Struktura wyznaniowa ludności diecezji płockiej według spisu Adama Michała Prażmowskiego z 1817 r.

Transkrypt

1

2 ICHAŁ ARIAN GRZYBOWSI Struktura wyznaniowa ludności diecezji płockiej według spisu Adama ichała Prażmowskiego z 1817 r. Wizytacje parafii przeprowadzane przez biskupów w Rzeczpospolitej, a potem po utracie niepodległości, zgodnie z poleceniami prawa kościelnego od Soboru Trydenckiego do połowy XIX w. zawierają ogromne bogactwo wiadomości interesujących nie tylko badaczy dziejów ościoła, ale także innych specjalności. Powodem jest to, że kwestionariusze wizytacyjne były różnorodne i obejmowały szeroki wachlarz spraw, na które wizytatorzy zwracali uwagę. Elementem, który występuje niemal w każdym kwestionariuszu od czasów najdawniejszych była liczba parafian. Duszpasterze mieli obowiązek prowadzenia rejestrów parafian z różnych względów, między innymi aby wiedzieć, ilu obowiązanych jest do spowiedzi wielkanocnej, a także aby aktualną ich liczbę podawać wizytatorom. Dokładny spis ludności był potrzebny także co kilka lat do przygotowania relacji o stanie diecezji do Rzymu. Dane te zapisane w protokółach wizytacyjnych stanowią dziś cenne źródło do poznania struktur demograficznych poszczególnych parafii czy diecezji, tym bardziej, że podawały nie tylko liczbę katolików, ale także uwzględniały inne wyznania przede wszystkim Żydów i akatolików a więc protestantów. Jednym z takich źródeł jest protokół wizyty diecezji płockiej zarządzonej przez bpa A.. Prażmowskiego w 1817 r. Rękopis jej znajduje się w Archiwum Diecezjalnym w Płocku i oznaczony jest sygnaturami: Akta wizytacji Protokóły wizytacyjne spisywane były na specjalnie w tym celu przygotowanych i wydrukowanych arkuszach formatu folio. Drukowany poszyt zawiera 30 stron numerowanych z 14 pytaniami dotyczącymi różnych spraw związanych z istnieniem i funkcjonowaniem parafii; wśród nich było pytanie dotyczące ludności parafii, metryk i akt cywilnych. Tak więc na stronach gdzie umieszczony był tytuł dotyczący ludności parafii, proboszczowie umieszczali informacje na ten temat wymieniając nazwę miejscowości, dymy, ilość osób. Na końcu było wyliczenie sumaryczne katolików, akatolików i Żydów. Podawano także liczbę parafian przystępujących do spowiedzi wielkanocnej. ateriał źródłowy zachowany w tych wizytacjach obejmuje całość terenu diecezji płockiej, która liczyła wtedy 238 parafii. W ogromnej większości materiał zachowany jest dobrze. Brakuje opisów tylko 9 parafii: Czyżewo, Jelonki, Nowogród, Pułtusk, Różan, Szpetal, Trutowo, Unieck, Zaduszniki. Ostatni spis diecezjalny dokonany za czasów bpa płockiego. J. Poniatowskiego w 1766 r. a podany w relacji o stanie diecezji do Rzymu podawał ogólną liczbę diecezjan jako osób w tym katolików, Żydów, i dysydentów czyli protestantów. W olbrzymiej więc większości diecezja płocka była zamieszkała przez katolików. Oprócz katolików występowała tu jednak i ludność innych wyznań. Byli to przede wszystkim dość liczni na tym terenie Żydzi oraz znacznie słabiej reprezentowani protestanci. Zanim zostaną podane szczegółowe dane statystyczne dotyczące poszczególnych parafii warto przedstawić, że według spisu z 1817 r. ludność diecezji wynosiła osoby w tym katolików, mężczyzn kobiet , Żydów , mężczyzn , kobiet , akatolików , mężczyzn 9 144, kobiet Najwięcej Żydów gromadziło się w ośrodkach miejskich, zaś akatolików w okolicach Płocka oraz Ziemi Dobrzyńskiej. Lp. atolicy Akatolicy Żydzi Ludogó- ność 7orvi ogólem 1. Andrzejewo nie ma Baboszewo Baranowo nie ma Barcice Bądkowo Bielsk nie ma Bieżuń Blichowo Bobrowniki Bodzanów Bogate 4G Bogurzyn Bonisław nie ma Borkowo Uorzewo

3 atolicy Akatolicy Żydzi Ludność ogółełem ogó- 16. Brańszczyk Brok Brwilno nie ma Bulkowo Chamsk nie ma Chełmica Chociszewo Chorzele Chrostkowo Ciachcin Ciechanów Ciechocin Cieksyn Ciemniewko Czarne Czernice nie ma Czernikowo Czerwin nie ma Czerwonka Czerwińsk Daniszewo Dąbrowa Długosiodło Dłutowo Dobrzujewice Dobrzyń Drobin Duczymin Dulsk Działyń Dziektarzewo Dzierzgowo Dzierżeniu Gąsewo Gąsiorowo nie ma Glinojeck Goleszyn nie ma nie ma Gołymin nie ma Gaworowo lł Gozdowo Góra nie ma Gójsk Gradzanowo Gralewo Grochowalsk nie ma Gromadzili Grudusk Grzebsk Gumino Gzy nie ma Imielnica Janowo Janówiec Jasiennica Jeżewo Joniec adzidło amienica arniewo arnkowo ikół

4 atolicy Akatolicy Żydzi Ludność 77. leczkowo lukowo obylniki oziczynek oziebrody rajkowo nie ma rasne nie ma rasnosielc raszewo roczewo rólewo rysk rzynowłoga Wielka rzynowłoga ała uciec nie ma uczboik uklin urowo Lekowo Ligowo Lipno Lipowiec Lubiel Lubowidz Lutocin Łążyn nie ma Lęg nie ma Łętowo Lopacin Łubki nie ma Lukomie Łysakowo aków alużyn azowsze nie ma iszewo Gar nie ma nie ma iszewo ur nie i ma iszewo Strz ława ochowo okowo yszyniec Naruszewo Nasielsk Niedzbórz nie ma Nowa Wieś Nowe iasto Nur Obryte nie ma Orszymowo Ostrołęka Ostrowite nie ma Ostrów az Pałuki Pawłowo nie ma Pilichowo nie ma Piski nie ma Płock Płonne nie ma Płońsk Pniewo nie ma

5 atolicy Akatolicy Żydzi Ludność ogółełem ogó Podosie U Pokrzywnica Pomiechowo Popowo Poręba Proboszczewice Przasnysz Przewodowo nie ma Raciąż Radomin, nie ma Radzanowo nie> ma Radzanów Radziki Radzikowo 391 nie ma Radzymin nie ma Rębowo Rogotwórsk Rogowo Rokicie Rosochate nie ma Rościszewo Róże Rypin Rzekuń i» Sadlowo Sarbiewo Sarnowo Serock Siecień Sieluń Sierpc Sikórz Skępe Skołatowo Skrwilno Słupia nie ma Słupno Smogorzewo nie ma Smoszewo Sobowo Sochocin Sońsk nie ma Staroźreby Strzegowo Strzygi Stupsk nie ma 8 U Sulerzyż Sumin nie wiadomo nie ma Szelków Szereńsk Szydłowo nie ma Szyszki nie ma Szwelice Świedziebnia Swięcieniec nie ma Tłuchowo Trąbin Troszyn Trzepowo Unierzyż U Wąsewo S90 18

6 atolicy Akatolicy Żydzi Ludność ogó- łem 199. Węgra ? Węgrzynowo Wieczfnia Wielgie Wierzbicko Winnica Wola nie ma Woźniki Wrona Wyszków Wyszogród Wyszyny U Zagroba nie ma Zakroczym Zakrzewo Zambski Zarąby Zaremby nie ma Zatory Zawidz Zegrze nie ma Zeń bok nie ma Zgliczyno nie ma Zielona P nie ma Zielona Zuzela nie ma Załe Zmijewo nie ma Żukowo Żurominek ? SDOBS 3ÓH B I.B Niniejsza tabela przedstawia 20 parafii które miały największą liczbę mieszkańców, największą liczbę Żydów i największą liczbę akatolików. 1. yszyniec 2. adzidło 3. Nasielsk 4. Płock 5. Ciechanów 6. Przasnysz 7. Płońsk 8. Chorzele 9. aków 10. Goworowo 11. Nur 12. Rypin 13. Jasiennica 14. Wyszogród 15. Sierpc 16. ława 17. Ostrołęka 18. Dzierzgowo 19. Zuzela 20. rzynowłoga W. Parafie z największą liczbą Parafie z największą liczbą Parafie z największą ludności Żydów liczbą akatolików Wyszogród aków Nasielsk Płock Płońsk Sierpc Ciechanów Dulsk Przasnysz Dobrzyń n. W. Drobin ława Rypin Ostrów az. Chorzele Bobrowniki Zaremby yszyniec Zakroczym Szreńsk Trzepowo Płock Jasiennica Rypin Cieksyn arnkowo Bobrowniki Róże Świedziebnia Ostrołęka Ligowo Pomiechowo Nasielsk yszyniec Czernikowo Chrostkowo Popowo Pokrzywnica Lubiel Imielnica Przy pisy liczbę diecezjan z 1776 r. wynoszącą o.-ób 1.. Grzybowski. Administracja diecezjalna za cza- w tym Żydów i dysydentów. Zob P.\- sów bpa płockiego. J. Poniatowskiego ( ). rafie i Iudność diecezji płockiej w drugiej polowie -.Studia Płockie. T. 5:1977 s. 112, S. Litak podaje XVIII w. «Studia Płockie» T. 3:1975 s