LEŻY NA SKRZYŻOWANIU TRZECH KONTYNENTÓW: EUROPY, AZJI I AFRYKI. PRZECHODZĄ TĘDY WAŻNE SZLAKI KOMUNIKACYJNE Z EUROPY I PÓŁNOCY AFRYKI NA DALEKI WSCHÓD.

Transkrypt

1 Lekcja 8 Temat : Bliski Wschód kultura i gospodarka. 1. Położenie Bliskiego Wschodu. Obejmuje on głównie państwa położone w południowozachodniej Azji. Najczęściej do krajów Bliskiego Wschodu zalicza się: Arabię Saudyjską, Bahrajn, Cypr, Egipt, Irak, Iran, Izrael z Palestyną, Jemen, Jordanię, Katar, Kuwejt, Liban, Oman, Syrię, Turcję Zjednoczone Emiraty Arabskie. W sumie zajmują one powierzchnię ok. 9,7 mln km² Azja Południowo-Zachodnia to duży region o powierzchni ok. 6,3 mln km2 (większy niż połowa Europy). Należą do niego: Półwysep Azja Mniejsza i Półwysep Arabski (będący największym półwyspem na świecie) oraz tereny leżące na południe od Morza Kaspijskiego i Niziny Turańskiej. Bliski Wschód odgrywa duże znaczenie gospodarcze i strategiczne. LEŻY NA SKRZYŻOWANIU TRZECH KONTYNENTÓW: EUROPY, AZJI I AFRYKI. PRZECHODZĄ TĘDY WAŻNE SZLAKI KOMUNIKACYJNE Z EUROPY I PÓŁNOCY AFRYKI NA DALEKI WSCHÓD. Drogi morskie przebiegają, przez cieśniny czarnomorskie, Morze Śródziemne, Kanał Sueski, Morze Czerwone i zatokę Perską, krzyżują się linie powietrzne łączące najważniejsze porty lotnicze Europy z południową Afryką, Azją, Dalekim Wschodem i Australią

2

3 W Dubaju stolicy jednego z emiratów arabskich powstał projekt budowy sztucznych wysp, które zostaną zabudowane wieżowcami, a następnie utworzą luksusowe dzielnice biznesowo-usługowe. Państwa arabskie Państwa niearabskie Mieszkańcy regionu. Państwo Arabia Saudyjska Bahrajn 0,8 Powierzchnia (w tys. km 2 ) 2149,7 Egipt* 1001,5 Irak 434,1 Jemen 528,1 Jordania 88,8 Katar 11,6 Kuwejt 17,8 Liban 10,4 Oman 309,5 Syria 185,2 Zjednoczone Emiraty Arabskie 83,6 Palestyna 6,0 Iran 1648,2 Turcja 785,3 Izrael 21,6 RASY LUDZKIE WYODRĘBNIA SIĘ GŁÓWNIE NA PODSTAWIE: barwy skóry, kształtu włosów, nosa, warg, oprawy oczu, profilu twarzy, cech serologicznych osobników zwłaszcza grupy krwi Najpowszechniej uznawany jest podział przedstawiony w 1798 r. przez francuskiego paleontologa i anatoma G. Cuviera na TRZY GEOGRAFICZNE RASY LUDZKIE (nazywane zwykle ODMIANAMI): białą, żółtą, czarną, W każdej z odmian wyróżnia się RASY LOKALNE. ODMIANA BIAŁA (geograficzna rasa EUROPEIDALNA) zasiedlała niegdyś: Europę, Bliski Wschód i północne Indie, północną Afrykę. W wyniku migracji, a zwłaszcza kolonialnej ekspansji Europejczyków rasa ta rozprzestrzeniła się na obszarze: Ameryki, południowej Afryki, Australii i Nowej Zelandii. W jej obrębie wyróżniamy odmianę: EUROPEJSKĄ występującą w Europie, obu Amerykach, RPA, Australii, Nowej Zelandii, oraz Rosji, SEMICKO-CHAMICKĄ stanowią ją głównie Arabowie w północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie, INDYJSKO-IRAŃSKĄ obejmuje ludność Azji Południowo-Zachodniej (np. Turcy, Irańczycy) i północnych Indii.

4 Arabowie są dominującą grupą etniczną w krajach zaliczanych umownie do grupy państw arabskich W kilku z tych państw żyją duże grupy innych narodowości, a najliczniejsi są Kurdowie i Azerowie. W Iraku Kurdowie stanowią 23% ogółu ludności, w Syrii udział ludności kurdyjskiej wynosi 7%. Kurdowie to jeden z najliczniejszych narodów (ok mln) bez własnego państwa. W państwach niearabskich: w Turcji przeważają Turcy mówiący po turecku, w Iranie główną grupą etniczną są Persowie (język perski), a w Izraelu dominują Żydzi mówiący po hebrajsku. W Iranie dużą grupę stanowią Kurdowie (13%), a Azerowie to ok. 16% ogółu ludności. W Azji Południowo-Zachodniej przeważają wyznawcy islamu. W większości państw arabskich oraz w Iranie islam jest religią państwową. Oznacza to, że konstytucja lub system prawny danego państwa nadaje religii specjalny status. Wyjątkami są Liban i Syria, a z państw niearabskich Turcja. W tych państwach nie ma określonej religii państwowej. Jedynym krajem w Azji Południowo-Zachodniej, w którym przeważają wyznawcy innej religii niż islam, jest Izrael dominują tam wyznawcy judaizmu 2. Roponośny region przemysł. Państwa Bliskiego Wschodu leżące nad Zatoką Perską dysponują wielkimi zasobami ropy naftowej i gazu ziemnego. Szacuje się, że w wokół tej zatoki oraz na jej dnie znajduje się 2/3 światowych rezerw ropy naftowej. 3. Przemysł naftowy na Bliskim Wschodzie. Największe pola roponośne posiada Arabia Saudyjska. Dużymi zasobami dysponują też Zjednoczone Emiraty Arabskie, Iran, Irak, Kuwejt i Bahrajn, a mniejszymi Oman i Katar. Ropa naftowa jest obecnie najważniejszym surowcem energetycznym na świecie. Wykorzystuje się ją do produkcji benzyny, oleju napędowego, nafty, tworzyw sztucznych; jest też stosowana jako paliwo w elektrowniach cieplnych. Łączne wydobycie gazu ziemnego nad Zatoką Perską stanowi ponad 15% całego światowego wydobycia. Wszystkie państwa znad Zatoki Perskiej eksportują ropę naftową i jej przetwory. Łączny udział tych państw w światowym eksporcie ropy naftowej przekracza 40%. Największym eksporterem jest Arabia Saudyjska, która kontroluje ok. 1/6 całego światowego eksportu ropy naftowej. Największymi importerami są Stany Zjednoczone, Japonia, Chiny, Indie, Korea Południowa oraz Unia Europejska. W 1960 roku Arabia Saudyjska, Irak, Iran, Kuwejt oraz Wenezuela (państwo spoza regionu) powołały Organizację Państw Eksportujących Ropę Naftową OPEC (Organization of Petroleum Exporting Countries). Następnie do tej organizacji dołączyły: Katar i Zjednoczone Emiraty Arabskie oraz kilka państw spoza Zatoki Perskiej. Obecnie do OPEC należy 13 krajów. Zdjęcie satelitarne Kuwejtu ciemniejsze plamy to pola naftowe. Nowoczesne centrum Dubaju z wieżą Burdż Chalifa najwyższym budynkiem świata mierzącym

5 4. Konflikty zbrojne. Przyczyny konfliktów na Bliskim Wschodzie wynikają przede wszystkim z: 1. zróżnicowania religijnego konfliktu między szyitami a sunnitami (w kręgu kultury i religii Islamu), a także między muzułmanami, a żydami i chrześcijanami, 2. wewnętrznej niestabilności państw autorytarne, długoletnie rządy, korupcja, nepotyzm, 3. rywalizacji krajów zewnętrznych w regionie (m.in. długoletniej rywalizacji ZSRR i USA 4. rozwoju ruchów terrorystycznych rozwijających się pod wpływem fundamentalizmu islamskiego, idei socjalistycznej, a w przeszłości także idei tzw. panarabizmu (jedności wszystkich Arabów), 5. utworzenia państwa Izrael (1947 r.) poprzez arbitralną decyzję państw trzecich (ONZ) bez zgody bezpośrednio dotkniętej tą decyzją ludności arabskiej, 6. problemów z dostępem do wody pitnej. Najnowszym przykładem konfliktu bliskowschodniego jest wojna w Syrii, która wpisuje się w szerszy kontekst tzw. arabską wiosnę, która rozpoczęła się w 2010 r. serią protestów społecznych i działań zbrojnych państw Bliskiego Wschodu oraz Afryki Północnej. Przyczyną takiego stanu rzeczy była zła sytuacja ekonomiczna w państwach arabskich, długoletnie skorumpowane rządy, nepotyzm władzy i brak widoków na poprawę. Inne przykłady konfliktów na Bliskim wschodzie to: wojny izraelsko-arabskie, wojna w Libanie, wojna w Zatoce Perskiej.

6 DLA ZAINTERESOWANYCH Zróżnicowanie religijne Religia to oparty na tradycji zespół wierzeń dotyczących świata (też człowieka i ludzkości), w których to przekonaniach odzwierciedla się stosunek człowieka do tego co święte (sacrum), uzewnętrzniający się w doktrynie religijnej, w kulcie religijnym, w organizacji religijnej. Klasyfikacja religii ze względu na ilość obiektów kultu: monoteistyczne politeistyczne Klasyfikacja religii ze względu na zasięg występowania: uniwersalistyczne (np. chrześcijaństwo, islam, buddyzm) narodowe (np. judaizm, hinduizm, szintoizm) plemienne (animistyczne religie mieszkańców Afryki, Azji, obu Ameryk oraz Australii i Oceanii) WIELKIE RELIGIE ŚWIATA: CHRZEŚCIJAŃSTWO Religia ta powstała w I w. n.e., wywodzi się z judaizmu. Jest to religia monoteistyczna, świętą księgą jest biblia. Dzieli się na: 1.Katolicyzm symbolem jest Krzyż 1,13 mld wyznawców (17% ludności świata) miejsca święte: Rzym, Asyż, Fatima, Lourdes, Santiago di Compostela, Jerozolima, Betlejem, Nazaret, Medjugorie, Częstochowa, Aparecida najliczniejsze grupy wyznawców: kraje europejskie (np. Polska, Włochy, Francja, Irlandia, Litwa), Ameryka Łacińska, Australia, Filipiny, Afryka Środkowa 2.Prawosławie symbolem jest Krzyż Prawosławny 255 mln wyznawców (4% ludności świata) miejsca święte: Góra Athos, Siergijew najliczniejsze grupy wyznawców: kraje Europy Wschodniej i Południowej (np. Rosja, Grecja, Ukraina, Bułgaria, Rumunia, Serbia) 3.Protestantyzm symbolem jest Krzyż 469 mln wyznawców (7% ludności świata) Miejsca święte: Jerozolima, Betlejem, Nazaret, Wittenberga Najliczniejsze grupy wyznawców: kraje Europy Zachodniej i Północnej (np. Anglia, Niemcy, Szwecja, Norwegia, Dania, Holandia), USA, Kanada, RPA, Australia, Nowa Zelandia, Namibia JUDAIZM Inaczej zwane jest wyznaniem mojżeszowym Jest to najstarsza religia monoteistyczna (wiara w jednego Boga Jahwe), której początki sięgają początku II tysiąclecia p.n.e. świętą księgą jest Tora i Talmud.symbolem jest Gwiazda Dawida 15 mln wyznawców (0,2% ludności świata) Miejsca święte: Jerozolima, Góra Synaj, rzeka Jordan Najliczniejsze grupy wyznawców: Izrael oraz duże skupiska w USA, na Ukrainie, we Francji, w Wielkiej Brytanii

7 ISLAM Jest to religia monoteistyczna została założona przez Mahometa w VII w. n.e., przyjął on wybrane prawdy judaizmu i chrześcijaństwa, a później je uzupełnił świętą księgą jest Koran. symbolem jest Półksiężyc i Gwiazda. 1,43 mld wyznawców (21% ludności świata) Miejsca święte: Mekka, Medyna, Jerozolima Najliczniejsze grupy wyznawców: Bliski Wschód (np. Arabia Saudyjska, Iran, Syria, Turcja, Kuwejt, Oman), Afryka Północna (np. Maroko, Egipt, Algieria, Libia, Tunezja), Azja centralna (np. Afganistan, Kazachstan, Turkmenistan), Azja Południowo-Wschodnia (gł. Indonezja i Malezja) oraz Bośnia i Hercegowina i Albania HINDUIZM Jest to religia politeistyczna (wiara w wielu Bogów, najważniejszymi są: Brahma, Sziwa, Kali, Wisznu), to najstarsza religia z wielkich religii świata święta księga Cztery księgi Wedy symbolem jest sylaba OM 914 mln wyznawców (13,5% ludności świata) Miejsca święte: rzeka Ganges, Benares, Góra Kailas, Puri, Rameswaram, Allahabad, Sagar Najliczniejsze grupy wyznawców: Indie, Nepal, Bhutan, Sri Lanka BUDDYZM Jest to system filozoficzno-etyczny, założycielem i twórcą podstawowych zasad był książę Siddhartha Gautama w V w. p.n.e., nazwany Buddą ( przebudzonym ).Brak świętej księgi. Symbolem jest Koło Dharmy 384 mln wyznawców (6% ludności świata) Miejsca święte: Rangun, Mandalaj, gaj Lumbini (miejsce urodzenia Buddy), Bodh-gaya (tam Budda osiągnął oświecenie), Sarnath (miejsce wygłoszenia prze Buddę pierwszego kazania), Kusinagara (miejsce śmierci Buddy) Najliczniejsze grupy wyznawców: kraje Azji Południowo-Wschodniej (np. Chiny, Japonia, Tajlandia, Kambodża, Myanmar, Mongolia) Azja Południowo-Zachodnia to duży region o powierzchni ok. 6,3 mln km2 (większy niż połowa Europy). Należą do niego: Półwysep Azja Mniejsza i Półwysep Arabski (będący największym półwyspem na świecie) oraz tereny leżące na południe od Morza Kaspijskiego i Niziny Turańskiej. Region ten ma wyraźne granice morskie. Azję Mniejszą od północy oblewają wody Morza Czarnego, od północnego zachodu cieśniny Bosfor i Dardanele oraz Morze Marmara znajdujące się między nimi, a od zachodu wody Morza Śródziemnego. Półwysep Arabski oblewają wody Morza Czerwonego,Zatoki Adeńskiej, Morza Arabskiego i głęboko wciętej w ląd Zatoki Perskiej. Wschodnią granicą regionu jest linia graniczna między Iranem a Afganistanem (choć spotyka się też opracowania włączające Afganistan do państw Bliskiego Wschodu). Od Afryki Azję Południowo- Zachodnią oddziela umowna granica, jaką jest Kanał Sueski. ARABIA SAUDYJSKA: Arabia Saudyjska jest krajem zajmującym większą część Półwyspu Arabskiego leżącego w Azji południowo-zachodniej nad Morzem Czerwonym i Zatoką Perską.Arabia Saudyjska leży w strefie klimatu zwrotnikowego suchego. Większość jej obszaru stanowią pustynie i półpustynie.podstawą gospodarki kraju jest eksploatacja i eksport ropy naftowej.

8 EGIPT: Egipt jest państwem leżącym w północno-wschodniej Afryce nad Morzem Śródziemnym i Morzem Czerwonym. Środkiem kraju płynie jedna z najdłuższych rzek świata - Nil.Kraj ten leży w strefie klimatu śródziemnomorskiego oraz, w południowej części, klimatu zwrotnikowego. Poza obszarem nizin nadmorskich i doliny Nilu jego powierzchnię stanowią pustynie.podstawę gospodarki Egiptu stanowi rolnictwo, rozwijające się w dolinie Nilu oraz turystyka, głównie na wybrzeżu Morza Śródziemnego. Kraj jest także zasobny w: ropę naftową, gaz ziemny, rudy żelaza, cynku i ołowiu, fosforany, mangan, wapień, gips oraz talk. IRAK: Irak jest krajem leżącym w Azji południowo-zachodniej w dorzeczu Eufratu i Tygrysu nad Zatoką Perską (niewielki pas wybrzeża - ok. 100 km).est krajem arabskim, w którym ok. 60% społeczeństwa stanowią szyici, a ok. 30% sunnici. Mieszkają tu ponadto Kurdowie oraz Asyryjczycy. Kraj leży w strefie klimatu zwrotnikowego. Znaczną część jego obszaru stanowią pustynie. Jednak przez centrum kraju płyną dwie potężne rzeki - Eufrat i Tygrys, które tworzą rozległy zabagniony obszar. Na terytorium Iraku znajdują się ogromne złoża ropy naftowej. IRAN: Iran jest krajem położonym w Azji południowo-zachodniej nad Zatoką Perską, Zatoką Omańską i nad Morzem Kaspijskim. 90% ludności stanowią wyznawcy islamu szyickiego, a pozostałe 10% sunnickiego. Mieszkają tu głównie Persowie (50% ludności) i Azerowie (25%). Stolicą państwa jest Teheran. Klimat Iranu kształtują masy powietrza zwrotnikowego i podzwrotnikowego. Podstawę gospodarki kraju stanowi wydobycie i eksport ropy naftowej. SUDAN: Sudan jest państwem leżącym w północno-wschodniej Afryce nad Morzem Czerwonym. Mieszkają tu głownie wyznawcy islamu sunnickiego (ok. 70%), a ponadto animiści i chrześcijanie. Sudan znajduje się w strefie klimatu zwrotnikowego suchego, stąd większość jego obszaru stanowią pustynie. Jest to kraj rolniczy bardzo słabo rozwinięty gospodarczo. Często nękają go klęski głodu. TURCJA: Turcja jest krajem położonym w Azji południowo-zachodniej na Półwyspie Azja Mniejsza. Zamieszkują ją muzułmanie, głównie wyznania sunnickiego. Około 90% społeczeństwa stanowią Turcy, po za tym liczni są Kurdowie i Arabowie. Stolicą kraju jest Ankara. Turcja leży w strefie klimatu podzwrotnikowego - w głębi kraju suchego, na wybrzeżach wilgotnego typu śródziemnomorskiego. Turcja leży w strefie klimatu podzwrotnikowego - w głębi kraju suchego, na wybrzeżach wilgotnego typu śródziemnomorskiego. Gospodarka kraju opiera się głównie na rolnictwie.