WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE

Transkrypt

1 WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE dla uczennic kl. VI opinia PPP opinia PPP opiniappp (orzeczenie nr ) Nr Temat Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe lekcji w podręczniku Konieczne Podstawowe Rozszerzające Dopełniające Wykraczające (dopuszczający) (dostateczny) (dobry) (bardzo dobry) (celujący) Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: I. Wędrujemy po Europie 1 1. Polska na mapie lokalizuje Polskę na odczytuje z wykresu wymienia korzyści pokazuje na mapie wymienia przykłady 7.6 Europy mapie Europy; nazwy państw Europy wynikające z skrajne punkty położenia inwestycji w Polsce wskazuje granice Polski mających większą położenia Polski w Polski; realizowanych z powierzchnię i więcej środkowej części funduszy unijnych ludności od Polski; Europy; PP Wymienia śródlądowe 2 2. Państwa wskazuje na mapie opisuje położenie państwa sąsiadujące z prezentuje krótkie na podstawie 7.6 sąsiadujące z Polską politycznej Europy poszczególnych państw Polską informacje o wybranym danych liczbowych państwa graniczące z sąsiadujących z Polską; państwie sąsiadującym z (powierzchnia, Polską; wymienia śródlądowe Polską liczba ludności) wymienia stolice państwa sąsiadujące z porównuje ze sobą sąsiadów Polski Polską kraje sąsiadujące z Polską 3 3. Z wizytą w lokalizuje na mapie wymienia przynajmniej wymienia proponuje odwiedzenie 7.6 stolicach naszych Europy stolice państw jedną atrakcję przynajmniej jeden stolic naszych sąsiadów: sąsiadów sąsiadujących z Polską turystyczną każdej zabytek każdej stolicy położenie, najciekawsze stolicy państw naszych sąsiadów miejsca i obiekty sąsiadujących z Polską 4 4. W strefie wskazuje na mapie wskazuje cechy wyjaśnia, dlaczego 7.7 śródziemnomorskiej obszary krajobrazu klimatu korzystne dla w rejonie śródziemnomorskiego; turystów śródziemnomorskim 1

2 odwiedzających kraje nie padają deszcze śródziemnomorskie; charakteryzuje krajobraz śródziemnomorski; opisuje działalność wymienia po 2 3 gatunki wulkanów i ich skutki roślin i zwierząt rozpoznaje gatunki śródziemnomorskich roślin i zwierząt, które można spotkać w strefie śródziemnomorskiej 5 5. W kolebce wymienia trzy rośliny wyjaśnia, dlaczego prezentuje w 7.7 europejskiej uprawiane w na obszarze obszary położone nad dowolnej formie owoce i przetwory sprowadzane do Polski z krajów śródziemnomorskic h cywilizacji śródziemnomorskim; Morzem Śródziemnym wskazuje na mapie są chętnie odwiedzane państwa chętnie przez turystów; odwiedzane przez wymienia atrakcje określa skutki rozwoju turystów turystyczne tego wymienia trzy zabytki turystyki w strefie regionu cywilizacji we śródziemnomorskiej Włoszech i Grecji 6 6. Na alpejskich na mapie rozróżnia na opisuje piętra roślinności na podstawie 7.7 szlakach ogólnogeograficznej ilustracjach zwierzęta Alp; informacji z Europy lokalizuje Alpy; krajobrazu alpejskiego; różnych źródeł wyjaśnia, dlaczego w wyjaśnia pojęcie: prezentuje krajobraz Alpach można uprawiać granica (linia) wysokogórski Alp sporty zimowe przez wiecznych śniegów cały rok 7 7. W krajach Europy pokazuje na mapie pokazuje na mapie wyjaśnia pojęcia: fiord, na podstawie 7.6 Północnej Europę Północną i Półwysep field, gejzer; informacji z odczytuje z mapy kraje, Skandynawski; planuje wycieczkę różnych źródeł które do niej należą; przyporządkowuje wskazuje walory turystyczno- prezentuje na forum wybrane krajobrazy do turystyczne krajoznawczą po krajach krajobrazy odpowiedniego państwa poszczególnych Europy Północnej wybranych państw państw Europy Europy Północnej Północnej

3 8, 9 Uczeń w działaniu: pokazuje na mapie na podstawie opisów na podstawie map wyznacza trasę wycieczki Planuję podróże po ogólnogeograficznej rozpoznaje państwa tematycznych po Europie zgodnie z Europie poznane państwa i sąsiadujące z Polska; charakteryzuje instrukcją krajobrazy Europy; poznane państwa Europy: położenie, różnorodność krajobrazów, atrakcje turystyczne Podsumowanie działu I. Wędrujemy po Europie Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu I II. Poznajemy planetę Ziemię Planeta Ziemia i jej opisuje kształt Ziemi; opisuje budowę wymienia dowody na prezentuje 11.1 model globus wskazuje na globusie globusa; kulistość Ziemi; przynajmniej jedną biegun północny i odczytuje z ryciny wyjaśnia, czym jest oś podaje podstawowe historię poznawania półdniowy wymiary Ziemi: obwód ziemska i pokazuje ją wymiary Ziemi kształtu i rozmiarów i średni promień na globusie Ziemi Od bieguna do pokazuje na globusie i wskazuje na globusie odczytuje na globusie wyjaśnia, do czego służą na podstawie 12.1, bieguna najkrótszą mapie południki; południk 0 i południk i mapie wartości południki; podanych wartości 12.2 drogą opisuje ich kształt, podaje 180 ; południków określa długość długości długość i kierunki jakie wymienia cechy przechodzących przez geograficzną podanego geograficznej wyznaczają; południków podane miejsca na miejsca na kuli ziemskiej wskazuje miejsca na pokazuje półkulę Ziemi (wartość południka i Ziemi wschodnią i zachodnią półkulę) 14 Zajęcia terenowe: wyznacza za pomocą opisuje cechy wyjaśnia, dlaczego wyznacza południk określa inne 12.1, Wyznaczanie kompasu narysowanych narysowane południki miejscowy w swoim sposoby 12.2 miejscowego kierunek północny; południków nazwane są miejscu zamieszkania i wyznaczania południka rysuje linie łącze kierunki południkami opisuje kolejne czynności południka północ południe miejscowymi miejscowego Wzdłuż równika i pokazuje na globusie i wymienia cechy odczytuje na globusie wyjaśnia, do czego służą określa współrzędne 12.1, równoleżników mapie równik i równoleżników; i mapie wartości równoleżniki; geograficzne 12.2 równoleżniki; wyznacza za globusie i równoleżników określa szerokość wybranych miejsc opisuje ich kształt i mapach kierunki przechodzących przez geograficzną podanego na kuli ziemskiej podaje kierunki jakie główne, korzystając z podane miejsca na miejsca na kuli ziemskiej Ziemi 3

4 wyznaczają; południków i (wartość równoleżnika i pokazuje półkulę równoleżników półkulę) północną i południową Kontynenty na wymienia nazwy określa półkule, na wskazuje na mapie ocenia rozmieszczenie prezentuje na forum 12.1, czterech półkulach wszystkich kontynentów; których leżą granice między kontynentów na Ziemi, klasy informacje o 12.2 pokazuje kontynenty na poszczególne poszczególnymi podając półkule, gdzie wybranym mapie i globusie kontynenty; kontynentami; zdecydowanie jest więcej kontynencie lądów; Oceany wokół wymienia nazwy opisuje położenie wskazuje na mapie lokalizuje na mapie prezentuje na forum 12.1, kontynentów wszystkich oceanów; oceanów względem umowne granice formy rzeźby dna klasy informacje o 12.2 lokalizuje oceany na poszczególnych między oceanów i podaje ich rzeźbie dna mapie i globusie; kontynentów; poszczególnymi nazwy; oceanicznego określa półkule na oceanami; wybranego oceanu wyjaśnia znaczenie (rów których leżą Oceaniczny, szelf) Życie w morzach wymienia strefy życia omawia warunki wymienia czynniki opisuje przystosowania opracowuje 12.3, i oceanach w morzach i oceanach; świetlne panujące w wpływające na życie kilku wybranych prezentację 4.10 wymienia 2-3 poszczególnych organizmów organizmów morskich na organizmów morskich; strefach; morskich; do życia w temat Niezwykłe omawia przystosowania wyjaśnia co to jest porównuje warunki poszczególnych strefach piękno raf ryb do życia w morzu plankton; życia w mórz i oceanów koralowych lub rozpoznaje poszczególnych metaplan Co charakterystyczne strefach mórz i zrobić, aby organizmy mórz i oceanów; ratować rafy oceanów; koralowe? i przyporządkowuje po prezentuje na 2 3 organizmy do forum klasy każdej strefy życia 4

5 Znaczenie wymienia zasoby mórz i uzasadnia, dlaczego omawia rolę oceanów określa wpływ oceanów W.I, oceanów oceanów, z których ludzie chętnie jako szlaków na warunki życia na 5.3, korzysta człowiek wypoczywają nad transportowych naszej planecie; 5.5 morzem wymienia zagrożenia dla człowieka ze strony mórz i oceanów wyszukuje informacje na temat przyczyn i skutków wystąpienia fal tsunami Wielkie podróże i wymienia cele określa skutki wielkich wyszukuje i 12.4 odkrycia wypraw morskich w odkryć geograficznych opracowuje geograficzne XV wieku; informacje na temat wymienia nazwiska polskich wielkich żeglarzy odkrywców i Kolumba i Magellana i określa znaczenie tych badaczy znanych na ich odkrycia wypraw; całym świecie wymienia nazwy przypraw korzennych 20, Uczeń w działaniu: wyznacza na modelu określa cechy określa położenie miejsc określa szerokość i 12.1, 21 Lokalizuję miejsca na południki i południków i na Ziemi na podstawie długość 12.2 Ziemi równoleżniki; równoleżników; podanych szerokości i geograficzną lokalizuję na mapie określa półkule, na rozpoznaje długości geograficznej wybranych miast na świata kontynenty i których są położone kontynenty według Ziemi oceany wybrane miejsca na ich kształtów Ziemi Podsumowanie działu II. Poznajemy planetę Ziemię 23 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu II 5

6 III. Poznajemy skutki ruchów Ziemi Wstrzymał wymienia ważne wyjaśnia pojęcia: wskazuje różnice ocenia rolę odkrycia prezentuje na forum 11.3 Słońce, ruszył Ziemię wydarzenia z życia i gwiazda, planeta, między gwiazdami a Mikołaja Kopernika klasy informacje o pracy Mikołaja gwiazdozbiór; planetami; różnych dziedzinach Kopernika; odróżnia geocentryczną parafrazuje działalności opisuje założenia i heliocentryczną teorie powiedzenie o Mikołaja Kopernika heliocentrycznej teorii budowy Wszechświata Mikołaju Koperniku: Mikołaja Kopernika Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię, polskie go wydało plemię Planety w wyjaśnia, czym jest wskazuje różnice między przedstawia 11.2 Układzie Słonecznym Układ Słoneczny; planetoidami a ciekawostki na wymienia planety Układu wymienia w kolejności meteorami; temat wybranych Słonecznego planety Układu odczytuje z danych planet Układu Słonecznego liczbowych Słonecznego informacje o planetach Zmiany dnia i demonstruje na globusie na wybranym wyjaśnia zależność oblicza, o ile stopni 11.6, nocy na Ziemi ruch obrotowy Ziemi; przykładzie wskazuje między ruchem obróci się Ziemi w 11.7, podaje kierunek i czas miejsca, gdzie obrotowym Ziemi a ciągu 1 godziny; 11.8 obrotu Ziemi wokół wcześniej wschodzi występowaniem dni i własnej osi; Słońce; nocy; wskazuje dzień i noc jako wymienia trzy wskazuje wyjaśnia, w jaki sposób skutek ruchu obrotowego następstwa ruchu Ziemi obserwowane występowanie dni i nocy Ziemi wokół własnej osi przykłady dowodzące, wpływa na życie ludzi, że jest ruch obrotowy roślin i zwierząt Ziemi Różnice czasu na na podstawie mapy stref korzysta z map wyjaśnia, dlaczego oblicza różnicę czasu wyjaśnia, czym jest 11.6, Ziemi czasowych odczytuje czasowych w Europie, utworzono strefy miejscowego miedzy czas urzędowy i 11.7, godzinę (czas) dla odczytuje strefę czasowe na Ziemi danymi miejscami dlaczego go 11.8 wybranych miejsc na kuli czasową, w której leży wprowadzono ziemskiej Polska Zmiany pór roku wymienia trzy wyjaśnia, dlaczego w 11.8 na Ziemi następstwa ruchu Polsce dni są dłuższe obiegowego Ziemi; latem na północy, a zimą 6

7 podaje drogę i czas na południu kraju; obiegu Ziemi wokół wyjaśnia zależność Słońca; podaje daty rozpoczęcia między ruchem wskazuje pory roku jako kalendarzowych pór rok obiegowym Ziemi a skutek ruchu obrotowego i miejsca górowania rokiem przestępnym Ziemi Słońca w zenicie w tych dniach Różne na globusie i mapie wymienia nazwy i opisuje oświetlenie i wyjaśnia, dlaczego za opisuje wpływ 11.8 oświetlenie i ogrzanie pokazuje zwrotnik Raka, określa położenie ogrzanie kołami podbiegunowymi zróżnicowania Ziemi zwrotnik Koziorożca i poszczególnych stref poszczególnych stref występują dni i noce oświetlenia i koła podbiegunowe; oświetlenia Ziemi; oświetlenia Ziemi; polarne; ogrzania na schemacie odczytuje charakteryzuje strefę porównuje oświetlenie i powierzchni Ziemi nazwy stref oświetlenia oświetlenia Ziemi, w ogrzanie Ziemi z na życie Ziemi której leży Polska wysokością Słońca w organizmów i południe gospodarkę człowieka 30, Uczeń w działaniu: rozróżnia skutki ruchu korzysta z mapy stref oblicza godzinę czasu proponuje, w jaki 11.6, 31 Poznaję praktyczne obrotowego i czasowych świata do miejscowego wybranych sposób można w 11.7, skutki ruchów Ziemi obiegowego Ziemi; odczytywania czasu miejsc na Ziemi ciągu jednej doby 11.8 na podstawie ilustracji (godziny) w danej powitać parokrotnie opisuje oświetlenia strefie; Nowy Rok korzysta z mapy stref Ziemi w czasowych Europy do poszczególnych porach odczytywania godziny roku w danej strefie Podsumowanie działu III. Poznajemy skutki ruchów Ziemi 33 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu III IV. Odkrywamy krajobrazy strefy gorącej

8 Deszcze zenitalne pokazuje na mapie wskazuje na mapie wyjaśnia, dlaczego w określa zależności opisuje wielkie 13.1, w wilgotnym lesie krajobrazowej strefę największe obszary wilgotnych lasach między klimatem a rzeki przepływające 13.2, równikowym wilgotnych lasów zajmowane przez równikowych padają krajobrazem wilgotnego przez lasy 13.3, równikowych; wilgotne lasy deszcze zenitalne; lasu równikowego; równikowe i ich rolę 13.4 wymienia kontynenty, na równikowe; opisuje krajobraz wyjaśnia, dlaczego w których występują wilgotnych lasów lesie równikowym łatwo wilgotne lasy równikowe; równikowych zabłądzić wymienia dwie cechy klimatu strefy lasów równikowych Wśród roślin i wymienia po 2 3 gatunki uzasadnia, dlaczego las przyporządkowuje uzasadnia, dlaczego w wyszukuje 13.1, zwierząt wilgotnych zwierząt wilgotnego lasu równikowy ma organizmy do lesie równikowym jest informacje na temat 13.2, lasów równikowych równikowego; piętrową budowę; poszczególnych pięter uboga warstwa runa przystosowań 13.3, wymienia wymienia cechy drzew lasu; leśnego; przedstawicieli 13.4 charakterystyczne grupy wyższych pięter lasu; omawia wymienia przykłady różnych grup roślin tego lasu rozpoznaje przystosowania współzależności między zwierząt do życia w charakterystyczne wybranych zwierząt składnikami krajobrazu a lesie równikowym zwierzęta i rośliny lasu do warunków rozmieszczeniem roślin i równikowego panujących w lesie zwierząt lasów równikowym; równikowych wyjaśnia pojęcie epifity; omawia przystosowania epifitów do życia w wilgotnym lesie równikowym Życie ludzi w opisuje życie Pigmejów wymienia rdzennych opisuje utrudnienia wyjaśnia, dlaczego w na podstawie wilgotnym lesie mieszkających w mieszkańców życia mieszkańców lasach równikowych informacji w 13.1, równikowym wilgotnym lesie wilgotnych lasów wilgotnego lasu zakłada się plantacje; różnych źródłach 13.2, równikowym; równikowych Afryki i równikowego; przedstawia produkty prezentuje życie 13.3, podaje przykłady roślin Ameryki Południowej; wymienia plantacje roślinne, które można ludzi w lasach 13.4 uprawianych w lesie opisuje główne ich jakie zakłada się w kupić w Polsce, równikowych równikowym zajęcia wilgotnym lesie pochodzące z lasu równikowym równikowego 8

9 W porze suchej i pokazuje na mapie wymienia różne wskazuje zależności 13.1, deszczowej na krajobrazowej strefę krajobrazy sawanny; między klimatem a 13.2, sawannie sawanny; na podstawie zdjęć różnorodnością 13.3, wymienia kontynenty na opisuje wygląd krajobrazów sawanny od 13.4 których występuje sawanny parkowej i strefy lasów sawanna; ciernistej równikowych do wymienia dwie cechy na podstawie zdjęć zwrotnika Raka klimatu opisuje wygląd charakterystyczne dla sawanny w porze sawanny suchej i deszczowej Na ścieżkach wymienia po 2 3 rozpoznaje wymienia podaje przykłady , antylop wśród przykłady zwierząt i charakterystyczne przystosowania roślin łańcuchów 13.2, wysokich traw roślin typowych dla rośliny i zwierzęta sawanny do pokarmowych na 13.3, strefy sawanny; sawanny; przetrwania pory sawannie; 13.4 omawia przystosowania wyjaśnia, jak zmienia suchej; omawia wpływ wybranego organizmu do się życie organizmów określa czynników środowiska życia na sawannie sawanny z nastaniem przystosowania na rozmieszczenie określa przyczyny i pory suchej wybranych zwierząt organizmów na skutki migracji roślinożernych i sawannie zwierząt sawanny mięsożernych do życia na sawannie Życie ludzi na opisuje główne zajęcia wymienia rdzennych określa przyczyny proponuje sposoby 13.1, sawannie w Afryce mieszkańców sawanny; mieszkańców sawanny chorób ludności pomocy ludności 13.2, podaje przykłady roślin Afryki; sawanny i sawanny w pokonywaniu 13.3, uprawianych na wymienia zwierzęta koczowniczego trybu ich problemów; 13.4 sawannie; hodowlane na sawannie życia; charakteryzuje wymienia największe opisuje, w jaki sposób współczesne safari na problemy ludzi ludność sawanny sawannie zamieszkujących pokonuje problemy sawannę związane z niedostatkiem wody W upale i pokazuje na mapie odczytuje na mapie opisuje warunki wyjaśnia zależności przedstawia w 13.1, podczas suszy na obszary największych nazwy największych klimatyczne strefy między warunkami formie graficznej 13.2, pustyni pustyń; pustyń na kuli pustyń gorących; klimatycznymi a lub multimedialnej 13.3, wymienia kontynenty na ziemskiej; na podstawie zdjęć tworzeniem się różnych informacje o

10 których występują opisuje zmiany pogody rozróżnia krajobrazy krajobrazów pustynnych; wybranej pustyni pustynie; w ciągu doby na pustyń: kamienistej, definiuje pojęcia: ued, gorącej: położenie, odczytuje z wykresu pustyniach gorących; żwirowej i rzeka epizodyczna warunki temperaturę powietrza i na podstawie zdjęć piaszczystej klimatyczne, wielkość opadów opisuje krajobraz rodzaje krajobrazów atmosferycznych w pustyni strefie pustyń W poszukiwaniu wymienia 2 3 przykłady rozpoznaje na zdjęciach na wybranych charakteryzuje wybrane przygotowuje 13.1, życia na pustyni charakterystycznych charakterystyczne przykładach omawia rośliny zwierzęta i ich prezentację 13.2, organizmów żyjących na zwierzęta pustyni; przystosowania roślin przystosowania do na 13.3, pustyni gorącej; wyjaśnia, w jaki sposób pustynnych do warunków panujących na temat organizmów 13.4 omawia przystosowania temperatura powietrza przetrwania wysokiej pustyni gorącej żyjących na Saharze wielbłąda do życia na wpływa na zachowania temperatury oraz pustyni zwierząt pustynnych w długich okresów bez ciągu doby wody Życie ludzi na wymienia miejsca wymienia główne opisuje przystosowania planuje wyprawę na 13.1, pustyni dogodne do osiedlania się rośliny uprawne w mieszkańców do Saharę: ekwipunek, 13.2, na pustyniach; oazach; opisuje zajęcia warunków klimatycznych termin, trasę i 13.3, opisuje główne zajęcia opisuje warunki życia i nomadów na Saharze na pustyniach gorących; uzasadnia swój 13.4 ludzi w oazach; główne zajęcia wybór wymienia zwierzęta Beduinów hodowlane na pustyniach Osobliwości pokazuje na mapie rozpoznaje osobliwości pokazuje na mapie wyszukuje 13.1, krajobrazów strefy krajobrazy Australii; flory i fauny Australii; Australii rzeki główne informacje na temat 13.2, gorącej Australii wymienia po 2 3 omawia przystosowania i miejsca rzek Wielkiego Basenu 13.3, charakterystyczne rośliny kangura i eukaliptusa okresowych; Artezyjskiego; 13.4 i zwierzęta Australii do życia w warunkach wyjaśnia pojęcie uzasadnia, dlaczego panujących w Australii endemit; w Australii żyje tak na przykładzie opisuje wybrany gatunek wiele endemitów kangura omawia sprowadzony do przystosowania Australii, który stał się torbaczy do życia zagrożeniem dla rodzimych gatunków Ginące wymienia 2 3 przyczyny uzasadnia, dlaczego określa skutki proponuje sposoby IV 10

11 krajobrazy strefy wypalania i wycinania wilgotne lasy zmniejszania ograniczenia gorącej lasów równikowych; równikowe są powierzchni lasów negatywnego wpływu wyjaśnia, dlaczego nazywane płucami równikowych dla człowieka na krajobrazy zmniejszają się obszary planety; życia całej planety; strefy gorącej porównuje dane na sawanny wyjaśnia, dlaczego omawia skutki temat skali człowiek przyczynia się pustynnienia niszczenia do wymierania wielu obszarów sawanny wilgotnych lasów gatunków roślin i zwierząt strefy gorącej równikowych w różnych miejscach na Ziemi i wyciąga wnioski 45, Uczeń w działaniu: odczytuje z mapy na podstawie map interpretuje mapę wskazuje cechy ocenia rolę wiatru 13.1, 46 Szukam zależności obszary najrzadziej i opisuje cechy klimatu średnich temperatur krajobrazu wpływające na pustyniach 13.2 między klimatem a najgęściej zaludnione; dla wybranych powietrza na Ziemi; na zaludnienie Ziemi; życiem w strefie odczytuje z mapy obszarów Ziemi wyjaśnia przyczyny wymienia przyczyny gorącej obszary o największych i powstawania zróżnicowanego najmniejszych opadach ruchomych wydm na zaludnienia Ziemi atmosferycznych pustyni i ich skutki Podsumowanie działu IV. Odkrywamy krajobrazy strefy gorącej 48 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu IV V. Odkrywamy krajobrazy strefy umiarkowanej i zimnej Na stepach w pokazuje na mapie na podstawie wyjaśnia pojęcia: wyjaśnia, dlaczego na charakteryzuje Step 13.1, głębi lądów krajobrazowej największe klimatogramu opisuje step, pampa, preria; stepach utworzyły się Kazachski 13.2, obszary stepów na warunki klimatyczne omawia zmiany w żyzne czarnoziemy; 13.3, poszczególnych panujące na stepach; wyglądzie stepu w określa zależności 13.4 kontynentach; opisuje krajobraz stepu ciągu roku; między klimatem a wymienia różne krajobrazem stepowym krajobrazy sawanny; na podstawie zdjęć opisuje wygląd sawanny parkowej i 11

12 Życie wśród wymienia po 2 3 wymienia uzasadnia, dlaczego omawia, jak zmienia się opracowuje 13.1, stepowych traw przykłady roślin i przystosowania trawy są życie roślin i zwierząt prezentacje 13.2, zwierząt typowych dla charakterystycznych przystosowane do stepu wraz ze zmianą pór na 13.3, krajobrazu stepu; grup zwierząt stepu do warunków roku na stepach temat roślin i 13.4 omawia przystosowania warunków tam panujących na zwierząt stepów; wybranego organizmu do panujących; stepach; życia na stepie rozpoznaje wybrane charakteryzuje rośliny zielne rosnące wybrane rośliny i wśród stepowych traw zwierzęta stepu Gospodarowanie opisuje główne zajęcia wymienia zwierzęta opisuje utrudnienia określa przyczyny prezentuje 13.1, ludzi na stepach ludzi na stepach w Azji; hodowlane na stepach życia ludzi nierównomiernego informacje z 13.2, wymienia rośliny Azji Środkowej; zamieszkujących zaludnienia stepów na różnych źródeł na 13.3, uprawne na opisuje główne zajęcia stepy; świecie; temat stepów w 13.4 czarnoziemach ludzi na preriach w wyjaśnia, dlaczego porównuje warunki życia Europie: lokalizacja, stepowych Ameryce Północnej mieszkańcy Mongolii ludzi na preriach w gospodarowanie ciernistej mieszkają podczas lata w jurtach Ameryce Północnej i na stepach w Azji Środkowej Ciepłe lato i pokazuje na mapie na podstawie wyjaśnia, dlaczego w wyjaśnia, czym jest przygotowuje 13.1, mroźna zima w tajdze krajobrazowej największe klimatogramu opisuje tajdze tworzą się wieczna zmarzlina; prezentację o 13.2, obszary tajgi na warunki klimatyczne rozległe obszary ocenia rolę wielkich rzek krajobrazach tajgi w 13.3, poszczególnych panujące w tajdze; bagienne; w tajdze Syberii, Kanadzie i 13.4 kontynentach; na podstawie zdjęć wyjaśnia pojęcia: na Alasce w USA odczytuje z opisuje krajobraz tajgi tajga, Syberia klimatogramu temperatury powietrza i wysokość opadów atmosferycznych w poszczególnych porach roku Wśród drzew wymienia po 2 3 omawia uzasadnia, dlaczego podaje przykłady omawia 13.1, iglastych tajgi przykłady roślin i charakterystyczne lasy iglaste mają współzależności między przystosowania 13.2, zwierząt tajgi; cechy budowy drzew korzystny wpływ na składnikami krajobrazu a roślinożerców i 13.3, 12

13 omawia przystosowania tajgi; zdrowie człowieka; rozmieszczeniem drapieżników wybranego organizmu do rozpoznaje drzewa uzasadnia, dlaczego w zwierząt tajgi żyjących w tajdze; życia w tajdze tajgi; tajdze są dobre opracowuje pytania rozpoznaje zwierzęta warunki do do wywiadu ze charakterystyczne dla rozmnażania się znanym krajobrazu tajgi; komarów i meszek podróżnikiem i wymienia po 2 3 badaczem tajgi przykłady przystosowań zwierząt do życia w tajdze Życie ludzi w wymienia główne zajęcia wymienia rdzennych wymienia surowce opisuje przystosowania przedstawia na 13.1, tajdze ludzi w tajdze; mieszkańców tajgi mineralne mieszkańców do forum klasy 13.2, syberyjskiej; eksploatowane w warunków klimatycznych program wycieczki 13.3, opisuje, w jaki sposób tajdze syberyjskiej; w tajdze; koleją 13.4 potrafią przetrwać opisuje, w jaki sposób transsyberyjską: trudne warunki ludność wykorzystuje termin, długość naturalne zasoby tajgi trasy, krajobrazy i miasta zwiedzane Krótkie lato pokazuje na mapie na podstawie opisuje krajobraz analizuje zmiany życia wskazuje 13.1, zimnej tundry krajobrazowej największe klimatogramu tundry latem i zimą; (dawniej i obecnie) kontynenty, na 13.2, obszary tundry na wymienia cechy wymienia ludy mieszkańców tundry w których nie 13.3, poszczególnych klimatu tundry; zamieszkujące tundrę Europie, Azji i Ameryce występuje tundra 13.4 kontynentach; na podstawie zdjęć i główne ich zajęcia Północnej opisuje krajobraz tundry Na spotkanie z wymienia po 2 3 rozpoznaje typowe wyjaśnia, dlaczego w uzasadnia, dlaczego wyszukuje 13.1, reniferem i przykłady roślin i rośliny i zwierzęta tundrze spotykamy obszary tundry są informacje na temat 13.2, chrobotkiem zwierząt tundry; dużo porostów; bezleśne; budowy porostów; 13.3, charakterystycznych dla wymienia po 2 porównuje charakteryzuje omawia znaczenia 13.4 strefy tundry; przykłady przystosowania fenka przystosowania porostów w wyjaśnia, dlaczego przystosowań roślin i i lisa polarnego; wybranych gatunków przyrodzie zwierzęta i rośliny mogą zwierząt do życia w uzasadnia, dlaczego zwierząt do życia w 13

14 przetrwać w zimnej tundrze; renifery i karibu tundrze tundrze; uzasadnia, dlaczego odbywają dalekie określa przystosowania tundra jest nazywana wędrówki renifera do życia w królestwem renifera i warunkach panujących w chrobotka tundrze Na pustyni lokalizuje na mapie wyjaśnia, dlaczego wyjaśnia pojęcia: góra wyjaśnia różnice między przygotowuje 13.1, lodowej Antarktyki i pustynie lodowe; powstały pustynie lodowa, lodowiec Arktyką a Antarktyką; prezentację o 13.2, Arktyki odczytuje z lodowe; i omawia etapy tworzenia naukowcach 13.3, klimatogramu na podstawie zdjęć rozpoznaje je na się gór lodowych mieszkających 13.4 temperatury powietrza i opisuje krajobraz ilustracjach okresowo na wysokość opadów pustyni lodowej Antarktydzie atmosferycznych w ciągu (zajęcia, stacje roku badawcze) Wśród wymienia 2 3 przykłady wymienia miejsca rozróżnia zwierzęta omawia na wybranych wyszukuje 13.1, mieszkańców pustyń zwierząt żyjących w występowania zwierząt Arktyki i Antarktyki; przykładach informacje na 13.2, lodowych strefie pustyń lodowych; na pustyniach lodowych porównuje przystosowania ssaków temat położenia i 13.3, uzasadnia, dlaczego świata; przystosowania płetwonogich do życia na działania Polskiej 13.4 niedźwiedź polarny jest rozpoznaje pingwina i foki pustyniach lodowych Stacji Polarnej na przystosowany do życia charakterystyczne ptaki ułatwiające im życie Spitsbergenie w Arktyce i ssaki żyjące na w strefie pustyń pustyniach lodowych; lodowych wymieni po 2 przykłady przystosowań zwierząt do życia na tych obszarach 60, Uczeń w działaniu: lokalizuje na mapie lub odczytuje informacje z uzasadnia, dlaczego w przeprowadza Szukam zależności globusie występowanie map tematycznych: strefie zimnej panują doświadczenie, między klimatem a wybranych krajobrazów klimatycznych, niskie temperatury; analizuje wyniki i strefy umiarkowanej i krajobrazowych; porównuje formułuje życiem w strefie zimnej; określa przystosowania doświadczalnie bada przystosowania zwierząt samodzielnie umiarkowanej i określa warunki zwierząt do życia w wpływ temperatury na żyjących w różnych wnioski zimnej panujące na stepach, w strefie zimnej glebę i organizmy strefach tajdze, tundrze i pustyni roślinne 14

15 lodowej Zagrożone wymienia 2 3 wymienia 2 3 określa wpływ zmian uzasadnia, jakie mogą na podstawie IV, krajobrazy strefy przykłady zagrożeń najważniejsze klimatycznych na być skutki zaniku zebranych danych 5.2 umiarkowanej i krajobrazów strefy przyczyny znikania krajobrazy strefy pokrywy lodowej ocenia wpływ zimnej umiarkowanej i zimnej naturalnych zimnej Arktyki; ocieplanie się związanych z krajobrazów stepów i ocenia wpływ człowieka klimatu na życie działalnością człowieka tajgi na środowisko organizmów na przyrodnicze w różnych miejscach na Ziemi lądzie i w środowisku wodnym W obronie wyjaśnia, dlaczego są wymienia uzasadnia potrzebę proponuje działania 5.3 ginących potrzebne działania na organizacje podejmowania w skali globalnej na krajobrazów świata rzecz ochrony ekologiczne działań o zasięgu wymienia przykłady 2 3 rzecz ochrony krajobrazów świata; działające na rzecz lokalnym i globalnym międzynarodowych ginących wymienia 2 3 przykłady ochrony przyrody; w celu ratowania umów dotyczących krajobrazów świata działań na rzecz ochrony ginącej przyrody; ochrony przyrody ginącej przyrody wymienia korzyści podpisanych prze Polskę wynikające z międzynarodowej współpracy w celu ochrony przyrody Podsumowanie działu V. Odkrawamy krajobrazy strefy umiarkowanej 65 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu V VI. Badamy zmienność w przyrodzie Masa i jej definiuje masę; dokonuje zamiany porównuje masy 6.2 wyznaczanie podaje podstawową jednostek masy; ciał; jednostkę masy w określa zależność układzie SI; masy od rodzaju wyznacza masę ciał; wymienia przyrządy przyporządkowuje substancji; wyznacza ciężar ciał; służące do wyznaczania rodzaj wagi do określa zależność masy wyznaczanej masy; między masą a definiuje ciężar ciała ciężarem wyjaśnia, od czego zależy ciężar ciała Zależność masy wymienia wielkości wyznacza objętość ciał opisuje sposób oblicza objętości

16 od objętości potrzebne do o regularnych wyznaczania masy ciał o różnych wyznaczenia objętości kształtach; cieczy; kształtach; ciał o regularnych opisuje sposób porównuje masy wskazuje sposób kształtach; wyznaczania objętości; różnych cieczy o tej wyznaczenia objętości nazywa przyrząd do samej objętości ciał o nieregularnych wyznaczania objętości kształtach cieczy; odmierza daną objętość odczytuje objętość cieczy cieczy znajdującej się w naczyniu miarowym 68, Uczeń w działaniu: wyznacza masę ciał; oblicza ciężar dla Wykonuję pomiary danej masy; masy i objętości dokonuje pomiaru wyznacza zależność długości i masy masy od objętości; wyznacza zależność masy od rodzaju substancji Pływanie ciał odróżnia pojęcie gęstości podaje wyjaśnienie posługuje się porównuje gęstości 6.2 od pojęcia masy; pojęcia gęstość; pojęciem gęstości; substancji na podstawie podaje jednostkę gęstości wymienia ciała porównania objętości pływające na takich samych mas; wyjaśnia, dlaczego powierzchni wody na statki pływają podstawie obserwacji Rozpuszczanie i podaje przykłady odróżnia pojęcia: wymienia rodzaje bada wpływ 14.2, topnienie substancji topnienia i rozpuszczania topnienie i mieszanin; rozdrobnienia 14.3 substancji; rozpuszczanie; określa sposoby substancji na wymienia czynniki wskazuje elementy powodujące wymienia przykłady rozpuszczanie; powodujące topnienie konieczne do przyspieszenie rozpuszczalników i występowania rozpuszczania substancji w nich rozpuszczania; rozpuszczanych podaje przykłady topnienia i rozpuszczania występujące w przyrodzie Sposoby odróżnia mieszaniny opisuje sposób omawia sposób rozdziela substancje opisuje inne 14.5, jednorodne od rozdzielania mieszanin rozdzielania tworzące mieszaniny sposoby

17 rozdzielania niejednorodnych; jednorodnych i mieszanin w sposób poprzez odparowanie, rozdzielania mieszanin wymienia nazwy niejednorodnych przez mechaniczny; przesiewanie i filtrowanie mieszanin, np. sposobów rozdzielania odparowanie, sporządza roztwory i atramentu, tuszu mieszanin (odparowanie, przesiewanie i określa ich rodzaj filtrowanie, filtrowanie przesiewanie) Podsumowanie działu VI. Badamy zmienność w przyrodzie 74 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu VI VII. Obserwuję ruch w przyrodzie Ruch jako zmiana wskazuje przykłady ciał dostrzega opisuje różne rodzaje 15.1 położenia będących w ruchu na powszechność ruchu w ruchów; podstawie obserwacji przyrodzie; analizuje obserwowane swojego otoczenia; wyjaśnia na sytuacje w swoim wskazuje przykłady ciał przykładach, kiedy otoczeniu i wskazuje będących w spoczynku ciało znajduje się w ciała będące w ruchu i na podstawie obserwacji; ruchu, a kiedy w spoczynku względem podaje przykłady określa tor ruchu; spoczynku względem różnych układów względności ruchu odróżnia ruch ciał przyjętych za odniesienia; we Wszechświecie prostoliniowy od wskazuje ruch układ odniesienia; krzywoliniowego prostoliniowy i opisuje tor ruchu krzywoliniowy niektórych obiektów we Wszechświecie Prędkość podaje określenie drogi; wyjaśnia różnicę 15.2 poruszania się ciał wymienia jednostki w między torem ruchu a jakich wyraża się drogę; drogą; wymienia jednostki podaje, jakie są wyznacza prędkość na określa wielkości czasu; jednostki drogi i czasu podstawie pomiaru charakteryzujące nazywa przyrządy (w układzie SI); drogi i czasu; prędkość; służące do pomiaru drogi dokonuje pomiaru drogi porównuje prędkości wyznacza doświadczalnie i czasu; i czasu; obiektów prędkość swojego ruchu, podaje określenie posługuje się pojęciem obserwowanych w np. marszu prędkości; prędkość; swoim otoczeniu wymienia wymienia jednostki w prędkościomierz jako jakich wyrażana jest przyrząd do pomiaru prędkość prędkości 17

18 77 Zajęcia terenowe: dokonuje pomiaru drogi i przedstawia w tabeli oblicza prędkość porównuje wartości wyjaśnia, dlaczego 15.2 Wyznaczenie czasu wyniki pomiarów drogi marszu i biegu prędkości obliczone na pomiar drogi prędkości własnego i czasu własnego podstawie pomiarów dwukrokami jest marszu i biegu marszu drogi wykonanych mniej dokładny od różnymi metodami pomiaru taśmą mierniczą Siły tarcia w dostrzega występowanie wymienia źródła opisuje wpływ bada doświadczalnie 15.3 przyrodzie oporów ruchu; występowania oporów oporów ruchu na czynniki wpływające na podaje przykłady ruchu; poruszające się ciała; tarcie o podłoże; występowania oporów bada doświadczalnie ruchu opory powietrza; bada doświadczalnie siłę tarcia Zmiany oporów wymienia przykłady wskazuje rolę tarcia w wymienia sposoby wykazuje doświadczalnie 15.3 ruchu korzystnego poruszaniu się zmniejszania i zależność oporu wody od występowania sił tarcia i pojazdów i ludzi; zwiększania tarcia kształtu poruszającego oporów ośrodka; opisuje wpływ siły oraz oporów ośrodka; się ciała; wymienia przykłady tarcia na drogę niekorzystnego hamowania pojazdów; występowania tarcia podaje przykłady zaobserwowane w wykorzystania oporów najbliższym otoczeniu ruchu przez człowieka Ruch i opory rozróżnia korzystne i 15.3 ruchu w sporcie niekorzystne występowanie oporów ruchu w sporcie; wymienia dyscypliny sportu, w których porównuje ocenia konieczność występuje opór występowanie łączenia zmian oporów powietrza, wody lub znaczenia oporów ruchu w celu uzyskania tarcie ruchu w różnych jak najlepszych wyników dyscyplinach sportowych z sportowych bezpieczeństwem zawodników Podpatrywanie opisuje kształty nadane opisuje sposób wyjaśnia porównuje sposób ocenia wpływ przyrody przez przyrodę różnym poruszania się podobieństwa w poruszania się obserwacji I, organizmom żywym niektórych organizmów sposobie poruszania ośmiornicy i rakiety czy przyrodniczych na 15.1, 18

19 mające wpływ na opory żywych; się niektórych samolotu odrzutowego; wybrane wynalazki 15.3 ruchu; skonstruowanych człowieka, ich ruch przez człowieka i jego zmniejszanie urządzeń z ich pierwowzorami w przyrodzie; wskazuje występowanie oporów ruchu i ich znaczenie podczas poruszania się organizmów żywych 82, Uczeń w działaniu: bada występowanie tarcia bada zależność siły bada wpływ wykazuje, że na ciała wykazuje wpływ Badam tarcie i opory podczas ruchu ciał; tarcia od rodzaju stosowania kół na poruszające się w wodzie kształtu ciał na ruchu bada występowanie podłoża; zmniejszenie tarcia; działa większy opór opory ruchu oporów powietrza i wody bada zależność siły porównuje opory ośrodka niż na ciała tarcia od masy ośrodka dla różnych poruszające się w poruszającego się ciała powierzchni ciał powietrzu Podsumowanie działu VII. Obserwujemy ruch w przyrodzie 85 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu VII VIII. Powtarzamy wiadomości przed nauką w gimnazjum Tajemnice nazywa poznane układy wskazuje na schemacie wyjaśnia, na czym omawia współdziałanie wyszukuje III. organizmu człowieka narządów wewnętrznych lub modelu główne polega proces wentylacji układu krwionośnego, informacje na temat 1.2, człowieka; elementy tych układów; płuc, wymiany gazowej pokarmowego i najgroźniejszych dla 1.6, określa podstawowe określa rolę głównych oraz trawienia i oddechowego oraz człowieka chorób 8.1, funkcje poznanych narządów układu wchłaniania substancji układu mięśniowego i XXI wieku; 8.2, układów narządów pokarmowego, odżywczych do kostnego; ocenia zagrożenia 8.6, wewnętrznych człowieka; krwionośnego, organizmu; wyjaśnia, na czym dla zdrowia 9.1, wyjaśnia znaczenie snu i oddechowego oraz uzasadnia, skąd polega proces człowieka związane 9.3, odpoczynku, odżywiania układu ruchu; organizm czerpie energię oddychania zachodzący z rozwojem 9.4, i aktywności fizycznej wyjaśnia, na czym do życia; w komórkach cywilizacji 9.5, dla zdrowia człowieka; polega rola zmysłów określa rolę głównych organizmu człowieka; 9.6, wymienia przynajmniej 3 człowieka w odbieraniu składników wymienia produkty i 9.12, zasady zdrowego stylu informacji z otoczenia; pokarmowych; substraty tego procesu 9.13 życia; wymienia zachowania omawia rolę głównych 19

20 wyjaśnia, na czym polega sprzyjające i elementów budowy szkodliwy wpływ zagrażające zdrowiu narządu wzroku i słuchu; używek na zdrowie człowieka; ocenia własny styl życia; człowieka; wymienia przynajmniej wymienia zasady omawia podstawowe 5 zasad zdrowego stylu dbałości o własne zasady dbałości o narząd życia zdrowie stosowane na co słuchu i wzroku dzień Różnorodność podaje przykłady przyporządkowuje omawia proces ocenia skutki 4.5, życia na Ziemi poznanych na lekcjach organizmy do podanych fotosyntezy; zmniejszania się 4.6, przyrody organizmów; grup roślin, zwierząt, wyjaśnia pojęcia bioróżnorodności na 4.12, wymienia funkcje grzybów i bakterii; producent, konsument i kuli ziemskiej 5.2, życiowe organizmów; wymienia grupy destrukt; 7.4, wymienia po 2 3 organizmów wyjaśnia zależności przedstawia różne 13.3 przykłady organizmów cudzożywnych: pokarmowe między przykłady zależności zaliczanych do roślinożernych, organizmami; pokarmowych w cudzożywnych; mięsożernych oraz ich porównuje sposoby środowisku wodnym i uzasadnia, dlaczego rodzaje; oddychania zwierząt lądowym; rośliny nazywamy wymienia 2 3 lądowych i wodnych; omawia na przykładach organizmami przykłady łańcuchów wyjaśnia, jakie są przyczyny zmniejszania samożywnymi; pokarmowych; różnice w rozmnażaniu się różnorodności wymienia 2 3 zagrożenia porównuje sposoby bezpłciowym i płciowym organizmów żyjących dla bioróżnorodności na zdobywania pokarmu w różnych naszej planecie przez różne grupy środowiskach na Ziemi zwierząt W świecie roślin i podaje przykłady porównuje warunki podaje przykłady na wybranych opracowuje 1.8, zwierząt poznanych na lekcjach życia na lądzie i w zwierząt przykładach porównuje prezentację 1.9, przyrody roślin i zwierząt wodzie; zmiennocieplnych i przystosowania na 4.2, lądowych i wodnych; przyporządkowuje stałocieplnych; zwierząt do temat przystosowań 4.4, wymienia główne organizmy roślinne do wymienia przykłady ich zdobywania pokarmu; organizmów 4.10, czynniki decydujące o poszczególnych przystosowań do życia; omawia różnorodne żyjących w 4.11, warunkach życia w poznanych grup; porównuje przystosowania najbliższej okolicy i 12.3, środowisku lądowym i rozpoznaje zwierzęta z przystosowania roślin i wybranych roślin oraz prezentuje ją na 13.1, wodnym; różnych grup poznane zwierząt do życia w zwierząt budowy i forum klasy 13.3, wymienia po 2 3 podczas omawiania różnych strefach czynności życiowych 13.4 przykłady przystosowań krajobrazów Polski, klimatycznych; do życia w różnych roślin i zwierząt do życia Europy i świata; omawia przystosowania miejscach na Ziemi w różnych warunkach określa przystosowania w budowie i 20

21 środowiska; wybranych dwóch czynnościach życiowych rozpoznaje organizmy gatunków zwierząt i roślin i zwierząt do życia stanowiące zagrożenie roślin do życia w strefie przy niedoborze wody dla zdrowia i życia gorącej i zimnej człowieka Wędrówki po określa główne kierunki określa pośrednie rozróżnia kierunki podaje przykłady ocenia dokładność 2.1 najbliższej okolicy geograficzne; kierunki geograficzne; geograficzne za pomocą korzystania z pomiarów 3.2, wymienia elementy wskazuje niebezpieczne obiektów w terenie; umiejętności meteorologicznych; 3.11, pogody i jej jednostki; zjawiska opisuje skutki zjawisk wyznaczania ocenia stopień 3.12, odczytuje na planie i atmosferyczne; atmosferycznych; kierunków zagospodarowania 2.3, mapie informacje odszukuje na mapie i wymienia formy terenu i geograficznych; terenu na podstawie 2.4, zapisane w legendzie; planie wybrane obiekty; rozpoznaje je na mapach; odróżnia elementy mapy topograficznej 2.6, wymienia najczęściej przyporządkowuje podaje przykłady pogody od zjawisk i krajobrazowej 2.7, spotykane skały i gleby skały do odpowiednich zastosowana skał atmosferycznych; 4.13, grup wskazuje różnice 4.14 między mapą poziomicową a hipsometryczną; opisuje, w jaki sposób powstaje gleba i od czego zależy jej żyzność Podróże po wskazuje na mapie wymienia cechy rzeźby wymienia kolejno piętra opisuje krajobraz Tatr; prezentuje trasę 7.1, Polsce i Europie ogólnogeograficznej pasy wysokogórskiej Tatr; roślinności Tatr; charakteryzuje wycieczki po 7.2, rzeźby Polski; odróżnia krajobrazy krajobrazy wyżyn Polsce, poleca 7.3, wymienia krajobrazy naturalne i Polski; miejsca do 7.5, wyżyn; przekształcone przez uzasadnia celowość zwiedzania; 7.6, lokalizuje na mapie parki wymienia typy człowieka występujące utworzenia parków prezentuje 7.7 narodowe na nizinach krajobrazów objętych w pasie wyżyn Polski; narodowych w pasie wycieczkę po środkowopolskich; ochroną w rozpoznaje na zdjęciach nizin poznanych krajach rozpoznaje na ilustracji poszczególnych typ krajobrazu nizin środkowopolskich; Europy elementy rzeźby parkach narodowych środkowopolskich; rozróżnia elementy polodowcowej; nizin opisuje krajobraz krajobrazu powstałe w wymienia elementy środkowopolskich; pojezierzy i nadmorski; wyniku niszczącej i krajobrazu nadmorskiego wskazuje na mapie wymienia najbardziej budującej siły natury na Polski; Polski: największe znane zabytki Krakowa, pojezierzach i pokazuje na mapie jeziora polodowcowe i Warszawy i Gdańska; pobrzeżu; poznane miasta leżące przybrzeżne, mierzeje; rozpoznaje na zdjęciach opisuje wycieczkę po 21

22 nad Wisłą; rozpoznaje na najbardziej popularne Wiśle od Krakowa do wymienia państwa ilustracjach po jednym zabytki stolic państw Gdańska ; sąsiadujące z Polską i ich zabytku Krakowa, sąsiadujących z Polską; opisuje atrakcje stolice; Warszawy i Gdańska; wymienia atrakcje turystyczne w krajach lokalizuje na mapie strefę lokalizuje na mapie turystyczne krajobrazu sąsiadujących z Polską; krajobrazu stolice naszych śródziemnomorskiego; wymienia zabytki śródziemnomorskiego i sąsiadów; wskazuje możliwości cywilizacji europejskiej Alpy; opisuje pogodę latem odpoczynku w Alpach w nad Morzem na podstawie ilustracji nad Morzem ciągu całego roku ze Śródziemnym opisuje krajobrazy Śródziemnym; wskazaniem śródziemnomorski i wyjaśnia, dlaczego wykorzystania form alpejski turyści chętnie jeżdżą rzeźby krajobrazu zimą w Alpy Podróże po odczytuje ze schematu podaje główne wymiary wyjaśnia zależności 11.1, świecie, od bieguna kształt i rozmiary Ziemi; i kształt Ziemi; między 11.2, do bieguna pokazuje na globusie i na pokazuje na globusie i opisuje cechy oświetleniem i 11.3, mapie południki i mapie półkule; południków i ogrzaniem Ziemi a 11.6, równoleżniki; określa półkule na równoleżników; występowaniem 11.7, lokalizuje na mapie których leżą wymienia elementy stref klimatycznych 11.8, świata kontynenty i poszczególne rzeźby powierzchni dna i krajobrazowych 12.1, oceany; kontynenty i oceany; oceanu; 12.2, wymienia planety Układu wyjaśnia założenia ocenia wielkość i 13.1, Słonecznego; heliocentrycznej teorii położenie lądów i 13.2 demonstruje ruch Mikołaja Kopernika; oceanów na Ziemi; obrotowy i obiegowy wymienia cechy ruchu wymienia następstwa określa położenie Ziemi; obrotowego i ruchu obrotowego i Ziemi we pokazuje na mapie obiegowego Ziemi; obiegowego Ziemi; Wszechświecie; krajobrazy strefy gorącej, opisuje poznane opisuje warunki określa konsekwencje umiarkowanej i zimnej krajobrazy strefy klimatyczne w ruchów Ziemi dla gorącej, umiarkowanej i poznanych krajobrazach Polski; zimnej strefy gorącej, przyporządkowuje umiarkowanej i zimnej strefy krajobrazowe do odpowiednich stref klimatycznych Ziemi Świat jest chemią obserwuje i rozróżnia posługuje się pojęciem prezentuje za pomocą 3.3, stany skupienia; drobina jako modelu drobinowego 3.4, wymienia podstawowe najmniejszym trzy stany skupienia 3.5, właściwości substancji w elementem budującym materii; opisuje 3.6, 22

23 różnych stanach materię; wyjaśnia na podstawie wymienia czynniki doświadczenia 3.7, skupienia; opisuje skład materii drobinowej budowy wywołujące zmiany wykazujące 3.10, odróżnia mieszaniny jako zbiór różnego materii model stanów skupienia; istnienie powietrza i 6.1, jednorodne i rodzaju drobin mieszaniny jednorodnej i ciśnienia 6.2, niejednorodne; tworzących różne niejednorodnej; atmosferycznego; 14.1, podaje przykłady dyfuzji; substancje i ich wyjaśnia przebieg 14.2, posługuje się pojęciem mieszaniny; doświadczeń 14.3, masa i jej jednostką; podaje przykłady wywołujących 14.4, podaje przykłady mieszanin zmiany stanów 14.5, przemian odwracalnych i jednorodnych i omawia sposoby skupienia 14.6 nieodwracalnych; niejednorodnych; rozdzielania mieszanin wymienia podstawowe porównuje masy ciał o wymienia czynniki składniki powietrza; tej samej objętości, lecz wpływające na odróżnia pojęcia wykonane z różnych rozpuszczanie substancji rozpuszczanie i topnienie substancji; posługuje się pojęciem ciśnienie atmosferyczne Właściwości ciał podaje przykłady wyjaśnia zasadę opisuje rozszerzalność opisuje sposób 3.8, występowania działania termometru temperaturową cieczy i przeprowadzenia 3.9, rozszerzalności cieplnej cieczowego; gazów na podstawie doświadczeń 6.3, ciał w życiu codziennym; wyjaśnia znaczenie drobinowej budowy wykazujących 6.4, wymienia ciała dobrze i zastosowania ciał materii; oddziaływania 6.5, słabo przewodzące dobrze i słabo opisuje zastosowanie elektryczne, 10.2, ciepło; przewodzących ciepło substancji ze względu na magnetyczne i 10.5, podaje przykłady ciał w życiu codziennym; ich właściwości (kruche, wyjaśnia grawitacyjne; 10.7, wykonanych z substancji omawia sposób plastyczne i sprężyste); oddziaływanie planuje 10.8 kruchych, plastycznych i elektryzowania się ciał; opisuje sposób magnesu z polem doświadczalne sprężystych; oddziaływania ciał magnetycznym Ziemi; wykazanie wymienia rodzaje naelektryzowanych na opisuje czynniki czynników oddziaływań; inne ciała; zakłócające wskazania wpływających na wymienia elementy, z kompasu zakłócenia wskazań których jest zbudowany kompasu prosty obwód opisuje oddziaływanie wyjaśnia budowę elektryczny; między magnesami kompasu i zasadę jego opisuje budowę magnesu działania Zjawiska fizyczne wymienia zjawiska opisuje zjawisko wyjaśnia zjawisko porównuje prędkość wyjaśnia na 6.,5 w przyrodzie świetlne obserwowane w odbicia, załamania i powstawania tęczy; rozchodzenia się podstawie 8.7, przyrodzie; rozproszenia promieni porównuje rozchodzenie dźwięków w różnych drobinowej budowy 8.8, 23

24 podaje przykłady świetlnych; się dźwięków w różnych ośrodkach na podstawie materii wykonując 8.9, stosowania elementów opisuje sposób ośrodkach; obserwacji zjawisk rysunek modelowy 8.10, odblaskowych w celu rozchodzenia się opisuje skutki przepływu przyrodniczych; rozchodzenie się 10.1, zachowania dźwięku w przyrodzie; prądu w urządzeniach uzasadnia potrzebę dźwięku; 10.3, bezpieczeństwa; dobiera źródła prądu do domowych; oszczędzania energii 10.4, wymienia źródła odbiorników, elektrycznej; 10.6, dźwięku; uwzględniając napięcie opisuje sposób 11.4, podaje przykłady zjawisk elektryczne; wyznaczenia prędkości 11.5, elektrycznych w opisuje zasady swojego ruchu; 15.1, przyrodzie; bezpiecznego 15.2, wymienia źródła prądu; obchodzenia się z 15.3 urządzeniami elektrycznymi; opisuje różne rodzaje ruchów; wymienia czynniki, od których zależą siły tarcia i opory ośrodka 95, Zajęcia terenowe: Rozpoznawanie charakterystycznych roślin i zwierząt strefy gorącej, umiarkowanej i zimnej. I, 96 Wycieczka do ogrodu Określanie ich przystosowań do życia w naturalnym środowisku 13.1, botanicznego lub 13.3 ogrodu zoologicznego 24