ZASOBY NATURALNE I ICH ROLA W GOSPODARCE

Transkrypt

1 Wykład: ZASOBY NATURALNE I ICH ROLA W GOSPODARCE

2 Model wzrostu gospodarczego Zasoby naturalne Przedsiębiorczość Energia Praca, kapitał ludzki Przemysł Eksport Wzrost PKB, bogactwo Informacja Kapitał rzeczowy Pieniądz Innowacje Instytucje Źródło: Szczepaniec, 2015.

3 Choroba holenderska Choroba holenderska gospodarki (ang. dutch disease) regres gospodarczy spowodowany odkryciem i intensywną eksploatacją złóż surowców naturalnych. Pojęcie wprowadził w 1977 r. tygodnik "The Economist", opisując gospodarcze konsekwencje odkrycia w latach 60. dużych złóż gazu ziemnego w Holandii. Wikipedia Produkcja gazu ziemnego w Holandii (w mld m3)

4 Stopa wzrostu gospodarczego w Holandii ,3 6,8 3,6 8,3 8,6 2,7 5,3 6,4 6,4 13, ,3 3,5 5,4 3,4 0,0 4,5 2,5 2,7 2,0 1, ,3 3,5 3,7 1,7-3,8 1,4 1,7-1,1-0,2 1, ,3 2,2 3,2 Źródło: World Bank.

5 Wzrost gospodarczy w latach Kraj Tempo wzrostu PKB (średnia z lat ) Czynniki wzrostu 1.Turkmenistan 11,1 gaz, ropa 2.Mongolia 11,1 miedź, złoto, węgiel 3.Liberia 10,9 ruda żelaza, diamenty 4.Sierra Leone 10,7 ruda żelaza 5.Etiopia 10,6 energetyka, przemysł 6.Katar 9,7 gaz, ropa 7.Chiny 8,6 przemysł, inwestycje i eksport 8.Ghana 8,6 ropa 9.Zimbabwe 8,3 złoto, platyna, węgiel 10.Panama 8,3 przemysł, sektor finansowy 99.Polska 3,1 fundusze UE, wydatki publiczne USA 2,2 gaz, ropa, ICT, przemysł Niemcy 2,0 przemysł / eksport Norwegia 1,5 ropa, gaz Źródło: World Bank.

6 Wzrost gospodarczy w latach Kraj Tempo wzrostu PKB (średnia z lat ) Czynniki wzrostu 1.Katar 13,0 gaz, ropa 2.Azerbejdżan 12,1 ropa 3.Liberia 11,3 ruda żelaza, diamenty 4.Turkmenistan 11,1 gaz, ropa 5.Etiopia 10,7 energetyka, przemysł 6.Angola 10,1 ropa 7.Chiny 10,0 przemysł / eksport 8.Mongolia 8,9 miedź, złoto, węgiel 9.Afganistan 8,8 eksport narkotyków 10.Uzbekistan 8,2 uran, bawełna 84.Polska 3,9 fundusze UE, ZIB, wydatki publiczne USA 1,6 gaz, ropa, ICT, przemysł Niemcy 1,3 przemysł / eksport Norwegia 1,4 ropa, gaz Źródło: World Bank.

7 Klątwa zasobów? Dubaj

8 Kraje surowcowe o najwyższym przyroście PKB (PKB w roku bazowym = 100) Kraj Okres Wartość PKB na początku okresu = 100 Wartość PKB na końcu okresu Gwinea Równikowa Azerbejdżan Katar Angola Nigeria Turkmenistan ZEA Trinidad i Tobago Norwegia Rosja Arabia Saudyjska Wenezuela Kuwejt Kraj Okres Wartość PKB na początku okresu = 100 Wartość PKB na końcu okresu Polska Polska Źródło: World Bank.

9 Rola zasobów naturalnych w tworzeniu PKB Kraj Rola zasobów* (% PKB), 2014 PKB per capita (current USD), 2015 PKB per capita (PPP USD), 2015 Katar 28, Kuwejt 54, Brunei 25, ZEA 20, Norwegia 9, Arabia Saudyjska 41, Bahrain 19, Australia 7, Oman 30, Trinidad i Tobago 17, Gwinea Równikowa 43, Kazachstan 27, Chile 16, Polska 1, *Total natural resources rents (% of GDP) Źródło: World Bank.

10 Największe korporacje naftowe, 2014 Firma Kraj Obroty (w mln USD) Dochód netto (w mln USD) Zatrudnienie Sinopec Chiny Royal Dutch Shell Wielka Brytania PetroChina Chiny Exxon Mobil USA BP Wielka Brytania Total Francja Chevron USA Phillips 66 USA Petrobras Brazylia Eni Włochy Źródło: FT500. Polska : PKB w 2014 r. 548,0 mld USD W 2013 r. saudyjska firma ARAMCO zanotowała sprzedaż w wysokości 356 mld USD; zatrudnienie wyniosło 61,907 osób.

11 Wykorzystanie zasobów w Polsce na tle innych krajów węgiel (mln ton) 2004 i 2014 Kraj Wydobycie węgla (mln ton), 2004 Wydobycie węgla (mln ton), 2014 Chiny 2122,6 3874,0 USA 1008,9 906,9 Indie 407,7 644,0 Australia 363,1 491,5 Rosja 284,4 357,6 RPA 242,8 260,5 Niemcy 208,9 185,8 Polska 162,4 137,1 Indonezja 132,4 458,0 Kazachstan 86,9 108,7 Źródło: BP Statistical Review of World Energy, Ceny węgla

12 Historia sukcesu KGHM Wskaźnik Produkcja miedzi elektrolitycznej (w tys. ton) Przychody ze sprzedaży (w mln PLN) Zysk / Strata netto (w mln PLN) Średnie roczne ceny miedzi (w USD/t) Źródło: KGHM. Sierra Gorda (Chile) [projekt przejęty przy zakupie kanadyjskiej firmy Quadra FNX za 2,9 mld USD].

13 Kartel OPEC OPEC (Organization of the Petroleum Exporting Countries) to Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową z siedzibą w Wiedniu. Celem organizacji jest kontrolowanie światowego wydobycia ropy, poziomu cen i opłat eksploatacyjnych. Utworzona została w 1960 r. w Bagdadzie. Wzrost znaczenia OPEC przypada na okres kryzysu naftowego lat kiedy to organizacja wielokrotnie podwyższała światowe ceny ropy naftowej. Do OPEC obecnie należą (w nawiasie rok przystąpienia): 1. Algieria (1969), 2. Arabia Saudyjska (1960), 3. Indonezja (1962), 4. Irak (1960), 5. Iran (1960), 6. Katar (1961), 7. Kuwejt (1960), 8. Libia (1962); 9. Nigeria (1971), 10. Wenezuela (1960), 11. Zjednoczone Emiraty Arabskie (1967).

14 Udział OPEC w światowych rezerwach ropy Źródło: OPEC.

15 Eksport krajów OPEC (w mln USD) Źródło: OPEC.

16 Zmiana cen nominalnych i realnych ropy naftowej

17 Produkcja ropy naftowej, 2014 Kraj Produkcja w 2014 (w tys. baryłek dziennie) Zmiana w ciągu ostatniego roku (w %) Udział w produkcji światowej (w %) Świat ogółem ,3% 100,0% USA ,9% 13,1% Arabia Saudyjska ,9% 12,9% Rosja ,6% 12,7% Kanada ,9% 5,0% Chiny ,7% 5,0% ZEA ,9% 4,0% Iran ,0% 4,0% Irak ,6% 3,8% Kuwejt ,5% 3,6% Meksyk ,3% 3,2% Źródło: BP Statistical Review of World Energy, Norwegia 1895

18 Wykorzystanie zasobów w Polsce na tle innych krajów gaz ziemny (mld m3) 2004 i 2014 Kraj Wydobycie gazu ziemnego (mld m3), 2004 Wydobycie gazu ziemnego (mld m3), 2014 USA 526,4 728,3 Rosja 573,3 578,7 Katar 39,2 177,2 Iran 96,4 172,6 Kanada 183,7 162,0 Chiny 42,8 134,5 Norwegia 79,2 108,8 Arabia Saudyjska 65,7 108,2 Algieria 82,0 83,3 Indonezja 74,6 73,4 Turkmenistan 52,8 69,3 Polska 4,4 4,2 Źródło: BP Statistical Review of World Energy, 2015.

19 Ceny rosyjskiego gazu, Łączny eksport z Polski do Rosji w 2013 r. 8,1 mld euro, import z Rosji 19,1 mld euro; saldo bilansu handlowego -11,0 mld euro /w PLN -45,5 mld/ Źródło: GUS

20 Produkcja gazu w USA Date U.S. Shale Production (Billion Cubic Feet) : 323,2 mld m3 W Polsce w 2014 r. zużycie gazu wyniosło 15 mld m3.

21 Średnia cena gazu w USA, Średnia cena gazu w USA, IX 2014 U.S. Natural Gas Pipeline Imports Price Price of U.S. Natural Gas LNG Imports U.S. Natural Gas Citygate Price U.S. Price of Natural Gas Delivered to Residential Consumers U.S. Price of Natural Gas Sold to Commercial Consumers United States Natural Gas Industrial Price U.S. Natural Gas Electric Power Price 109,0 247,2 152,9 461,3 266,5 140,2 122,6

22 Izrael - Tamar gas field Szacowana wielkość złoża: 310 mld metrów sześciennych gazu koszt odwiertu Tamar 1: 92 mln USD (gł m) Odkrycie 2009 Początek eksploatacji 2013 Zużycie gazu w Polsce 16,5 mld m sześć. (2015)

23 Izrael - Leviathan gas field Szacowana wielkość złoża: 620 mld metrów sześciennych gazu koszt odwiertu Leviathan 1: 92,5 mln USD (gł m) Odkrycie 2010, Przewidywany początek eksploatacji 2017

24 Egipt Zohr gas field Szacowana wielkość złoża: 850 mld metrów sześciennych gazu Odkrycie 2015 Przewidywany początek eksploatacji 2017 Planowane osiągnięcie niezależności energetycznej 2022

25 Relacje USA - Rosja Rosja produkcja ropy (tys. baryłek dziennie) USA produkcja ropy (tys. baryłek dziennie)

26 Ceny ropy (w USD za baryłkę), WTI 69,72 $ Brent 74,87 $ 1 baryłka = 159 litrów Władimir Putin, od 1999 r.

27 Ceny ropy a PKB w Rosji PKB Rosji: 1997: 404,9 mld USD 1998: 271,0 mld USD 1999: 195,9 mld USD PKB Rosji: 2008: 1660,8 mld USD 2009: 1222,6 mld USD 2013: 2096,8 mld USD 2014: 1860,6 mld USD 2015: 1331,2 mld USD 2016: 1283,1 mld USD

28 Ceny ropy a indeks giełdowy RTS RTS Brent 74,87 $

29 Ceny ropy a kurs rubla Brent 74,87 $ USD-RUB 62,95

30 Eksport ropy, Rosja Źródło: CBR. Rok Ilość (mln ton) Wartość (mln USD) Średnia cena (USD/baryłka) , , , , , , , , , , , , , , , , , ,12

31 Ceny ropy Ural (w USD za baryłkę), USD/b Źródło: nesteoil.com.

32 Eksport gazu, Rosja Źródło: CBR. Rok Ilość (mld m 3) Wartość (mln USD) Średnia cena (USD/1000 m 3) , , , , , , , , , , , , , , , , ,62