Historia. Przedmiotowy system oceniania z historii. Opracowanie : Agnieszka Sadownik

Transkrypt

1 Historia Przedmiotowy system oceniania z historii Opracowanie : Agnieszka Sadownik 1. Cele kształcenia - wymagania ogólne (nowa podstawa programowa) I. Chronologia historyczna. Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje je i ustala związki poprzedzania, równoczesności i następstwa; dostrzega zmiany w życiu społecznym oraz ciągłość w rozwoju kulturowym i cywilizacyjnym. II. Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski; dostrzega w narracji historycznej warstwę informacyjną, wyjaśniającą i oceniającą, wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych; wyjaśnia znaczenie poznawania przeszłości dla rozumienia świata współczesnego. III. Tworzenie narracji historycznej. Uczeń tworzy narracje historyczną integrując informacje pozyskane z różnych źródeł; tworzy krótkie wypowiedzi: plan, notatkę, rozprawkę, prezentacje; przedstawia argumenty uzasadniające własne stanowisko. 1. Ocenie z historii podlega: a) znajomość: - faktografii - postaci historycznych - pojęć b) umiejętność: - posługiwania się mapą - dokonania analizy przyczynowo-skutkowej - wnioskowania i uogólniania - redagowania odpowiedzi - analizy tekstów źródłowych - łączenia wiedzy historycznej z wiedzą uzyskaną poza nauką szkolną c) postawa aktywność 2. Formy oceniania wiedzy, umiejętności i postawy ucznia Formy oceniania wiedzy i umiejętności na lekcjach historii: formy ustne: odpowiedzi, aktywność własna dziecka, prezentacje, wystąpienia, praca na lekcjiindywidualna i grupowa, praca z mapą i tekstami źródłowymi, itp. formy pisemne: sprawdziany wiadomości, kartkówki, zadania domowe, testy, referaty, zadania dodatkowe, projekty, itp. formy pośrednie: własna twórczość, wyniki osiągnięte w konkursach na szczeblu powiatowym i wyższym Na przedmiotach społecznych ocenie podlega także postawa ucznia oraz zaangażowanie społeczne, a w szczególności: zaangażowanie w życie szkoły, klasy oraz społeczności lokalnej i państwa poczucie odpowiedzialności za działania indywidualne i grupowe kultura słowa i zachowania interpersonalne. 131

2 3. Organizacja procesu oceniania Wypowiedzi ustne i pisemne ucznia oraz jego aktywność oceniane są w formie ustnej lub pisemnej. Zostają one udokumentowane w dzienniku lekcyjnym stopniem w skali: celujący - 6 bardzo dobry - 5 dobry - 4 dostateczny - 3 dopuszczający - 2 niedostateczny 1 Ocenę bieżącą można uzupełnić znakiem: +", -", pochwałami i komentarzem wspierającym. na początku roku szkolnego nauczyciel ma obowiązek zapoznać uczniów z wymaganiami edukacyjnymi z historii oraz z kryteriami oceniania z tego przedmiotu w gimnazjum od ucznia wymaga się systematycznego przygotowania do lekcji(powinien posiadać podręcznik, zeszyt przedmiotowy, przybory do pisania) uczeń powinien systematycznie prowadzić zeszyt i odrabiać zadania domowe, uczeń powinien być zdyscyplinowany i brać czynny udział w zajęciach, podczas lekcji nie wolno mu używać telefonu komórkowego uczeń powinien wykazywać aktywność w pracach na rzecz klasy, szkoły i środowiska lokalnego podczas kontroli bieżącej ucznia(odpowiedzi ustne, kartkówki) obowiązuje znajomość zagadnień z trzech ostatnich lekcji nieprzygotowanie do zajęć lekcyjnych uczeń powinien zgłosić przed rozpoczęciem lekcji uczeń ma prawo być nieprzygotowany do zajęć bez podania przyczyny dwa razy w semestrze(nie dotyczy to zapowiedzianych wcześniej sprawdzianów pisemnych i kartkówek oraz lekcji powtórzeniowych) podczas oceniania nauczyciel ma obowiązek wyjaśnić co będzie przedmiotem oceniania oraz dokonywać oceny według znanych i akceptowanych zasad (określonych w szkolnym regulaminie oceniania oraz w przedmiotowym systemie oceniania) za pracę na lekcji uczniowie mogą być nagradzani ocenami lub plusami" (zgodnie z zasadą: trzy plusiki" = 5) uczeń powinien uzyskać przynajmniej jedną ocenę z odpowiedzi ustnej w semestrze na lekcji powtórzeniowej oraz na sprawdzianie ucznia obowiązuje znajomość zagadnień z działu programowego podlegającego kontroli sprawdziany z działów programowych zapowiadane są z tygodniowym wyprzedzeniem(termin sprawdzianu zapisany w dzienniku) prace pisemne(dotyczy to sprawdzianów i zadań domowych) są obowiązkowe. Jeśli uczeń z przyczyn od siebie niezależnych nie może ich napisać w wyznaczonym terminie powinien to uczynić później, konsultując się z nauczycielem(nie później niż 2 tygodnie). Nowy termin musi być zgodny z WSO. W przypadku braku zaliczenia sprawdzianu uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną, którą może poprawić w ciągu dwóch tygodni w przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności ucznia(ucieczka) na sprawdzianie lub zapowiedzianej kartkówce, braku zgłoszenia chęci napisania sprawdzianu w terminie dwóch tygodni od wyznaczonego terminu, odmowy pisania pracy pisemnej na lekcji uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną(może ją poprawić w terminie dwóch tygodni) każdy uczeń ma prawo do poprawy oceny ze sprawdzianu w terminie wyznaczonym przez nauczyciela, ale nie w czasie trwania lekcji(nie później niż 2 tygodnie po zapoznaniu się z oceną pracy);poprawa sprawdzianu jest w formie ustnej lub pisemnej(decyduje uczeń) prace pisemne muszą zostać ocenione w ciągu dwóch tygodni od momentu ich przeprowadzenia ocenie podlega także zeszyt przedmiotowy(może być sprawdzony na życzenie nauczyciela w wyznaczonym przez niego terminie). Brak większości notatek, brak dostarczenia nauczycielowi zeszytu w określonym terminie powoduje wystawienie oceny niedostatecznej. ocenie podlegają zadania domowe, które mogą mieć różne formy(np. prezentacji multimedialnej, odpowiedzi pisemnej lub ustnej). Brak zadania domowego w określonym terminie powoduje wystawienie oceny niedostatecznej. Zadania domowe można dostarczać nauczycielowi także drogą mailowa (w zależności od rodzaju zadania, po uzgodnieniu z nauczycielem). Nieobecność na lekcji nie zwalnia z obowiązku odrobienia zadania domowego. prace pisemne są pozostawione u nauczyciela i wówczas są do wglądu na prośbę rodziców lub ucznia w obecności nauczyciela nie przewiduje się końcowego sprawdzianu zaliczeniowego ocenę semestralną i końcoworoczną nauczyciel wystawia na podstawie ocen cząstkowych uzyskanych przez ucznia 132

3 ocenę celującą otrzymuje uczeń, który oprócz uzyskania maksymalnej liczby punktów, rozwiąże zadanie dodatkowe. Ocena celująca może być postawiona za szczególnie oryginalne i twórcze osiągnięcia, które opierają się na gruntownej wiedzy wykraczającej poza wiedzę podstawową uczeń powracający do szkoły po chorobie lub dłuższej, usprawiedliwionej nieobecności ma prawo do zgłoszenia nieprzygotowania do zajęć(w wyznaczonym terminie powinien wiedzę uzupełnić i przedstawić ją nauczycielowi) uczeń, który opuści połowę zajęć, powinien zdawać egzamin klasyfikacyjny z przedmiotu we wszystkich innych kwestiach zasady reguluje WSO Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który oprócz uzyskania maksymalnej liczby punktów, rozwiąże zadanie dodatkowe. Ocena celująca może być postawiona za szczególnie oryginalne i twórcze osiągnięcia, które opierają sie na gruntownej wiedzy wykraczającej poza wiedzę podstawową. W odniesieniu do uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi PSO przewiduje dostosowanie form i metod oceniania zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi. W przypadku dysleksji rozwojowej, dysleksji, dysgrafii lub dysortografii wzięto pod uwagę możliwość występowania następujących problemów: 1. wolne tempo czytania, 2. trudności z zapamiętywaniem i rozumieniem czytanego tekstu, 3. niechęć do czytania długich tekstów i grubych książek, 4. nieprawidłowa pisownia(z dominacją błędów ortograficznych), 5. popełnianie błędów gramatyczno-logicznych, 6. problemy z zapamiętaniem nazw i danych stanowiących sekwencje, 7. trudności w posługiwaniu się słownikami i wydawnictwami encyklopedycznymi, 8. problemy w analizowaniu tekstów, 9. trudności w tworzeniu i ocenie poprawności własnych tekstów, 10. kłopoty z planowaniem, organizacją i zarządzaniem czasem, materiałami oraz zadaniami, 11. problemy z orientacją przestrzenną, 12. trudności z orientacją na mapach historycznych, 13. trudności z zapamiętaniem nazw, nazwisk, dat, pojęć, 14. problemy ze zrozumieniem tekstów źródłowych(szczególnie posługujących się językiem archaicznym), 15. problemy ze zrozumieniem i wykorzystywaniem tekstów normatywnych, 16. zła orientacja w czasie historycznym, 17. kłopoty z wykorzystaniem wykresów, zestawień statystycznych, zestawień tabelarycznych, tablic poglądowych, 18. problemy ze zrozumieniem i wykorzystaniem przekazów medialnych, 19. trudności w gromadzeniu, selekcjonowaniu i korzystaniu z różnych źródeł informacji, 20. trudności z orientacją na mapie administracyjnej. W odniesieniu do uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi przewiduje się dostosowanie form i metod oceniania zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi. 4. Kryteria oceniania Dopuszczająca (2). ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności na poziomie wymagań koniecznych. Jego działania mają charakter przede wszystkim odtwórczy a jego wiedza ma poważne luki; wykazuje chęci do dalszej nauki, przy pomocy nauczyciela jest w stanie zrealizować polecenia wymagające zastosowania posiadanej wiedzy i umiejętności przewidzianych w programie; nie potrafi samodzielnie wykorzystać zdobytej wiedzy; pracuje w grupie jedynie kontrolowany przez nauczyciela. Pamięta: wymagane programem elementarne fakty historyczne, najważniejsze postacie i pojęcia proste różnice między życiem dziś a życiem w przeszłości Rozumie: przyczyny najważniejszych wydarzeń i ich skutki podstawowe zasady pracy w grupie Potrafi: lokalizować fakty w przedziale czasowym określając wiek i rok porządkować fakty w układzie chronologicznym odczytywać znaki ideograficzne na mapie znaleźć na mapie w podręczniku miejsca najważniejszych wydarzeń i faktów. wyszukiwać w nim niezbędne informacje o faktach, wydarzeniach, ludziach, rzeczach wykorzystywać materiał ilustracyjny zawarty w podręczniku kojarzyć pierwszoplanowe postacie historyczne z najważniejszymi faktami przedstawić główne przyczyny i skutki najważniejszych wydarzeń opisywać, czasami z pomocą nauczyciela, ilustracje, makiety, zdarzenia historyczne, zabytki zna układ wewnętrzny podręcznika podejmuje próby, często nieudane, uzasadnienia własnego stanowiska 133

4 Dostateczna (3). ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności na poziomie wymagań koniecznych i podstawowych; potrafi wykonać polecenia o średnim stopniu trudności, wymagające wykorzystania wiedzy i umiejętności przewidzianych programem; wypowiada się nie zawsze precyzyjnie; ma kłopoty w pracy w grupie; wykazuje gotowość do rozwijania swoich umiejętności w zakresie podstawowym. Pamięta: fakty, postacie, pojęcia proste i złożone daty wydarzeń z przeszłości, nazwy epok, ich cechy charakterystyczne podstawowe źródła wiedzy historycznej Rozumie: proste związki czasowo-przestrzenne i przyczynowo-skutkowe znaczenie faktów, pojęć i postaci w procesie dziejowym znaczenie znaków ideograficznych na mapie wpływ przeszłości na teraźniejszość zaczyna rozumieć motywację ludzkich działań w przeszłości Potrafi: dokonać prostych ocen wydarzeń i postaci z przeszłości. stworzyć ciąg chronologiczny ze znanych faktów historycznych. określić właściwie proste związki czasowo- przestrzenne i przyczynowo- skutkowe wykorzystać podstawowe źródła wiedzy historycznej na poziomie podstawowym przenieść informacje z mapy w podręczniku na mapę w atlasie historycznym i ścienną dokonać selekcji informacji zawartych w podręczniku. Wyodrębnia fakty, przyczyny i skutki, główne wątki historyczne dokonać rekonstrukcji wydarzeń historycznych w postaci planu, opisu, ustnie i pisemnie nawiązywać do wiadomości z innych dziedzin formułować pytania do analizowanego dokumentu opisowego i normatywnego zredagować notatkę pod kierunkiem nauczyciela Dobra (4). ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który posiadł wiadomości na poziomie wymagań: koniecznych, podstawowych i rozszerzających; potrafi wykorzystać posiadaną wiedzę w procesie dalszego kształcenia oraz w życiu codziennym; jest aktywny na lekcjach, wykonuje zadania związane z procesem lekcyjnym oraz dodatkowe, wynikające z potrzeb klasy. Pamięta: daty początkowe i końcowe ważnych wydarzeń historycznych. postacie pierwszo- i drugoplanowe, pojęcia proste i złożone oraz związki i zależności zachodzące między nimi. Rozumie: związki genetyczne wydarzeń i procesów historycznych zależności zachodzące między różnymi dziedzinami życia człowieka, między przeszłością i teraźniejszością rolę człowieka w procesie dziejowym znaczenie faktów i wydarzeń pojęcia złożone, związki i zależności analogie i sprzeczności między wydarzeniami i zjawiskami teksty źródłowe oraz inne źródła poznania przeszłości różnice między przeszłością i dniem dzisiejszym oraz dynamikę przemian, jakim podlega człowiek wraz z otaczającym go światem Potrafi: określić związki genetyczne wydarzeń i procesów historycznych przedstawić wpływ poznanych wydarzeń historycznych na teraźniejszość samodzielnie pracować z mapą., m.in. ukazać dynamikę zjawisk na podstawie analizy treści mapy: zmiany polityczne, demograficzne, gospodarcze, polityczne, terytorialne przenieść informacje z mapki w podręczniku, na mapę ścienną, w atlasie lub odwrotnie dokonać selekcji materiału źródłowego pod kierunkiem nauczyciela i jego analizy pod kątem przydatności do rekonstrukcji wydarzeń z przeszłości integrować materiał informacyjny zawarty w podręczniku i źródle konstruować własne wnioski, oceny wydarzeń, faktów, ludzi, częściowo pod kierunkiem nauczyciela porównać analogiczne zjawiska w różnych krajach, kulturach 134

5 dokonać opisu wydarzeń przedstawić wybrane zagadnienia jako proces historyczny sporządzić samodzielnie notatkę w postaci planu, schematu wykorzystać informacje pozyskana na innych lekcjach Bardzo dobra (5). Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który w stopniu wyczerpującym panował materiał programowy. Uczeń taki dysponuje wiedzą i umiejętnościami ze wszystkich poziomów, od poziomu wymagań koniecznych po dopełniające; rozwija zainteresowania przedmiotem; posiada umiejętność zastosowania zdobytej wiedzy w nowych sytuacjach poznawczych, potrafi odnajdować związki przyczynowo-skutkowe oraz dokonywać syntezy i analizy materiału rzeczowego; jest systematyczny i aktywny na zajęciach oraz uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych; myśli wyraża w sposób jasny i precyzyjny, potrafi uzasadnić swoje stanowisko; dobrowolnie wykonuje różne prace związane ze zdobywaniem nowej lub integracją zdobytej wiedzy. Uczestniczy i osiąga sukcesy w szkolnych konkursach historycznych. Pamięta: daty faktów, wydarzeń, zjawisk, procesów dziejowych postacie historyczne występujące w procesie poznawczym wszelkie związki występujące między zjawiskami Rozumie: zależności między historia powszechną, historią Polski a dziejami regionu podział źródeł historycznych wpływ dziejów powszechnych na historię państwa i regionu rolę źródeł historycznych w poznawaniu i rekonstruowaniu przeszłości. konieczność krytycznej analizy źródeł historycznych przyczyny powstawania przeciwstawnych sądów, interpretacji wydarzeń historycznych związki czasowo- przestrzenne, przyczynowo- skutkowe i genetyczne wydarzeń i procesów Potrafi: samodzielnie selekcjonować materiał źródłowy, ilustracyjny, dokonywać jego analizy i interpretacji, ze zrozumieniem realiów epoki dostrzegać związki miedzy wydarzeniami, zjawiskami i procesami przy pomocy nauczyciela przeprowadzić analizę krytyczną źródła formułować sądy, wnioski, oceny oraz uzasadnienia, wykorzystując materiał pojęciowy i faktograficzny porządkować fakty chronologicznie i problemowo dokonać opisu zrekonstruowanej rzeczywistości ustnie i pisemnie hierarchizować materiał w dłuższych i krótszych okresach operować pojęciami właściwymi danej epoce budować własny obraz przeszłości na podstawie różnych przekazów i wiedzy ogólnej wykorzystywać różne środki wiedzy historycznej: różne rodzaje map, dane statystyczne, literaturę, materiał ilustracyjny, dla podkreślenia waloru własnej wypowiedzi przygotować i zaprezentować wystąpienie o tematyce historycznej, społecznej lub politycznej na forum klasy, szkoły lub społeczności lokalnej Ocena celująca (6). Ocenę celującą otrzymuje uczeń, którego wiadomości i umiejętności nie ograniczają się do poziomu wymagań programowych, ale je przekraczają; uczeń wykazuje głębokie zainteresowanie problematyką społeczną, prawną, ustrojową oraz problemami współczesnego świata; posiada zasób wiedzy i umiejętności znacznie wykraczające poza standardy określone programem nauczania (czytanie lektur nadobowiązkowych, praca własna); bierze aktywny udział w życiu szkoły oraz angażuje się w życie społeczne i polityczne swojej wspólnoty lokalnej; aktywnie uczestniczy w lekcjach, potrafi szybko i samodzielnie rozwiązywać postawione przed nim zadania, jasno i precyzyjnie formułować swoje myśli; wzorowo współpracuje w grupie, posiada umiejętność zastosowania zdobytej wiedzy w nowych sytuacjach poznawczych, potrafi odnajdować związki przyczynowo-skutkowe oraz dokonywać syntezy i analizy materiału rzeczowego; potrafi odnaleźć sie w sytuacjach trudnych lub problemowych, dokonuje świadomych i uargumentowanych wyborów, także etycznych; jest systematyczny i twórczy; uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych, podejmuje sie wykonania prac dodatkowych proponowanych przez nauczyciela. Uczestniczy i osiąga sukcesy w szkolnych i pozaszkolnych konkursach i olimpiadach wiedzy o społeczeństwie. Uczeń: bazując na zdobytej wiedzy analizuje przyczyny i następstwa znanych i poznawanych wydarzeń historycznych (zdolność zastosowania nabytych wiadomości do interpretowaniu nowych) z łatwością dokonuje porównań epok, zjawisk, nawet odległych w czasie przedstawiane wydarzenia, zjawiska bądź procesy prezentuje w szerokim kontekście historycznym samodzielnie, krytycznie ocenia źródła historyczne 135

6 sprawnie posługuje się dostępnymi źródłami poznania historycznego: piśmiennictwem historycznym (pamiętniki, beletrystyka, publicystyka historyczna, prace popularno-naukowe, itp.) pogłębia swoją wiedzę o nauce historycznej, o procedurach badawczych historii jego wypowiedzi cechuje wysoka sprawność językowa i nienaganny styl zaczyna rozumieć wpływ realiów politycznych na sposób interpretowania wydarzeń historycznych jest aktywny w społeczności lokalnej przekonany o potrzebie nieustannego pogłębiania własnej wiedzy, jej przydatności w pracy z innymi, wzbogacania swego świata duchowego wykazuje dużą niezależność w formułowaniu sądów rozwija umiejętności dyskusji; staje się moderatorem kształtuje swój pogląd na wypadki najnowsze poprzez lekturę prasy i literatury najnowszej Szczegółowe wymagania na określone oceny każdego tematu lekcyjnego zawarte zostały w planie wynikowym. Kryteria wymagań na poszczególne stopnie mogą być dostosowane do indywidualnych możliwości ucznia. 5. Analiza treści kształcenia Przyjmuje się następującą chronologię omawiania dziejów: a) kl. I- prehistoria do końca XV wieku b) kl. II - początek XVI w. do XVIII wieku c) kl. III -od XIX wieku do 1960 roku. 136

7 Plan wynikowy klasa 1 Prehistoria i starożytny Wschód TEMAT LEKCJI OCENA DOPUSZCZAJĄCA OCENA DOSTATECZNA OCENA DOBRA OCENA BARDZO DOBRA Wprowadzenie do historii. -rozumie znaczenie daty narodzin Chrystusa dla chrześcijańskiej rachuby czasu -potrafi narysować oś czasu -odczytuje z osi czasu potrzebne informacje -przypisuje daty wydarzeń do konkretnego wieku -lokalizuje daty na osi czasu -przyporządkowuje datę wiekowi -określa daty graniczne wieków -oblicza upływ czasu między podanymi datami -wymienia podstawowe jednostki czasu -używa poprawnie określeń: pierwsza (druga) połowa wieku (tysiąclecia) -rozumie pojęcia: historia, archeologia, źródło historyczne, wiek, era pojęciami: historiografia, chronologia, periodyzacja, epoka, cezura -zna nazwy i czas trwania poszczególnych epok -zna źródła historyczne -uzasadnia przyjęte nazewnictwo dla epok -przedstawia własne rozumienie konieczności nauki historii -uzasadnia sens i istotę pracy historyka oraz potrzebę obecności historii jako przedmiotu nauki w gimnazjum -uzasadnia przydatność źródeł w pracy historyka i archeologa Prehistoria-początki człowieka. -porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym -wyjaśnia zależności między środowiskiem geograficznym a warunkami życia człowieka -omawia skutki przyjęcia przez człowieka osiadłego trybu życia -rozumie pojęcia: homo sapiens, neolit, rewolucja neolityczna, Żyzny Półksiężyc pojęciami: ewolucja, australopitek, neandertalczyk, człowiek zręczny, człowiek wyprostowany, brąz, gospodarka wytwórcza, megality -wie, kiedy i w jakim rejonie na ziemi pojawił się człowiek -wymienia etapy rozwoju człowieka -wylicza wynalazki człowieka pierwotnego -potrafi dostrzec różnice pomiędzy epoką paleolitu, neolitu i brązu -wskazuje czynniki decydujące o rozwoju rolnictwa na obszarze Żyznego Półksiężyca -próbuje formułować opinię na temat narodzin sztuki -charakteryzuje fundamentalne znaczenie pierwszych wynalazków ludzkich -uzasadnia, dlaczego ziemia nie była zaludniona równomiernie i wskazuje na mapie regiony, w których ludzie najwcześniej nauczyli się uprawiać zboże i hodować zwierzęta 137

8 -wskazuje na mapie kolebkę ludzkości -wymienia narzędzia, którymi posługiwali się ludzie pierwotni -opowiada o sposobach zdobywania pożywienia, mieszkaniach i ubiorach ludzi pierwotnych -wyjaśnia, dlaczego ludzie musieli żyć w grupach Mezopotamia gliniana cywilizacja. -lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizację starożytnej Mezopotamii -rozumie pojęcia: państwo, monarchia, politeizm, Tygrys, Eufrat -zna postacie i daty: 3500r.p.n.e. pojęciami: rolnictwo irygacyjne, miasto-państwo, imperium, cywilizacja, Sumerowie, ziggurat -wylicza kilka osiągnięć tej cywilizacji - wymienia i rozpoznaje na ilustracjach zabytki starożytnej Mezopotamii -przedstawia proces tworzenia miast i państw -omawia wpływ warunków naturalnych Mezopotamii na życie jej mieszkańców -wymienia osiągnięcia cywilizacyjne Mezopotamii, które są wykorzystywane także współcześnie -wyciąga generalne wnioski dotyczące cywilizacji nadrzecznych -popiera je przykładami z innych kontynentów -umie uzasadnić stwierdzenie historia zaczyna się w Sumerze Egipt darem Nilu. -lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizację starożytnego Egiptu -charakteryzuje strukturę społeczeństwa i system wierzeń w Egipcie -rozumie pojęcia: faraon, monarchia despotyczna, urzędnicy, kapłani, piramida, sarkofag, mumia, balsamowanie, politeizm, Nil -zna postacie i daty: Tutanchamon, 3000 r. p.n.e. -opisuje osiągnięcia cywilizacyjne starożytnych Egipcjan -wymienia i rozpoznaje na ilustracjach zabytki starożytnego Egiptu i zna ich przeznaczenie -rozumie, dlaczego Egipcjanie mumifikowali swoich zmarłych -wie, dlaczego i w jaki sposób powstawały piramidy -uzasadnia twierdzenie Egipt darem Nilu -uzasadnia związki warunków geograficznych z systemem politycznym, społecznym i kulturą -potrafi opisać egipski kanon estetyczny -wskazuje dziedziny, w których do dziś wykorzystuje się wynalazki egipskie -rozumie znaczenie wiary w życie pozagrobowe dla codzienności Egipcjan -porównuje osiągnięcia Mezopotamii i Egiptu -podaje przykłady obecności tej cywilizacji we współczesności Dzieje Narodu Wybranego. -charakteryzuje podstawowe symbole i główne zasady judaizmu -wyjaśnia różnicę pomiędzy politeizmem a monoteizmem odwołując się do przykładów -rozumie pojęcia: monoteizm, Biblia, dekalog, Naród Wybrany, Arka Przymierza, judaizm, Tora pojęciami: Palestyna, Izrael, Żydzi, Jahwe, Mesjasz, Stary i Nowy Testament, diaspora, menora, synagoga, szabas, Talmud -zna postacie i daty: Abraham, Jakub, Izaak, Dawid, Salomon, Mojżesz, X w. p.n.e. -zna imiona założycieli narodu -wyjaśnia specyfikę religii żydowskiej -podkreśla uniwersalne wartości judaizmu -zauważa związki cywilizacji żydowskiej z innymi -dostrzega korzenie chrześcijaństwa w judaizmie, wskazuje cechy wspólne obu religii -podaje przykłady uniwersalnych zastosowań dekalogu -rozumie znaczenie Biblii jako źródła historycznego 138

9 żydowskiego -lokalizuje na mapie Palestynę -wylicza imiona dwóch królów żydowskich -rozumie zasady zapisane w najstarszym kodeksie etycznym - wymienia i rozpoznaje na ilustracjach zabytki związane z dziejami Żydów Pismo i prawo w państwach Bliskiego Wschodu. -rozpoznaje typy pisma wykształcone na terenie Mezopotamii i Egiptu -wyjaśnia znaczenie pisma i prawa w procesie powstawania państw -rozumie pojęcia: pismo klinowe, hieroglify, kodeks -zna postacie i daty: Hammurabi, XVIII w. p.n.e. pojęciami: pismo ideograficzne, pismo hieratyczne, stela, papirus -zna założenia prawne kodeksu Hammurabiego -wylicza czynniki sprzyjające powstawaniu pisma -opisuje materiał pisarski i poszczególne rodzaje pisma -wie, co oznacza zasada,,oko za oko..." -prezentuje historię pisma -omawia znaczenie odczytania hieroglifów dla poznania cywilizacji egipskiej -wyjaśnia, jakie znaczenie dla funkcjonowania państwa babilońskiego i egipskiego miało pismo i sieć nawadniająca -uzasadnia, że pismo to jeden z najważniejszych wynalazków ludzkości -samodzielnie ocenia stosowaną w kodeksie Hammurabiego zasadę odwetu 139

10 Starożytna Grecja TEMAT LEKCJI OCENA DOPUSZCZAJĄCA OCENA DOSTATECZNA OCENA DOBRA OCENA BARDZO DOBRA Hellada kolebką cywilizacji europejskiej. Sparta. Demokracja ateńska rządy wolnych mężów. -wyjaśnia wpływ środowiska geograficznego na gospodarkę i rozwój polityczny starożytnej Grecji -charakteryzuje najważniejsze osiągnięcia kultury materialnej i duchowej Greków w literaturze -rozumie pojęcia: Hellada, polis, Iliada, Odyseja -zna postacie i daty: Homer -umiejscawia w czasie system sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa w Sparcie -rozumie pojęcia: oligarchia, wychowanie spartańskie -umiejscawia w czasie i porównuje system sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa w Sparcie i w Atenach peryklejskich -podaje przykłady osiągnięć cywilizacyjnych antyku, które mają wpływ na cywilizację współczesną(demokracja) -rozumie pojęcia: demokracja, Zgromadzenie Ludowe -zna postacie i daty: Perykles V w. p.n.e. pojęciami: zgromadzenie obywatelskie, ustrój oligarchiczny, arystokracja, demokracja, kolonia, Troja, koń trojański, pięta Achillesa, wierna jak Penelopa -zna postacie i daty: XI w p.n.e. -wymienia elementy charakterystyczne dla zajęć ludności -uzasadnia genezę wielkiej kolonizacji -pokazuje na mapie Troję pojęciami: Peloponez, efor, Geruzja, Lacedemończycy, periojkowie, heloci, hoplita, falanga, mówić lakonicznie, wrócić z tarczą lub na tarczy, spartańskie warunki -wyjaśnia przyczyny zwycięstw Sparty w wojnach -lokalizuje na mapie Spartę -opisuje zasady wychowania spartańskiego pojęciami: Attyka, Rada Pięciuset, agora, strateg, ostrokon, ostracyzm -zna postacie i daty: Miltiades, Temistokles, 490 i 480 r. p.n.e. -prezentuje nazwy głównych instytucji demokratycznych w Atenach -charakteryzuje ich funkcjonowanie -wylicza główne zasady demokracji -wyjaśnia komu przysługiwały i dlaczego stosowano ograniczenia w nadawaniu praw obywatelskich w 140 -określa specyfikę ustroju politycznego Greków -zauważa znaczenie Greków poza Grecją właściwą -wymienia najstarsze kultury Grecji i ich zabytki -zna treść utworów Homera -wyraża własną opinię na temat wychowania spartańskiego -wskazuje cechy armii i zasady walki, które wojskom Sparty zapewniły zwycięstwa w wojnach -widzi blaski i cienie demokracji ateńskiej -uzasadnia powstanie tego ustroju w Atenach -wyraża własną opinię na temat wychowania w Atenach -wskazuje na oryginalność świata greckiego -zauważa różnice między cywilizacjami Wschodu a grecką - porównuje warunki naturalne Grecji i państw Bliskiego Wschodu oraz wskazuje źródła różnic w ich rozwoju -podaje przykłady obecności terminologii greckiej we współczesnym świecie -porównuje życie w Sparcie z innymi polis greckimi -wyjaśnia, dlaczego Sparcie udało się osiągnąć hegemonię w Grecji -rozumie związek między podziałem społecznym w Sparcie i sytuacją wewnętrzną w państwie -porównuje demokrację ateńską ze współczesnymi -porównuje Ateny i Spartę i uzasadnia, która z form sprawowania władzy jest mu bliższa -dostrzega korzenie współczesnej demokracji w starożytności

11 Bogowie i bohaterowie Greków. Dziedzictwo kultury greckiej-teatr i igrzyska. Dziedzictwo kultury greckiej- nauka i sztuka. -charakteryzuje czynnik integrujący starożytnych Greków-system wierzeń -rozumie pojęcia: politeizm, mit, heros -zna postacie i daty: Dedal i Ikar, Syzyf, Herkules -charakteryzuje czynnik integrujący starożytnych Greków-teatr i igrzyska olimpijskie -podaje przykłady osiągnięć cywilizacyjnych antyku, które mają wpływ na cywilizację współczesną(teatr i igrzyska olimpijskie) -rozumie pojęcia: teatr, tragedia, komedia, igrzyska olimpijskie -zna postacie i daty: 776 r. p.n.e. -charakteryzuje czynnik integrujący starożytnych Greków-język -charakteryzuje najważniejsze osiągnięcia kultury materialnej i duchowej Greków w filozofii, nauce, architekturze -podaje przykłady osiągnięć cywilizacyjnych antyku, które mają wpływ na cywilizację współczesną(np. sztuka, kanon estetyczny) -rozumie pojęcia: pismo Atenach -lokalizuje na mapie Ateny pojęciami: kult, wyrocznia -zna postacie i daty: Pytia, Prometeusz -zna imiona bogów i bogiń greckich -rozumie na czym polegał politeizm grecki -charakteryzuje wierzenia Greków i formy kultu -potrafi opowiedzieć mit -wymienia czynniki jednoczące starożytnych Greków pojęciami: gimnazjon, olimpiada -zna postacie: Hezjod, Sofokles, Arystofanes -opisuje powstanie teatru i organizację widowisk -wyjaśnia związek teatru ze świętami religijnymi -opisuje organizację igrzysk i wymienia główne dyscypliny igrzysk sportowych -lokalizuje na mapie Olimpię pojęciami: sympozjon, Akropol, Partenon, fryz, metopy, kolumna dorycka, jońska, koryncka -zna postacie i daty: Archimedes, Pitagoras, Tukidydes, Fidiasz, Myron, Herodot, Hipokrates, - wymienia i rozpoznaje na ilustracjach zabytki starożytnej Grecji -wymienia dziedziny wiedzy, które Grecy rozwinęli -opisuje poszczególne porządki w -uzasadnia znaczenie mitów -prezentuje wpływ religii na wszystkie dziedziny życia Greków -opowiada mity i objaśnia sentencje antyczne znane we współczesnej kulturze -zna imiona bogów i bogiń greckich oraz odpowiadające im dziedziny -opisuje rolę teatru w życiu Greków -odnajduje źródła idei olimpijskiej -opisuje różne formy oddawania czci bogom, potrafi je scharakteryzować i wskazać te, które przetrwały dziś jako kulturalne dziedzictwo starożytnej Grecji -opisuje wygląd świątyni greckiej i podaje ich przykłady -potrafi opisać grecki kanon estetyczny -zna najważniejsze pytania filozoficzne -podaje cechy charakterystyczne budowli greckich -uzasadnia na czym polegała i z czego wynikała specyfika religii greckiej -wskazuje na obecność greckich wątków religijnych w innych epokach historycznych -wskazuje na odmienność form kultu w świecie greckim -opisuje wpływ greckiej mitologii na współczesną kulturę -dostrzega związki między teatrem antycznym a współczesnym -wskazuje podobieństwa i różnice olimpiad w starożytności i we współczesności -opisuje wpływ sposobu spędzania wolnego czasu w starożytności na współczesną kulturę -prezentuje ponadczasowość osiągnięcia kultury greckiejfilozofii -porównuje sztukę egipską i mezopotamską z grecką -opracowuje notę biograficzną wybitnej postaci świata antycznego -omawia wpływ sztuki greckiej na współczesne kanony piękna i architektury 141

12 alfabetyczne, filozofia -zna postacie i daty: Sokrates architekturze greckiej -zna najsłynniejsze dzieła rzeźbiarskie i ich twórców -charakteryzuje poglądy Sokratesa *Wojna w starożytnościpodboje Aleksandra Macedońskiego. -rozumie w jaki sposób Aleksander zbudował swoje państwo -zna pojęcie: kultura hellenistyczna, Aleksandria -zna postacie i daty: Dariusz III, Filip II, Aleksander Wielki, IV w. p.n.e. -wskazuje szlak wypraw Aleksandra Wielkiego na mapie -opisuje metody jego podbojów -podaje przykłady sztuki hellenistycznej -omawia trwałe osiągnięcia kultury greckiej -wylicza podstawowe fakty dotyczące ekspansji Aleksandra Wielkiego (główne bitwy, podbite terytoria i ludy) -prezentuje wysiłki integracyjne Aleksandra Wielkiego -interpretuje pojęcie węzeł gordyjski -uzasadnia nadania przydomku Wielki Aleksandrowi 142

13 Starożytny Rzym TEMAT LEKCJI OCENA DOPUSZCZAJĄCA OCENA DOSTATECZNA OCENA DOBRA OCENA BARDZO DOBRA Początki państwa rzymskiego. Republika rzymska służba państwu najwyższym zaszczytem. Wojna w starożytności Rzymianie podbijają świat. -podaje przykłady wpływu kultury greckiej na kulturę rzymską -charakteryzuje najważniejsze osiągnięcia kultury materialnej i duchowej Rzymian w literaturze -umiejscawia w czasie i charakteryzuje organizację społeczeństwa w Rzymie republikańskim -rozumie pojęcia: patrycjusz, plebejusz, trybun ludowy, Eneida -zna postacie i daty: Romulus, Wergiliusz, 753 r. p.n.e. -umiejscawia w czasie i charakteryzuje system sprawowania władzy w Rzymie republikańskim -podaje przykłady osiągnięć cywilizacyjnych antyku, które mają wpływ na cywilizację współczesną -rozumie pojęcia: republika Zgromadzenie Ludowe, konsul, senat -zna postacie i daty: VI w. p.n.e. -wyjaśnia przyczyny i wskazuje skutki ekspansji Rzymu -opisuje postawy Rzymian wobec niewolników i ludów podbitych -rozumie pojęcia: prowincja, legion, triumf, namiestnik, niewolnictwo, gladiator -zna postacie i daty: Spartakus pojęciami: Forum Romanum, Lacjum, Etruskowie -zna postacie i daty: Romulus, Remus, Mars -opowiada legendę o założeniu Rzymu ze szczególnym uwzględnieniem wpływów kultury greckiej -lokalizuje Rzym na mapie -omawia rolę daty 753 r. przed Chr. jako punktu odniesienia dla rzymskiego sposobu mierzenia czasu pojęciami: komicja, edyl, trybun, cenzor, pretor, kwestor, dyktator, kuria -wymienia główne urzędy i instytucje republiki -opisuje uprawnienia poszczególnych organów i urzędów -przedstawia tryb wybierania urzędników -omawia wartości uznawane przez Rzymian pojęciami: manipuł, centuria, latyfundium, proletariat, wojsko ochotnicze -zna postacie i daty: Hannibal, III-II w. p.n.e., r. p.n.e. -opisuje organizację armii rzymskiej i jej sposób walki -pokazuje na mapie ziemie podbitych -omawia okoliczności konfliktu patrycjuszy i plebejuszy -wyróżnia historyczne formy ustrojowe Rzymu -podkreśla dorobek Rzymu w zakresie tworzenia instytucji politycznych -zna zmieniające się znaczenie takich urzędów i funkcji jak : konsul, dyktator, cenzor -dostrzega wady i zalety ustroju Republiki Rzymskiej -umie uzasadnić przyczyny militarnych sukcesów Rzymian -podaje znaczenie podbojów rzymskich -podaje współczesne nazwy państw będących w przeszłości prowincjami rzymskimi -ocenia znaczenie niewolnictwa w imperium rzymskim -ukazuje zmieniającą się treść takich pojęć jak patrycjusz i plebejusz -wyodrębnia różnice między republiką a demokracją -właściwie interpretuje pojęcie republiki w starożytności i we współczesności -precyzuje pojęcie imperium i przenosi pojęcie imperium do innych epok -podaje przykłady różnych imperiów i różnych form ich organizacji 143

14 ludów -opisuje sposoby zarządzania przez Rzymian podbitymi terenami -wyjaśnia źródła niewolnictwa -charakteryzuje poszczególne kategorie niewolników i opisuje ich sytuację -wyjaśnia, dlaczego dochodziło do powstań niewolników Pierwsze wieki cesarstwa rzymskiego. -umiejscawia w czasie i charakteryzuje system sprawowania władzy i organizację społeczeństwa w cesarstwie -opisuje postawy Rzymian wobec niewolników i ludów podbitych -rozumie pojęcia: wojna domowa, cesarstwo romanizacja, urbanizacja -zna postacie i daty: Cezar, Oktawian August, I w. p.n.e. pojęciami: imperator, princeps, pryncypat, "pokój rzymski", -zna postacie i daty: Tyberiusz Grakchus, Marek Antoniusz, Brutus, 31 r. p.n.e., 44 r. p.n.e. -zna powiedzenia: kości zostały rzucone przybyłem, zobaczyłem zwyciężyłem I ty Brutusie przeciwko mnie -opisuje przemiany ustrojowe od dyktatury Cezara do pełnego cesarstwa -pokazuje na mapie granice cesarstwa i wskazuje świat barbarzyńców -wyjaśnia przyczyny kryzysu i upadku republiki -omawia skutki romanizacji -uzasadnia określenie złoty wiek cesarstwa dla panowania cesarza Augusta i jego następców -wskazuje wpływy cywilizacji rzymskiej we współczesnym świecie Kultura i osiągnięcia techniczne Rzymian. -charakteryzuje najważniejsze osiągnięcia kultury materialnej i duchowej Rzymian w filozofii, nauce, architekturze, literaturze -podaje przykłady osiągnięć cywilizacyjnych antyku, które mają wpływ na cywilizację współczesną -rozumie pojęcia: alfabet łaciński, akwedukt, termy, amfiteatr, Koloseum, panteon, łuk triumfalny, kolumna, idea prawa i praworządności pojęciami: retor, prawo XII tablic, Via Appia, stoicyzm, -zna postacie i daty: Marek Cyceron, Liwiusz, Horacy, Marek Aureliusz, Seneka -zna powiedzenia: wszystkie drogi prowadzą do Rzymu, wieczne miasto - wymienia i rozpoznaje na ilustracjach zabytki architektury i sztuki starożytnego Rzymu -precyzuje dokonania w zakresie tworzenia podstaw prawa, reguł i zasad prawnych -podaje przykłady rzymskiego budownictwa -opisuje wynalazki techniczne -ocenia dorobek kulturowy starożytnego Rzymu -odnajduje ślady dorobku Rzymian w ustawodawstwie współczesnym -omawia znaczenie sieci dróg dla utrzymania rzymskiego panowania - wyjaśnia, dlaczego Rzymianie budowali wiele obiektów publicznych -samodzielnie interpretuje słynne maksymy znawców prawa rzymskiego -porównuje osiągnięcia Rzymian i Greków -uzasadnia silny wpływ języka Rzymian łaciny na język polski i wiele innych języków europejskich 144

15 -wyjaśnia, dlaczego Rzymianie budowali drogi -omawia znaczenie dróg w prowadzeniu podbojów przez Rzym W starożytnym Rzymie. -podaje przykłady wpływu kultury greckiej na kulturę rzymską -podaje przykłady osiągnięć cywilizacyjnych antyku, które mają wpływ na cywilizację współczesną -rozumie pojęcia: Forum Romanum, amfiteatr, termy pojęciami: cyrk, rydwan -zna powiedzenia: chleba i igrzysk" -przedstawia zakres wpływów greckich w Rzymie -opisuje rozrywki Rzymian -wymienia imiona bogów rzymskich i ich greckie odpowiedniki -potrafi opowiedzieć jak Rzymianie spędzali wolny czas -opisuje i porównuje życie codzienne różnych grup społecznych -wyjaśnia, dlaczego Rzymianie przejęli greckie wierzenia -porównuje sposób spędzania wolnego czasu przez Rzymian i Greków Narodziny i rozwój chrześcijaństwa. -umiejscawia w czasie i przestrzeni narodziny i rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa -wskazuje przyczyny i przykłady prześladowania chrześcijan w państwie rzymskim -rozumie pojęcia: mesjasz, apostoł, męczennicy, chrześcijaństwo -zna postacie i daty: Jezus, św. Piotr, św. Paweł, I-IV w. pojęciami: edykt -zna postacie i daty: Konstantyn, Teodozjusz, 313 r., 392 r. -podaje najważniejsze wydarzenia z życia Jezusa Chrystusa -wylicza główne założenia religii chrześcijańskiej -opisuje proces rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa -uzasadnia uniwersalny charakter religii chrześcijańskiej -omawia przyczyny jej rozprzestrzeniania się -formułuje powody przyjmowania chrześcijaństwa przez ludzi różnych narodów i warstw -zauważa podobieństwa i różnice między chrześcijaństwem a religią żydowską -omawia ponadczasowe wartości religii chrześcijańskiej -wyjaśnia, dlaczego chrześcijaństwo zmieniło świat antyczny Upadek cesarstwa zachodniorzymskiego. -rozróżnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku starożytnego państwa rzymskiego -rozumie pojęcia: barbarzyńcy -zna postacie i daty: 476 r. pojęciami: psucie monety, Hunowie, Wizygoci, Wandalowie, wędrówki ludów -zna postacie i daty: Konstantyn, Teodozjusz, 375 r., 395 r. -opisuje i klasyfikuje przyczyny upadku cesarstwa -zna nazwy plemion germańskich i nazwy tworzonych przez nich państw na ziemiach dawnego Cesarstwa Zachodniego -omawia trwałe osiągnięcia kultury śródziemnomorskiej -ustala hierarchię przyczyn podziału i upadku cesarstwa na Zachodzie -różnicuje i tłumaczy odmienność losów cesarstwa na Wschodzie i na Zachodzie -prezentuje pierwotne i współczesne znaczenie słów: wandal, barbarzyńca -uzasadnia, dlaczego rok 476 uznany jest za datę upadku cesarstwa rzymskiego na Zachodzie -podaje argumenty za przyjęciem 476 r. jako cezury czasowej pomiędzy starożytnością a średniowieczem 145

16 Cywilizacje wczesnego średniowiecza TEMAT LEKCJI OCENA DOPUSZCZAJĄCA OCENA DOSTATECZNA OCENA DOBRA OCENA BARDZO DOBRA Cesarstwo bizantyjskie i jego kultura. Wojownicy Półksiężyca podbijają świat. Państwo Franków. Karol Wielki cesarzem. -lokalizuje w czasie i przestrzeni cesarstwo bizantyjskie -charakteryzuje rolę Bizancjum jako kontynuatora cesarstwa rzymskiego i rozpoznaje osiągnięcia kultury bizantyjskiej (prawo, architektura, sztuka) -wyjaśnia przyczyny i skutki rozłamu w Kościele w XI w. -rozumie pojęcia: Bizancjum, Konstantynopol, Hagia Sophia, patriarcha, mozaika, ikona, średniowiecze -zna postacie i daty: Justynian I Wielki, 1453 r. -umiejscawia w czasie i przestrzeni kierunki i zasięg podbojów arabskich -opisuje podstawowe zasady i symbole islamu -wyjaśnia rolę Arabów w przekazywaniu dorobku kulturowego pomiędzy Wschodem a Zachodem -rozumie pojęcia: islam, Koran, muzułmanie, meczet -zna postacie i daty: Allach, Mahomet, 622 r. -umiejscawia w czasie i przestrzeni monarchię Karola Wielkiego, Państwo pojęciami: fresk, hipodrom, kodyfikacja - wymienia i rozpoznaje na ilustracjach zabytki sztuki bizantyjskiej -zna zakres chronologiczny istnienia Cesarstwa Bizantyjskiego -definiuje ustrój polityczny Bizancjum -potrafi pokazać na mapie granice cesarstwa i jego stolicę - Konstantynopol -opisuje ceremoniał dworski -wylicza dzieła sztuki bizantyjskiej pojęciami: kalif, hidżra, dżihad, Mekka -opisuje powstanie islamu i państwa arabskiego -wylicza zasługi Arabów dla kultury europejskiej -wyjaśnia, dlaczego Arabowie to-czyli,,świętą wojnę" -opisuje, w jaki sposób Arabowie władali podbitymi ziemiami -omawia osiągnięcia cywilizacji arabskiej pojęciami: majordomus, hrabstwo -zna postacie i daty: Chlodwig, Karol -uzasadnia szczególną rolę stolicy cesarstwa -omawia specyfikę kościoła wschodniego oraz dorobek kultury bizantyjskiej -wyjaśnia rolę Bizancjum w przetrwania kultury starożytnej -omawia przyczyny, dzięki którym przetrwało Cesarstwo Wschodniego po upadku Zachodniego -wskazać współczesne państwo, do którego należy Konstantynopol i podać obecną nazwę miasta -omawia znaczenie religii w życiu Arabów -wyjaśnia przyczyny i skutki rozłamu w islamie -omawia sztukę islamu-wymienia zabytki typowe dla architektury arabskiej i podaje ich cechy -uzasadnia twierdzenie, że Arabowie stworzyli pomost pomiędzy starożytnością a średniowieczem -ocenia wagę koronacji cesarskiej Karola Wielkiego -omawia różnice między -uzasadnia bogactwo kulturowe Bizancjum -opisuje różnice między kościołem wschodnim a zachodnim -uzasadnia uniwersalny charakter islamu -porównuje islam z innymi religiami -wskazuje podobieństwa i różnice między islamem, judaizmem i chrześcijaństwem -uzasadnia twierdzenie, że Karol Wielki to ojciec średniowiecznej Europy 146

17 Kościelne oraz Cesarstwo w Europie Zachodniej -charakteryzuje działalność Karola Wielkiego i wyjaśnia, na czym polegał renesans karoliński -rozumie pojęcia: dynastia, Frankowie, Państwo Kościelne, renesans karoliński -zna postacie i daty: Karol Wielki, 800 r. Młot, 496 r., 732 r. -omawia główne zasługi Karola Wielkiego -opisuje narodziny dynastii karolińskiej -omawia znaczenie przyjęcia tytułu cesarza przez Karola Cesarstwem Rzymskim a cesarstwem Karola Wielkiego -wyjaśnia powody zainteresowania Karola Wielkiego rozwojem kultury i nauki -analizuje i ocenia ideał człowieka w średniowieczu ( przykład władcy) Cesarstwo Ottonów. -charakteryzuje główne idee uniwersalnego cesarstwa Ottona III -opisuje relacje pomiędzy władzą cesarską a papieską w X-XI w. -rozumie pojęcia: uniwersalizm cesarski, cezaropapizm -zna postacie i daty: Otto I, Otto III, 1000 r. pojęciami: Rzesza, cesarstwo rzymskoniemieckie, Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego, -zna postacie i daty: Henryk II, 843 r.,955 r., 962 r. -pokazuje na mapie podział państwa Karola Wielkiego -charakteryzuje główne idee uniwersalnego cesarstwa Ottona I i Ottona III -omawia czynniki jednoczące średniowieczną Europę -wyjaśnia, dlaczego nie udało się utrzymać jedności cesarstwa -analizuje i ocenia idee uniwersalizmu europejskiego -uzasadnia znaczenie traktatu w Verdun dla powstawania kolejnych państw w Europie Feudalizm obowiązki seniora i wasala. -rozpoznaje typowe instytucje systemu lennego -wyjaśnia pojęcie stanu i charakteryzuje podziały społeczne w średniowieczu -rozumie pojęcia: feudalizm, senior, wasal, lenno, stan, chłopi pojęciami: renta feudalna, feudał, daniny, pańszczyzna, czynsz, inwestytura, hołd lenny, drabina feudalna, trójpolówka -wymienia wzajemne powinności występujące w feudalizmie -opisuje ceremoniał nadania lenna -opisuje włość feudalną -opisuje obowiązki ludności poddanej -wyjaśnia genezę systemu feudalnego -wyjaśnić sens zasady: wasal mojego wasala nie jest moim wasalem -uzasadnia przyczyny powstawania zależności lennych -wskazuje wady i zalety feudalizmu z punktu widzenia seniora i wasala 147

18 Średniowieczny zamek. Kościół i chrystianizacja. Dzieło ku chwale Boga sztuka romańska. -rozpoznaje typowe instytucje systemu lennego -wyjaśnia pojęcie stanu i charakteryzuje podziały społeczne w średniowieczu -porównuje główne elementy kultury rycerskiej i kultury miejskiej -rozumie pojęcia: rycerz, zamek, pasowanie na rycerza, giermek, turniej, kodeks rycerski -wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła w dziedzinie życia codziennego średniowiecznego społeczeństwa -wyjaśnia przyczyny i skutki rozłamu w Kościele w XI w. -rozumie pojęcia: sobór, schizma -zna postacie i daty: wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego średniowiecznego społeczeństwa -rozpoznaje zabytki kultury średniowiecza, wskazując różnice pomiędzy stylem romańskim a stylem gotyckim, z uwzględnieniem przykładów z własnego regionu -rozumie pojęcia: sztuka romańska, portal, sklepienie krzyżowe, sklepienie kolebkowe, Drzwi Gnieźnieńskie -zna postacie i daty: Roland, Tristan, Zawisza Czarny -omawia zajęcia i rozrywki rycerzy -wymienia warunki, które musiał spełnić giermek by zostać rycerzem -opisuje i rysuje wygląd średniowiecznego zamku -wyjaśnia zasady ujęte w kodeksie rycerskim pojęciami: dogmat, heretyk, święty, relikwie, męczennik, asceta, chrystianizacja, ekskomunika, cerkiew, pop, prawosławie, patriarcha -omawia zadania kościoła i idee chrześcijaństwa pojęciami: apsyda, prezbiterium, transept, nawa boczna, nawa główna, tympanon - wymienia i rozpoznaje na ilustracjach zabytki średniowiecza i sytuacje, wydarzenia na nich przedstawione -opisuje budowę kościoła romańskiego -opisuje cechy charakterystyczne sztuki romańskiej -zna znaczenie powiedzeń memento mori, ora et labora -omawia cechy idealnego rycerza(siedem cnót rycerskich) -omawia znaczenie zamku w systemie feudalnym -prezentuje trasy średniowiecznych pielgrzymek -uzasadnia źródła kultu świętych i Matki Bożej -omawia różnice między kościołem zachodnim a prawosławiem -omawia kulturę średniowiecza przedstawiając ją jako kontynuację kultury wieków poprzednich -uzasadnia jej anonimowy i sakralny charakter -wyjaśnia źródła i przejawy niepokoju w średniowieczu -podaje przykłady osób żyjących w późniejszych wiekach, które można określić mianem rycerzy -wskazuje cechy rycerza średniowiecznego aprobowane współcześnie -analizuje i ocenia ideał człowieka w średniowieczu w tekstach źródłowych (przykład rycerza) -ocenia rolę kościoła w średniowieczu -analizuje i ocenia ideał człowieka w średniowieczu w tekstach źródłowych (przykład świętego) -przedstawia wielość wątków w kulturze średniowiecza -prezentuje specyfikę życia w średniowieczu -dostrzega i wskazuje wkład poszczególnych kręgów kulturowych do dorobku cywilizacyjnego średniowiecza 148

19 Polska w okresie pełnego średniowiecza TEMAT LEKCJI OCENA DOPUSZCZAJĄCA OCENA DOSTATECZNA OCENA DOBRA OCENA BARDZO DOBRA Mieszko I chrześcijański książę. Monarchia Bolesława Chrobrego. -sytuuje w czasie i przestrzeni państwo pierwszych Piastów -wskazuje na przykładzie państwa pierwszych Piastów, charakterystyczne cechy monarchii patrymonialnej -wyjaśnia okoliczności przyjęcia chrztu przez Piastów oraz następstwa kulturowe, społeczne i polityczne chrystianizacji Polski -ocenia dokonania pierwszych Piastów w dziedzinie polityki, gospodarki i kultury -rozumie pojęcia: plemię, książę -zna postacie i daty: Mieszko I, Dobrawa, 966 r. -sytuuje w czasie i przestrzeni państwo pierwszych Piastów -wskazuje na przykładzie państwa pierwszych Piastów, charakterystyczne cechy monarchii patrymonialnej -ocenia dokonania pierwszych Piastów w dziedzinie polityki, gospodarki i kultury -rozumie pojęcia: biskupstwo, arcybiskupstwo, koronacja królewska -zna postacie i daty: Bolesław Chrobry, Otto III, św. Wojciech, 1000 r., 1025 r. pojęciami: chrystianizacja, misjonarz, Biskupin, Dagome iudex -zna postacie i daty: Siemomysł, Jordan, Ibrahim ibn Jakub, Dobrawa, 972 r -wylicza nazwy plemion polskich i pokazuje je na mapie -wyprowadza rodowód piastowski -opowiada legendy o najdawniejszych dziejach Polski -podaje źródła wiedzy o pradziejach ziem polskich -opisuje proces kształtowania się władzy pierwszych Piastów pojęciami: Prusowie, denar -zna postacie i daty: Gaudenty, Henryk II, r., 1017 r -prezentuje podstawową faktografię dotyczącą czasów Bolesława Chrobrego -opisuje misję św. Wojciecha i jej skutki -opisuje przebieg zjazdu gnieźnieńskiego -przedstawia stanowisko Ottona III wobec Polski -przedstawia wydarzenia wojen polsko-niemieckich -omawia warunki pokoju w Budziszynie -analizuje motywację przyjęcia chrześcijaństwa -omawia informacje zawarte w dokumencie Dagome iudex -analizuje rozwój terytorialny państwa polskiego -uzasadnia nadanie Bolesławowi przydomku Chrobry -ocenia skutki zjazdu gnieźnieńskiego -ocenia znaczenie koronacji królewskiej Bolesława Chrobrego -analizuje symboliczne znaczenie gestu nałożenia diademu na głowę Chrobrego przez cesarza Ottona III -prezentuje, na czym polegał problem chrystianizacji Polski -prawdy i znaki zapytania dotyczące chrystianizacji -ocenia źródła do najdawniejszych dziejów państwa polskiego -wyjaśnia powody zmiennej postawy Niemiec wobec Polski za panowania Bolesława Chrobrego -analizuje i porównuje zapisy poświęcone zjazdowi gnieźnieńskiemu w kronikach Galla Anonima oraz Thietmara 149

20 Kryzys i odbudowa państwa pierwszych Piastów. -sytuuje w czasie i przestrzeni państwo pierwszych Piastów -wskazuje na przykładzie państwa pierwszych Piastów, charakterystyczne cechy monarchii patrymonialnej -ocenia dokonania pierwszych Piastów w dziedzinie polityki, gospodarki i kultury -rozumie pojęcia: kryzys, bunt -zna postacie i daty: Mieszko II, Kazimierz Odnowiciel, XI w. -zna postacie i daty: Bezprym, Brzetysław, 1025 r.,1031 r.,1039 r.,1050 r. -wylicza problemy czasów kryzysu -opisuje tło kryzysu państwa -wyjaśnia genezę konfliktu pomiędzy Bezprymem a Mieszkiem II i o jego rozwiązaniu -wymienia ziemie utracone w czasie panowania Mieszka II -omawia skutki najazdu czeskiego -wyjaśnia, dlaczego Kraków stał się stolicą Polski -wyjaśnia, dlaczego potomni nadali Kazimierzowi przydomek Odnowiciel -omawia przyczyny i skutki buntu ludowego po śmierci Mieszka II -analizuje skutki kryzysu po śmierci Mieszka II -omawia przyczyny najazdu o później udzielenia przez Niemcy i Ruś poparcia i pomocy Kazimierzowi -porównuje rządy twórców państwa polskiego z rządami ich następców -prezentuje na mapie zmiany terytorialne państwa polskiego od Mieszka I do Kazimierza Odnowiciela Sukcesy i upadek króla Bolesława Śmiałego. -sytuuje w czasie i przestrzeni państwo pierwszych Piastów -wskazuje na przykładzie państwa pierwszych Piastów, charakterystyczne cechy monarchii patrymonialnej -ocenia dokonania pierwszych Piastów w dziedzinie polityki, gospodarki i kultury -zna postacie i daty: Bolesław Śmiały, Bolesław Krzywousty, XI w. pojęciami: palatyn, możni -zna postacie i daty: Władysław Herman, Sieciech, Zbigniew, 1076 r., 1079 r -wyjaśnia, dlaczego Bolesław Śmiały znalazł się w obozie gregoriańskim -podaje przykłady prowadzenia przez Bolesława Śmiałego aktywnej polityki zagranicznej -opisuje przyczyny i skutki konfliktu między biskupem Stanisławem a królem Bolesławem Śmiałym- Szczodrym -omawia skutki ucieczki Bolesława Śmiałego z kraju po śmierci biskupa -wyjaśnia przyczyny i przejawy wzrostu roli możnych -zna znaczenie wojewody Sieciecha na dworze Władysława Hermana -przedstawia w sposób problemowy konflikt między biskupem Stanisławem a królem Bolesławem Śmiałym-Szczodrym i przyczyny upadku króla -wyjaśnia przyczyny zmiany pozycji międzynarodowej i znaczenia Polski po upadku Bolesława Śmiałego -analizuje i porównuje zapisy poświęcone konfliktowi króla z biskupem w kronikach Galla Anonima oraz Wincentego Kadłubka i dokonuje próby oceny Bolesława Śmiałego na podstawie informacji zawartych w kronikach 150