DIAGNOZY SŁUŻĄCE WYZNACZENIU OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI

Transkrypt

1 DIAGNOZY SŁUŻĄCE WYZNACZENIU OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY JORDANÓW Jordanów, 2016 rok

2 S t r o n a 2 Spis treści 1. Wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji zastosowane metody i zakres wykonanych analiz Charakterystyka gminy Jordanów Główne tendencje demograficzne w gminie Jordanów Analiza negatywnych zjawisk w sferze społecznej gminy Jordanów Ubóstwo oraz główne powody korzystania z pomocy społecznej Bezrobocie Przestępczość i bezpieczeństwo Kapitał społeczny Edukacja Analiza negatywnych zjawisk w pozostałych sferach na obszarze gminy Jordanów Sfera gospodarcza stan lokalnej gospodarki i przedsiębiorczości Sfera techniczna stan lokalnych budynków komunalnych oraz dostęp do komunalnej infrastruktury technicznej Sfera środowiskowa stan i jakość środowiska w gminie Jordanów Sfera przestrzenno-funkcjonalna Koncentracja zjawisk kryzysowych i wyznaczony obszar zdegradowany Obszar rewitalizacji charakterystyka i granice Spis rysunków Spis tabel Spis wykresów Załącznik 1.Zestawienie zjawisk kryzysowych zidentyfikowanych w sołectwach gminy Jordanów... 46

3 S t r o n a 3 1. Wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji zastosowane metody i zakres wykonanych analiz Przedstawiona w niniejszym dokumencie diagnoza społeczno-gospodarcza gminy Jordanów opracowana została w celu wyznaczenia na jej terenie obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji. W toku prac analitycznych wykorzystane zostały dane pochodzące ze statystyki publicznej (przede wszystkim Bank Danych Lokalnych GUS) oraz znajdujące się w posiadaniu Urzędu Gminy w Jordanowie. Materiały i informacje te posłużyły za podstawę do sporządzenia analiz przestrzennych, które umożliwiają precyzyjne zlokalizowane głównych obszarów koncentracji problemów (społecznych, gospodarczych, środowiskowych, przestrzennofunkcjonalnych oraz technicznych) oraz zjawisk kryzysowych na terenie gminy. Wykorzystane dane zobrazowane zostały w układzie dynamicznym, umożliwiającym wykazanie podstawowych trendów rozwojowych. W diagnozie posłużono się możliwie najbardziej aktualnymi danymi statystyki publicznej. Prezentowane dane dotyczą okresu lat /15 (w zależności od dostępności danych). Analizy przestrzenne rozkładu zjawisk kryzysowych dokonane zostały na poziomie sołectw. Przyjęto ponadto założenie, że stanowić będą one uzupełnienie i doprecyzowanie skali problemów obserwowalnych na terenie gminy. W myśl art. 9 ust. 1 Ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, poszukiwano przede wszystkim obszarów znajdujących się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych (w szczególności bezrobocia, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego uczestnictwa w życiu publicznym lub kulturalnym). Następnie przeprowadzono analizę współwystępowania negatywnych zjawisk: gospodarczych w szczególności niski stopień przedsiębiorczości, słaba kondycja lokalnych przedsiębiorstw, środowiskowych w szczególności przekroczenie standardów jakości środowiska, obecność odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska, przestrzenno-funkcjonalnych w szczególności niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej zły stan techniczny, brak dostępu do podstawowych usług lub ich niska jakość, niedostosowanie rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niski poziom obsługi komunikacyjnej, niedobór lub niska jakość terenów publicznych, technicznych w szczególności degradacja stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz niefunkcjonowanie rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. Na wyznaczonym w ten sposób obszarze zdegradowanym przeprowadzono następnie pogłębioną analizę problemów społecznych oraz pozostałych zidentyfikowanych zjawisk kryzysowych z innych sfer w celu wyznaczenia obszaru rewitalizacji.

4 S t r o n a 4 2. Charakterystyka gminy Jordanów Gmina Jordanów jest gminą wiejską, położoną w południowo-zachodniej części województwa małopolskiego, w powiecie suskim. Jej obszar podzielony jest przez znajdującą się w centralnej części gminę miejską Jordanów, będącą siedzibą władz samorządowych. Od północnegozachodu gmina sąsiaduje z gminą Maków Podhalański (powiat suski), od południowego zachodu z gminą Bystra-Sidzina (powiat suski), od wschodu z gminą Lubień (powiat myślenicki), a od południa z gminami Spytkowice i Raba Wyżna (powiat nowotarski). Rysunek 1. Położenie gminy Jordanów na tle województwa małopolskiego i powiatu suskiego Źródło: Gmina Jordanów położona jest w bezpośredniej bliskości drogi ekspresowej S7 (popularna Zakopianka ) oraz drogi krajowej nr 28, łączącej Zator (województwo małopolskie) z granicą państwa z Ukrainą w miejscowości Medyka (województwo podkarpackie). Przez tereny gminy prowadzą szlaki turystyczne w kierunku Turbacza, Lubonia, Koskowej Góry, a także Okrąglicy. Poprzez Halę Krupową dotrzeć można aż do Babiej Góry - najwyższego szczytu w Beskidzie Żywieckim. Rysunek 2. Mapa gminy Jordanów Całkowita powierzchnia gminy Jordanów wynosi ha. Składają się na nią sołectwa: Łętownia, Naprawa, Osielec, Toporzysko oraz Wysoka. Gmina położona jest na pograniczu Beskidu Średniego oraz Beskidu Wyspowego w przedziale wysokości od 397 do 859 m n.p.m. Teren gminy zaliczyć można do terenów górskich. Miejscowości położone są na różnych wysokościach i w zróżnicowanych formach topograficznych, tj. zarówno w dolinach poprzecinanych potokami i rzeką Skawą, jak też Źródło: Urząd Gminy w Jordanowie na wododziałach i zboczach poszczególnych pasm górskich. Ze względu na górzyste ukształtowanie terenu oraz wynikającą z niego niską urodzajność ziem, mieszkańcy gminy wykształcili bogate tradycje związane z rzemiosłem oraz drobnym handlem.

5 S t r o n a 5 3. Główne tendencje demograficzne w gminie Jordanów Według danych Urzędu Gminy w Jordanowie na koniec 2015 roku, gminę Jordanów zamieszkiwały osoby. W analizowanym okresie obserwowalny jest ciągły wzrost liczby mieszkańców w stosunku do roku bazowego (2011) ich liczba zwiększyła się o 120 osób (wzrost o 1,1%). Wykres 1. Zmiana liczby ludności w gminie Jordanów w latach ,4% ,3% ,3% 0,1% % 0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Jordanowie Pozytywne tendencje dotyczące liczby mieszkańców w całej gminie obserwowalne są także w zdecydowanej większości sołectw. Najwyższy wzrost liczby ludności w analizowanym okresie odnotowano w sołectwie Łętownia wzrost o 111 osób w stosunku do 2011 roku (4,1%). Jedynym sołectwem, w którym zaobserwowano spadek liczby mieszkańców jest sołectwo Osielec, w którym ich liczba spadła o 34 osoby (-1,1%). Dane dotyczące zmian liczby mieszkańców w analizowanym okresie przedstawione zostały w poniższej tabeli. Tabela 1. Zmiana liczby ludności w sołectwach gminy Jordanów w latach Nazwa sołectwa dynamika zmian Liczba mieszkańców w latach: Zmiana w stosunku do roku bazowego (2011) Zmiana % w stosunku do roku bazowego (2011) Łętownia ,1% Naprawa ,4% Osielec ,1% Toporzysko ,0% Wysoka ,7% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Jordanowie W poszukiwaniu szczegółowych informacji o przyczynach rosnącej liczby mieszkańców gminy, analizie poddano wskaźniki z zakresu przyrostu naturalnego i migracji. W analizowanym okresie obserwowalny jest postępujący spadek wartości wskaźnika przyrostu naturalnego na mieszkańców. W latach odnotowano spadek z 5,1 do 2,2, by w roku kolejnym wartość wskaźnika powróciła do stanu z 2012 roku (3,2 ). W 2015 roku odnotowano kolejny spadek przyrostu naturalnego jego wartość osiągnęła najniższy wynik w analizowanym okresie (1,8 ). Pomimo negatywnych tendencji dotyczących przyrostu naturalnego, na obszarze gminy Jordanów wciąż obserwowalna jest przewaga liczby urodzeń nad liczbą zgonów, która stymuluje pozytywny proces zwiększania się liczby mieszkańców. Wskaźniki przyrostu naturalnego są korzystniejsze niż w przypadku województwa małopolskiego i powiatu suskiego średni przyrost naturalny z lat (3,1 ) był wyższy niż średnia dla Małopolski (1,3 ) oraz powiatu suskiego (0,7 ).

6 S t r o n a 6 Wykres 2. Przyrost naturalny w gminie Jordanów w latach (lewa strona) oraz jego wartość przeciętna na tle województwa małopolskiego i powiatu suskiego. 15,0 10,0 5,0 0,0 13,2 8,1 6,0 6,0 5,1 12,2 11,1 8,9 8,9 7,3 3,2 2,2 10,5 11,1 9,3 7,3 5,1 4,9 3, małżeństwa na 1000 ludności urodzenia żywe na 1000 ludności zgony na 1000 ludności Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Pozytywnym tendencjom dotyczącym przyrostu naturalnego na obszarze gminy Jordanów towarzyszą obserwowalne negatywne trendy w zakresie migracji. Według danych BDL GUS na koniec 2014 roku saldo migracji na 1000 mieszkańców gminy Jordanów wynosiło -0,2, co było wynikiem korzystniejszym niż w przypadku powiatu suskiego (-0,4 ), jednakże zdecydowanie gorszym niż w przypadku Małopolski (0,9 ). Wykres 3. Saldo migracji na 1000 mieszkańców w latach w gminie Jordanów, województwie małopolskim i powiecie suskim (lewa strona) oraz liczba wymeldowań poza obszar gminy w podziale na sołectwa gminy Jordanów w latach (prawa strona). 1,8 MAŁOPOLSKIE Powiat suski Jordanów 0,7 1,3 3,1 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0 1,8 1,3 1,1 0,8 0,9 0,3 0,2 0,3-0,2-0,3-0,7-0, MAŁOPOLSKIE Powiat suski Jordanów Łętownia Naprawa Osielec Toporzysko Wysoka Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS oraz Urzędu Gminy w Jordanowie Jednocześnie od 2012 roku odnotowywany jest wyraźny spadek wartości wskaźnika migracji na 1000 mieszkańców z 1,8 w 2012 roku do 0,3 w 2013 roku, by w końcu osiągnąć wartość ujemną w 2014 roku (-0,2 ). Dane Urzędu Gminy w Jordanowie za 2015 rok potwierdzają dodatkowo negatywną tendencję w tym obszarze. We wszystkich sołectwach wzrosła liczba wymeldowani poza gminę w stosunku do roku poprzedniego jednocześnie liczba wymeldowani w 2015 roku jest znacznie wyższa od liczby wymeldowani z roku bazowego (2011). W całym analizowanym okresie najwyższą liczbę wymeldowani odnotowano w sołectwie Osielec, które jest jednocześnie jedynym sołectwem gminy Jordanów, w którym spada liczba ludności. Szczególnie istotnym elementem analizy zjawisk demograficznych w danej społeczności jest także rozpoznanie struktury ludności ze względu na funkcjonalne grupy wieku.

7 S t r o n a 7 Analiza pozwala stwierdzić, że na obszarze gminy Jordanów obserwowalny jest postępujący proces starzenia się społeczeństwa od 2011 roku systematycznie wzrasta odsetek osób w wieku poprodukcyjnym (60/65+ lat); z 14,3% ogółu ludności do 15,9%. Jednocześnie obserwowalny jest wzrost odsetka osób w wieku produkcyjnym (18-59/64 lata) udział tej grupy osób w ogóle mieszkańców gminy wynosił 61,5% w 2011 roku wobec 62,2% w 2015 roku. Zmianom tym towarzyszy spadek liczby osób w wieku przedprodukcyjnym, czyli do 17 roku życia. W 2011 roku stanowili oni 24,2% wszystkich mieszkańców, natomiast w 2015 roku 21,9% ogółu. Wykres 4. Zmiana struktury ludności według ekonomicznych grup wieku w gminie Jordanów w latach (lewa strona) oraz struktura ludności w sołectwach gminy Jordanów w 2015 roku (prawa strona) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 14,3% 14,7% 15,0% 15,4% 15,9% 61,5% 61,7% 62,1% 62,3% 62,2% 24,2% 23,6% 22,8% 22,3% 21,9% % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 17,0% 15,2% 32,1% 14,2% 17,8% 60,3% 62,4% 62,4% 62,0% 62,6% 22,6% 22,4% 5,4% 23,4% 20,2% poprodukcyjny (60+/65+) poprodukcyjny (60/65+ lat) produkcyjny (18-59/64 lata) produkcyjny (18-59/64 lata) przedprodukcyjny (0-17 lat) przedprodukcyjny (0-17 lat) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS oraz Urzędu Gminy w Jordanowie Proces starzenia się społeczeństwa właściwy jest także dla wszystkich sołectw gminy Jordanów. W 2015 roku zaobserwować można w sołectwie Toporzysko, gdzie udział osób w wieku poprodukcyjnym wynosił zaledwie 14,2%, a więc był niższy niż średnia dla całej gminy. Sołectwem najbardziej narażonym na negatywne efekty starzenia się społeczeństwa jest natomiast Osielec, na terenie którego aż 32,1% wszystkich mieszkańców stanowią osoby w wieku poprodukcyjnym. Dodatkowo, zaledwie 5,4% wszystkich mieszkańców sołectwa stanowią osoby w wieku do 17 roku życia.

8 S t r o n a 8 Wykres 5. Zmiana struktury ludności według ekonomicznych grup wieku w stosunku do roku bazowego (2011) w gminie Jordanów, powiecie suskim oraz województwie małopolskim 20,0% 10,0% 0,0% -10,0% 11,2% -2,6% -6,6% -8,2% -0,9% przeprodukcyjny (0-17 lat) produkcyjny (18-59/64 lata) poprodukcyjny (60/65+ lat) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W celu podkreślenia skali problemu starzenia się społeczeństwa, analizie poddano także dynamikę zmian liczby ludności w ramach poszczególnych funkcjonalnych grup wieku. W latach przyrost ludności w wieku poprodukcyjnym w gminie Jordanów wynosił 13,1% i był to wynik wyższy zarówno od średniej dla województwa małopolskiego (11,2%), jak i średniej dla powiatu suskiego (8,2%). Rysunek 3. Wskaźnik obciążenia demograficznego w sołectwach gminy Jordanów w 2015 roku 0,5% 2,8% MAŁOPOLSKIE powiatu suski Jordanów 8,2% 13,1% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Jordanowie Dynamiczny przyrost osób w wieku poprodukcyjnym sprawia, że wzrasta wartość wskaźnika obciążenia demograficznego, rozumianego jako stosunek liczby ludności w wieku poprodukcyjnym przypadającej na 100 osób w wieku produkcyjnym w danej społeczności. W 2015 wynosił on 25,6 dla całej gminy. Pomimo negatywnych tendencji w tym zakresie, w zdecydowanej większości sołectw gminy Jordanów wartość tego wskaźnika pozostaje na poziomie niższym niż średnia dla Polski (31,4) oraz województwa małopolskiego (29,8), a także niższa lub zbliżona do średniej dla powiatu suskiego (28,0). Podkreślić należy jednak szczególnie wysoką wartość obciążenia demograficznego w sołectwie Osielec (51,3). Tak wysoki odsetek osób w wieku poprodukcyjnym świadczyć może nie tylko o konieczności koncentracji środków i polityk publicznych na obszarze sołectwa, ale także zabezpieczenia opieki nad niesamodzielnymi osobami starszymi.

9 S t r o n a 9 DEMOGRAFIA ATUTY Rosnąca liczba mieszkańców gminy Jordanów oraz większości sołectw; Utrzymujący się dodatni przyrost naturalny; PROBLEMY Ujemne saldo migracji oraz wzrastająca liczba wymeldowań poza obszar gminy; Postępujący proces starzenia się społeczeństwa wzrastający odsetek osób w wieku poprodukcyjnym w ogóle mieszkańców gminy; Nawarstwianie się negatywnych zjawisk demograficznych na obszarze sołectwa Osielec spadająca liczba mieszkańców, postępujący proces emigracji oraz najwyższy w całej gminie odsetek osób w wieku poprodukcyjnym. 4. Analiza negatywnych zjawisk w sferze społecznej gminy Jordanów Analiza danych dotyczących sfery społecznej gminy Jordanów obejmuje przede wszystkim dane dotyczące problemów: ubóstwa, bezrobocia i przestępczości, a także poziomu edukacji oraz kapitału społecznego. Poszczególne zjawiska omawiane są w kolejnych podrozdziałach diagnozy Ubóstwo oraz główne powody korzystania z pomocy społecznej Zgodnie z danymi GOPS w Jordanowie, w 2015 roku z pomocy społecznej korzystało 816 osób, co stanowiło 7,4% wszystkich mieszkańców. Jednocześnie w latach obserwowalny jest spadek liczby mieszkańców korzystających z pomocy społecznej w stosunku do roku bazowego (2010) wynosił on 24,8% (spadek o 269 osób). Wyjątek stanowił 2013 rok, kiedy to liczba osób korzystających z pomocy społecznej wzrosła, by w kolejnym roku ponownie spaść. Wykres 6. Liczba osób korzystających z pomocy społecznej w gminie Jordanów w latach ,0% ,0% 621 5,7% 889 8,1% ,6% 7,4% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% Zmiana ogólna w stosunku do roku bazowego (2011) Zmiana % w stosunku do roku bazowego (2011) ,0% liczba osób objętych pomocą społeczną udział osób objętych pomocą społeczną w ogóle mieszkańców gminy osób -24,8% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Jordanowie W 2015 roku największą liczbę osób korzystających z pomocy społecznej odnotowano w sołectwie Osielec (201 osób).

10 S t r o n a 10 Rysunek 4. Udział osób korzystających z pomocy społecznej w ogólnej liczbie mieszkańców sołectw gminy Jordanów w 2015 roku Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Jordanowie Przestrzenny rozkład wskaźnika udziału osób objętych pomocą społeczną w ogóle mieszkańców sołectw gminy Jordanów wskazuje, że największy odsetek beneficjentów pomocy społecznej obserwowalny jest w sołectwie Wysoka (102 osoby; 12,1% ogółu mieszkańców). Wyższy niż średnia dla całej gminy (7,4%) odsetek osób korzystających z pomocy społecznej odnotowano także w sołectwie Naprawa (162 osoby; 7,9%). Należy jednakże podkreślić, że prawie połowa (48,5%) wszystkich osób korzystających z pomocy społecznej w gminie Jordanów, zamieszkuje sołectwa Osielec i Łętownia (odpowiednio 24,6% oraz 23,9%). W celu możliwie najdokładniejszego oddania sytuacji społecznej gminy Jordanów na tle województwa małopolskiego i powiatu suskiego, na potrzeby analizy wykorzystano także dane dotyczące beneficjentów pomocy społecznej prezentowane w sprawozdaniach Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS). Dane te są zbieżne ze statystyką udostępnioną przez GOPS, jednakże wyliczane są na podstawie informacji o rzeczywistej liczbie osób w rodzinach objętych pomocą społeczną i obejmują szerszy zakres świadczeń, w tym przede wszystkim świadczenia przyznane w ramach zadań zleconych i własnych bez względu na rodzaj, formę, liczbę oraz źródło finansowania. Ze względu na odmienny sposób gromadzenia danych odsetek osób objętych pomocą społeczną jest więc wyższy, niemniej jednak obserwowalne zmiany są analogiczne do zmian stwierdzonych w przypadku analizy rejestrów GOPS. Według danych Ministerstwa Rodziny Pracy i Polityki Społecznej, w 2014 roku aż 12,7% ogółu mieszkańców gminy Jordanów objętych było pomocą społeczną. Był to odsetek wyższy niż średnia dla województwa małopolskiego (6,8%) oraz powiatu suskiego (10,0%). W analizowanym okresie obserwowalny jest postępujący spadek odsetka osób objętych pomocą społeczną, co świadczyć może o sprawności i efektywności GOPS w Jordanowie,

11 S t r o n a 11 jednakże warunkowane jest także częstymi zmianami prawnymi, warunkującymi wysokości kwot kryteriów dochodowych uprawniających do ubiegania się o tego typu świadczenia. Wykres 7. Udział osób korzystających z pomocy społecznej w liczbie ludności ogółem w gminie Jordanów, powiecie suskim i województwie małopolskim w latach ,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 34,0% 22,0% 13,9% 12,7% 12,3% 9,7% 7,3% 6,9% 7,0% 8,9% 10,0% 6,8% MAŁOPOLSKIE powiat suski Jordanów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych MRPiPS Według danych MRPiPS oraz GOPS w Jordanowie, ubóstwo było głównym powodem korzystania z pomocy społecznej w latach W 2014 roku z pomocy społecznej z tego powodu korzystało 56,27% wszystkich osób korzystających z pomocy społecznej (785 z 1395 osób korzystających z pomocy społecznej w gminie). Wśród pozostałych powodów korzystania z pomocy społecznej wskazać należy przede wszystkim niepełnosprawność (37,13%; 518 osób), wielodzietność i potrzeba ochrony macierzyństwa (w obu przypadkach 27,53%; 384 osoby) oraz bezrobocie (20,79%; 290 osób). Wykres 8. Główne powody korzystania z pomocy społecznej w gminie Jordanów w 2014 roku ubóstwo niepełnosprawność wielodzietność potrzeba ochrony macierzyństwa bezrobocie długotrwała lub ciężka choroba bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i 16,85% 14,48% 20,79% 27,53% 27,53% 37,13% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Rodziny Pracy i Polityki Społecznej 56,27% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% Ubóstwo, rozumiane jako stan, w którym jednostce brakuje środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb, jest zjawiskiem powodującym dysfunkcję społeczną oraz dezorganizację życia jednostki w społeczności. Skalę ubóstwa i ogniska jego występowania zdiagnozować można poprzez dokonanie analizy (w tym analizy przestrzennej) świadczeń, jakie na mocy przepisów prawa otrzymują osoby znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej.

12 S t r o n a 12 Rysunek 5. Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa na 1 tys. mieszkańców w sołectwach gminy Jordanów (lewa strona) oraz liczba osób korzystających z powodu ubóstwa w sołectwach gminy Jordanów (prawa strona) Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa 2015 rok Łętownia 39 Naprawa 36 Osielec 42 Toporzysko 34 Wysoka 32 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Jordanowie Największą liczbę osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa odnotowano w sołectwie Osielec (42 osoby), jednakże jest to sołectwo o najmniejszym udziale osób korzystających z pomocy społecznej z tego powodu na mieszkańców. Najwyższy odsetek osób pobierających świadczenia z powodu ubóstwa na mieszkańców zaobserowowano w sołectwie Wysoka (38 osób/1 000 mieszkańców). Wysoką wartość tego wskaźnika odnotowano także w sołectwie Naprawa (prawie 18 osób/1 000 mieszkańców). Istotnym wskaźnikiem, obrazującym skalę zjawiska ubóstwa, jest liczba osób, którym GOPS w Jordanowie przyznaje zasiłki stałe oraz okresowe. Według danych ośrodka, w 2015 roku zasiłki stałe na terenie całej gminy pobierało 816 osób, czyli wszyscy beneficjenci pomocy społecznej. Rysunek 6. Liczba osób otrzymujących zasiłek na 1 tys. mieszkańców w sołectwach gminy Jordanów (lewa strona) oraz liczba osób otrzymujących zasiłek w sołectwach gminy Jordanów (prawa strona) Liczba osób otrzymujących zasiłek 2015 rok Łętownia 195 Naprawa 162 Osielec 201 Toporzysko 156 Wysoka 102 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Jordanowie Sołectwem, które zamieszkiwała największa liczba osób otrzymujących zasiłek w 2015 roku był Osielec (201 osób). Jednocześnie jest to sołectwo, w którym udział osób otrzymujących tego typu świadczenie na mieszkańców był najniższy i wynosił 65 osób/1 tys. mieszkańców (średnia dla gminy Jordanów to 74 osoby/1000 mieszkańców). Sołectwami

13 S t r o n a 13 o najwyższej wartości tego wskaźnika były Naprawa (79 osób/1000 mieszkańców) oraz Wysoka (121 osób/1000 mieszkańców). Istotnym powodem korzystania z pomocy społecznej w gminie Jordanów jest także niepełnosprawność w 2014 roku z pomocy z tego powodu korzystało 37,13% wszystkich beneficjentów pomocy społecznej. Natomiast według statystyki GOPS w Jordanowie w 2015 roku gminę zamieszkiwało łącznie 189 osób niepełnosprawnych. Rysunek 7. Liczba osób niepełnosprawnych na 1 tys. mieszkańców w sołectwach gminy Jordanów (lewa strona) oraz liczba osób niepełnosprawnych w sołectwach gminy Jordanów (prawa strona) Liczba osób niepełnosprawnych 2015 rok Łętownia 46 Naprawa 34 Osielec 49 Toporzysko 41 Wysoka 19 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Jordanowie Największa liczba osób niepełnosprawnych zamieszkiwała sołectwo Osielec (49 osób), co stanowiło 16 osób na mieszkańców sołectwa (wobec średniej dla całej gminy wynoszącej 17 osób/1000 mieszkańców). Wysoką liczbę niepełnosprawnych mieszkańców odnotowano także w sołectwach Łętownia (46 osób) oraz Toporzysko (41 osób) Bezrobocie Jednym z najistotniejszych wskaźników, warunkujących jakość życia na obszarze całej gminy, jest poziom bezrobocia. Według danych MRPiPS w 2014 roku bezrobocie było jednym z głównych powodów udzielania pomocy społecznej na terenie gminy Jordanów (20,79% wszystkich korzystających z pomocy społecznej). Wykres 9. Liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych w gminie Jordanów w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PUP w Suchej Beskidzkiej Według danych PUP w Suchej Beskidzkiej na koniec 2015 roku w gminie Jordanów zarejestrowanych było 256 bezrobotnych, w tym 158 kobiet (61,7% ogółu bezrobotnych). Oznacza to spadek w stosunku do roku bazowego (2011) o 32,1% (-121 osób). Pozytywne tendencje w tym aspekcie obserwowalne są od 2013 roku, kiedy to bezrobocie osiągnęło liczba bezrobotnych ogółem mężczyźni kobiety

14 S t r o n a 14 najwyższy wskaźnik w analizowanym okresie 451 bezrobotnych zarejestrowanych na terenie gminy. Największą liczbę bezrobotnych odnotowano w sołectwie Osielec, gdzie zarejestrowanych było 80 osób pozostających bez pracy (31,3% ogółu). W sołectwie Łętownia zarejestrowanych było 62 bezrobotnych (24,2% ogółu), w sołectwie Toporzysko 52 bezrobotnych (20,3% ogółu), w sołectwie Naprawa 50 bezrobotnych (19,5% ogółu), natomiast w sołectwie Wysoka mieszkało 12 osób pozostających bez pracy (4,7% ogółu). Rysunek 8. Udział bezrobotnych w ogólnej liczbie mieszkańców sołectw gminy Jordanów (lewa strona) oraz udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w sołectwach gminy Jordanów (prawa strona) w 2015 roku 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% 2,2% 2,5% 2,6% 2,4% 1,4% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Jordanowie Stosunek liczby bezrobotnych do liczby osób w wieku produkcyjnym w 2015 roku wyniósł w gminie Jordanów 3,7%, co było wynikiem lepszym niż w przypadku średniej dla powiatu suskiego (5,0%) oraz województwa małopolskiego (5,7%). Sołectwem o najwyżej wartości analizowanego wskaźnika jest Osielec, gdzie udział osób bezrobotnych w ogóle mieszkańców w wieku produkcyjnym wynosił 4,1%. Jest to także sołectwo, w którym udział osób bezrobotnych w ogóle mieszkańców sołectwa był najwyższy w całej gminie Jordanów. Najniższą wartość wskaźnika odsetka bezrobotnych wśród mieszkańców w wieku produkcyjnym odnotowano natomiast w sołectwie Wysoka (2,3%). W celu poznania szczegółowych uwarunkowań zjawiska bezrobocia na obszarze gminy, analizie poddano także strukturę osób bezrobotnych z tego terenu ze względu na wiek, wykształcenie oraz czas pozostawania bez pracy. Analiza struktury bezrobotnych ze względu na wiek pozwala stwierdzić spadek liczby i odsetka osób pozostających bez pracy w wieku do 24 roku życia w 2015 roku odnotowano 80 osób z tej grupy (31,3% ogółu bezrobotnych), wobec 144 osób w 2011 roku (38,2%). Oznacza to spadek liczby bezrobotnych w tym wieku o 64 osoby (-44,4%). Jednocześnie osoby w wieku do 35 roku życia stanowiły w 2015 roku aż 58,6% wszystkich bezrobotnych, co może wskazywać na duże problemy ze znalezieniem miejsc pracy w tej grupie ludności. W sołectwie Łętownia aż 62,9% wszystkich zarejestrowanych bezrobotnych to osoby w wieku do 35 roku życia (39 z 62 osób).

15 S t r o n a 15 Wykres 10. Struktura bezrobotnych zarejestrowanych w gminie Jordanów ze względu na wiek (lewa strona) oraz dynamika zmian w latach ,1% 14,5% 31,3% 55 lat i więcej lata -21,3% 55,0% 14,8% 27,3% lata lat -38,7% -32,7% lat lat lata lata 55 lat i więcej lat -44,4% -50,0% 0,0% 50,0% 100,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PUP w Suchej Beskidzkiej Spadkowi liczby osób bezrobotnych do 25 roku życia towarzyszy wzrost liczby i odsetka osób bezrobotnych w wieku powyżej 55 roku życia. W 2015 roku osób pozostających bez pracy w tej grupie wiekowej było 31, co stanowiło 12,1% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych. W 2011 bezrobotnych powyżej 55 roku życia było 20 osób (5,3% ogółu). Dynamika zmian z lat wyniosła tym samym aż 55,0% (wzrost o 11 osób) Największy odsetek bezrobotnych w wieku powyżej 55 roku życia w 2015 roku odnotowano w sołectwie Naprawa (18,0% wszystkich bezrobotnych; 9 osób). Jest to także sołectwo o najwyższej dynamice zmian w stosunku do 2011 roku (wzrost o 350,0%; 7 osób). Wysoki odsetek osób bezrobotnych w tej grupie wiekowej odnotowano także w sołectwach: Toporzysko (13,5%; 7 osób) oraz Łętownia (11,3%; 7 osób). Wykres 11. Struktura bezrobotnych zarejestrowanych w gminie Jordanów ze względu na wykształcenie (lewa strona) oraz dynamika zmian w latach wyższe policealne i średnie zawodowe 23,0% 10,5% gimnazjalne i poniżej zasadnicze zawodowe -28,9% -14,5% średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe gimnazjalne i poniżej 33,6% 23,0% 9,8% średnie ogólnokształcące -47,9% policealne i średnie -39,2% zawodowe wyższe -35,7% -60,0% -40,0% -20,0% 0,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PUP w Suchej Beskidzkiej W 2015 roku największą część ogółu bezrobotnych zarejestrowanych na terenie gminy Jordanów stanowiły osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (86 osób; 33,6% ogółu). Absolwenci szkół zawodowych stanowili łącznie aż 56,6% wszystkich bezrobotnych, co może oznaczać rozmijanie się kierunków kształcenia z potrzebami rynku pracy. Jednocześnie podkreślić należy, że we wszystkich grupach wykształcenia obserwowalny jest spadek liczby bezrobotnych w stosunku do 2011 roku. Największy odsetek bezrobotnych z wykształceniem zasadniczym zawodowym w 2015 roku odnotowano w sołectwie Toporzysko (44,2%; 22 osoby).

16 S t r o n a 16 Wykres 12. Struktura bezrobotnych zarejestrowanych w gminie Jordanów ze względu na czas pozostawania bez pracy (lewa strona) oraz dynamika zmian w latach powyżej 12 m-cy -13,8% 31,6% 35,2% 3-12 m-cy -46,2% 33,2% do 3 m-cy -28,0% do 3 m-cy 3-12 m-cy powyżej 12 m-cy -60,0% -40,0% -20,0% 0,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PUP w Suchej Beskidzkiej Najwyższy odsetek bezrobotnych na terenie gminy Jordanów stanowią osoby bezrobotne do 3 miesięcy (35,2%). Jednocześnie odnotować należy, że choć w porównaniu do 2011 roku spadła liczba osób długotrwale bezrobotnych, to jednak stanowią oni aż 31,6% wszystkich bezrobotnych zarejestrowanych na obszarze gminy Jordanów. Osoby długotrwale pozostające bez zatrudnienia mogą mieć problem z ponowną adaptacją do wymagań rynku pracy, a w konsekwencji całkowicie zaprzestać poszukiwania zatrudnienia. Największy odsetek osób długotrwale bezrobotnych w 2015 roku zaobserwowano w sołectwach: Łętownia (46,8%; 29 osób), Wysoka (36,4%; 4 osoby) oraz Osielec (35,8%; 29 osób) Przestępczość i bezpieczeństwo Bezpieczeństwo rozumiane jako stan braku zagrożenia i poczucie pewności istnienia oraz funkcjonowania stanowi jedną z podstawowych potrzeb mieszkańców gminy. Tymczasem nawarstwianie się problemów społecznych na określonym terytorium może prowadzić do wzrostu odnotowanych zachowań dewiacyjnych, w tym przestępczych. Dlatego też poziom przestępczości oraz poczucie bezpieczeństwa stanowią istotne czynniki w diagnozowaniu jakości życia na terenie gminy. Tabela 2.Liczba przestępstw i wykroczeń w sołectwach gminy Jordanów w 2015 roku Łętownia Naprawa Osielec Toporzysko Wysoka Rozbój, kradzież i wymuszenie rozbójnicze Kradzież z włamaniem Kradzież mienia Bójka lub pobicie, uszkodzenie ciała Zniszczenie mienia Znęcanie się nad rodziną Nietrzeźwi kierujący Spożywanie alkoholu w miejscach niedozwolonych Inne ŁĄCZNIE Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Jordanowie

17 S t r o n a 17 Łącznie w 2015 roku w gminie Jordanów odnotowano 109 przestępstw i wykroczeń. Do najczęstszych z nich należały: spożywanie alkoholu w miejscach niedozwolonych (33 przypadki), prowadzenie pojazdów pod wpływem alkoholu (20 przypadków) oraz kradzieże z włamaniem (14 przypadków). Największą liczbę przestępstw i wykroczeń odnotowano w sołectwie Osielec (41 przypadków; 37,6% wszystkich zdarzeń), najmniej natomiast w sołectwie Wysoka (10 przypadków; 9,1% wszystkich zdarzeń). Tabela 3. Wypadki i kolizje drogowe w sołectwach gminy Jordanów w 2015 roku Łętownia Naprawa Osielec Toporzysko Wysoka Wypadki Kolizje Zabici Ranni Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Jordanowie O bezpieczeństwie i jakości życia mieszkańców gminy świadczy także charakter i liczba zdarzeń w ruchu drogowym. W 2015 roku w gminie Jordanów odnotowano łącznie 10 wypadków i 92 kolizje. Zdecydowana większość z nich odnotowana została w sołectwie Naprawa (41 kolizji; 44,6% wszystkich kolizji oraz 7 wypadków; 70,0% wszystkich wypadków), przez które przebiega droga krajowa numer 28 (Zator-Medyka). W wypadkach i kolizjach drogowych w 2015 roku zginęły łącznie 2 osoby, natomiast 11 zostało rannych. Rysunek 9. Liczba przestępstw i wykroczeń na 1 tys. mieszkańców w sołectwach gminy Jordanów w 2015 roku Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Jordanowie Przestrzenny wskaźnik liczby przestępstw i wykroczeń na 1 tys. mieszkańców obejmuje także omówione powyżej zdarzenia w ruchu drogowym, co sprawia, że największy udział zachowań dewiacyjnych zachowań związanych z przekroczeniem prawa odnotowano w sołectwie Naprawa (32 przypadki/1 000 mieszkańców). Wysoką liczbę przestępstw i wykroczeń na mieszkańców zaobserwowano także w sołectwie naprawa (23 zdarzenia/1 000 mieszkańców),

18 S t r o n a 18 a także Osielec (18 zdarzeń/1 000 mieszkańców) i Toporzysko (16 zdarzeń/1 000 mieszkańców). Istotnym elementem składającym się na poczucie bezpieczeństwa jest także jakość życia w rodzinie. Procedura Niebieskiej Karty jest instrumentem służącym przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Możliwość wszczęcia procedury mają jednostki organizacyjne pomocy społecznej, gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych, funkcjonariusze Policji, przedstawiciele oświaty i ochrony zdrowia. Niebieskie Karty zakładane są rodzinom, co do których funkcjonariusze wyżej wymienionych służb publicznych mają uzasadnione podejrzenie o występowaniu problemu przemocy. Tabela 4. Realizacja procedury Niebieskiej Karty w gminie Jordanów w latach Liczba Niebieskich Kart, w tym: Łętownia Naprawa Osielec Toporzysko Wysoka Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Jordanowie W stosunku do 2011 roku obserwowalny jest znaczny wzrost liczby rodzin objętych procedurą Niebieskiej Karty. Świadczyć to może o coraz powszechniejszym wykorzystaniu tej formy interwencji w zakresie walki z problemem przemocy w rodzinie. Najwięcej Niebieskich Kart w gminie Jordanów wydanych zostało na terenie sołectwa Osielec (11 Kart w 2015 roku), a także w sołectwach: Toporzysko oraz Łętownia (po 8 Kart) Kapitał społeczny Jednym z istotnych elementów funkcjonowania społeczności gminnej jest poziom kapitału społecznego. Kapitał społeczny związany jest bezpośrednio z wzajemnym zaufaniem do siebie mieszkańców oraz zaufaniem do instytucji publicznych. Wysoki poziom kapitału społecznego przekłada się na wysoki poziom współpracy i integracji społecznej oraz zaangażowania w sprawy istotne dla lokalnej społeczności. Za podstawowe wskaźniki aktywności społecznej mieszkańców uznane zostały: frekwencja wyborcza w wyborach samorządowych, prezydenckich oraz parlamentarnych, a także liczba organizacji pozarządowych funkcjonujących na terenie gminy. W 2015 roku na terenie gminy Jordanów na mieszkańców zarejestrowane były 23 organizacje pozarządowe, co było wartością niższą niż średnia dla województwa małopolskiego (35 organizacji/ mieszkańców), jednak zbliżoną do średniej dla powiatu suskiego (25 organizacji/ mieszkańców). W analizowanym okresie obserwowalny jest postępujący wzrost liczby organizacji pozarządowych zarejestrowanych na terenie gminy.

19 S t r o n a 19 Wykres 13. Fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne na 10 tys. mieszkańców gminy Jordanów w latach MAŁOPOLSKIE Powiat suski Jordanów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Według danych Urzędu Gminy w Jordanowie w 2015 roku na obszarze gminy zarejestrowane były 24 organizacje pozarządowe, z czego: w sołectwie Łętownia 3 organizacje pozarządowe; w sołectwie Naprawa 4 organizacje pozarządowe; w sołectwie Osielec 8 organizacji pozarządowych; w sołectwie Toporzysko 5 organizacji pozarządowych; w sołectwie Wysoka 4 organizacje pozarządowe. Analiza przestrzenna rozkładu organizacji pozarządowych na mieszkańców pokazuje, że największą wartość tego wskaźnika odnotowano w sołectwie Wysoka, gdzie zarejestrowanych był 5 organizacji/1000 mieszkańców, wobec średniej dla gminy Jordanów wynoszącej 2 organizacje na mieszkańców. Powyżej średniej dla gminy plasowało się także sołectwo Osielec, w którym na 1 tys. mieszkańców zarejestrowane były 3 tego typu podmioty. Najmniej organizacji pozarządowych zarejestrowanych było natomiast w sołectwie Łętownia zaledwie 1 podmiot/1 000 mieszkańców. Rysunek 10. Liczba organizacji pozarządowych na 1 tys. mieszkańców w sołectwach gminy Jordanów w 2015 roku Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Jordanowie Analiza porównawcza frekwencji w wyborach prezydenckich i parlamentarnych z lat wykazuje, że frekwencja na obszarze gminy Jordanów była nieznacznie niższa niż

20 S t r o n a 20 w przypadku średniej dla województwa małopolskiego oraz powiatu suskiego. W 2015 roku w wyborach prezydenckich udział wzięło 53,8% wszystkich mieszkańców uprawnionych do głosowania z terenu gminy Jordanów, natomiast w wyborach parlamentarnych 50,7% z nich. Jednocześnie obserwowalny jest wzrost frekwencji w przypadku wyborów parlamentarnych oraz jej spadek w przypadku wyborów prezydenckich. Wykres 14. Frekwencja wyborcza w wyborach prezydenckich (lewa strona) i parlamentarnych (prawa strona) w gminie Jordanów w latach ,0% 58,0% 56,0% 54,0% 52,0% 50,0% 48,0% 46,0% 55,3% 50,9% 59,0% 57,6% 56,3% 54,9% 53,0% 53,8% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 50,9% 48,9% 54,9% bd. 51,5% 50,7% 45,9% 44,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PKW Analiza przestrzenna frekwencji wyborczej w wyborach parlamentarnych pokazuje, że frekwencja w poszczególnych sołectwach gminy Jordanów była zdecydowanie niższa od średniej dla całej gminy. Sołectwem o najniższych wskaźnikach udziału w wyborach w 2015 roku było sołectwo Toporzysko, w którym zaledwie 19,7% uprawnionych do głosowania wzięło udział w wyborach prezydenckich, a zaledwie 16,4% z nich zagłosowało w wyborach parlamentarnych. Niską frekwencję w wyborach prezydenckich odnotowano także w sołectwach Wysoka (18,3% głosujących) oraz Naprawa (19,7% głosujących). Rysunek 11. Frekwencja wyborcza w wyborach prezydenckich (lewa strona) oraz wyborach parlamentarnych (prawa strona) w sołectwach gminy Jordanów w 2015 roku Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Jordanowie Analizując dane o frekwencji w wyborach ogólnokrajowych należy mieć na uwadze, że wybory parlamentarne uważane są za zdominowane przez partie polityczne, co sprawia, że decyzje wyborcze zależą od sympatii w stosunku do głównych liderów partyjnych. Z punktu widzenia interesów lokalnej społeczności bardziej istotne wydają się być wybory samorządowe. Znaczenie tego typu wyborów przejawia się w bliskości przestrzennej i społecznej spraw i osób, których dotyczą.

21 S t r o n a 21 Rysunek 12. Frekwencja wyborcza w wyborach samorządowych z lat w gminie Jordanów na tle kraju, województwa i powiatu suskiego (lewa strona) oraz w sołectwach w sołectwach gminy Jordanów w 2015 roku (prawa strona) 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 47,2% 48,5% 47,3% 48,6% 50,6% 53,7% 51,3% 38,2% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PKW oraz Urzędu Gminy w Jordanowie Analiza przestrzenna frekwencji w wyborach samorządowych w 2014 roku pokazuje, że w sołectwie Osielec odnotowano frekwencję zdecydowanie wyższą niż średnia dla całej gminy Jordanów (55,8% wobec 51,3%). Oznaczać to może wyższe niż w przypadku całej gminy zaangażowanie obywateli w sprawy publiczne oraz większe poczucie wspólnoty. Wysoką frekwencję zaobserwowano także w sołectwach Toporzysko (51,1%) oraz Naprawa (50,5%). Poziom zaangażowania w wyborach samorządowych może stanowić pozytywną prognozę w zakresie realizacji przedsięwzięć zapisanych ostatecznie w Gminnym Programie Rewitalizacji mieszkańców gminy cechuje bowiem wysokie poczucie odpowiedzialności za swoją społeczność Edukacja Na terenie gminy Jordanów zlokalizowanych jest 5 placówek oświatowych (w skład których wchodzą zarówno szkoły podstawowe, jak i gimnazja), działających w każdym sołectwie. Należą do nich: Zespół Szkół w Łętowni, Zespół Szkół w Naprawie, Zespół Szkół w Osielcu, Zespół Szkół w Toporzysku, Zespół Szkół w Wysokiej. W 2015 roku do szkół podstawowych w gminie Jordanów uczęszczało 777 uczniów, co stanowiło 13,2% wszystkich uczniów szkół podstawowych w powiecie suskim. Największa liczba uczniów uczęszczała do placówek w sołectwach Łętownia (219 uczniów) oraz Osielec (218 uczniów). W pozostałych sołectwach uczyło się odpowiednio: 145 uczniów w sołectwie Toporzysko, 126 uczniów w sołectwie Naprawa oraz 69 uczniów w sołectwie Naprawa.

22 S t r o n a 22 Wykres 15. Liczba uczniów szkół podstawowych w gminie Jordanów w latach Źródło opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS oraz Urzędu Gminy w Jordanowie W stosunku do roku bazowego (2011) liczba uczniów zwiększyła się o 1 osobę (0,1%). W latach obserwowalny był wyraźny spadek liczby uczniów, jednakże ostatnie dwa lata analizy to postępujący wzrost. W stosunku do 2013 roku, liczba uczniów zwiększyła się o 50 osób (6,9%). Tabela 5. Wyniki sprawdzianu po VI klasie szkoły podstawowej w szkołach z obszaru gminy Jordanów oraz w powiecie suskim w 2011, 2015 i 2016 roku Średni wynik [%] 746 Średni wynik [%] j. polski [%] matematyka [%] Średni wynik [%] j. polski [%] matematyka [%] Szkoła Podstawowa w Łętowni 68,0% 66,5% 75,0% 57,6% 58,0% 68,0% 49,0% Zespół Szkół w Naprawie - Szkoła 51,0% 56,3% 70,2% 41,8% 58,0% 77,0% 38,0% Podstawowa Szkoła Podstawowa w Osielcu 63,0% 64,0% 68,0% 59,7% 59,0% 67,0% 52,0% Zespół Szkół - Szkoła Podstawowa im. Jana Kochanowskiego w 61,0% 71,7% 71,9% 71,5% 61,0% 75,0% 46,0% Toporzysku Szkoła Podstawowa im. Wojska Polskiego w 54,0% 71,0% 74,4% 67,5% 76,0% 84,0% 69,0% Wysokiej gmina Jordanów 60,5% 66,0% 71,0% 60,0% 60,0% 71,0% 49,0% Powiat suski 64,0% 65,0% 72,0% 59,0% 62,0% 71,0% 54,0% Źródło opracowanie własne na podstawie danych OKE w Krakowie W zdecydowanej większości placówek z terenu gminy Jordanów średni wynik ze sprawdzianu po VI klasie był niższy niż średnia dla powiatu suskiego (62,0%). Wyjątek stanowili uczniowie szkoły podstawowej w sołectwie Wysoka (średni wynik 76,0%). W 2015 roku wszystkie szkoły podstawowe, z wyjątkiem placówki z sołectwa Łętownia, osiągnęły wyższy wynik ze sprawdzianu niż w 2011 roku. Jednakże w 2016 roku odnotowano widoczny spadek wyników z tego egzaminu. Jedynymi sołectwami, w których placówki edukacyjne nieustannie odznaczają się poprawą wyników w nauce, są sołectwa Wysoka oraz Naprawa. Zdecydowanie niższe wyniki osiągane są w części matematycznej sprawdzianu w 2016 roku jedynie uczniowie szkoły podstawowej w sołectwie Wysoka osiągnęli średni wynik wyższy niż w przypadku powiatu suskiego (69,0% wobec 54,0% z części matematycznej). Sołectwami o niższych od średniej dla powiatu wynikach zarówno z języka polskiego, jak i matematyki były sołectwa Osielec oraz Łętownia

23 S t r o n a 23 Wykres 16. Liczba uczniów szkół gimnazjalnych w gminie Jordanów w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS oraz Urzędu Gminy w Jordanowie W 2015 roku do szkół gimnazjalnych na terenie gminy Jordanów uczęszczało 416 uczniów, co stanowiło 14,7% wszystkich uczniów z powiatu suskiego. Największa liczba uczniów uczęszczała do placówek zlokalizowanych w sołectwie Osielec (117 osób) oraz sołectwie Łętownia (115 osób). W pozostałych szkołach gimnazjalnych uczyło się odpowiednio: 92 uczniów (Toporzysko), 64 uczniów (Naprawa) oraz 28 uczniów (Wysoka). W stosunku do roku bazowego (2011) liczba uczniów zmniejszyła się o 57 osób (-12,1%), co oznacza, że dynamika spadku uczniów była wyższa niż w przypadku powiatu suskiego (-11,5% w stosunku do roku bazowego). Tabela 6. Wyniki egzaminu gimnazjalnego w szkołach z obszaru gminy Jordanów oraz w powiecie suskim w 2015 i 2016 roku Część humanistyczna [%] Część matematycznoprzyrodnicza [%] Część humanistyczna [%] Część matematycznoprzyrodnicza [%] Gimnazjum Publiczne w Łętowni 67,4% 52,7% 64,0% 49,5% Zespół Szkół w Naprawie - gimnazjum 61,2% 43,0% 73,0% 49,5% Gimnazjum Publiczne w Osielcu 62,5% 51,4% 65,5% 53,5% Zespół Szkół Publiczne Gimnazjum w Toporzysku 61,7% 48,5% 61,5% 48,0% Gimnazjum Publiczne w Wysokiej 59,7% 49,5% 60,0% 47,5% gmina Jordanów 63,1% 49,4% 65,0% 50,0% Powiat suski 63,2% 50,0% 66,0% 53,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych OKE w Krakowie W 2016 roku średni wyniki egzaminu gimnazjalnego w gminie Jordanów wynosił 65,0% z części humanistycznej oraz 50,0% w części matematyczno-przyrodniczej. Były to wartości niższe nisz w przypadku średniej dla powiatu suskiego (66,0% w części humanistycznej oraz 53,0% w części matematyczno-przyrodniczej). Ponadto, w ostatnich latach zdecydowana większość szkół zlokalizowanych w gminie Jordanów osiągała niższe wyniki z egzaminu gimnazjalnego niż średnia dla powiatu suskiego oraz całej gminy. Najniższe wyniki w analizowanym okresie osiągała placówka edukacyjna zlokalizowana w sołectwie Wysoka. Analiza korelacji wyników egzaminu gimnazjalnego oraz wskaźników edukacyjnej wartości dodanej (czyli syntetycznego wskaźnika przyrostu wiedzy, jaki dokonuje się na danym etapie kształcenia) wskazują, że jakość kształcenia w placówkach edukacyjnych na terenie gminy jest zbliżona do średniej małopolskiej.

24 S t r o n a 24 Żadna szkoła gimnazjalna z terenu gminy Jordanów nie może zostać zdefiniowana jako placówka wymagająca pomocy (z niskimi wynikami i niską EWD). Niemniej jednak, w przypadku części matematyczno-przyrodniczej egzaminu gimnazjalnego, zauważalny jest zdecydowanie niższa wartość zarówno EWD, jak i średnich wyników z egzaminu gimnazjalnego (także w stosunku do średniej wojewódzkiej). Rysunek 13. Porównanie wyników egzaminu gimnazjalnego i edukacyjnej wartości dodanej w gimnazjach publicznych gminy Jordanów w podziale na część humanistyczną (lewa strona) oraz matematycznoprzyrodniczą (prawa strona). Dane za okres Źródło: Analiza danych pozwala stwierdzić, że jednym z priorytetów rozwoju gminy wciąż pozostaje prowadzenie działań ukierunkowanych na podnoszenie jakości kształcenia w placówkach edukacyjnych. W chwili obecnej brak bowiem na terenie gminy Jordanów placówek mogących znaleźć zakwalifikowanie do miana szkoły sukcesu, czyli takiej, w której uczniowie osiągają ponadprzeciętny wynik na egzaminie. SFERA SPOŁECZNA ATUTY Niski odsetek osób korzystających z pomocy społecznej w ogóle mieszkańców gminy; Spadająca liczba bezrobotnych na obszarze gminy, w tym bezrobotnych w wieku do 25 roku życia; Relatywnie mała liczba przestępstw i wykroczeń; Relatywnie wysoka frekwencja w wyborach samorządowych; Pozytywne tendencje dotyczące liczby uczniów szkół podstawowych. PROBLEMY Wysoki odsetek osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, niepełnosprawności, a także wielodzietności i potrzeby ochrony macierzyństwa; Wysoka liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa oraz osób pobierających zasiłki zamieszkująca sołectwo Osielec; Wysoki odsetek osób ubogich na 1 tys. mieszkańców oraz osób pobierających zasiłki w sołectwach Toporzysko, Naprawa oraz Wysoka; Duża liczba osób niepełnosprawnych w sołectwach Osielec, Łętownia i Toporzysko oraz wysoki odsetek niepełnosprawnych na 1 tys. mieszkańców w sołectwach Wysoka i Toporzysko;

25 S t r o n a 25 Wysoka liczba osób bezrobotnych oraz wysoki udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w sołectwach Osielec, Naprawa i Toporzysko; Wzrost liczby osób bezrobotnych w wieku powyżej 50 roku życia; Wysoki odsetek osób długotrwale bezrobotnych (powyżej 12 miesięcy); Największa liczba wykroczeń i przestępstw na 1 tys. mieszkańców w sołectwach Naprawa i Wysoka; Największa liczba wszczętych procedur Niebieskich Kart w sołectwach Osielec, Toporzysko i Łętownia; Relatywnie niska liczba organizacji pozarządowych zarejestrowanych na terenie gminy, w tym przede wszystkim w sołectwach Toporzysko, Naprawa oraz Wysoka; Niższa niż w przypadku województwa i powiatu frekwencja wyborcza w wyborach prezydenckich i parlamentarnych, w szczególności w sołectwach Toporzysko, Wysoka oraz Naprawa; Spadek liczby uczniów szkół gimnazjalnych.

26 S t r o n a Analiza negatywnych zjawisk w pozostałych sferach na obszarze gminy Jordanów 5.1. Sfera gospodarcza stan lokalnej gospodarki i przedsiębiorczości Według danych BDL GUS na koniec 2015 roku w gminie Jordanów zarejestrowanych było 826 podmiotów gospodarczych, co stanowiło 10,6% wszystkich podmiotów zarejestrowanych w powiecie suskim. W stosunku do roku bazowego (2011) ich liczba zwiększyła się o 62 podmioty (wzrost o 8,1%). Dynamika wzrostu była tym samym wyższa niż w przypadku całego powiatu, w którym wyniosła ona zaledwie 4,2% w stosunku do 2011 roku. Wykres 17. Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w REGON w gminie Jordanów w latach ,9% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Liczba podmiotów gospodarczych na 1 tys. mieszkańców gminy Jordanów (75 podmiotów) jest zdecydowanie niższy niż średnia dla województwa małopolskiego (108 podmiotów/1 000 mieszkańców) oraz powiatu suskiego (93 podmioty/1 000 mieszkańców). Jednocześnie obserwowalne są pozytywne tendencje w tym aspekcie liczba podmiotów w gminie Jordanów wzrosła z 71 firm/1 000 mieszkańców w 2011 roku do 75 firm/ mieszkańców w 2015 roku. Rysunek 14. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1 tys. mieszkańców w gminie Jordanów, powiecie suskim oraz województwie małopolskim w latach (lewa strona) oraz rozkład przestrzenny aktywnych firm na 1 tys. mieszkańców w sołectwach gminy Jordanów w 2015 roku (prawa strona) 808 0,9% 0,9% ,2% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% MAŁOPOLSKIE Jordanów Powiat suski Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS oraz Urzędu Gminy w Jordanowie

27 S t r o n a 27 Analiza przestrzenna liczby podmiotów pokazuje, że udział firm na 1 tys. mieszkańców w sołectwach gminy Jordanów jest niższy niż średnia dla całej gminy. Najniższy poziom koncentracji firm odnotowano w sołectwie Wysoka (38 podmiotów/1 000 mieszkańców) oraz Łętownia (47 podmiotów/1 000 mieszkańców). Wykres 18. Dynamika rozwoju przedsiębiorczości w gminie Jordanów w latach jednostki nowo zarejestrowane na 10 tys. ludności (lewa strona) oraz wyrejestrowane na 10 tys. ludności (prawa strona) MAŁOPOLSKIE powiat suski MAŁOPOLSKIE powiat suski Jordanów Jordanów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS oraz Urzędu Gminy w Jordanowie Pomimo faktu, że relatywnie niższy poziom przedsiębiorczości generuje problemy i zjawiska kryzysowe, pozytywnie kształtują się tendencje w zakresie wskaźnika dynamiki rozwoju przedsiębiorczości. Przeciętnie na 10 tys. mieszkańców gminy Jordanów w 2015 roku zarejestrowanych zostało 71 nowych jednostek, a wyrejestrowane zostały 54 jednostki. Chociaż były to wskaźniki niższe niż średnia dla powiatu suskiego i województwa małopolskiego, to jednak od 2012 roku obserwowalny jest dodatni bilans na terenie gminy Jordanów w tym obszarze analizy. Wykres 19. Podmioty gospodarcze wg sekcji PKD w gminie Jordanów w 2015 roku sekcja C (przetwórstwo przemysłowe) sekcja G (handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle) sekcja F (budownictwo) sekcja H (transport i gospodarka magazynowa) pozostałe sekcje 6,1% 23,6% 23,2% 23,7% 23,4% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Biorąc pod uwagę Polską Klasyfikację Działalności, najwięcej podmiotów gospodarczych w gminie Jordanów w 2015 roku funkcjonowało w następujących sekcjach: sekcja C przetwórstwo przemysłowe (23,7% wszystkich podmiotów), sekcja G - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (23,4%), sekcja F budownictwo (23,2%), sekcja H transport i gospodarka magazynowa (6,1%).

28 S t r o n a 28 Zdecydowana większość przedsiębiorstw zarejestrowanych na terenie gminy Jordanów to mikroprzedsiębiorstwa, zatrudniające do 9 pracowników (801 z 826 podmiotów; 97,0% ogółu). SFERA GOSPODARCZA ATUTY PROBLEMY Wzrastająca liczba podmiotów gospodarczych na obszarze gminy; Dodatnia dynamika rozwoju przedsiębiorczości; Wysoka liczba podmiotów na 1 tys. mieszkańców w sołectwach Toporzysko oraz Naprawa. Wciąż niższa niż średnia dla województwa małopolskiego oraz powiatu suskiego liczba podmiotów na 1 tys. mieszkańców, w szczególności w sołectwach Wysoka oraz Łętownia 5.2. Sfera techniczna stan lokalnych budynków komunalnych oraz dostęp do komunalnej infrastruktury technicznej Istotnym wskaźnikiem technicznym, mającym jednocześnie kluczowe znaczenie dla badania jakości życia mieszkańców mogą być także warunki mieszkaniowe. Mieszkanie jest bowiem najważniejszą częścią majątku gospodarstwa domowego jego stan i wyposażenie w dużej mierze świadczą o pozycji majątkowej, poziomie osiąganych dochodów i stanie zamożności. Tabela 7. Zasoby mieszkaniowe gminy Jordanów na tle województwa małopolskiego oraz powiatu suskiego w 2011 i 2015 roku Mieszkania Przeciętna powierzchnia użytkowa [m 2 ] Jednostka terytorialna na 1 tys. ogółem mieszkania na mieszkańca mieszkańców MAŁOPOLSKIE , ,9 26,5 Powiat suski ,7 91,4 25,1 27,0 Jordanów ,9 91,6 23,0 24,5 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W analizowanym okresie zasoby mieszkaniowe gminy Jordanów uległy nieznacznemu zwiększeniu w 2015 roku odnotowano mieszkań wobec w 2011 roku (wzrost o 147 mieszkań; 5,2%). Oznacza to, że tendencje dotyczące zasobu mieszkaniowego były zbieżne ze zmianami obserwowanymi w regionie (wzrost o 5,3% w stosunku do 2011 roku) oraz nieznacznie korzystniejsze od obserwowalnych w powiecie suskim (wzrost o 4,6%). Co więcej, przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na terenie gminy Jordanów była wyższa niż średnia dla powiatu i Małopolski. Niemniej jednak wskaźnik przeciętnej powierzchni na 1 mieszkańca był niższy niż średnia powiatowa i wojewódzka. Tabela 8. Zaopatrzenie mieszkań w podstawowe instalacje techniczno-sanitarne w gminie Jordanów w 2015 roku Odsetek mieszkań zaopatrzonych w: Jednostka terytorialna wodociąg ustęp spłukiwany łazienka gaz sieciowy MAŁOPOLSKIE 96,8% 94,9% 93,0% 64,3% Powiat suski 97,1% 93,2% 88,3% 3,7% Jordanów 95,6% 90,5% 85,7% 13,5% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS

29 S t r o n a 29 Mieszkania znajdujące się na terenie gminy mają ponadto niższy standard, szczególnie na tle całego regionu, ale też na tle powiatu suskiego mniejszy odsetek mieszkań w Jordanowie zaopatrzonych jest w wodociąg, ustęp spłukiwany oraz łazienkę. Korzystniejszy od sytuacji w powiecie suskim jest wyłącznie wskaźnik zaopatrzenia mieszkań w gaz sieciowy. Rysunek 15. Odsetek budynków posiadających dachy z wyrobów azbestowych (lewa strona) oraz odsetek budynków posiadających piece węglowe (prawa strona) w sołectwach gminy Jordanów w 2015 roku Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Jordanowie Standard mieszkań na obszarze gminy dodatkowo warunkowany jest wiekiem budynków usługowych i komunalnych na nim zlokalizowanych oraz charakterem rozwiązań grzewczych, a także jakością wykończenia. Tymczasem zdecydowana większość zamieszkiwanych budynków wyposażona jest w dachy wykonane z wyrobów azbestowych oraz piece węglowe. W sołectwach Osielec i Toporzysko ponad połowa budynków posiada azbestowe dachy, natomiast ogrzewanie piecem węglowym jest rozwiązaniem blisko 80,0% wszystkich budynków w sołectwach Osielec, Naprawa oraz Toporzysko. Sytuacja ta przekłada się również negatywnie na stan i jakość środowiska wyznaczony obszar jest narażony na zanieczyszczenia będące wynikiem dominacji źródeł niskiej emisji Wykres 20. Korzystający z instalacji wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej w ludności ogółem w gminie Jordanów, powiecie suskim oraz województwie małopolskim w 2015 roku [%] ,1 61,4 62,3 38,5 32,3 31,6 33,2 3,8 wodociąg kanalizacja gaz 13,6 MAŁOPOLSKIE Powiat suski Jordanów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Gminę Jordanów charakteryzuje relatywnie niska dostępność komunalnej infrastruktury technicznej. W 2015 roku dostęp do instalacji wodociągowej posiadało zaledwie 32,3% ogółu mieszkańców. Był to odsetek zdecydowanie niższy niż w przypadku całego województwa (81,1%) oraz od średniej wartości dla powiatu suskiego (32,3%). Zbliżone statystyki odnotowano w przypadku infrastruktury kanalizacyjnej. Dostęp do niej ma zaledwie 33,2% mieszkańców Jordanowa, co jest wynikiem gorszym zarówno od średniej dla Małopolski

30 S t r o n a 30 (61,4%) oraz powiatu (31,6%). Zdecydowanie gorzej prezentują się wskaźniki dotyczące dostępności infrastruktury gazowej. Korzysta z niej 13,6% wszystkich mieszkańców gminy, co jest wynikiem zdecydowanie gorszym niż w przypadku województwa małopolskiego (62,3%), ale znacznie lepszym niż średnia dla powiatu suskiego (3,8%). Tabela 9. Korzystający z instalacji wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej w ludności ogółem w sołectwach gminy Jordanów w 2015 roku] Nazwa sołectwa Odsetek ludności korzystający z infrastruktury wodociąg kanalizacja gaz Łętownia 29,1% 39,8% 14,2% Naprawa 0,0% 0,0% 0,0% Osielec 0,0% 74,3% 0,0% Toporzysko 55,8% 0,0% 0,0% Wysoka 79,9% 9,0% 17,8% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Jordanowie Analiza przestrzenna dostępności komunalnej infrastruktury technicznej wykazuje zdecydowane zróżnicowanie w poszczególnych sołectwach gminy Jordanów. Najmniej korzystnie przedstawia się statystyka dla sołectwa Naprawa, w którym mieszkańcy w ogóle nie mają dostępu do tego typu infrastruktury. W sołectwie Toporzysko 55,8% wszystkich mieszkańców posiada dostęp do instalacji wodociągowej, jednakże nie posiada przyłączy do pozostałego typu infrastruktury. Natomiast w sołectwie Osielec aż 74,3% mieszkańców podłączonych jest do kanalizacji, nie posiadając jednakże dostępu do infrastruktury wodociągowej i gazowej. Sołectwami o najwyższej dostępności infrastruktury technicznej są Wysoka oraz Łętownia. Niemniej jednak, dostępność do komunalnej infrastruktury technicznej na obszarze gminy Jordanów uznać należy za niewystarczającą. Dokładny obszar zwodociągowania i skanalizowania poszczególnych sołectw przedstawiono na rysunku poniżej. Rysunek 16. Lokalizacja terenów zwodociągowanych i skanalizowanych na obszarze gminy Jordanów w 2015 roku Źródło: Urząd Gminy w Jordanowie

31 S t r o n a 31 SFERA TECHNICZNA ATUTY Wzrastające zasoby mieszkaniowe na terenie gminy Jordanów; PROBLEMY Wysoki odsetek budynków posiadających dachy z wyrobów azbestowych w sołectwach Osielec oraz Toporzysko; Wysoki odsetek budynków posiadających piece węglowe w sołectwach Osielec, Naprawa oraz Toporzysko; Niski odsetek ludności posiadającej dostęp do komunalnej infrastruktury technicznej; Brak kanalizacji komunalnej w sołectwie Toporzysko; Brak wodociągów komunalnych w sołectwie Osielec; Brak dostępu do komunalnej infrastruktury technicznej w sołectwie Naprawa Sfera środowiskowa stan i jakość środowiska w gminie Jordanów Gmina Jordanów położona jest na pograniczu Beskidu Żywieckiego, Beskidu Makowskiego oraz Beskidu Wyspowego w górnym biegu rzeki Skawy i dopływów Raby. Występują tu liczne wzniesienia, niekiedy o dość stromych zboczach, rozdzielone dolinami, którymi płyną potoki o charakterze górskim oraz rzeka Skawa w Osielcu i Toporzysku. Teren gminy zalicza się do terenów górskich ( m n.p.m.), a najważniejsze wzniesienia to: Góra Cupel, Góra Drobny Wierch, Cymbałowa Góra, Zembalowa (Zębalowa) Góra, Stołowa Góra, Luboń Mały, Hyćkowa Góra, Góra Ludwiki. Wykres 21. Powierzchnia gminy Jordanów według kierunków wykorzystania w 2015 roku użytki rolne razem 4,1% 0,9% grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem grunty zabudowane i zurbanizowane razem pozostałe 41,8% 53,1% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Największą część gminy Jordanów zajmowały w 2014 roku użytki rolne (4 912 ha; 53,1% powierzchni). Pomimo tego działalność rolnicza zwykle jest działalnością dodatkową mieszkańców i nie stanowi głównego źródła ich utrzymania produkcja rolna na tzw. własne potrzeby (indywidualne, rodzinne gospodarstwa rolne). W strukturze obszarowej gospodarstw indywidualnych dominują gospodarstwa małoobszarowe o powierzchni do kilku hektarów (średnia powierzchnia jednego gospodarstwa w sołectwach nie przekracza 3 ha), gdzie głównie

32 S t r o n a 32 uprawia się: ziemniaki, zborze, suszonkę na potrzeby danego domu i chowu zwierząt gospodarskich. Drugim co do wielkości zajmowanej powierzchni typem gruntów były grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem (3 864 ha; 41,8% powierzchni gminy). Charakterystyczne dla gminy wzniesienie w większości są porośnięte lasem górskim (świeżym i mieszanym), co kształtuje korzystny, łagodny mikroklimat lokalny. Rzeźba terenu charakteryzuje się zaokrągloną formą grzbietów górskich, jest urozmaicona oraz typowa dla Beskidów. Taka rzeźba terenu oraz polany śródleśne decydują o dużych walorach krajobrazowych gminy. Ze względu na bogactwo przyrodniczo-krajobrazowe aż 7 524, 9 ha powierzchni gminy włączone zostało do Południowomałopolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Rysunek 17. Zasięg obszaru chronionego krajobrazu na terenie gminy Jordanów w 2015 roku Źródło: Obszar chronionego krajobrazu przebiega przez sołectwa: Osielec, Łętownia, Toporzysko oraz Wysoka. Jednym z podstawowych elementów z zakresu zachowania środowiska przyrodniczego i czystości wód powierzchniowych jest odpowiednie zagospodarowanie wytwarzanych w gospodarstwach domowych ścieków. Pod względem gospodarczo-technicznym w gminie Jordanów istnieje mieszany sposób gospodarowania ściekami bytowymi, tj. system zbiorczy, funkcjonujący w ramach gminnej sieci kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków, oraz system indywidualny stanowiący przydomowe zbiorniki na nieczystości ciekłe lub przydomowe oczyszczalnie ścieków będący w posiadaniu właścicieli budynków. Wykres 22. Odsetek ludności korzystający z oczyszczalni ścieków w gminie Jordanów, powiecie suskim oraz województwie małopolskim w 2015 roku 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% MAŁOPOLSKIE 64,6% Powiat suski 33,3% Jordanów 20,1% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS

33 S t r o n a 33 Według danych Banku Danych Lokalnych GUS, zaledwie 20,1% ogółu mieszkańców gminy Jordanów korzystało w 2015 roku z oczyszczalni ścieków, co było wynikiem znacznie niższym od średniej powiatowej (33,3%) oraz średniej wojewódzkiej (64,6%). Pomimo negatywnych wskaźników w zakresie ochrony środowiska związanych z wykorzystaniem oczyszczalni ścieków, mieszkańcy gminy Jordanów wykorzystują warunki klimatyczne gmin, decydując się na zastosowanie rozwiązań technicznych z zakresu odnawialnych źródeł energii (OZE). Największe zagęszczenie instalacji solarnych obserwowalne jest w sołectwach: Osielec, Toporzysko oraz Łętownia. Rysunek 18. Gęstość instalacji solarnych w sołectwach gminy Jordanów w 2015 roku Źródło: Urząd Gminy w Jordanowie

34 S t r o n a 34 Ze względu na górzysty charakter powierzchni gminy, na jej terenie występują obszary osuwiskowe. Miejsca występowania osuwisk to naturalne stoki i zbocza dolin, obszary źródłowe rzek (gdzie erozja wsteczna zwiększa spadek terenu). Osuwiska są szczególnie częste w obszarach o sprzyjającej im budowie geologicznej (warstwy skał przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych występują naprzemiennie, równoległym upadzie warstw skalnych do powierzchni zbocza) i nachyleniu zbocza. Rysunek 19. Rozmieszczenie obszarów osuwiskowych w sołectwach gminy Jordanów w 2015 roku Źródło: Teren gminy Jordanów został ujęty przez Państwowy Instytut Geologiczny w ramach programu pn. System Osłony Przeciwosuwiskowej (SOPO). Program ten wyznacza tereny zagrożone występowaniem ruchu mas ziemnych. Wg SOPO najwięcej terenów zagrożeniem osuwiskowym na terenie gminy Jordanów występuje w sołectwach Osielec oraz Łętownia. Oprócz zagrożenia osuwiskowego, gminę Jordanów cechuje wysokie zagrożenie zalewowe. Według Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie należy ona do obszarów o jednym z najwyższych stopni zagrożenia powodziowego w województwie małopolskim. Do głównych elementów warunkujących zagrożenie powodziowe zaliczyć należy: intensywne opady w miesiącach letnich, sprzyjające warunki szybkiego spływu powierzchniowego, niski poziom retencji powierzchniowej i gruntowej wód opadowych oraz rosnące uzbrojenie terenu.

35 S t r o n a 35 W gminie Jordanów największe zagrożenie powodziowe niesie rzeka Skawa w miejscowościach Osielec (przysiółki: Zawodzie, Bańdurowa, Rusinowa) i Toporzysko (Łazarzowa). Podobnie jak w całym województwie małopolskim, na obszarze gminy Jordanów odnotowuje się niezadowalający stan jakości powietrza. w szczególności przekroczenie norm stężeń zanieczyszczeń pyłu PM10 oraz PM 2,5, a także benzo(a)pirenu, dwutlenku azotu oraz dwutlenku siarki. Rysunek 20. Stężenie roczne pyłu zawieszonego PM 2,5 oraz PM10 a także benzo(a)pirenu na terenie województwa małopolskiego oraz gminy Jordanów w 2015 roku Źródło: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2015 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie oraz Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Jordanów

36 S t r o n a 36 Głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza na obszarze gminy jest tzw. niska emisja, czyli emisja pyłów i szkodliwych gazów pochodząca z domowych pieców grzewczych i lokalnych kotłowni węglowych, w których spalanie węgla odbywa się w nieefektywny sposób. Związana jest ona bezpośrednio z indywidualnymi rozwiązaniami w zakresie ogrzewania w gospodarstwach domowych. Podstawowymi paliwami spalanymi w procesach energetycznych są: węgiel, koks, drewno, olej opałowy i gaz (system zasilany przez duże butle montowane na zewnątrz obiektów). Należy także dodać, że obserwuje się również nielegalne spalanie odpadów komunalnych (szczególnie tworzyw sztucznych). Według danych za 2015 rok największe roczne stężenie pyłu PM 2,5 oraz PM10 odnotowano w południowych sołectwach gminy Jordanów Wysoka oraz Toporzysko. SFERA ŚRODOWISKOWA ATUTY Walory przyrodniczo-krajobrazowe gminy stanowiące potencjał do rozwoju oferty czasu wolnego; Zdecydowana większość powierzchni gminy objęta Południowomałopolskim Obszarem Chronionego Krajobrazu; Duża liczba instalacji solarnych na terenie gminy, w szczególności w sołectwach Osielec, Toporzysko oraz Łętownia. PROBLEMY Wysoki poziom rozdrobnienia gospodarstwo rolnych na terenie gminy (rolnictwo jako działalność dodatkowa większości mieszkańców); Relatywnie niski odsetek ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków; Występowanie obszarów osuwiskowych, w szczególności w sołectwach Osielec oraz Łętownia; Występowanie obszarów zalewowych na obszarze gminy, w szczególności w sołectwach Osielec oraz Toporzysko; Niezadowalający stan jakości powietrza wysokie stężenie pyłów PM10 oraz PM2,5 (w szczególności w sołectwach Wysoka oraz Toporzysko) 5.4. Sfera przestrzenno-funkcjonalna Analiza sfery przestrzenno-funkcjonalnej gminy Jordanów dokonana została w oparciu o wskaźniki związane z jakością i dostępnością podstawowych usług publicznych oraz terenów publicznych. Obejmuje ona przede wszystkim dane dotyczące kultury (dostępność obiektów i jakość usług świadczonych przez domy i ośrodki kultury oraz kluby i świetlice), dostępności obiektów i przestrzeni publicznych, a także placówek edukacyjnych i zdrowotnych. Wychowanie żłobkowe i przedszkolne W 2015 roku na terenie gminy Jordanów funkcjonowało łącznie sześć przedszkoli, z czego tylko trzy prowadzone były przez samorząd gminny (zlokalizowane w sołectwach Łętownia, Naprawa oraz Osielec). Łącznie do przedszkoli gminnych uczęszczało 358 z 416 dzieci w wieku 3-5 lat (86,1% ogółu). Była to wartość wyższa od średniej dla powiatu suskiego (74,9%), jednakże niższa niż w przypadku województwa małopolskiego (84,1%).

37 S t r o n a 37 Wykres 23. Odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w gminie Jordanów, powiecie suskim oraz województwie małopolskim w latach ,0 50,0 68,8 69,8 73,4 78,9 84,1 59,6 58,3 62,3 70,0 74,9 54,5 54,3 54,8 66,0 86,1 0, Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Podkreślić należy także pozytywny trend w zakresie wychowania przedszkolnego w gminie Jordanów od 2011 roku odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym systematycznie wzrasta. Niemniej jednak konieczne jest stałe monitorowanie wskaźników demograficznych oraz ewentualnego wzrostu zapotrzebowania na tego typu usługi w gminie. Dlatego też potrzeby w zakresie wychowania przedszkolnego uznać należy za niezmiennie aktualne. Wsparcie wychowawcze powinno dotyczyć także wychowania żłobkowego, jednakże na koniec 2015 roku w gminie Jordanów nie funkcjonowały żadne żłobki publiczne. Kultura MAŁOPOLSKIE Powiat suski Jordanów Na terenie gminy Jordanów funkcjonuje jeden dom kultury (Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Promocji), który posiada swoje filie we wszystkich jej sołectwach. Obiekty te znajdują się w różnym stanie technicznym, często wymagają gruntownych remontów, jak np. w sołectwie Osielec. Dane Głównego Urzędu Statystycznego wskazują, że w 2015 instytucje kultury zorganizowały łącznie 220 imprez kulturalnych z 507 wydarzeń, które odbyły się na terenie całego powiatu suskiego (43,4%). W przedsięwzięciach tych udział wzięło łącznie 8167 osób. Oznacza to, że GOKSiP jest instytucją wydolną organizacyjne. Wyraźnie brakuje jednak odpowiedniej infrastruktury dla realizacji celów i wyzwań stojących przed ośrodkiem. Dane GUS nie zawsze jednak oddają w sposób obiektywny i miarodajny atrakcyjność oferty kulturalnej na terenie gminy. Sposób ich zbierania, gromadzenia i przetwarzania jest niedoskonały. Dotyczy to przede wszystkim faktu, że nie są ewidencjonowane imprezy, których organizatorem są podmioty inne niż domy, ośrodki kultury, kluby i świetlice, np. organizowane przez organizacje pozarządowe, albo inne szczeble samorządowe. Wykres 24. Księgozbiór bibliotek oraz czytelnicy bibliotek na 1 tys. mieszkańców w gminie Jordanów, powiecie suskim oraz województwie małopolskim w 2015 roku MAŁOPOLSKIE Powiat suski Jordanów MAŁOPOLSKIE Powiat suski Jordanów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS

38 S t r o n a 38 Na terenie gminy Jordanów funkcjonuje Biblioteka Gminnego Ośrodka Kultury, posiadająca filie w każdym z jej sołectw. Jej księgozbiór w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców wynosił w 2015 roku 4331 woluminów i w stosunku do 2011 roku zmniejszył się o 255 pozycji (-5,6%). Jednocześnie spada liczba czytelników bibliotek na 1 tys. mieszkańców w 2015 roku w gminie Jordanów było ich 156, co oznaczało spadek o 12 osób w stosunku do 2011 roku. Rysunek 21. Liczba zabytków wpisanych do Gminnej Ewidencji Zabytków w sołectwach gminy Jordanów w 2015 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS oraz Urzędu Gminy w Jordanowie Należy jednakże podkreślić, że zasoby biblioteczne gminy Jordanów są większe niż w przypadku powiatu suskiego oraz województwa małopolskiego. Jednocześnie w gminie odnotowano większy wskaźnik liczby czytelników na 1 tys. mieszkańców niż w powiecie. Na terenie gminy Jordanów pomimo postępujących przekształceń - nadal zlokalizowanych jest wiele obiektów i zespołów o wartościach kulturowych, zasługujących na ochronę konserwatorską. Zgodnie z zapisami Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami należą do nich: w sołectwie Łętownia kościół parafialny p.w. śś. Szymona i Judy (ogrodzenie i otoczenie ze starodrzewiem); w sołectwie Toporzysko ogród dworski z r.; w sołectwie Wysoka dwór z r. oraz założenie ogrodu dworskiego z parkiem krajobrazowym. SFERA PRZESTRZENNO- FUNKCJONALNA ATUTY Rosnący odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym; Stosunkowo duża liczba wydarzeń kulturalnych; Korzystny wskaźnik czytelników bibliotek w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców; Relatywnie duża liczba zabytków w sołectwie Wysoka. PROBLEMY

39 S t r o n a Koncentracja zjawisk kryzysowych i wyznaczony obszar zdegradowany Przeprowadzone analizy przestrzenne oraz diagnoza podstawowych tendencji rozwojowych gminy w sferach społecznej, gospodarczej, technicznej, środowiskowej i przestrzennofunkcjonalnej pozwoliły na wyznaczenie obszarów o szczególnej koncentracji problemów. Szczegółowe zestawienie zidentyfikowanych zjawisk kryzysowych przedstawione zostało w Załączniku nr 1 do niniejszej diagnozy. Rysunek 22. Obszar zdegradowany na terenie gminy Jordanów Źródło: opracowanie własne Na podstawie dokonanych analiz na obszarze gminy Jordanów wyznaczono obszar zdegradowany obejmujący sołectwa Osielec oraz Toporzysko. W sołectwach tych zidentyfikowano przede wszystkim zjawiska kryzysowe w sferze społecznej, ale także w sferach: środowiskowej oraz technicznej. Tabela 10. Podstawowe wskaźniki obszaru zdegradowanego Powierzchnia Udział Udział w liczbie Liczba w powierzchni mieszkańców mieszkańców gminy gminy ha % tys. % obszar zdegradowany , ,1 gmina Jordanów , ,0 Źródło: opracowanie własne na podstawię danych Urzędu Gminy w Jordanowie Wyznaczony obszar zdegradowany zajmuje łączną powierzchnię ha (45,2% powierzchni gminy Jordanów) i zamieszkiwany jest przez mieszkańców (48,1% wszystkich mieszkańców gminy Jordanów).

40 S t r o n a Obszar rewitalizacji charakterystyka i granice Zgodnie z art. 10 ust. 2 Ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, wyznaczony ostatecznie obszar rewitalizacji nie może być większy niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkały przez więcej niż 30% liczby mieszkańców gminy. Oznacza to, że niemożliwe jest wyznaczenie obszaru rewitalizacji na obszarze całych sołectw wyznaczonych w analizach przestrzennych jako obszar zdegradowany. Tym samym konieczne było dokonanie pogłębionej analizy sołectw Osielec i Toporzysko w celu wyznaczenia podobszarów wchodzących w skład ostatecznie wyznaczonego obszaru rewitalizacji. Ze względu na fakt, iż proces rewitalizacji ukierunkowany winien być przede wszystkim na poprawę warunków społecznych oraz jakości życia na terenach o szczególnej koncentracji zjawisk kryzysowych, za główny wskaźnik służący wyznaczeniu obszaru rewitalizacji uznano skalę problemów społecznych. W tym celu dokonano pogłębionej analizy przestrzennej lokalizacji mieszkańców korzystających z pomocy społecznej. Rysunek 23. Rozkład przestrzenny problemów społecznych na obszarze zdegradowanym gminy Jordanów Źródło: opracowanie własne na podstawię danych Urzędu Gminy w Jordanowie

41 S t r o n a 41 Łącznie na obszarze rewitalizacji pomoc społeczna udzielona została 83 gospodarstwom domowym. Zdecydowana większość świadczeń udzielana była z powodu niepełnosprawności (42 gospodarstwa domowe; 50,6% ogółu). Powodami korzystania z pomocy społecznej były ponadto: długotrwała lub ciężka choroba (12 przypadków; 10,4% ogółu), wielodzietność 9 przypadków; 10,8% ogółu). W pozostałych gospodarstwach domowych pomoc udzielana była z powodu: ubóstwa, bezrobocia oraz alkoholizmu. Rysunek 24. Obszary zalewowe na obszarze zdegradowanym wyznaczonym w gminie Jordanów Źródło: opracowanie własne na podstawię danych Urzędu Gminy w Jordanowie Część obszarów objętych pogłębioną analizą w sferze społecznej to także obszary zalewowe. Na obszarze zdegradowanym rzeka nie jest obwałowana i choć koryto rzeczne w przeważającej części jest dość głębokie, to są miejsca znacznych spłyceń oraz zwężeń, gdzie bardzo prawdopodobne jest wystąpienie powodzi. Takimi miejscami są w szczególności: dolny odcinek Skawy w Osielcu (przy granicy administracyjnej z Makowem Podhalańskim), gdzie obszar zagrożony określono na 8 ha (zagrożonych jest ok. 56 osób); przebiegający przez sołectwo Toporzysko odcinek rzeki o obszarze zagrożenia wynoszącym 3 ha (zagrożonych jest ok. 28 osób). Na podstawie pogłębionej analizy obszaru zdegradowanego w sferze społecznej i środowiskowej wyznaczony został ostateczny obszar rewitalizacji. Tabela 11. Podstawowe wskaźniki obszaru rewitalizacji Powierzchnia Udział Udział w liczbie Liczba w powierzchni mieszkańców mieszkańców gminy gminy ha % tys. % obszar rewitalizacji 750 8, ,2 obszar zdegradowany , ,1 gmina Jordanów , ,0 Źródło: opracowanie własne na podstawię danych Urzędu Gminy w Jordanowie