki nr 3 rozwiązanie zagadki nr 4 rozwiązanie zagadki nr 5 Prawidłowe odpowiedzi można nadsyłać na kartkach pocztowych do roku, na adres Agencja Create Event, ul. Okulickiego 77d/6, Szczecin z dopiskiem Eko Krzyżówka Łamigłówka. Decyduje data stępla pocztowego. Na kartce pocztowej należy wpisać hasło konkursowe oraz Imię Nazwisko i wiek uczestnika konkursu oraz Imię Nazwisko adres i nr telefonku kontaktowego opiekuna uczestnika konkursu. Szczegóły i regulamin konkursu na stronie Hasło konkursowe: TU WPISAĆ HASŁO KONKURSOWE Nadawca: Krzyś Kowaliski 10 lat Jan Kowalski ul. Ekologiczna Warszawa tel Agencja Create Event ul. Okulickiego 77d/ Szczecin Eko KrzyŻówka łamigłówka 33

36 Realizator EkoAsy kampania edukacyjno-informacyjna dla dzieci z modułami dedykowanymi dzieciom niepełnosprawnym Agencja Create Event ul. Okulickiego 77D/6, Szczecin tel , Dofinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Partnerzy Patronat Dolnośląski Kurator Oświaty Kujawsko-Pomorski Kurator Oświaty Lubuski Kurator Oświaty Wielkopolski Kurator Oświaty Zachodniopomorski Kurator Oświaty Patronat medialny