REAKCJE STRĄCANIA SCENARIUSZ LEKCJI

Transkrypt

1 REAKCJE STRĄCANIA SCENARIUSZ LEKCJI Koleżanko i kolego! Chciałabym zaproponować Ci przeprowadzenie lekcji Reakcje strącania zdziałureakcje w roztworach wodnych. Lekcję według tego scenariusza przeprowadziłam w dwóch klasach pierwszych technikum oraz jednej z klas pierwszych liceum technicznego. Założone cele udało mi się w pełni zrealizować. Dzięki zastosowaniu metod aktywizujących oraz podziałowi uczniów na grupy, lekcja stała się zajmująca i z pewnością ciekawsza od typowej lekcji prowadzonej metodą wykładu. Przekonasz się, że uczniowie lubią aktywnie uczestniczyć w lekcji, jeśli tylko mają jasno sformułowany cel, a ich praca możebyć nagrodzona dobrą oceną. Zaletą tej lekcji jest twórcze rozwiązywanie problemu przez wszystkich uczniów klasy. Kłopotliwe może Ci się wydać przygotowanie dla każdej z grup zestawu potrzebnych odczynników i sprzętów, ale warto ten dodatkowy czas poświęcić, by zainteresować uczniów tematem i zaangażować ich do dokonywania własnych doświadczeń oraz wyciągania wniosków z przeprowadzonych obserwacji. Irena Chmielnicka nauczycielka chemii w Technicznych Zakładach Naukowych w Skarżysku Kamiennej Temat - Reakcje strącania Poziom nauczania - I klasa technikum i liceum technicznego oraz II klasa liceum ogólnokształcącego - Jedna jednostka lekcyjna 45 minut Kompetencja główna - Twórcze rozwiązywanie problemów Kompetencja poboczna - Metody pracy w grupie Środki dydaktyczne - Zestawy szkła laboratoryjnego i odczynników chemicznych potrzebnych do przeprowadzenia reakcji wskazanych w karcie pracy grupy - Tablice rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie (dla każdej grupy osobną) - Karty pracy dla poszczególnych grup - Kartki samoprzylepne w dwóch kolorach i dwa plakaty: jeden z namalowanym koszem a drugi z walizeczką.

2 Cele lekcji Uczeń: - umie wyszukać z, tablic rozpuszczalności potrzebne informacje o substancjach dobrze rozpuszczalnych, słabo rozpuszczalnych oraz praktycznie nierozpuszczalnych w wodzie - potrafi zapisać przebieg chemicznej biegnącej podczas wykonywanego doświadczenia (również w formie jonowej) - potrafi zaproponować odpowiednie doświadczenie w celu strącenia wskazanej substancji nierozpuszczalnej w wodzie przy użyciu substancji dobrze rozpuszczalnych - potrafi zdefiniować pojęcia: rekcje jonowe, strącanie osadów Formy pracy - Praca grupowa Metody pracy - Wyszukiwanie danych z dostępnych źródeł oraz stosowanie zdobytych informacji w praktyce - Twórcze rozwiązywanie problemu - Obserwacja i wnioskowanie Przebieg lekcji I. Wprowadzenie: (czas 2 minuty) Podziel uczniów na sześć grup ( w zależności od liczebności klasy będą to przypuszczalnie 4-5 osobowe zespoły). Pamiętaj o uwzględnieniu poziomu uczniów przy określaniu składu grup, aby uniknąć grup zbyt słabych i zbyt mocnych, tempo pracy poszczególnych zespołów powinno być podobne. Krótko przypomnij o zasadach pracy w grupach oraz o konieczności zachowania zasad bhp podczas wykonywania doświadczeń chemicznych. II. Lekcja właściwa: 1. (czas 10 minut) Rozdaj grupom karty pracy z zadaniami (załącznik nr.1,2,3,4,5, lub 6). Każda grupa otrzymuje własny zestaw poleceń, które powinna wykonać. Oprócz kart pracy rozdaj poszczególnym grupom potrzebne do realizacji zadania pomoce dydaktyczne (zgodnie z wymienionymi w kartach pracy). Zadbaj o prawidłowe oznakowanie substancji chemicznych, którymi będą się posługiwać uczniowie, aby uniknąć pomyłek w czasie wykonywania doświadczeń. Postaraj się o fartuchy laboratoryjne dla tych uczniów, którzy będą mieć bezpośredni kontakt z odczynnikami. Po wykonaniu ćwiczenia umożliw im umycie rąk. Obserwuj pracę uczniów w poszczególnych grupach. Zwróć uwagę na sposób posługiwania się tablicą rozpuszczalności, w razie potrzeby wskaż miejsce potrzebnych danych. Pomóż, jeśli zachodzi potrzeba, w prawidłowym wykonaniu doświadczenia oraz poprawnym zapisaniu przebiegu reakcji.

3 2. (czas około 4 minuty dla każdej grupy w sumie ok. 25 minut) Poproś po dwóch przedstawicieli grup o przedstawienie swojego zadania i efektów przeprowadzonych działań oraz zapisanie na tablicy rekcji biegnącej w wykonywanym doświadczeniu, aby pozostali uczniowie mogli przepisać ją do zeszytu. Podczas prezentacji zwróć uwagę na zwięzłość wypowiedzi i poprawność zapisu rekcji. 3. (czas 2 minuty) Zadajesz pracę domową: W oparciu o tablicę rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie zaproponuj po dwie reakcje strącania jonów: strontu, ołowiu (II) i cyny (II). III. Ewaluacja zajęć: (czas 5 minut) Używając metody aktywizującej kosz i walizeczka (z Przewodnika po metodach aktywizujących patrz literatura) dokonujesz ewaluacji przeprowadzonych zajęć: - rozwieszasz dwa plakaty z namalowanym koszem i walizeczką ikrótkowyjaśniasz, na czym polega metoda, którą się posłużysz; kosz oznacza te informacje, które są negatywne (warte wrzucenia do kosza i zapomnienia o nich) natomiast walizeczka oznacza to, co warto zachować jako pozytywne - rozdajesz uczniom po dwie kartki samoprzylepne w dwóch kolorach (np. białe i żółte) - prosisz uczniów o napisanie na kartkach jednego koloru (np. białych) trzech cech pozytywnych dzisiejszej lekcji, a na kartkach drugiego koloru (np. żółtych) trzech cech negatywnych tejże lekcji (ocenie podlegać może sposób prowadzenia zajęć przez nauczyciela, zachowanie uczniów, dobór metod i środków dydaktycznych) - prosisz uczniów, aby przykleili przy właściwym rysunku swoje kartki - odczytaj głośno, co znalazło się na każdym z plakatów i podsumuj lekcję zwracając uwagę na to, co najczęściej było wymieniane przez uczniów zarówno pod rysunkiem kosza jak i walizeczki. Literatura: 1. Tablice rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie (6 sztuk) mogą być z podręczników do chemii np. autorstwa K. M. Pazdro i W. Danikiewicza 2. E. Brudnik, A. Moszyńska, B. Owczarska: Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie przewodnik po metodach aktywizujących Zakład Wydawniczy SFS Kielce Irena Chmielnicka Uwaga: Zaproponowane przeze mnie reakcje można zastąpić innymi, zgodnie z posiadanymi w szkole odczynnikami chemicznymi, należy jedynie zadbać by zmiana zachowała ten sam typ reakcji, tzn., aby były to nadal reakcje strącania oraz ewentualne zmiany wprowadzić do kart pracy. Stężenie wodnych roztworów odczynników używanych do reakcji jest dowolne, ale lepiej jest używać niezbyt stężonych roztworów np. 5% - 10%.

4 Załącznik nr 1. Karta pracy grupy nr 1 odczynniki chemiczne: roztwór wodorotlenku sodu (NaOH), roztwór chlorku magnezu (MgCl 2 ), roztwór chlorku baru (BaCl 2 )iroztwór siarczanu(vi) sodu (Na 2 SO 4 ). Do dwóch probówek wlejcie roztwór NaOH (na ok. ¼ wysokości probówki) i do każdej dodajcie (po tyle samo, co NaOH) kolejno innego składnika tzn.: do pierwszej probówki dodajcie MgCl 2,ado drugiej BaCl 2. Zaobserwujcie, w której probówce pojawił się osad (ew. zmętnienie). Posługując się tablicą rozpuszczalności uzasadnijcie, NaOH ( ) +... Na + +OH ( ) probówki) roztwór BaCl 2 i dodajcie do jednej z nich MgCl 2,ado drugiej Na 2 SO 4 (po tyle samo, co pierwszego odczynnika). Ponownie BaCl ( ) +... Ba 2+ +2Cl ( )

5 Załącznik nr 2. Karta pracy grupy nr 2 odczynniki chemiczne: roztwór wodorotlenku potasu (KOH), roztwór chlorku glinu (AlCl 3 ), roztwór chlorku sodu (NaCl) i roztwór azotanu(v) srebra (AgNO 3 ). Do dwóch probówek wlejcie roztwór KOH (na ok. ¼ wysokości probówki) i do każdej dodajcie (po tyle samo, co KOH) kolejno innego składnika tzn.: do pierwszej probówki dodajcie NaCl, a do drugiej AlCl 3. Zaobserwujcie, w której probówce pojawił się osad (ew. zmętnienie). Posługując się tablicą rozpuszczalności uzasadnijcie, KOH ( ) +... K + +OH ( ) probówki) roztwór NaCl i dodajcie do jednej z nich AlCl 3, a do drugiej AgNO 3 (po tyle samo, co pierwszego odczynnika). Ponownie NaCl ( ) +... Na + +Cl ( )

6 Załącznik nr 3. Karta pracy grupy nr 3 odczynniki chemiczne: roztwór wodorotlenku sodu (NaOH), roztwór bromku potasu (KBr), roztwór siarczanu(vi) miedzi(ii) (CuSO 4 ) i roztwór azotanu(v) srebra (AgNO 3 ). Do dwóch probówek wlejcie roztwór NaOH (na ok. ¼ wysokości probówki) i do każdej dodajcie (po tyle samo, co NaOH) kolejno innego składnika tzn.: do pierwszej probówki dodajcie KBr, a do drugiej CuSO 4. Zaobserwujcie, w której probówce pojawił się osad (ew. zmętnienie). Posługując się tablicą rozpuszczalności uzasadnijcie, NaOH ( ) +... Na + +OH ( ) probówki) roztwór KBr i dodajcie do jednej z nich CuSO 4, a do drugiej AgNO 3 (po tyle samo, co pierwszego odczynnika). Ponownie KBr ( ) +... K + +Br ( )

7 Załącznik nr 4. Karta pracy grupy nr 4 odczynniki chemiczne: roztwór wodorotlenku sodu (NaOH), roztwór azotanu(v) cynku (Zn(NO 3 ) 2 ), roztwór jodku potasu (KI) i roztwór azotanu(v) srebra (AgNO 3 ). Do dwóch probówek wlejcie roztwór NaOH (na ok. ¼ wysokości probówki) i do każdej dodajcie (po tyle samo, co NaOH) kolejno innego składnika tzn.: do pierwszej probówki dodajcie KI, a do drugiej AgNO 3. Zaobserwujcie, w której probówce pojawił się osad (ew. zmętnienie). Posługując się tablicą rozpuszczalności uzasadnijcie, NaOH ( ) +... Na + +OH ( ) probówki) roztwór KI i dodajcie do jednej z nich Zn(NO 3 ) 2,ado drugiej AgNO 3 (po tyle samo, co pierwszego odczynnika). Ponownie KI ( ) +... K + +I ( )

8 Załącznik nr 5. Karta pracy grupy nr 5 odczynniki chemiczne: roztwór wodorotlenku potasu (KOH), roztwór chlorku magnezu (MgCl 2 ), roztwór węglanu sodu (Na 2 CO 3 )iroztwór azotanu(v) żelaza(ii) (Fe(NO 3 ) 2 ). Do dwóch probówek wlejcie roztwór KOH (na ok. ¼ wysokości probówki) i do każdej dodajcie (po tyle samo, co KOH) kolejno innego składnika, tzn.: do pierwszej probówki dodajcie Na 2 CO 3,ado drugiej Fe(NO 3 ) 2. Zaobserwujcie, w której probówce pojawił się osad (ew. zmętnienie). Posługując się tablicą rozpuszczalności uzasadnijcie, KOH ( ) +... K + +OH ( ) probówki) roztwór MgCl 2 i dodajcie do jednej z nich Na 2 CO 3,ado drugiej Fe(NO 3 ) 2 (po tyle samo, co pierwszego odczynnika). Ponownie MgCl ( ) +... Mg 2+ +2Cl ( )

9 Załącznik nr 6. Karta pracy grupy nr 6 odczynniki chemiczne: roztwór wodorotlenku potasu (KOH), roztwór chlorku wapnia (CaCl 2 ), roztwór siarczanu(vi) magnezu (MgSO 4 ) i roztwór chlorku sodu (NaCl). Do dwóch probówek wlejcie roztwór KOH (na ok. ¼ wysokości probówki) i do każdej dodajcie (po tyle samo, co KOH) kolejno innego składnika tzn.: do pierwszej probówki dodajcie NaCl, a do drugiej CaCl 2. Zaobserwujcie, w której probówce pojawił się osad (ew. zmętnienie). Posługując się tablicą rozpuszczalności uzasadnijcie, KOH ( ) +... K + +OH ( ) probówki) roztwór MgSO 4 i dodajcie do jednej z nich NaCl, a do drugiej CaCl 2 (po tyle samo, co pierwszego odczynnika). Ponownie MgSO ( ) +... Mg 2+ +SO ( )