Sprawozdania z Oceny Oddziaływania na środowisko

Transkrypt

1 Fortum Power and Heat Oy Rozbudowa elektrowni nuklearnej Loviisa o trzeci blok energetyczny Sprawozdania z Oceny Oddziaływania na środowisko

2 1 INWESTYCJA LOVIISA 3 W niniejszym dokumencie przedstawiono dane podsumowujące ocenę oddziaływania na środowisko (OOŚ) rozbudowy elektrowni nuklearnej Fortum Loviisa o trzeci blok elektrowni (Loviisa 3). Dokument niniejszy będzie wykorzystany, między innymi, jako element konsultacji międzynarodowych. wschód od miasta Loviisa. Miejsce wyznaczone na budowę elektrowni nuklearnej znajduje się na południe od dotychczas działających bloków energetycznych, na terenie odpowiednim do tego celu i zgodnym z planem swojego przeznaczenia. Powierzchnia wymagana do budowy nowego bloku elektrowni zajmuje około 10 hektarów. 1.1 Inwestycja i jej uzasadnienie Na wiosnę 2007 r. koncern Fortum Power and Heat Oy (Fortum) rozpoczął procedurę oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ) inwestycji rozbudowy elektrowni nuklearnej Loviisa o trzeci blok elektrowni, planowanego z myślą o poprawie gotowości do budowy dodatkowych mocy energetycznych wolnych od emisji dwutlenku węgla. Fortum rozpatruje kwestię budowy jądrowego bloku energetycznego o mocy elektrycznej około MW i mocy cieplnej około MW w miejscowości Loviisa na wyspie Hästholmen, gdzie obecnie istnieją już dwa eksploatowane bloki jądrowe (Loviisa 1 i Loviisa 2). Po zakończeniu procedury OOŚ przedsiębiorstwo podejmie decyzje co do dalszego postępowania. W 2007 roku Finlandia zużyła około 90,3 TWh energii elektrycznej. Szacuje się, że z końcem roku 2030 średnie roczne zużycie energii elektrycznej wzrośnie do 115 TWh. Do roku 2020 przewiduje się średni wzrost zużycia energii elektrycznej o ok. 1,2 % w ciągu roku, a w okresie od 2020 do 2030 roku, wzrost o 0,7 %. W ciągu ostatnich dziesięciu lat konsumpcja energii elektrycznej wzrosła średnio o 2,6 w ciągu roku. Celem koncernu Fortum jest, aby w przyszłości trzeci blok elektrowni Loviisa 3 zastąpił całkowicie elektrownie stosujące paliwa kopalne produkując energię i prąd i emitujące dwutlenek węgla, jednocześnie zmniejszając zapotrzebowanie na import prądu elektrycznego, wychodząc naprzeciw zwiększającemu się popytowi na prąd i w przyszłości zastąpić aktualną produkcję pozostałych bloków elektrowni Fortum Loviisa. 1.2 Lokalizacja inwestycji i zapotrzebowanie terenowe Usytuowanie nowego bloku energetycznego planowane jest na południowym wybrzeżu Finlandii na wyspie Hästholmen, w odległości 12 kilmetrów na południowy Rys. 1. Położenie Loviisy oraz kraje sąsiadujące z Finlandią i kraje regionu Morza Bałtyckiego (Źródło: Pöyry Energy Oy). 1.3 Pozwolenia wymagane dla inwestycji Budowa nowego bloku energetycznego wymaga Rezolucji uchwalonej przez Radę Państwa i zatwierdzonej przez Parlament, która stwierdzi, że jądrowy blok energetyczny jest zgodny z całościowo pojętym interesem społeczeństwa. Warunkiem wydania pozytywnej decyzji w Rezolucji jest m.in. zgoda gminy, na której terenie planuje się budowę elektrowni oraz Agencji Bezpieczeństwa Radiologicznego i Nuklearnego (STUK). Przed przyjęciem Rezolucji nie można podjąć decyzji o finansowaniu inwestycji. Pozwolenie na budowę elektrowni wydaje Rada Państwa, o ile zostaną spełnione warunki dla uzyskania pozwolenia na budowę elektrowni nuklearnej. Pozwolenie na eksploatację elektrowni również wydaje Rada Państwa, o ile zostaną spełnione warunki, wyszczególnione w fińskim prawie atomowym Rys. 2. Mapa ukazująca położenie miasta Loviisa i wyspy Hästholmen (Mapa bazowa Affecto Finland Oy, pozwolenie numer L7588/08). oraz jeśli Ministerstwo Handlu i Przemysłu potwierdzi, że odpowiednie przygotowania do poniesienia kosztów zagospodarowania odpadów jądrowych, zostały zorganizowane zgodnie z wymogami prawa. Pozostałe wymagane pozwolenia to m.in.: pozwolenie na budowę, pozwolenie środowiskowe oraz pozwolenie zgodne z prawem dotyczącym eksploatacji wód. 1.4 Harmonogram prac Od momentu przygotowania sprawozdania z oceny oddziaływania na środowisko do dnia oddania bloku energetycznego do użytku upływa 11 lat, z czego połowę czasu zajmują procesy załatwiania niezbędnych pozwoleń. Jeżeli zostanie podjęta decyzja o realizacji inwestycji, a realizacja jej przebiegać będzie zgodnie z planem, rozpoczęcie prac budowlanych nowego jądrowego bloku energetycznego możliwe będzie w roku 2012, natomiast w roku 2018 nowy blok elektrowni Loviisa 3 będzie oddany do użytku. 1.5 Inne inwestycje budowy nowego jądrowego bloku energetycznego w Finlandii Spółka Teollisuuden Voima Oy (TVO) uruchomiła procedurę oceny oddziaływania na środowisko (procedurę OOŚ), dotyczącą ewentualnego umieszczenia na terenie Olkiluoto nowego czwartego jądrowego bloku energetycznego. Spółka TVO przedstawiła odpowiednim władzom sprawozdanie z oceny oddziaływania na środowisko w lutym 2008 r. Spółka Fennovoima Oy uruchomiła procedurę oceny oddziaływania na środowisko (procedurę OOŚ), dotyczącą budowy nowego bloku nuklearnego przedkładając swój program OOŚ władzom w styczniu 2008 r. Planowane jest usytuowanie jądrowego bloku energetycznego w jednej z następujących miejscowości: Kristiinankaupunki, Pyhäjoki, Ruotsinpyhtää lub Simo. Ze względu na brak dokładniejszych planów i decyzji realizacji budowy w miejscowości Ruotsinpyhtää, nie zostały dokonane oceny tej lokalizacji odnośnie inwestycji Loviisa

3 2 PROCEDURA OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO 2.1 Procedura oceny oddziaływania na środowisko 3 OPIS INWESTYCJI 3.1 Warianty inwestycji Wydaną przez Wspólnotę Europejską (WE) dyrektywę (85/337/EWG) wdrożono w Finlandii, w oparciu o zapisy Załącznika XX do Umowy o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego, w formie Ustawy o OOŚ (468/1994) i Rozporządzenia w sprawie OOŚ (713/2006), dokumentów regulujących sprawę oceny oddziaływania na środowisko. Zgodnie z wykazem inwestycji przedstawionych w Rozporządzeniu w sprawie OOŚ, elektrownie nuklearne zaliczają się do inwestycji objętych obowiązkiem przeprowadzenia procedury oceny oddziaływania na środowisko. Ustawowym organem władzy do kontaktów w sprawie inwestycji elektrowni nuklearnych w ramach procedury OOŚ jest Ministerstwo Handlu i Przemysłu (TEM). W czerwcu 2007 r. program OOŚ dotyczący inwestycji Loviisa 3 był gotowy i został przedstawiony na spotkaniu informacyjnym oraz udostępniony do wglądu w dniach r. Organ władzy odpowiedzialny za kontakty z inwestorem wydał koncernowi Fortum własną opinię podsumowującą program OOŚ w dniu r. Wyniki prac nad oceną oddziaływania na środowisko zebrane zostały w stosownym sprawozdaniu (raport OOŚ), które zostanie w kwietniu 2008 r doręczone Ministerstwu Handu i Przemysłu (TEM). Raport OOŚ wystawiony będzie do wglądu w ciągu dwóch miesięcy w celu uzyskania opinii. Po tym okresie na podstawie oceny ekspertyz i opinii, właściwy organ władzy wyda własną opinię na temat sprawozdania z oceny oddziaływania na środowisko. Będzie to zakończenie procedury OOŚ. 2.2 Konsultacje międzynarodowe Dla badanej inwestycji Loviisa 3 zastosowanie ma Konwencja o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym UNECE (tzw. Konwencja z Espoo). W Finlandii organem władzy odpowiedzialnym za kontakty w sprawach Konwencji jest Ministerstwo Środowiska, które poinformowało władze środowiskowe krajów regionu Morza Bałtyckiego (Estonia, Rosja, Dania, Niemcy, Szwecja, Polska, Łotwa i Litwa) oraz Norwegii o rozpoczęciu procedury OOŚ, dotyczącej budowy nowego bloku nuklearnego, po czym wysłało zapytanie o chęć uczestnictwa tych państw w procedurze OOŚ. W odpowiedzi przesłanej do Ministerstwa Środowiska, Łotwa i Dania stwierdziły, że nie wyrażają woli uczestnictwa w powyższej procedurze. W trakcie konsultacji międzynarodowych, wszystkie sprawy przedstawione w opiniach wydanych na temat programu OOŚ zostały wzięte pod uwagę i zawarte w sprawozdaniu z OOŚ. Uwagi dotyczące najważniejszego oddziaływania inwestycji zawarte są również w niniejszym dokumencie podsumowującym. Program oceny oddziaływania na środowisko rozpatruje kwestię budowy jądrowego bloku energetycznego o mocy elektrycznej około MW i mocy cieplnej około MW w miejscowości Loviisa na wyspie Hästholmen. Inwestycja obejmuje budowę bloku energetycznego, uruchomienie, produkcję energii, poza tym składowanie przejściowe paliwa jądrowego, powstałego podczas produkcji, obsługę, składowanie i ostateczne złożenie nisko i średnio aktywnych odpadów jądrowych oraz demontaż bloku energetycznego, obsługę odpadów rozbiórkowych powstałych przy demontażu i ostateczne ich składowanie. Procedura OOŚ obejmuje również zagadnienie skojarzonej produkcji energii elektrycznej i ciepła. W ramach inwestycji przewidziano również systemy pobierania i zrzutu wody chłodzącej, organizację dostaw wody procesowej, organizację systemu oczyszczania ścieków, umocnienie łączy przesyłowych 110 kv, budowę stacji wyładunku i załadunku oraz drogi transportu ciężkich ładunków morskich w czasie prac budowlanych. Rozważano również możliwość pozostawienia inwestycji bez realizacji. W przypadku braku realizacji budowy bloku Loviisa 3, koncern Fortum zatrzyma wyznaczony teren na wyspie Hästholmen do późniejszego wykorzystania pod budowę dodatkowych mocy nuklearnych. 3.2 Opis techniczny Nowy blok nuklearny może być blokiem z reaktorem lekko-wodnym, wrzącym lub wodnym ciśnieniowym, zastosowany zostanie typ reaktora aktualnie stosowany lub taki, który pojawi się wkrótce na rynku. Planowany blok energetyczny to tzw. blok podstawowej eksploatacji, utrzymywany w ciągłym rozruchu, z wyjątkiem przerw na regularne prace serwisowe przeprowadzane raz w roku lub raz na dwa lata. Szacowany techniczny wiek użytkowania bloku wynosi 60 lat. Poniższa tabela przedstawia wstępne dane techniczne nowego bloku jądrowego (Tabela 1). Tabela 1. Wstępne dane techniczne nowego bloku jądrowego. Objaśnienie Moc elektryczna Moc cieplna Wartość i jednostka MW MW Wydajność całkowita % Paliwo Zużycie paliwa uranowego dwutlenek uranu (UO2) t/v Średni stopień zgęszczenia paliwa 3 5 % ( 235 U) Ilość uranu w reaktorze Produkcja roczna prądu t 8 14 TWh Zapotrzebowanie na chłodziwo m 3 /s Reaktor wrzący chłodzony (BWR, Boiling Water Reactor) W rektorze wodnym wrzącym energia wyzwalająca się w rekatorze rozszczepieniowym podgrzewa paliwo jądrowe, które z kolei podgrzewa wodę chłodzącą reaktora przepływającą przez rdzeń reaktora do tego stopnia, że woda wrze produkując parę w reaktorze o temperaturze 300 C i ciśnieniu 70 bar. Para przepływająca pod wysokim ciśnieniem prowadzona jest poprzez separator, a następnie osuszacz pary do turbiny parowej, napędzanej przez rozprężoną parę. W wyniku rozprężenia dostarczonej pary następuje obrót wału generatora elektrycznego znajdującego się na tej samej osi co turbina, co skutkuje generacją prądu elektrycznego. Po przejściu przez turbinę para dostaje się do kondensatora, gdzie dzięki obiegowi morskiej wody chłodzącej ulega skropleniu i zamienia się z powrotem w wodę. W rektorze wodnym wrzącym woda jest pompowana z powrotem do zbiornika ciśnieniowego reaktora. Podgrzaną do 8 12 C wodę morską zuży- tą do chłodzenia kieruje się z powrotem do morza kanałem odpływowym lub specjalnym kanałem odprowadzającym wody chłodzące. Schemat działania reaktora wodnego wrzącego pokazany jest na poniższym rysunku. (Rysunek 3) Reaktor ciśnieniowy chłodzony (PWR, Pressurised Water Reactor) W porównaniu z reaktorem wodnym wrzącym, ciśnienie wody w reaktorze ciśnieniowym jest znacznie wyższe i wynosi przeważnie bar. Wysokie ciśnienie uniemożliwia wystąpienie wrzenia wody przepływającej przez rdzeń reaktora i ogrzanej za pomocą energii wyzwolonej w wyniku reakcji rozszepienia w zbiorniku ciśnieniowym reaktora. W reaktorze PWR występują dwa osobne systemy dwubiegowe. Obieg pierwotny, w którym pompowana woda przepływa przez rdzeń reaktora i obieg wtórny, w którym produkuje się parę wodną kierowaną następnie na turbinę. Energia przenosi się z reaktora wraz z wodą utrzymywaną pod ciśnieniem, podgrzaną do temp C do osobnych wytwornic pary, w których energia przenosi się do wody obiegu wtórnego zamieniając ją w parę. Powstała w wyniku tego procesu para ( C i bar) kierowania jest do turbiny. Ochłodzoną w wytwornicach pary wodę obiegu pierwotnego pompuje się z powrotem do zbiornika ciśnieniowego reaktora. Po przejściu przez turbinę, parę wodną kieruje się do kondensatorów, w których zostaje skroplona pod wpływem chłodzącej wody morskiej i zamienia się w wodę. W zbiorniku ciśnieniowym reaktora woda jest pomopowana z kondensatora z powrotem do wytwarzaczy pary. Podgrzaną do 8 12 C wodę morską zużytą do chłodzenia kieruje się z powrotem do morza kanałem odpływowym lub specjalnym kanałem odprowadzającym wody chłodzące. Schemat działania reaktora ciśnieniowego pokazany jest na poniższym rysunku. (Rysunek 4) 3.3 Opcje wody chłodzącej reaktora Dla potrzeb nowego bloku jądrowego wybrane zostały trzy alternatywne tereny poboru wody chłodzącej: pobór bliski z zatoki Hudöfjärden (O1) i dwa pobory dalekie z zatoki Vådholmsfjärden (O2, O3). Miejsca zrzutu wody chłodzącej ograniczone zostały do trzech obszarów: zrzut bliski do zatoki Hästholmsfjärden (P1) i dwa miejsca zrzutu dalekiego do zatoki Vådholmsfjärden (P2, P3). Obszary i możliwe miejsca poboru i zrzutu wody chłodzącej, pokazane są na poniższym rysunku (Rysunek 5) Do realizacji miejsc zdalnego poboru i zrzutu wody chłodzącej zachodzi potrzeba budowy konstrukcji umożliwiających zamknięcie tunelu wody chłodzącej, które mogłyby zostać umiejscowione na pobliskiej wyspie lub płyciźnie. Wykorzystanie obszarów O1, O2, P1 i P2 możliwe jest w niektórych miejscach bez dokonywania zmian w planach terenowych. Natomiast dla obszarów O3 i P3 potrzebne są zmiany w planach terenowych. Punkty dalekiego poboru i zrzutu wody chłodzącej działających obecnie bloków jądrowych pozostają na swoim dotychczasowym miejscu. 4 5

4 PRAD PARA WODNA GENERATOR TURBINA SKRAPLACZ PARY CHłODZIWO DO MORZA PALIWO URANOWE WODA POMPA CHłODZIWO Z MORZA REAKTOR Rysunek 3. Zasada działania rektora wodnego wrzącego. POMPA PRAD WODA PARA WODNA TURBINA GENERATOR SKRAPLACZ PARY CHłODZIWO DO MORZA Rysunek 5. Alternatywne tereny poboru wody chłodzącej nowego bloku jądrowego (O1, O2 i O3) oraz miejsca zrzutu (P1, P2 i P3) i możliwe miejsca poboru i zrzutu wody chłodzącej (Mapa bazowa Maanmittauslaitos pozwolenie numer 48/MML/08). REAKTOR PALIWO URANOWE Rysunek 4. Zasada działania rektora ciśnieniowego chłodzonego. 3.4 Kwestia bezpieczeństwa nuklearnego W Finlandii zasady eksploatacji energii nuklearnej uregulowane są prawem atomowym. Ustawodawstwo jądrowe ustala warunki dotyczące m.in. zasad bezpieczeństwa, procedur związanych z oddawaniem bloków jądrowych do użytku, kontroli bezpieczeństwa i gospodarki odpadami w ramach eksploatacji energii nuklearnej. W Finlandii organem władzy nadzorującym bezpieczeństwo elektrowni jądrowych, począwszy od prac projektowych aż do zakończenia działalności, jest Agencja Bezpieczeństwa Radiologicznego i Nuklearnego (STUK), która wydaje szczegółowe przepisy i instrukcje dotyczące bezpieczeństwa eksploatacji energii jądrowej, działań na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa oraz organizacji systemów ochrony i gotowości do działań, a także nadzoru nad materiałami jądrowymi. Agencja STUK odpowiedzialna jest również za nadzór nad eksploatacją materiałów jądrowych oraz obróbką i magazynowaniem odpadów jądrowych. Elektrownia jądrowa musi być zaprojektowana zgodnie z przepisami ustawodawstwa energetyki jądrowej oraz wydanymi przez STUK instrukcjami dotyczącymi elektrowni jądrowych w taki sposób, aby jej eksploatacja była bezpieczna. Instrukcje STUK dotyczące elektrowni jądrowych zawierają szczegółowe przepisy, określające wymogi bezpieczeństwa. Instrukcje odnoszą się do bezpieczeństwa POMPA WODA POMPA CHłODZIWO Z MORZA elektrowni jądrowych, materiałów i odpadów jądrowych oraz do działań na rzecz bezpieczeństwa i gotowości, niezbędnych podczas eksploatacji energii jądrowej. Podmiot, któremu wydano zezwolenie (lub inny podmiot organizacyjny związany z projektem) zobowiązany jest do ścisłego przestrzegania przepisów zawartych w instrukcjach Agencji dotyczących elektrowni jądrowych. W planowanym bloku energetycznym zostaną uwzględnione najnowsze wymagania w zakresie bezpieczeństwa. Możliwa nowa inwestycja będzie przygotowana na możliwość wystąpienia poważnych awarii i gotowa do złagodzenia możliwych skutków. Już w trakcie projektowania nowego bloku energetycznego dokonuje się analiz możliwych zagrożeń i przygotowuje się dla każdego z nich godny zaufania system zabezpieczeń technicznych. Podczas planowania projektu brane są również pod uwagę zagrożenia zewnętrzne, m.in. możliwość zderzenia z wielkim samolotem pasażerskim i możliwością występowania ekstremalnych warunków atmosferycznych. Poza tym coraz bardziej bierze się pod uwagę pojawiające się w naszych czasach zmiany klimatyczne, stanowiące zagrożenie zewnętrzne. Bezpieczeństwo reaktora wymaga zabezpieczenia działania trzech następujących czynników w każdych warunkach: kontroli nad reakcją łańcuchową i mocą w niej wygenerowaną, chłodzenia paliwa po wygaśnięciu reakcji łańcuchowej, czyli usunięcia ciepła końcowego, odizolowania substancji radioaktywnych od otoczenia. Podstawą bezpieczeństwa są liczne bariery zabezpieczające przed uwolnieniem się substancji radioaktywnych do otoczenia i głęboko pojęta mentalność bezpieczeństwa. Zasada licznych barier zabezpieczających polega na budowaniu systemu mocnych i szczelnych fizycznych barier pomiędzy substancjami radioaktywnymi a środowiskiem naturalnym, mających na celu uniemożliwienie przedostawania się tych substancji do otoczenia w każdych warunkach. Pierwszą barierę konstrukcyjną bloku tworzy gazoszczelna powłoka ochronna wokół paliwa uranowego i prętów paliwowych. Pręty paliwowe umieszczone są Ochrona cywilna Plan terenu, obszar ochronny, ochrona ludzi i środowiska przed emisjami radioaktywnymi, łagodzenie skutków emisji Zapobieganie wzrostu powagi awarii i system reagowania w sytuacji awaryjnej Przygotowanie się na wypadek awarii, łagodzenie skutków awarii za pomocą systemu zarządzania skutkami awarii, instrukcje postępowania w sytuacji awaryjnej Postępowanie awaryjne Przygotowania do możliwych awarii i wypadków, wielokrotne zabezpieczenia bezpieczeństwa, instrukcje postępowania w wypadku pojawienia się awarii i zagrożeń Wczesne zapobieganie awariom i wypadkom Dbałość o wysoką jakość i odpowiedzialną eksploatację wewnątrz zbiornika ciśnieniowego reaktora. Blokadę zewnętrzną tworzy podwójna obudowa ochronna. Szczelność pojedynczej bariery wystarcza do zagwarantowania, że substancje radioaktywne nie przedostaną się do otoczenia. Głęboko pojęta mentalność bezpieczeństwa oznacza szereg działań zmierzających do zapobiegania awariom i wypadkom oraz kontrolę nad zagrożeniami i łagodzenie skutków awarii. (Rysunek 6). Celem przedsiębiorstwa energetycznego oraz władz sprawujących nad elektrownią kontrolę jest zagwarantowanie bezpieczeństwa elektrowni jądrowych w taki sposób, aby ich eksploatacja nie powodowała szkód wywołanych promieniowaniem radioaktywnym, zagrażających zdrowiu pracowników i okolicznej ludności, ani innych szkód dla środowiska lub mienia. Awaria lub katastrofa Zawiodły wielowarstwowe systemy bezpieczeństwa Wyciek w podwójnej barierze ochronnej wytrzymałej na ciśnienie Rysunek 6. Bezpieczeństwo atomowe próbuje się zabezpieczyć na wielu różnych poziomach. Awaria może spowodować emisję substancji radioaktywnych na zewnątrz tylko w przypadku zawiedzenia wszystkich poziomów zabezpieczeń. 6 7

5 4 REZOLUCJE NA TEMAT PROGRAMU OOŚ oddziaływania emisji radioaktywnych, zagadnienia rozprzestrzeniania się ich drogą wodną i powietrzną na duże odległości. Władze niemieckie oczekują oceny rozprzestrzeniania się emisji na dalekie odległości oraz dokładnego sprawozdania o sposobach zawiadamiania np. Niemiec o możliwej awarii. Poza tym proponują, aby ocenę oddziaływania na środowisko uzupełnić o ocenę oddziaływania produkcji paliwa jądrowego i zużytego paliwa na środowisko. Ministerstwo Środowiska Estonii zwróciło szczególną uwagę na sporządzenie analizy różnych sytuacji awaryjnych opisanych pod różnymi kątami widzenia, których oddziaływanie obejmowałoby obszary poza granicami Finlandii. Analiza powinna również zawierać oddziaływania wymagające zorganizowania ochrony przed promieniowaniem oraz informacje o sposobie zawiadamiania krajów sąsiedzkich w sytuacji możliwej awarii. Wszystkie w/w sprawy poruszone w opiniach międzynarodowych zawarte zostały w sprawozdaniu z OOŚ. 4.1 Konsultacje z lokalnymi społecznościami Władzom ds. kontaktów przesłano w sumie 32 opinie zainteresowanych, których poproszono o wydanie opinii na temat programu OOŚ. Poza tym wysłano jeszcze dziewięć innych opinii i komentarzy. Dodatkowo strona odpowiedzialna za inwestycję przesłała do władz 11 pisemnych komentarzy przedstawionych w czasie spotkań publicznych lub dostarczonych w inny sposób do strony odpowiedzialnej za inwestycję. Zgodnie z przedstawionymi opiniami, program OOŚ uważany jest za rzeczowy i obejmujący zagadnienie kompleksowo. Autorzy opinii i komentarzy poruszali sprawy związane m.in. z całym okresem żywotności inwestycji, rozbiórką bloku jądrowego oraz oddziaływaniem gospodarki odpadami i ich transportu na środowisko. Pozostałe wnioski uzupełniające dotyczyły sieci dróg i przewodów wysokiego napięcia. Mając na uwadze doświadczenia zawodowych rybaków, opiniodawcy prosili o zbadanie oddziaływania wód chłodzących reaktora na środowisko wodne. Do innych spraw najczęściej poruszanych należały: wspólne oddziaływanie aktualnie działających bloków z nowobudowaną jednostką, oddziaływanie na ludzi (szczególnie na styl zamieszkania, dobre samopoczucie i oddziaływania społeczne), zmiany klimatyczne, inne zagrożenia i wpływ zagrożeń na możliwość wystąpienia katastrof, znaczenie inwestycji dla społeczeństwa oraz innego rodzaju alternatywne metody produkcji energii. Wśród wielu opinii znajdują się zdania wspierające inwestycję lub sprzeciwiające się stosowaniu energii atomowej w ogóle. Autorzy tych opinii nie przedstawiają żadnych komentarzy dotyczących programu OOŚ. 4.2 Uczestnicy konsultacji międzynarodowych Do konsultacji międzynarodowych na temat OOŚ zgłosiły uczestnictwo w ustalonym terminie następujące kraje: Szwecja, Norwegia, Niemcy, Estonia, Polska, Litwa i Rosja. Spośród tych państw Szwecja, Norwegia, Niemcy i Estonia przedłożyły swoje opinie na temat programu OOŚ. Zdaniem władz środowiskowych Szwecji (Naturvårdsverket) program OOŚ jest w głównych zarysach wystarczający. Oddziaływanie skierowane jest w znacznym stopniu na morze - z tej przyczyny zbieranie danych na temat oddziaływania odbywa się za pomocą programów monitorowania oddziaływania na środowisko aktualnie działających bloków elektrowni. Władze dozorujące bezpieczeństwo nuklearne Szwecji (Statens Kärnkraftinspektion) uważają również program OOŚ za wystarczający. Szczególnie zadowalająca była, zdaniem tych władz, ocena oddziaływania normalnej eksploatacji bloku energetycznego. W rezolucjach uzyskanych przez władze środowiskowe Szwecji i dostarczonych Ministerstwu Środowiska Finlandii, podkreśla się ocenę emisji radioaktywnych z wielu różnych punktów widzenia. Stwierdzono m.in., że szczególną uwagę należy zwrócić na rozprzestrzenianie się możliwej emisji radioaktywnej na dużą odległość i na odpowiednie przygotowanie się do takiej możliwości. Poza tym należy się skupić nad opracowywaniem technologii redukujących emisje i możliwe złagodzenie skutków szkodliwych emisji. Poza tym należałoby dokonać oceny oddziaływania emisji na przyrodę i co za tym idzie na życie gospodarcze, na przykład na rybostan i rybołówstwo. W rezolucjach poruszono również sprawę uzasadnionej oceny wspólnego oddziaływania nowego bloku energetycznego i aktualnie działających bloków na poziom radioaktywności Morza Bałtyckiego. Wśród przedstawionych wniosków proponuje się, żeby uzupełnić oceny oddziaływania o przeanalizowanie okresu życia inwestycji i oceny wpływu produkcji paliwa jądrowego i zużytego paliwa na środowisko. Autorzy ocen zwrócili również uwagę na brak opisu opcji zerowej lub na braki w ekspertyzach. Szczególną uwagę zwrócono na brak alternatyw w metodach produkcji energii elektrycznej. Ministerstwo Środowiska Norwegii poruszyło w swej opinii sprawy dotyczące oceny bezpieczeństwa reaktora, postępowania w przypadku awarii, nieoczekiwanych wypadków oraz emisji radioaktywnych. Zdaniem Ministerstwa należy przedstawić dokładny obraz planów i systemów monitorowania sporządzonych na wypadek awarii lub sytuacji odbiegających od normy. Poza tym Ministerstwo domaga się sporządzenia oceny emisji radioaktywnych z wielu różnych punktów widzenia. Szczególną uwagę należy zwrócić na rozprzestrzenianie się możliwej emisji radioaktywnej na dużą odległość i na odpowiednie przygotowanie się do takiej możliwości oraz na możliwe złagodzenie skutków szkodliwych emisji. Poza tym należałoby dokonać oceny oddziaływania emisji na przyrodę i co za tym idzie na życie gospodarcze. Jako przykład podano wpływ na rośliny i zwierzęta, na hodowlę reniferów i miejsca wypoczynku społeczeństwa. Również zagadnienie gospodarki odpadami radioaktywnymi i różnych opcji wzbudza zainteresowanie. Władze Innenministerium Mecklenburg-Vorpommern w Niemczech przedstawiły wymóg podkreślenia w ocenie 5 ODDZIAŁYWANIE INWESTYCJI 5.1 Ocena oddziaływania na środowisko W ramach procedury OOŚ nowego bloku energetycznego dokonano analizy stanu aktualnego środowiska oraz oszacowano zmiany wywołane przez inwestycję i ich znaczenie. Ocena oddziaływania na środowisko obejmuje cały okres żywotności bloku energetycznego. Procedura OOŚ obejmie m.in. ocenę: - oddziaływań procesu budowy nowego bloku energetycznego na glebę i podłoże skalne oraz na wody gruntowe na roślinność, zwierzęta i obiekty chronione na zatrudnienie i sposoby utrzymania ludności na dobrobyt mieszkańców na poziom hałasu na ruch pojazdów - oddziaływań nowego bloku energetycznego w okresie eksploatacji na jakość powietrza i klimat na zasoby wodne, florę i faunę wodną oraz na rybołówstwo na glebę i podłoże skalne oraz na wody gruntowe na roślinność, zwierzęta i obiekty chronione na zagospodarowanie ziemi, zabudowę i krajobraz na poszczególnych obywateli i społeczeństwo. Rozpatrzone zostaną również w odpowiednim zakresie oddziaływania powstałe w wyniku produkcji odpadów i produktów ubocznych oraz ich zagospodarowania oddziaływania środowiskowe ruchu pojazdów oddziaływania powstałe w sytuacjach wyjątkowych i awaryjnych oddziaływania związane z demontażem bloku energetycznego oddziaływania wynikające z wytwarzania i transportu paliwa jądrowego Rysunek 7. Widok na obecnie działające bloki eneregetyczne i nowy blok energetyczny od strony Vådholmsfjärden od południowego wschodu od elektrowni. 8 9

6 oddziaływania przedsięwzięć powiązanych z inwestycją oddziaływania faktu pozostawienia inwestycji bez realizacji porównanie poszczególnych opcji. 5.2 Ocena oddziaływań krajobrazowych i poziomu hałasu Nowy blok energetyczny wybudowany zostanie na terenie elektrowni Loviisa na wyspie Hästholmen i w ten sposób wykorzystana zostanie istniejąca obecnie infrastruktura. Eksploatowane bloki eneregtyczne wpisane są już w tej chwili w teren krajobrazu, tak więc nowy blok energetyczny nie zmieni w istotny sposób całości krajobrazu. Części górne budynków reaktorów oraz kominy odpowietrzające widoczne będą wyraźnie od strony morza. Słyszalny podczas całodobowej pracy elektrowni specyficzny równomierny dżwięk, przypominający stłumiony szum, zagłuszany jest czasami hukiem lub szumem morza lub wiatru. Wąskopasmowy hałas słyszalny jest wyraźnie jako periodyczny szum, szczególnie po stronie północnej zatoki Hästholmsfjärd, gdzie dzwięk roznosi się łatwiej po powierzchni wody. Zgodnie z modelem hałasu, w pobliżu terenu elektrowni poziom hałasu podnosi się do około 2 db. Wartości te nie mają jednak wpływu na poziom hałasu na okolicznych terenach zamieszkałych. 5.3 Wpływ inwestycji na poziom zatrudnienia i gospodarkę rejonu Realizacja budowy nowego bloku energetycznego będzie miała pozytywny wpływ na życie gospodarcze i ekonomię rejonu oraz na poziom zatrudnienia okręgu miasta Loviisa. Poza bezpośrednim wpływem na poziom zatrudnienia, powstanie wiele nowych miejsc pracy w sektorze usługowym. Poprawa możliwości zatrudnienia wpłynie z kolei na wzrost dochodów miejscowej ludności. Poprawią się również warunki rozwoju usług prywatnych i komunalnych. Znaczną część inwestycji stanowią: zagospodarowanie ziemi, zabudowa terenu budynkami elektrowni oraz zakup urządzeń. Wpływ inwestycji na zatrudnienie oszacowano na roboczo-lat na osobę w Finlandii. Część z tego wpływu odnosi się do Finów, a część do pracowników zagranicznych. Faza budowy nowego bloku energetycznego ma wielkie znaczenie dla lokalnego poziomu zatrudnienia. Nowa jednostka zatrudni przy eksploatacji około 250 osób. Szacunkowe wyliczenia zapotrzebowania na usługi kupowane z zewnątrz w czasie eksploatacji wynoszą ok. 50 roboczo-lat na osobę. 5.4 Oddziaływania na ruch drogowy Szacuje się, że w okresie budowy nowego bloku energetycznego ruch na drodze wiodącej na wyspę Hästholmen o nazwie Atomitie, powiększy się w godzinach szczytu cztery razy, w porównaniu ze stanem na dzień dzisiejszy. Transport będzie stanowił w większości przewozy służbowe. Szczególnie w początkowej fazie budowy nowego bloku energetycznego udział ciężkiego transportu na tej drodze zwiększy się prawie sześciokrotnie. Po zakończeniu robót budowlanych ruch na drogach wiodących od elektrowni w kierunku miasta Loviisa zwiększy się o 35 % w porównaniu z dotychczasowym. Po uruchomieniu nowego bloku na trasie miasto Loviisa elektrownia, szacuje się w czasie jednej doby liczbę 1360 pojazdów. W okresie regularnych rocznych robót serwisowych nasilenie ruchu może się zwiększyć do 2060 pojazdów na dobę. Nie mniej jednak wzrost ruchu na drogach w czasie eksploatacji nowego bloku nie powiększy aktualnie notowanych oddziaływań spowodowanych kurzem, hałasem lub drganiami. 5.5 Oddziaływania na wody gruntowe i na rybołówstwo Oddziaływanie rozprzestrzeniających się wód chłodzących nowego bloku energetycznego na temperaturę okolicznych obszarów morskich wokół wyspy Hästholmen oraz na stan pokrywy lodowej zbadane zostało za pomocą trójwymiarowego modelu nurtu. Model rozprzestrzeniania się wód chłodzących obejmuje obszar morski otaczający Hästholmen w promieniu 10 km. Oddziaływanie na środowisko, znajdujące się poza modelem wód chłodzących, zobrazowane zostało za pomocą warunku związanego z równaniami różniczkowymi, obejmującymi wzajemne oddziaływanie atmosfery i powierzchni wody morskiej (przenoszenie ciepła, siła spowodowana wiatrem), strumienia głównego Zatoki Fińskiej oraz strumienia wód chłodzących, pochodzących z obecnie działających bloków energetycznych oraz bloku Loviisa 3. Do obliczania rozwiązań równań przemieszczania się nurtu wodnego i ciepła zastosowano powszechnie używany model rozwiązań FLUENT. Modele obliczeniowe stanowią uproszczenia procesów i zjawisk naturalnych. Modelowe rozprzestrzenianie się ciepłych wód chłodzących wyliczone zostało w statycznych warunkach atmosferycznych, a różne opcje sprawdzone zostały w sytuacjach zrównoważonych. Miejsce dalekiego poboru wody chłodzącej nie ma znaczenia dla obliczeń modelowych, ponieważ temperatura wody pobierana z tych obszarów jest w zasadzie taka sama dla wszystkich opcji. Oddziaływanie na środowisko miejsc odpływu wody chłodzącej reaktora jest takie same dla wszystkich opcji. Z obszarów dalekiego zrzutu wody - P2 oceniony został jako bardziej ograniczający niż P3 i dlatego przedstawiamy tylko wyniki obszaru zrzutu P2. Opcje przeanalizowane: Pobór wody bliski i zrzut bliski (LL). Wodę chłodzącą pobiera się z zatoki Hudöfjärden na południe od miejsca poboru wody dla obecnie eksploatowanych bloków energetycznych (O1). Wodę odprowadza się w miejscu znajdującym się na południe od miejsca zrzutu wody do zatoki Hudöfjärden dla obecnie eksploatowanych blo- Elektrownia atomowa Rysunek 8. Sezon letni, stan aktualny. Oddziaływanie obecnie eksploatowanych bloków energetycznych na temperaturę wody morskiej podczas wiatru z kierunku południowo-zachodniego (rysunek po lewej) i północno-wschodniego (po prawej). ków energetycznych (P1). Pobór wody bliski i zrzut daleki (LK). Wodę chłodzącą pobiera się z zatoki Hudöfjärden, na południe od miejsca poboru wody dla obecnie eksploatowanych bloków energetycznych (O1). Wodę odprowadza się do Vådholmsfjärden w miejscu znajdującym się na wschód od Stora Rövarnin (P2) w odległości ok. 2 km od Hästholmen. Pobór wody daleki i zrzut bliski (KL). Wodę chłodzącą pobiera się z zatoki Vådholmsfjärden (O2) i odprowadza się do Hästholmsfjärden na południe od miejsca zrzutu wody dla obecnie eksploatowanych bloków energetycznych (P1). Pobór wody daleki i zrzut daleki (KK). Wodę chłodzącą pobiera się z zatoki Vådholmsfjärden i odprowadza się do Vådholmsfjärden (O2, P2). W okresie zimowym badana woda chłodząca pobierana jest z obszarów pobliskich, natomiast miejsca zrzutu są takie same, jak w przypadku badania letniego. Badane opcje okresu zimowego to LL i LK. Elektrownia atomowa Hästholmsfjärden Vådholmsfjärden Hästholmsfjärden Vådholmsfjärden Elektrownia atomowa Rysunek 9. Sezon letni (LK). Oddziaływanie obecnie eksploatowanych bloków energetycznych i nowego bloku energetycznego na temperaturę wody morskiej podczas wiatru z kierunku południowo-zachodniego (rysunek po lewej) i północno-wschodniego (po prawej). Hästholmsfjärden Vådholmsfjärden Na rysunku nr 8 przedstawiona jest sytuacja aktualna, a na rysunku nr 9 przykład wyników obliczeń oddziaływań pobrań pobliskich i zrzutów dalekich wody chłodzącej (LK) obecnie eksploatowanych bloków energetycznych i nowego bloku energetycznego na temperaturę wody morskiej przy różnych rodzajach wiatrów. Przy opcjach bliskiego zrzutu wody (LL i KL), oddziaływanie na okoliczne wody centralizuje się więcej na zatoce Hästholmsfjärden, natomiast przy opcjach zrzutów dalekich wody chłodzącej (LK i KK) zauważa się większe oddziaływanie na zatokę Vådholmsfjärden. W okresie letnim zrzut wody powoduje wzrost temperatury wody morskiej wokół miejsca odpływu chłodziwa, z wyjątkiem opcji pobrania dalekiego i zrzutu bliskiego wody chłodzącej (KL), kiedy to temperatura wody morskiej w zatoce Hästholmsfjärden obniży się o 2 stopnie poniżej stanu aktualnego, co wywołane będzie chłodniejszym chłodziwem nowego bloku energetycznego. Przy opcjach bliskiego poboru wody i dalekiego zrzutu wody chłodzącej (LK), obszar przerębli lub cienkiej pokrywy lodowej Elektrownia atomowa Hästholmsfjärden Vådholmsfjärden 10 11

7 jest większy niż dla opcji bliskiego zrzutu wody i bliskiego zrzutu wody chłodzącej (LL). We wszystkich opcjach zauważa się zjawisko nasilającego się przechodzenia składników odżywczych wraz z wodą chłodzącą do wody morskiej w pobliżu miejsc zrzutu chłodziwa. Przy opcji pobrania dalekiego i zrzutu bliskiego wody chłodzącej może nastąpić powrót roślin podwodnych w zatoce Hästholmsfjärden. Oddziaływanie opcji na jakość wody morskiej, faunę dna morskiego, florę wodną, rybostan i rybołóstwo nie są jednak znaczne w porównaniu do stanu aktualnego, ani nie różnią się znacząco od siebie. Oddziaływania sięgają na odległość kilku kilometrów od miejsca zrzutu ciepłej wody chłodzącej. W sumie można stwierdzić, że oddziaływania na Zatokę Fińską nie mają żadnego znaczenia. 5.6 Oddziaływania emisji radioaktywnych Dopuszczalny poziom emisji substancji radioaktywnych przedostających się z elektrowni nuklearnej do atmosfery określony został w ten sposób, że górna dopuszczalna granica napromieniowania na jednego mieszkańca okolic elektrowni atomowej nie może przekroczyć 0,1 mikrosiwerta (msv) w ciągu roku. Do zagospodarowania gazów radioaktywnych powstających podczas eksploatacji nowego bloku energetycznego zastosowane będą zasady najlepszej technologii, jaka jest dostępna w tej chwili. Polega ona na gromadzeniu gazów radioaktywnych, zatrzymywaniu ich w celu obniżenia radioaktywności i następnie na ostatecznym ich filtrowaniu. Po przefiltrowaniu gazy zawierające tylko niewielkie ilości substancji radioaktywnych, przemieszczane zostają ruchem wymuszonym przez komin wypustowy na zewnątrz. Podczas eksploatacji nowego bloku energetycznego małe ilości substancji radioaktywnych wydalane zostaną do morza. Emisje mogą powstać głownie podczas wymiany wody procesowej używanej w reaktorze, z wód ściekowych myjni terenu kontrolnego i kanalizacji oraz z wód odpływowych systemu ewaporacji reaktora. Wody ściekowe poddaje się oczyszczeniu, następnie zatrzymywaniu w celu obniżenia radioaktywności, po czym odprowadza się je do morza. Przedostawanie się emisji radioaktywnych do powietrza i do morza monitorowane jest nieustannie. Na podstawie badań stwierdzono, że substancje radioaktywne pochodzące z elektrowni Loviisa znalezione zostały w wodzie morskiej tylko w wyjątkowych przypadkach, nigdy nie zauważono tych substancji w rybach. Substancje radioaktywne pochodzące z elektrowni Loviisa zauważone zostały jedynie w środowisku wodnym, w materiale osadowym oraz w organizmach zbierających efektywnie aktywność (np. w skorupiakach), które nie zaliczają się do żywności człowieka. W próbkach atmosfery i opadów obecność substancji radioaktywnych pochodzących z emisji elektrowni Loviisa do powietrza stwierdza się kilka razy w roku, w bardzo małych ilościach. W próbkach gleby, trawy pastwisk, mleka, zbóż produktów ogrodniczych, mięsa lub w wodzie pitnej nie stwierdzono obecności substancji radioaktywnych pochodzących z elektrowni. Jeżeli doszłoby do wyemitowania z elektrowni substancji radioaktywnych w ilości powodującej wzrost poziomu skażenia radiologicznego w okolicy, fakt ten zostałby niezwłocznie wykryty dzięki kontrolnej sieci pomiarowej, otaczającej bloki energetyczne. Sieć ta składa się ze stacji pomiarowych, rozmieszczonych w odległości 2-5 kilometrów, których dane są automatycznie przesyłane do komputerów bloków energetycznych i mogą być w każdej chwili sprawdzone przez Agencję Bezpieczeństwa Radiologicznego i Nuklearnego STUK. Promieniowanie powodowane przez nowy blok elektrowni Loviisa w czasie eksploatacji będzie bardzo małe dla otoczenia i nie może mieć szkodliwego wpływu na środowisko naturalne, ani nie może ograniczyć lokalnej gospodarki rolnej ani rybnej. 5.7 Oddziaływanie na zdrowie ludzkie Przewiduje się, że dawka promieniowania pochodząca z emisji nowego bloku elektrowni Loviisa, przedostająca się do terenów sąsiadujących z elektrownią, na mieszkańca najbardziej narażonego na promieniowanie, może być na takim samym poziomie, jak roczna dawka promieniowania wywołana przez aktualnie działające bloki elektrowni, tzn. 0,0003 msv na osobę. Tak więc ogólna dawka promieniowania spowodowana eksploatacją wszystkich trzech bloków energetycznych dla najbliższych mieszkańców okolic elektrowni może wynosić maksymalnie 0,0006 msv rocznie. Dawka promieniowania, będąca wynikiem emisji do atmosfery i morza nowego bloku elektrowni Loviisa na jednego najbliżej zamieszkującego mieszkańca okolic będzie wynosiła poniżej jednej setnej ustanowionej dla działalności elektrowni atomowej górnej dopuszczalnej granicy napromieniowania wynoszącej 0,1 mikrosiwerta na rok (0,1 msv), czyli poniżej jednej tysięcznej średniej dawki promieniowania, otrzymywanego przez Finów. Dawka promieniowania spowodowana eksploatacją bloków energetycznych jest tak niewielka, że nie będzie miała znaczenia dla stanu zdrowia człowieka. 5.8 Oddziaływanie produkcji i transportu paliwa jądrowego Cykl produkcyjny paliwa jądrowego przebiega w następujący sposób: wydobycie rudy uranu i jego wzbogacenie, konwersja, zgęszczenie czyli wzbogacanie izotopowe oraz wytwarzanie elementów paliwowych. Paliwo jądrowe dla nowego bloku energetycznego będzie zakupywane na rynku międzynarodowym. Produkcja, transport i magazynowanie paliwa będzie odbywać się zgodnie z przepisami prawa środowiskowego i innymi ustawami regulującymi te czynności, w krajach pochodzenia paliw. Działalność kopalni i fabryk należących do łańcucha produkcyjnego paliw nie jest związana jedynie z nowym blokiem elektrowni Loviisa. Są to komercyjni dostawcy paliw do elektrowni atomowych w różnych miejscach na kuli ziemskiej. Koncern Fortum obserwuje i monitoruje oddziaływanie wszystkich faz produkcji paliwa jądrowego na środowisko. 5.9 Zużyte paliwo i odpady jądrowe oraz ich oddziaływanie Zgodnie z prawem atomowym, w Finlandii panuje zakaz przywożenia do kraju lub wywożenia za granicę odpadów promieniotwórczych. Spółka odpowiedzialna za gospodarkę odpadami jądrowymi odpowiada za przetwarzanie, magazynowanie i ostateczne składowanie zużytego paliwa elektrowni w Finlandii oraz za wszystkie związane z tym koszty. Celem gospodarki odpadami jądrowymi jest ostateczne składowanie zużytego paliwa jądrowego w komorach wykutych w formacjach skalnych na terenie Finlandii, zgodnie z prawem atomowym. W ciągu lat użytkowania nowego bloku energetycznego powstanie około ton zużytego paliwa jądrowego, zależnie od mocy nowej jednostki, współczynnika użytkowania, typu stosowanego paliwa i wieku użytkowania. Zużyte paliwo poddaje się schładzaniu i początkowo przez okres kilku lat, składowaniu w basenach wodnych w obrębie bloku energetycznego. Po tym następuje składowanie przejściowe w chłodzonych basenach wodnych na terenie składów zużytego paliwa elektrowni Loviisa przez dziesiątki lat, aż do przeniesienia zużytego paliwa do miejsca składowania ostatecznego. Realizacja nowego bloku energetycznego będzie wymagać późniejszej rozbudowy obecnego składowiska zużytego paliwa lub budowy nowego miejsca składowania. Nisko i średnio aktywne odpady jądrowe, będące produktem nowego bloku energetycznego, jak również powstałe przy demontażu bloku energetycznego odpady rozbiórkowe wraz ze zdemontowanymi elementami, zostaną złożone w formacji skalnej na terenie elektrowni Loviisa, w mogilnikach wykutych na głębokości ponad 100 metrów. Realizacja nowego bloku energetycznego spowoduje zwiększenie objętości składowanych odpadów, w wyniku czego w przyszłości pojawi się konieczność powiększenia pomieszczeń składowania ostatecznego odpadów radioaktywnych. Założona w 1995 r. Spółka Posiva Oy jest organizacją ekspertów, odpowiedzialną za transport paliwa do miejsca składowania, ostateczne składowanie zużytego paliwa oraz za badania i ekspertyzy związane z tymi działaniami dla elektrowni atomowych, których właścicielami są Fortum i TVO. Posiva realizuje również procedury OOŚ oraz organizuje odpowiednie pozwolenia dla miejsc ostatecznego składowania zużytego paliwa. Posiva przygotowuje się również do procesu ostatecznego składowania zużytego paliwa dla możliwych nowych elektrowni atomowych, budowanych w przyszłości w Finlandii z inicjatywy Fortum i TVO. W związku z tym spółka ta rozpoczęła na początku 2008 roku przygotowania do uruchomienia procedury OOŚ dla planowanego powiększenia bloku składowania ostatecznego. Rozwiązaniem spółki Posiva jest umieszczenie zużytego paliwa jądrowego zapakowanego w kapsułach miedzianych, do mogilników wykutych w formacji skalnej Olkiluoto na głębokości około metrów. Przystąpienie do ostatecznego składowania zużytego paliwa przewiduje się na rok Na podstawie sporządzonych ocen bezpieczeństwa, przetwarzanie i ostateczne składowanie zużytego paliwa elektrowni nie spowoduje żadnych szkodliwych oddziaływań na środowisko bądź na zdrowie ludzi Warianty inwestycji Nowy blok nuklearny może być blokiem z reaktorem wrzącym lub wodnym ciśnieniowym. Wymagania bezpieczeństwa atomowego, rozwiązania technologiczne i dalej emisje radioaktywne (z wyjątkiem trytu), poziom bezpieczeństwa, ryzyka środowiskowe, oddziaływania na wodostan, wymogi społeczne i finansowe dotyczące obu typów reaktorów - są prawie identyczne. Również oddziaływania transportu, magazynowania paliwa i gospodarki odpadów jądrowych nie odbiegają od siebie, jeśli porównamy eksploatację tych typów reaktorów. Wielkości emisji radioaktywnego trytu w przypadku bloku z reaktorem wodnym ciśnieniowym są większe, w porównaniu z blokiem z reaktorem wrzącym. Różnica emisji nie wpływa jednak w praktyce na wielkość oddziaływań na środowisko. Podsumowując możemy stwierdzić, że w procesie oceny oddziaływania na środowisko nie stwierdzono aby budowa lub eksploatacja nowego bloku nuklearnego mogła spowodować tak znaczne ujemne skutki dla środowiska, żeby nie było możliwe ich zaakceptowanie lub zredukowanie do przyzwalającego poziomu. Wszystkie proponowane opcje wód chłodzących reaktora są ocenione jako zdatne do zaakceptowania. Timo Lindgren 12 13

8 6 MOŻLIWOŚĆ POZOSTAWIENIA INWESTYCJI BEZ ZREALIZOWANIA 7 ODDZIAŁYWANIE POWAŻNEJ AWARII W wariancie zakładającym, że budowa nowego bloku energetycznego Loviisa 3 nie będzie możliwa, Fortum zatrzyma teren na wyspie Hästholmen do wykorzystania w przyszłości pod budowę możliwego nowego bloku jądrowego. Pozostawienie inwestycji bez realizacji oznaczałoby, że oddziaływania budowy i eksploatacji nowego bloku nuklearnego na środowisko nie zostałyby zrealizowane. Stan aktualny środowiska i najważniejsze oddziaływania na środowisko pozostałyby w głównym stopniu bez zmian. Najbardziej negatywnym skutkiem byłoby niedokonanie realizacji wpływu inwestycji na życie ekonomiczne rejonu, jeżeli nie doszłoby do budowy nowego bloku nuklearnego. W wariancie zerowym zakładającym, że budowa nowego bloku energetycznego nie dojdzie do skutku, nastąpiłaby konieczność zastąpienia źródła produkcji energii elektrycznej w ilościach odpowiadających zdolnościom produkcyjnym planowanego bloku energetycznego w alternatywnej formie, poza Loviisą. Wyprodukowanie odpowiednich do planowanych z inwestycji mocy energii elektrycznej przy użyciu paliw kopalnych, wywołałoby znacznie zwiększenie emisji dwutlenku siarki i azotu, pyłów i dwutlenku węgla do atmosfery. 7.1 Definicja poważnej awarii W sprawozdaniu z OOŚ przedstawione są analizy oddziaływania emisji radioaktywnych na ludzi i środowisko w wyniku poważnej awarii reaktora jądrowego. Prawdopodobieństwo wystąpienia katastrofy jest mniejsze niż raz w ciągu lat, a prawdopodobieństwo pojawienia się wielkiej emisji radioaktywnej w następstwie awarii, jest mniejsze niż 1 awaria w ciągu lat. W Finlandii decyzja Rady Państwa dotycząca bezpieczeństwa elektrowni atomowych (VNp 395/91) zakłada, że poważna awaria reaktora nie może spowodować u okolicznej ludności bezpośrednich szkód na zdrowiu ani długotrwałych ograniczeń użytkowania obszernych gruntów i terenów wodnych. Emisja radioaktywna spełnia warunki wymogu oddziaływania długotrwałego, jeżeli emisja radioaktywnego nuklidu 137 Cs emitowanego do powietrza wynosi maksymalnie 100 TBq, co jest równoznaczne z klasą 6 emisji powstałej w wyniku awarii w klasyfikacji międzynarodowej INES, dotyczącej awarii elektrowni atomowych. Teoretyczna emisja podana w przykładzie zawiera przypuszczalnie poza emisją 100 TBq 137 Cs również radioaktywne izotopy jodu i gazu szlachetnego. Tabela 2. Przedstawione na przykładzie modelowym dawki promieniowania oraz opady 137 Cs i 131 I, którym uległa osoba dorosła w dobie pierwszej i w czasie następnych 50 lat po awarii odpowiadające 95 % pewności. Odległość od elektrowni [km] Pierwsza dawka prom. po nadejściu chmury radioaktywnej w czasie pierwszej doby [msv] Dawka prom. w czasie pierwszej doby i w czasie następnych 50 lat [msv] Opad 137 Cs [kbq/m 2 ] Opad 131 I [kbq/m 2 ] ,5 0, ,2 0, Tabela 3. Przykłady dawek promieniowania i dawek granicznych Opad 131 I [kbq/m 2 ] Opis Timo Lindgren 7.2 Dawki promieniowania i ich oddziaływanie Ocena oddziaływań dawek promieniowania i opadu radioaktywnego, którym poddani zostali mieszkańcy środowiska przedstawionego na przykładzie, przeprowadzona została na podstawie programów komputerowych, zaprojektowanych do tego celu w Fortum. Do oceny dawek promieniowania w promieniu km od awarii, zastosowano dodatkowo wyniki przykładowych obliczeń systemu obliczeniowego, wypracowanego przez Państwowy Instytut Badań Technicznych (VTT) oraz Instytut Meteorologii. Modele obliczeń komputerowych biorą pod uwagę m.in. kierunek i prędkość wiatru. Do obliczeń posłużono się takimi danymi źródłowymi jak: wielkość, wysokość, czas trwania oraz dane nt. warunków atmosferycznych. W poniższej tabeli (Tabela 2.) przedstawione zostały dawki promieniowania i opady radioaktywne wywołane na 0,0003 msv Roczna średnia dawka promieniowania otrzymana przez osobę dorosłą należącą do społeczności najbardziej narażonej na emisje dotyczczas eksloatowanej elektrowni Loviisa w ciągu ostatnich lat. Roczna średnia dawka promieniowania otrzymana przez osobę dorosłą mieszkającą w mieście Loviisa w ciągu lata, z naturalnych substancji radioaktywnych wydzielanych przez glebę i przestrzeń kosmiczną w ciągu 2 godzin. 0,1 msv Granica górna rocznej dawki promieniowania otrzymanej przez osobę dorosłą, mieszkającą w okolicy elektrowni, spowodowana wszystkimi emisjami pochodzącymi z terenu eksploatacji elektrowni. 3,7 msv Roczna średnia dawka promieniowania otrzymana przez Fina. 50 msv Dawka graniczna roczna dla osoby pracującej przy pracach z narażeniem na promieniowanie jonizujące. 100 msv Dawka graniczna dla osoby pracującej przy pracach z narażeniem na promieniowanie jonizujące w ciągu pięciu lat pracy msv Objawy choroby popromiennej (np. zmęczenie, złe samopoczucie) pojawiają się, jeżeli obok podaną dawkę promieniowania otrzyma się w ciągu doby

9 8 ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO POZA GRANI- CAMI FINLANDII Rysunek 10. Rozprzestrzenianie się dawek promieniotwórczych w środowisku przedstawionym na przykładzie modelowym w dobie pierwszej i przy normalnych warunkach atmosferycznych. Promień okręgu wynosi 100 km. (Mapa bazowa Affecto Finland Oy, pozwolenie numer L7588/08). przedstawionym przykładzie emisji w promieniu km od elektrowni. Dane zamieszczone w tabeli odpowiadają w 95 % pewności, w oparciu o publikację Międzynarodowej Komisji Ochrony Radiologicznej ICRP 101. Tak więc można zakładać, że dawki promieniowania i opad radioaktywny wywołane przez awarię będą z prawdopodobieństwem 95 % mniejsze od przedstawionych danych. Na rysunku 10 (Rysunek 10) przedstawione jest rozprzestrzenianie się dawek promieniotwórczych w środowisku przedstawionym na przykładzie modelowym w dobie pierwszej po awarii i przy najbardzej normalnych warunkach atmosferycznych. Emisje przedstawione na przykładzie nie spowodują bezpośredniego uszczerbku na zdrowiu, nawet mieszkańcom najbliższego otoczenia elektrowni. Dawka promieniowania otrzymana przez dorosłego człowieka w dobie pierwszej i w czasie następnych 50 lat po awarii w promieniu 10 km, może wynosić 70 msv. Wielkość tej dawki stanowi średnio jedną trzecią wielkości dawki promieniowania radioaktywnego, spowodowanej w tym samym czasie przez promieniowanie pochodzące z przyrody. W tabeli 3 (Tabela 3) przedstawione są przykłady dawek promieniowania i dawek granicznych pokazane dla porównania. W sytuacji poważnej awarii należy podejmować niezbędne działania w kierunku ochrony społeczeństwa przed promieniowaniem, w kolejności zależnej od etapu awarii i panujących wtedy warunków atmosferycznych. Na samym początku ważne jest zabezpieczenie się przed promieniowaniem chmury radioaktywnej i starać się uniknąć dawek, mogących przedostać się drogami oddechowymi do organizmu. Usunięcie się z drogi promieniowania, czyli ewakuacja, jest najbardzeij skutecznym sposobem. W najczęstszych przypadkach awarii, wystarczy schronienie się do wewnątrz budynku, aby zmniejszyć dawkę promieniowania. W środowisku przedstawionym na przykładzie modelowym, w pierwszej dobie po awarii, dawki wskazują na konieczność ewakuacji przed nadejściem chmury radioaktywnej w promieniu co najmniej 10 km. Na przeprowadzenie ewakuacji powinno wystarczyć 24 godzin. W praktyce obszar usunięcia się z drogi przechodzenia chmury radioaktywnej może być większy, np. o obszar przekraczający teren przygotowany pod ewakuację o około 20 km, ponieważ w zasadzie nie można przewidzieć wielkości emisji ani panującego kierunku wiatru. Na odleglejszych terenach mieszkańcy mogą schronić się wewnątrz budynków. Można zastosować również tabletki jodu. Ewakuacja pomoże uniknąć dawek pierwszej doby promieniowania na najbliższych terenach zamieszkałych. Na dalszych terenach schronienie się w budynkach znacznie zmniejszy ilość otrzymanych dawek promieniowania. W awarii podanej jako przykład, opad radioaktywny ogranicza możliwość użytkowania gleby i wód z powodu promieniowania zewnętrznego i skażenia produktów pokarmowych. I tak obszar w promieniu jednego kilometra wokół elektrowni nie mógłby podlegać zamieszkaniu na stałe z powodu promieniowania zewnętrznego. Ograniczenia spożywania pokarmów (szczególnie mleka), pochodzących z terenów pokazanych na przykładzie w wyniku skażenia 131 I, mogą być znaczne, ale przejściowe, ponieważ z punktu widzenia promieniowania okres półrozpadu izotopów jodu jest stosunkowo krótki. W razie wystąpienia możliwej awarii, Agencja Bezpieczeństwa Radiologicznego i Nuklearnego STUK poinformuje o tym fakcie Międzynarodową Agencję Energii Atomowej IAEA. 8.1 Oddziaływanie na środowisko okresu budowy i eksploatacji nowego bloku Na podstawie wyników przeprowadzonych badań, zarówno faza budowy jak i eksploatacja nowego bloku energetycznego, nie spowodują oddziaływań sięgających poza granice Finlandii. Import i transport paliwa do nowego bloku z rynków międzynarodowych będzie oddziaływaćpoza granicami Finlandii. 8.2 Oddziaływania poważnej awarii W sytuacji bardzo mało prawdopodobnej awarii, która spowodowałaby emisje radioaktywne klasy INES 6 przedstawionej na przykładzie, mimo przygotowania się do postępowania na wypadek awarii i złagodzenia jej skutków, tereny poza granicami Finlandii narażone by zostały na dawki promieniowania przedstawione w tabeli (Tabela 2. ). W przypadku przedstawionego na przykładzie skażenia 131 I, ograniczenie spożywania mleka (poziom 500 Bq/kg) może być w mocy na niektórych terenach w promieniu niemal 500 km od elektrowni. W odległości 100 km opad 137 Cs wynosiłby 20 kbq/m 2 Na podstawie doświadczeń po katastrofie w Czarnobylu skażenie tej wielkości nie szkodzi w zakresie używania produktów rolniczych, ale zawartości 137 Cs w produktach naturalnych mogą przekroczyć poziom zalecany przez Unię Europejską (UE). I tak emisja na przedstawionym przykładzie, zależnie od warunków atmosferycznych i pory roku, może spowodować w Estonii, innych krajach bałtyckich lub w Rosji skażenie przekraczające zalecane zawartości, sięgające w produktach naturalnych do 137 Cs. Łańcuchy pokarmowe środowisk naturalnych ubogich w składniki pokarmowe, szczególnie tereny górskie, jeziorne lub łańcuchy pokarmowe Laponii, są bardziej wrażliwe na wzbogacenie opadu radioaktywnego, niż łańcuchy produktów rolniczych. Jeżeli do awarii doszłoby na wiosnę i chmura radioaktywna podążyłaby do Norwegii, emisja spowodowałaby dodatkowe 100 Bq/kg napromieniowanie renifera norweskiego do poziomu 137 Cs. Ustalony dla UE poziom interwencyjny dla zawartości 137 Cs w sytuacji awaryjnej, wynosi 1250 Bq/kg. Emisja opadająca do morza zmieszałaby się z wodą morską, częściowo osadzając się na dnie morza. Na proces mieszania się i poruszania się emisji wpływa jakość wiatru i ogólny kierunek prądu morskiego w Zatoce Fińskiej, który przy wybrzeżu Finlandii ukierunkowany jest ze wschodu na zachód. Podczas przemieszczania się chmury emisji aktywność jej może zostać złagodzona z powodu wielkich mas wody, na które napotka. Zatoka Fińska jest tylko częścią Morza Bałtyckiego, ale jeśli emisja rzędu 100 TBq:n 137 Cs podana w awarii przykładowej dostałaby się do wód zatoki, poziom 137 Cs wody morskiej podniósłby się o 0,1 Bq/dm 3. Timo Lindgren 16 17

10 KONTAKT Inwestor odpowiedzialny: Fortum Power and Heat Oy Adres pocztowy: PL 100, FI FORTUM, Finland Nr telefonu: Osoby do kontaktu: Peter Tuominen, Reko Rantamäki imię.nazwisko@fortum.com Organ władzy do kontaktów: Ministerstwo Handlu i Przemysłu Adres pocztowy: PL 32, FI Valtioneuvosto, Finland Nr telefonu: Osoba do kontaktu: Jaana Avolahti imię.nazwisko@ tem.fi Konsultacje międzynarodowe: Ministerstwo Środowiska Adres pocztowy: PL 35, FI Valtioneuvosto, Finland Nr telefonu: Osoba do kontaktu: Seija Rantakallio imię.nazwisko@ymparisto.fi Dalszych informacji nt. inwestycji udziela również: Konsultant w sprawach OOŚ: Pöyry Energy Oy Adres pocztowy: PL 93, FI Espoo, Finland Nr telefonu: Osoba do kontaktu: Päivi Koski Dokumenty OOŚ w internecie: Program OOŚ, sprawozdanie, ich podsumowanie oraz opinie i komentarze na temat programu OOŚ opublikowane są na stronach internetowych Ministerstwa Handlu i Przemysłu ( Program OOŚ, sprawozdanie oraz ich podsumowanie opublikowane są również na stronach internetowych Fortum ( Timo Lindgren Lay-out peakpress & productions oy Printed at Art-Print Oy 18 19

11 Fortum Power and Heat Oy P.O. Box 100 FI FORTUM, Finland Timo Lindgren