AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY ŻARÓW NA LATA Z PERSPEKTYWĄ

Transkrypt

1 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY ŻARÓW NA LATA Z PERSPEKTYWĄ Żarów 2010

2 ul. Niemodlińska 79 pok Opole tel./fax. 77/ , 77/ kom , mail: Wykonawcą Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Żarów na lata z perspektywą na lata był zespół firmy ALBEKO z siedzibą w Opolu w składzie: mgr inż. Beata Podgórska mgr inż. Jarosław Górniak mgr inż. Paweł Synowiec mgr inż. Marta Janowska lic. Mariusz Orzechowski lic. Marta Stelmach 2

3 SPIS TREŚCI: 1. WPROWADZENIE METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU CHARAKTERYSTYKA GMINY ŻARÓW INFORMACJE OGÓLNE POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I ADMINISTRACYJNE WARUNKI KLIMATYCZNE UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI, GEOMORFOLOGIA ANALIZA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ŻARÓW Struktura zagospodarowania przestrzennego Formy użytkowania terenów Zabytki SYTUACJA DEMOGRAFICZNA SYTUACJA GOSPODARCZA ROLNICTWO INFRASTRUKTURA TECHNICZNO - INŻYNIERYJNA Zaopatrzenie gminy Żarów w energię cieplną Charakterystyka systemu zaopatrzenia w gaz ziemny Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energię elektryczną Infrastruktura transportowa Zaopatrzenie w wodę Odprowadzenie ścieków ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OPRACOWANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY ŻARÓW Zasady realizacji programu Polityka Ekologiczna Państwa Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata z perspektywą do 2014 roku REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY ŻARÓW ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY ŻARÓW NA LATA Z PERSPEKTYWĄ NA LATA CELE EKOLOGICZNE Kryteria o charakterze organizacyjnym Kryteria o charakterze środowiskowym Cele ekologiczne dla gminy Żarów KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH UWZGLĘDNIENIE ZASAD OCHRONY ŚRODOWISKA W STRATEGIACH SEKTOROWYCH Cel średniookresowy do 2017 r Dążenie, aby projekty dokumentów strategicznych były zgodne z obowiązującym prawem ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKOWE Cel średniookresowy do 2017 r UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA W DZIAŁANIACH NA RZECZ OCHRONY ŚRODOWISKA Cel średniookresowy do 2017 r ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY W ŚRODOWISKU Cel średniookresowy do 2017 r ASPEKT EKOLOGICZNY W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM Cel średniookresowy do 2017 r OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH OCHRONA PRZYRODY Cel średniookresowy do 2017 r OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW Cel średniookresowy do 2017 r RACJONALNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI WODNYMI Cel średniookresowy do 2017 r KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH I OCHRONA PRZED POWODZIĄ

4 Cel średniookresowy do 2017 r OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI Cel średniookresowy do 2017 r GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI Cel średniookresowy do 2017 r POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO ŚRODOWISKO A ZDROWIE Cel średniookresowy do 2017 r JAKOŚĆ POWIETRZA Cel średniookresowy do OCHRONA WÓD Cel średniookresowy do 2017 r Cel priorytetowy ( ) GOSPODARKA ODPADAMI ODDZIAŁYWANIE HAŁASU Cel średniookresowy do ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH Cel średniookresowy do 2017 r POWAŻNE AWARIE Cel średniookresowy do 2017 r WYKORZYSTANIE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII Cel średniookresowy do 2017 r HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ NA LATA SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU LITERATURA Spis rysunków: Rysunek 1. Położenie Gminy Żarów Rysunek 2. Sołectwa w gminie Żarów mapa poglądowa Rysunek 3. Mapa podstrefy Żarów WSSE Rysunek 4. Schemat przebiegu gazociągów przesyłowych w sąsiedztwie gminy Żarów Rysunek 5. Przebieg głównych linii energetycznych na południowo zachodnich terenach Dolnego Śląska Rysunek 6. Mapa poglądowa rozkładu dróg na terenie gminy Żarów Rysunek 7. Schemat przebiegu linii kolejowych w Gminie Żarów Rysunek 8. Położenie obszarów leśnych na obszarze gminy Żarów Rysunek 9. Obszar zalewu z 1997r. na terenie gminy Żarów Rysunek 10. Pokłady geologiczne pod terenem gminy Żarów Rysunek 11. Mapa poglądowa występowania złóż na terenach Gminy Żarów (wg WBU) Rysunek 12. Wody powierzchniowe na terenie gminy Żarów Rysunek 13. Główne zbiorniki wód podziemnych w okolicach gminy Żarów Rysunek 14. Lokalizacja punktow kontrolno-pomiarowych monitoringu hałasu komunikacyjnego na terenie powiatu świdnickiego w 2008 roku Rysunek 15. Schemat zarządzania programem ochrony środowiska Spis tabel: Tabela 1. Bilans terenów gminy: Tabela 2. Struktura gruntów ornych w gminie Tabela 3. Struktura użytków zielonych w gminie Tabela 4. Liczba ludności w Gminie Żarów

5 Tabela 5. Podział podmiotów gospodarki narodowej w 2008 roku Tabela 6. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w latach Tabela 7. Struktura zasiewów w gminie Tabela 8. Charakterystyka sieci gazowej na terenie gminy Żarów Tabela 9. Charakterystyka zaopatrzenia w wodę w Gminie Żarów Tabela 10. Charakterystyka gospodarki ściekowej w Gminie Żarów Tabela 11. Pomniki przyrody w Gminie Żarów Tabela 12. Charakterystyka gleb powiatu świdnickiego Tabela 13. Zawartość azotu mineralnego w glebach powiatu świdnickiego Tabela 14. Zakres zawartości metali ciężkich w glebach województwa dolnośląskiego Tabela 15. Zasoby geologiczne i przemysłowe złóż na terenie Gminy Żarów wg bazy PIG Tabela 16. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok Tabela 17. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok Tabela 18. Przekroje pomiarowo kontrolne wód powierzchniowych w gminie Żarów i w okolicach w 2008 r Tabela 19. Ocena ogólna wód powierzchniowych kontrolowanych w 2008 roku Tabela 20. Monitoring diagnostyczny w 2008r na terenie gminy Żarów Tabela 21. Urządzenia nadawczo odbiorcze telefonii komórkowej na terenie gminy Żarów Tabela 22. Priorytetowe cele krótkookresowe Gminy Żarów w latach Tabela 23. Wskaźniki efektywności realizacji celów Programu ochrony środowiska Gminy Żarów Tabela 24. ajważniejsze działania w ramach zarządzania środowiskiem Tabela 25. Środki finansowe przeznaczone na ochronę środowiska w latach (w mln EU) ARiMR ECONET EFRROW EMAS GPZ GSM GZWP JCW KAG KSE KSRG MEW MŚ OCHK OSP PEM PEP PGR PIG PIP PIS PKP PN ppk WYKAZ SKRÓTÓW Agencja Rozwoju i Modernizacji Rolnictwa Krajowa Sieć Ekologiczna Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich Eco Management and Audit Scheme Wspólnotowy System Ekozarządzania i Audytu Główny Punkt Zasilania Global System for Mobile Communication - standard telefonii komórkowej Główny Zbiornik Wód Podziemnych Jednolite Części Wód Podziemnych Kategorie Agronomiczne Gleb Krajowy System Energetyczny Krajowy System Ratowniczo Gaśniczy Małe Elektrownie Wodne Minister Środowiska Obszar Chronionego Krajobrazu Ochotnicza Straż Pożarna Promieniowanie elektromagnetyczne Polityka Ekologiczna Państwa Państwowe Gospodarstwa Rolne Państwowy Instytut Geologiczny Państwowa Inspekcja Pracy Państwowa Inspekcja Sanitarna Polskie Koleje Państwowe Polska orma Punkt pomiarowo kontrolny 5

6 PROW PSE PSP PSSE RPO WD SDR SRP THM UE UMTS WFOŚiGW WHO WIOŚ WWA RLM RZGW WUS WZMiUW WSSE VLF ZZR ZDR Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Polskie Sieci Energetyczne Państwowa Straż Pożarna Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego Średni dobowy ruch współczynnik przeliczeniowy Stacja redukcyjno-pomiarowa Trihalometanol Unia Europejska Universal Mobile Telecomunication System Uniwersalny System Telekomunikacji Ruchomej Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej World Health Organization Światowa Organizacja Zdrowia Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska Węglowodory aromatyczne Równoważna liczba mieszkańców Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej Wojewódzki Urząd Statystyczny Wojewódzki Związek Melioracji i Urządzeń Wodnych Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna Very Low Frequency fale bardzo długie Zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej Zakład o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej 6

7 1. WPROWADZENIE Rozwój cywilizacyjny i wielokierunkowa ekspansja człowieka spowodowały, szczególnie na terenach od wielu lat objętych presją przemysłu oraz gospodarstw rolnych (byłych PGR-ów), znaczną degradację środowiska naturalnego zanieczyszczenie jego poszczególnych komponentów, wyczerpywanie się zasobów surowcowych, ginięcie gatunków zwierząt i roślin, a także pogorszenie stanu zdrowia ludności na terenach przeobrażonych na niespotykaną dotychczas skalę. Dlatego przyjmuje się, że jednym z najważniejszych praw człowieka jest prawo do życia w czystym środowisku. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Zrównoważony rozwój to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. Istota rozwoju zrównoważonego polega więc na tym, aby zapewnić zaspokojenie obecnych potrzeb bez ograniczania przyszłym generacjom możliwości rozwoju. Wskazane zostało również, że ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych, które poprzez swoją politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne. Gminy należą do władz publicznych, zatem na nich również spoczywa obowiązek wykonywania zadań z zakresu ochrony środowiska oraz odpowiedzialność za jakość życia mieszkańców. Dodatkowym wyzwaniem stało się członkostwo w Unii Europejskiej oraz związane z nim wymogi. Trudnym zadaniem, czekającym samorządy jest wdrożenie tych przepisów i osiągnięcie standardów UE w zakresie m.in. ochrony środowiska. Efektywność działań w zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego zależy przede wszystkim od polityki i rozwiązań przyjętych na szczeblu lokalnym oraz pozyskania zainteresowania i zrozumienia ze strony społeczności lokalnych. Działania takie, aby były skuteczne, muszą być prowadzone zgodnie z opracowanym uprzednio programem, sporządzonym na podstawie wnikliwej analizy sytuacji w danym rejonie. Zadanie takie ma spełniać wieloletni program ochrony środowiska. Program jest dokumentem planowania strategicznego, wyrażającym cele i kierunki polityki ekologicznej samorządu gminy Żarów i określającym wynikające z niej działania. Tak ujęty Program będzie wykorzystywany jako główny instrument strategicznego zarządzania gminą w zakresie ochrony środowiska, podstawa tworzenia programów operacyjnych i zawierania kontraktów z innymi jednostkami administracyjnymi i podmiotami gospodarczymi, przesłanka konstruowania budżetu gminy, płaszczyzna koordynacji i układ odniesienia dla innych podmiotów polityki ekologicznej, podstawa do ubiegania się o fundusze celowe. Cele i działania proponowane w Programie ochrony środowiska posłużą do tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa gminy Żarów, które służyć będą poprawie stanu środowiska przyrodniczego. Realizacja celów wytyczonych w programie powinna spowodować polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy. Program ochrony środowiska przedstawia aktualny stan środowiska, określa hierarchię niezbędnych działań zmierzających do poprawy tego stanu, umożliwia koordynację decyzji administracyjnych oraz wybór decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez różne podmioty i instytucje. Sam program nie jest dokumentem stanowiącym, ingerującym w uprawnienia poszczególnych jednostek administracji rządowej i samorządowej oraz podmiotów użytkujących środowisko. Należy jednak oczekiwać, że poszczególne jego wytyczne i postanowienia będą respektowane i uwzględniane w planach szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska. Zakłada się, że kształtowanie polityki ekologicznej w Gminie Żarów będzie miało charakter procesu ciągłego, z jednoczesnym zastosowaniem metody programowania kroczącego, polegającej na cyklicznym weryfikowaniu perspektywicznych celów w przekrojach etapowych i wydłużaniu horyzontu czasowego Programu w jego kolejnych edycjach. 7

8 2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU Sposób opracowania Programu został podporządkowany metodologii właściwej dla planowania strategicznego, polegającej na: - określeniu diagnozy stanu środowiska przyrodniczego dla Gminy Żarów, zawierającej charakterystyki poszczególnych komponentów środowiska wraz z oceną stanu; - określeniu kreatywnej części Programu poprzez konkretyzację (uszczegółowienie) celów głównych oraz ich operacjonalizację w postaci sformułowania listy działań; - scharakteryzowaniu uwarunkowań realizacyjnych Programu w zakresie rozwiązań prawno-instytucjonalnych, źródeł finansowania, ocen oddziaływania na środowisko planowania przestrzennego; - określeniu zasad monitorowania. Źródłami informacji dla Programu były materiały uzyskane z Urzędu Miejskiego w Żarowie, ze Starostwa Powiatowego w Świdnicy, Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, a także prace instytutów i placówek naukowo badawczych z zakresu ochrony środowiska oraz gospodarki odpadami, jak również dostępna literatura fachowa. Od podmiotów gospodarczych z terenu gminy uzyskano bieżące informacje dotyczące szerokiej problematyki ochrony środowiska, z których wnioski zostały uwzględnione w Programie. Jako punkt odniesienia dla programu ochrony środowiska przyjęto aktualny stan środowiska oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na dzień Program oparty jest na zapisach następujących dokumentów: - Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U. z 2008 r. nr 25, poz. 150 tekst jednolity). Definiuje ono ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. - Polityka Ekologiczna Państwa w latach z perspektywą do roku Warszawa 2008 r. Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program winien definiować: - stan wyjściowy - cele średniookresowe do 2016 roku - kierunki działań w latach monitoring realizacji Programu - nakłady finansowe na wdrożenie Programu - Cele i zadania ujęte w kilku blokach tematycznych, a mianowicie: - kierunki działań systemowych, - ochrona zasobów naturalnych, - poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. - Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata z perspektywą do roku W dokumentach tych określono długoterminową politykę ochrony środowiska odpowiednio dla województwa dolnośląskiego, Powiatu Świdnickiego oraz Gminy Żarów, przedstawiono cele krótkoterminowe i sposób ich realizacji, określono sposoby zarządzania środowiskiem i aspekty finansowe realizacji programu. - Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, które podają sposób i zakres uwzględniania polityki ekologicznej państwa w programach ochrony środowiska oraz wskazówki, co do zawartości programów. W gminnym programie powinny być uwzględnione: - zadania koordynowane (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla centralnego, bądź instytucji działających na terenie gminy, ale podległych bezpośrednio organom centralnym) 8

9 - zadania własne gmin (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków budżetowych i pozabudżetowych będących w dyspozycji gminy), Niniejszy dokument będzie uszczegóławiany, korygowany i koordynowany z projektowanymi obecnie dokumentami wyższego szczebla oraz aktami wykonawczymi do ustawy Prawo ochrony środowiska i do kilkunastu ustaw komplementarnych, których treść powinna być uwzględniana w Programie. 9

10 3. CHARAKTERYSTYKA GMINY ŻARÓW 3.1. Informacje ogólne Miasto i gmina Żarów położona jest na Pogórzu Sudeckim na pograniczu z Niziną Śląską, w środkowej części województwa dolnośląskiego, w odległości około 11 km od Świdnicy, 35 km od Wałbrzycha i 50 km od Wrocławia. Graniczy z gminami: Świdnica, Jaworzyna Śląska, Marcinowice, Udanin, Kostomłoty i Mietków, Strzegom. Obszar gminy o powierzchni 87,98 km 2 w tym miasto 6,15 km 2 ma charakter równinny i jest zamieszkany przez osób, z których to mieszkańcy miasta Żarowa stanowiącego administracyjne i gospodarcze centrum gminy. Pozostali mieszkańcy (5 607 osób) żyją w 18 miejscowościach (17 sołectwach) i są to głównie producenci rolni i osoby utrzymujące się z pracy w rolnictwie. W skład sieci osadniczej wchodzą jednostki: - miasto Żarów, - sołectwa: Bożanów, Buków, Gołaszyce, Imbramowice, Kalno, Kruków, Łażany, Marcinowiczki, Mikoszowa, Mielęcin, Mrowiny, Przyłęgów, Pszczyn, Pożarzysko, Siedlimowice, Wierzbna, Zastruże. Miasto Żarów powstało w połowie XIX wieku dla jego rozwoju znaczenie miała budowa linii kolejowej Wrocław Świebodzice oraz odkrycie w trakcie pozyskiwania żwiru (używanego do sypania nasypów) licznych i udokumentowanych złóż surowców mineralnych. Ich intensywna eksploatacja w II poł. XIX wieku i związana z tym budowa wielu zakładów przemysłowych, przyczyniły się do rozkwitu miasta i ukształtowania jego oblicza jako ośrodka intensywnej produkcji przetwórczej i przemysłowej. Rysunek 1. Położenie Gminy Żarów Położenie geograficzne i administracyjne Gmina Żarów położona jest na Pogórzu Sudeckim na pograniczu z Niziną Śląską, w środkowej części województwa dolnośląskiego. Gmina rozwinęła się w XIX w., dzięki odkryciu w 1843 roku złóż kaolinu i uruchomieniu w tymże roku linii kolejowej do Wrocławia i Świebodzic. W 1850 roku otwarto fabrykę wyrobów ogniotrwałych (obecnie Żaroszamot), w 1858 zakłady superfosfatów. Od 1945 roku w Polsce. Prawa miejskie Żarów uzyskał w 1954 roku. 10

11 Rysunek 2. Sołectwa w gminie Żarów mapa poglądowa. Zgodnie z podziałem kraju na regiony fizycznogeograficzne prof. Kondrackiego, obszar gminy Żarów należy sytuować w sposób następujący: Prowincja: 33 Masyw Czeski, Podprowincja: 332 Sudety z Przedgórzem Sudeckim, Makroregion: Przedgórze Sudeckie, Mezoregion: Równina Świdnicka, skłony Wzgórz Strzegomskich Zachodnie skłony Wzgórz Strzegomskich (zwane Wzgórzami Imbramowickimi) budują ciągi łagodnych pagórków o wysokościach rzędu m n.p.m. oraz szeroka, płaska dolina Strzegomki, z wysokościami rzędu m n.p.m. Część południowa gminy wchodzi w skład Równiny Świdnickiej. Charakteryzuje się terenem łagodnie pofałdowanym o wysokościach rzędu m n.p.m., z wciętą w nią doliną Bystrzycy o wysokościach około 200 m n.p.m. Do rzek Bystrzycy i Strzegomki spływają lokalne cieki i strumienie oraz rowy melioracyjne. Na obszarze Wzgórz Imbramowickich występują na powierzchni, tuż pod cienkim nadkładem skał luźnych, utwory podłoża krystalicznego jak: granity i ich metamorficzna osłona złożona z różnych odmian łupków metamorficznych i skał gabroidalnych. Natomiast obszar Równiny Świdnickiej budują grube pokrywy zwietrzelin granitowych oraz utwory osadowe: piaszczyste, żwirowe, gliny i iły wieku trzeciorzędowego i czwartorzędowego. Występujące tu łagodne pagórki zbudowane są z granitów. Administracyjnie stanowi część powiatu ziemskiego świdnickiego, leżącego w strukturach Podregionu (NTS 3) jeleniogórsko wałbrzyskiego (kwalifikuje to do różnych form wsparcia w ramach funduszy strukturalnych UE). W bezpośrednim sąsiedztwie miasta znajduje się grupa zabytkowych zamków - przy zamku w Krobielowicach znajduje się pole golfowe, w Kraskowie pole golfowe jest w stadium przygotowania. Żarów położony jest w odległości ok. 60 km od uzdrowisk śląskich, ośrodków narciarskich i ośrodków turystyki górskiej. Dodatkowymi atutami wypoczynkowymi są zlokalizowane w okolicy hodowle koni rasowych, akweny wodne do żeglowania i wędkowania oraz obiekty sportowe takie jak: korty tenisowe, baseny, kąpieliska i hale sportowe. 11

12 3.3. Warunki klimatyczne PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Gmina Żarów należy do przedgórskiego (przejściowego) regionu klimatycznego, który jest łagodny, ciepły i umiarkowanie wilgotny. Sprzyja on więc wegetacji roślin i rolnictwu. Przeważają wiatry zachodnie, północno-zachodnie zimą i południowo-zachodnie latem. Warunki solarne na całym obszarze, ze względu na płaskość terenu, nie wykazują różnic. Na obszarze pozadolinowym pierwsze przymrozki występują w październiku, a ostatnie w kwietniu, wyjątkowo w maju. Klimat regionu charakteryzuje się następującymi cechami: - średnia temperatura roczna: 8,3 C - okres zimny: tygodni, - okres wegetacyjny: 220 dni, - średnia roczna suma opadów: mm, - ilość dni pogodnych w roku: ponad 50. Gmina Żarów znajduje się pod wpływem korzystnego dla rolnictwa przedgórskiego regionu klimatycznego - łagodnego, ciepłego i umiarkowanie wilgotnego. W rozdzielających wzgórza obniżeniach wilgotność powietrza jest wyższa, co przy słabszym przewietrzaniu sprzyja zaleganiu mas inwersyjnych, a tym samym tworzeniu się mgieł i występowaniu przygruntowych przymrozków. Okres występowania przymrozków: od października do kwietnia, wyjątkowo maja. Przeważają wiatry zachodnie z bariery Sudetów, zimą północnozachodnie, latem południowo-zachodnie Ukształtowanie powierzchni, geomorfologia Obszar gminy leży na bloku przedsudeckim zbudowanym głównie ze skał metamorfiku kaczawskiego w skład którego wchodzą metamorficzne skały łupkowe oraz intruzja granitu masywu Strzegom-Sobótka. Na utworach warscyjskiego piętra tektonicznego zalegają osady pietra kenozoicznego złożone głównie ze skał trzeciorzędowych i czwartorzędowych. W obrębie piętra kenozoicznego rozpoznano na terenie gminy dwie duże jednostki tektoniczno-strukturalne: zrąb tektoniczny Strzegomia, w skład którego wchodzą głównie skały metamorficzne i granity oraz rów tektoniczny Roztoki-Mokrzeszowa w obrębie którego osadzone zostały grube kompleksy skał trzeciorzędowych i czwartorzędowych. Utwory piętra metamorficznego kaczawskiego zaliczane są wiekowo od eokamru do dolnego karbonu. Kompleks tych skał został zmetamorfizowany w czasie orogenezy warsycyskiej i zbudowana jest z nich tzw. osłona granitu strzegomskiego. W jej skład wchodzą bardzo zróżnicowane petrografnicznie łupki łyszczykowe, łupki zieleńcowe oraz skały zasadowe typu diabazów. Skały granitowe masywu Strzegom Sobótka występują w południowej części Gminy Żarów, w obrębie łagodnych pagórków ciągnących się od Łazan na północy po Gołaszyce na południowym zachodzie. Skały granitowe występujące w strefie brzeżnej intruzji charakteryzują się zróżnicowanym składem mineralnym oraz cechami teksturalnymi. W ich obrębie wydzielono odmiany granodiorytowe i tonalitowe o barwach jasnych i ciemniejszych z biotytem. W strefie brzeżnej granitu i jego osłony występują również skały żyłowe, kwarc żyłowy oraz pegmatyty. Granity te stanowią główną bazę surowcową do produkcji skał blocznych, płyt okładzinowych, elementów formowanych oraz do produkcji różnych odmian kruszyw łamanych i granulowanych dla potrzeb drogownictwa i budownictwa. Utwory trzeciorzędowe składają się z pierwotnych zwietrzelin kaolinowych, które rozinęły się na granitach i skałach osłony oraz serii osadowych złożonych z piaskowców, żwirów, iłów i glin kaolinowych oraz węgla brunatnego. Zwietrzeliny kaolinowe pierwotne o znaczeniu przemysłowym powstały głównie na wychodniach granitów i osiągają miąższość do ponad 50 m. Głównym składnikiem kaolinów pierwotnych jest minerał z grupy kaolinitu z domieszkami illitu ziarna kwarcu i podwietrzałych łyszczyków. Barwa zwietrzelin jest zmienna od białej przez szarą, zielonawą do rdzawobrunatnej co uwarunkowane jest zawartością w niej utlenionych związków żelaza. Największą wartość mają zwietrzeliny barwy białej i szarej, które stanowią główną bazę surowcową w obrębie złóż. 12

13 Osady rzeczne występują głównie w dolinach rzek i potoków budując systemy tarasowe. Wykazują się tam też lepszym wysortowaniem i czystością osadów, co pozwoliło udokumentować dla potrzeb budownictwa złoża piasków w Wierzbnie" i Śmiałowicach". Na obszarze Gminy Żarów udokumentowano i zarejestrowano liczne złoża surowców skalnych i energetycznych. Prowadzona tu była też w różnych okresach czasu eksploatacja na skalę lokalną, głównie dla budownictwa i drogownictwa, kruszywa naturalnego oraz surowca kaolinowego. Generalnie na terenie gminy można wydzielić cztery podstawowe grupy surowcowe: surowce energetyczne - węgiel brunatny, kamienie budowlane i drogowe - głównie granity oraz skały metamorficzne, surowce kaolinowe - ogniotrwałe oraz ceramiczne i papiernicze jak i związany z nimi kwarco-skaleń, kruszywo naturalne - piaski, piaski ze żwirem i tzw. pospółka. Z surowców energetycznych na obszarze gminy występują tylko węgle brunatne. Udokumentowano tu tylko jedno złoże samodzielne w Siedlimowicach o zasobach około 2 mln ton oraz jako surowiec towarzyszący na dwóch złożach surowca kaolinowego Antoni" w Kalnie i Andrzej" w Żarowie. Są to złoża o małych zasobach, płytko zalegające i o niewielkiej miąższości z surowcem energetycznym nisko kalorycznym - pozanormatywnym. Cienkie pokłady węgla brunatnego występują w północnej części gminy w okolicy Zastruża. Jest to obszar nieperspektywiczny surowcowo ze względu na niskiej jakości surowce i ochronę gleb. W obrębie surowców kamienia budowlanego i drogowego na terenie gminy Żarów wydzielić można dwie zasadnicze grupy: granity, skały metamorficzne, głównie różne odmiany łupków łyszczykowych i zieleńcowych oraz diabazów. Granity rozpoznano w strefie kontaktowej z osłoną metamorficzną od Łazan na północy przez Morwiny koło Żarowa, Pożarzysko i Siedlimowice po Gołaszyce na granicy z gminą Marcinowice. Jedynie złoże Morwiny" stanowi większy masyw skalny o zasobach rzędu 3,7 mln ton porośnięty lasem. W nadkładzie granitów wstępnie rozpoznano surowiec skaleniowy o zasobach 5,5 mln ton. Największe zasoby surowca ogniotrwałego udokumentowano na złożu Andrzej" w Żarowie i w złożu Żarów. Część glin kaolinitowych ze złóż Antoni" w Kalnie, w Śmiałowicach" i Gołaszycach" również nadaje się dla potrzeb materiałów ogniotrwałych. Ich selektywne wydobycie może nastąpić przy eksploatacji kopaliny podstawowej tj. kaolinów ceramicznych i papierniczych. Na terenie gminy Żarów występują kaoliny pierwotne, które po przeróbce uszlachetniającej nadają się do produkcji mas porcelanowych i porcelitowych oraz jako wypełniacze do papieru. Są to złoża Antoni" w Kalnie oraz Śmiałowice" koło Gołaszyc. Na złożu Andrzej" w Żarowie występują też surowce ceramiczne określane jako kwarco-skaleń, którego zasoby zostały udokumentowane jako kopalina towarzysząca. Podobny surowiec rozpoznano w nadkładzie złoża granitu Morwiny". W okolicy Pożarzyska występuje żyła kwarcu, który może być też wykorzystany do produkcji mączek kwarcowych dla przemysłu porcelanowego jak i materiałów ogniotrwałych. Na obszarze gminy udokumentowano dwa złoża kruszyw naturalnych - Wierzbno" oraz Śmiałowice" w nadkładzie surowca kaolinowego. Są to złoża niezagospodarowane ze względu na zaleganie ich na obszarach gleb o wysokiej bonitacji, w strefie przyległej do doliny Bystrzycy oraz w sąsiedztwie ujęcia wody dla Żarowa [5] Analiza zagospodarowania przestrzennego gminy Żarów Struktura zagospodarowania przestrzennego Strukturę przestrzenną Gminy Żarów charakteryzują: stosunkowo duże obszary użytków czysto rolnych, średni stopień zalesienia, równomiernie rozmieszczona sieć osadnicza, obecność podstrefy WSSE, obecność złóż zasobów naturalnych. 13

14 Gmina Żarów jest gminą przemysłowo - rolniczą. Jest to wynikiem korzystnego położenia oraz korzystnych warunków glebowych i klimatycznych. Inne funkcje gminy to: - funkcja mieszkaniowa nie w pełni zaspokajająca potrzeby mieszkańców z uwagi na starą, często wyeksploatowaną, substancję mieszkaniową; - funkcja produkcyjna związana głównie z eksploatacją lokalnych surowców oraz niewielkie warsztaty rzemieślnicze i produkcyjne; - funkcja usługowa związana z obsługą mieszkańców gminy (oświata, handel, administracja, gastronomia, rzemiosło usługowe, kultura i wypoczynek); obiekty usługowe są zlokalizowane głównie w Żarowie. Obszary zabudowane i zagospodarowane skupiają się w Żarowie oraz pozostałych wsiach gminy. W gminie przeważają grunty należące do osób fizycznych oraz do Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Pozostałe tereny znajdują się w administracji Państwowych Gospodarstw Leśnych, są własnością Skarbu Państwa w zarządzie lub administracji innych podmiotów lub są własnością komunalną. Wiodące funkcje jednostek osadniczych wynikają z: - ich położenia, - uwarunkowań przyrodniczo-kulturowych, - historycznie ukształtowanych tradycjach. W strukturze funkcjonalno przestrzennej gminy można wyodrębnić trzy strefy: > strefa o funkcji przemysłowej - miasto Żarów, > strefa o funkcji wydobywczej - dotycząca obszarów występowania surowców naturalnych jak i ich eksploatacji - okolice wsi Bożanów, Kalno, Wierzbna, Gołaszyce, Pożarzysko, Mrowiny, > strefa o funkcji rolniczej - pozostała część gminy, na której znajdują się kompleksy urodzajnych gleb - są to okolice wsi Przyłęgów, Mikoszowa, Mielęcin, Zastruże, Łażany, Pyszczyn, Marcinowiczki, Tarnawa, Buków, Imbramowice. Kolejnym ważnym czynnikiem determinującym warunki i kierunki przekształceń jest sposób zagospodarowania przestrzeni. W strukturze użytkowania dominują obszary rolniczego wykorzystania, stanowiące ok. 76 % powierzchni gminy. Drugą co do wielkości pozycję stanowią lasy i łącznie jest to jak należy sądzić, korzystna sytuacja dla projektowania zrównoważonego rozwoju. Gmina posiada znaczące rezerwy terenów na wykorzystanie ich dla potrzeb funkcji osadniczej, gospodarczej, turystycznej czy komunalnej. Chociaż tylko niewielka ich część jest własnością komunalną, to przez prowadzenie racjonalnej polityki zagospodarowania przestrzennego można wzmocnić szanse rozwojowe społeczności zgodne ze strategicznymi kierunkami przekształceń. W strukturze gruntów ornych przeważają te o wysokiej klasie bonitacji (chronione przed zmianą użytkowania), stwarzające możliwości intensyfikacji, specjalizacji produkcji rolniczej w kierunku upraw zbożowych, uprawy warzyw i sadownictwa. Równie korzystnie przedstawia się struktura użytków zielonych. Lasy zajmują blisko 1000 ha, tj. 11,2% powierzchni gminy. Dominuje tu drzewostan mieszany i liściasty, z przewagą dębu, buka, brzozy i świerku. Zaprezentowane powyżej informacje wskazują na istnienie na terenie gminy sprzyjających warunków dla prowadzenia działalności w sektorze rolnym. Istniejący potencjał, przy zaistnieniu korzystnych warunków ekonomicznych pozwala upatrywać w nim znaczącego źródła szans życiowych mieszkańców. Tabela 1. Bilans terenów gminy: Lp. Powierzchnia Tereny istniejące Tereny planowane 1. Tereny pod budownictwo mieszkalne Tereny pod przemysł Tereny parków Tereny lasów Powierzchnia wód otwartych Pozostałe Tereny użytkowane rolniczo łącznie, w tym: Grunty orne Użytki zielone

15 Formy użytkowania terenów W strukturze użytkowania gruntów gminnych dominują użytki rolne. Użytkowanie gruntów gminy Żarów według granic administracyjnych wynosiło - powierzchnia ogółem ha, w tym: - użytki rolne ha: o grunty orne ha, o sady - 23 ha, o łąki ha, o pastwiska ha, - lasy i grunty leśne ha, - pozostałe grunty i nieużytki ha. Cechą zdecydowanie niekorzystną jest zbyt mały areał większości indywidualnych gospodarstw rolnych. Utrzymanie rolnictwa na obszarze gminy oraz zwiększenie dochodowości gospodarstw rolnych w powiązaniu z przetwórstwem i rynkiem regionalnym wymaga wzmocnienia w polu strategicznym Rolnictwo i przetwórstwo następujących procesów: uporządkowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej poprzez koncentrację gruntów rolnych, ochrony gruntów rolnych i leśnych, zalesienia nieprzydatnych użytków rolnych; wzrostu liczby dużych gospodarstw rolnych, rozwoju gospodarstw rolnych nastawionych na działy specjalne produkcji rolnej (ogrodnictwo, warzywnictwo i hodowla ryb); rozwoju i modernizacji bazy przetwórczej w powiązaniu z regionalnym rynkiem zbytu; rozwoju specjalistycznych usług dla gospodarstw rolnych oraz zwiększenia specjalistycznych szkoleń dla rolników. Struktura powierzchni ze względu na klasę gruntów. Tabela 2. Struktura gruntów ornych w gminie. Grunty orne Powierzchnia w [ha] Bardzo dobre klasa I i II 314 Dobre klasa III Średnie klasa IV Słabe klasa V i VI 209 Tabela 3. Struktura użytków zielonych w gminie. Użytki zielone Powierzchnia w [ha] Grunty bardzo dobre klasa I, II 105 Grunty dobre klasa III 516 Grunty średnie klasa IV 218 Grunty słabe klasa V, VI Zabytki Dolny Śląsk pod względem administracyjno terytorialnym należy do najstarszych i najtrwalszych struktur przestrzennych Polski. Region ten można zaliczyć do najzasobniejszych w obiekty dziedzictwa kulturowego w Polsce. Na terenie gminy Żarów znajdują się ruchomości oraz nieruchomości objęte ochroną prawną na podstawie przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Najcenniejsze nieruchomości posiadają wpis do rejestru zabytków prowadzony przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Ochroną prawną objęte są również tereny ochrony konserwatorskiej określone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego Gminy Żarów. Miasto Żarów jak również teren gminy nie został dokładnie zbadany archeologicznie. Wiadomości o pradziejach tych ziem pochodzą z przypadkowych odkryć dokonanych głównie podczas prowadzenia prac wydobywczych w istniejących okolicznych kopalniach. Pierwszymi wzmiankami źródłowymi potwierdzającymi istnienie wsi są dwa dokumenty z 1308 roku, powstałe w trakcie sporu między proboszczem Wierzbnej i kanonikiem wrocławskim. 15

16 Pierwszymi znanymi właścicielami Żarowa w okresie nowożytnym byli Zygmunt von Mühlheim z Łażan i jego syn, także Zygmunt, którzy wymienieni są w wykazie zobowiązań szlachty w 1550 r. Przełomowe znaczenie dla rozwoju Żarowa miała zakończona w 1843 r. budowa linii kolejowej Wrocław - Świebodzice oraz odkrycie w trakcie pozyskiwania żwiru (używanego do sypania nasypów), złóż glinu i węgla brunatnego. W drugiej połowie XIX w. nastąpił dynamiczny wzrost liczby mieszkańców Żarowa z 864 w 1871 roku, do 3380 w 1905 roku. W okresie II wojny światowej Żarów pozostał na uboczu toczącej się wojny aż do 1945 r. Rosjanie zajęli Żarów 7 maja 1945 roku. Polska administracja przejęła miejscowość w czerwcu 1945 roku. 7 października 1954 roku, rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów, Żarów otrzymał prawa miejskie. Wyjątkowym świadectwem bogatej przeszłości historycznej terenów gminy są liczne zabytki tj. pałace wraz z zabudową gospodarczą i parkami podworskimi, domy mieszkalne, obiekty sakralne itp. będące pod ochroną konserwatorską. Buków: - kościół par. p.w. św. Stanisława, 1260, XIV, XVIII, nr rej.: 1201 z , - ogranistówka, ob. dom nr 61, 2 poł. XIX, nr rej.: 1350/WŁ z , Imbramowice - kościół par. p.w. Wniebowzięcia NMP, 1522, 2 poł. XVII, nr rej.: 1678 z (kryje m.in. gotyckie sakramentarium, renesansowe epitafium i ołtarz w stylu barokowym), Łażany - kościół fil. p.w. Bożego Ciała, pocz. XIV, 1569, nr rej.: 1682 z , - zespół pałacowy: - pałac (ruina), pocz. XVIII, nr rej.: 406 z , - park, pocz. XIX, nr rej.: 721/WŁ z , Mrowiny - zespół pałacowy: - pałac, XVII, 1870, nr rej.: 604/WŁ z , - park, 2 poł. XIX, nr rej.: 722/WŁ z , Pożarzysko - kościół fil. p.w. św. Józefa, ok. 1300, 1852, nr rej.: 204 z (podczas II wojny światowej uległ on znacznemu zniszczeniu, ale został odbudowany w latach 70. XX w.), Pyszczyn - zespół pałacowy, nr rej.: 653/WŁ z : - pałac, 1794, 1882, - park, k. XVII-XIX, nr rej.: 718/WŁ z , - teatr, ob. budynek gospodarczy, 1783, nr rej.: 146/A/03 z Siedlimowice - park, XVII, , nr rej.: 719/WŁ z , - aleja lipowa, wzdłuż drogi do Mrowin, po 1820, nr rej.: 1320/WŁ z , - aleja lipowo-dębowa, od młyna wodnego do lasu, 2 poł. XIX, nr rej.: 1321/WŁ z , Wierzbna - kościół par. p.w. Wniebowzięcia NMP, 1 poł. XIII, k. XVII, nr rej.: 1045 z (słynie głównie z bezcennego romańskiego kościoła, połączonego w późniejszym czasie z wybudowaną tu w XVIII w. świątynią), - zespół pałacowy: - pałac, 2 poł. XVIII, k. XIX, nr rej.: 949/WŁ z , - park, 2 poł. XVII, XIX, nr rej.: 716/WŁ z , - ogrodzenie (mur) z bramą, 2 poł. XVII, nr rej.: j.w., - folwark (teren), 1870, nr rej.: 22/A/00 z , Zastruże - kościół fil. p.w. Wniebowzięcia NMP, k. XVIII, nr rej.: A/1061 z , - park, XVIII, po 1820, nr rej.: 760/WŁ z , Żarów - park miejski, 1860, nr rej.: 1240/WŁ z , - budynek administracyjno-mieszkalny, nr rej.: j.w. - grota (z rudy darniowej), nr rej.: j.w., 16

17 - aleja dębowa przy stadionie, poł. XIX, nr rej.: 1322/WŁ z , - aleja lipowa, wzdłuż szosy do Łążan, po 1830, nr rej.: 1316/WŁ z Sytuacja demograficzna Według danych pozyskanych z Urzędu Miejskiego liczba mieszkańców w Gminie Żarów na koniec 2009 r. wynosiła osób, z tego w mieście osób tj. 55,6% a na terenach wiejskich osoby tj. 44,4%. W porównaniu z 2005 r. nastąpił wzrost liczby mieszkańców ogółem o ok. 0,42%. Liczba mieszkańców w mieście (w analizowanych latach) zwiększyła się o 22 osoby, a na terenach wiejskich o 31 osób. Obserwuje się migracje ludności z terenu miasta na tereny wiejskie. Szacuje się, że w najbliższych latach będzie następował nieznaczny wzrost liczby ludności. Tabela 4. Liczba ludności w Gminie Żarów. Liczba ludności w roku: Szacunkowo Miasto Sołectwa RAZEM Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych pozyskanych z ewidencji ludności z Urzędu Miejskiego 3.7. Sytuacja gospodarcza Istniejące położenie, ukształtowanie i zagospodarowanie gminy wskazują na złożoność charakteru i funkcji gminy. Ostatnie lata, mimo pogarszającej się sytuacji makroekonomicznej przyniosły rozwój sfery przemysłowej, rzemiosła, usług i handlu. Wzrosła zarówno liczba funkcjonujących podmiotów, jak i różnorodność oferowanych przez nie usług i produktów, ponadto rośnie liczba osób podejmujących prace wymagające wyższych kwalifikacji. Głównym sektorem gospodarki gminy Żarów jest sektor produkcji przemysłowej. Znajduje w nim zatrudnienie ponad połowa pracujących mieszkańców gminy. Produkcja przemysłowa w gminie jest skoncentrowana w kilku dominujących przedsiębiorstwach. Najbardziej dynamicznie rozwijającymi się pod względem tworzenia nowych firm rodzajami usług w ostatnich latach jest handel, usługi budowlane, obsługa nieruchomości i transport. Gmina dużym wysiłkiem przygotowała dla inwestorów miejską strefę inwestycyjną o powierzchni ok. 100 ha, która stała się podstrefą dla WSSE Invest Park. Podstrefa Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej INVEST-PARK o ogólnej powierzchni około 100 hektarów znajduje się na obrzeżach miasta Żarów, w bezpośrednim sąsiedztwie istniejących zakładów przemysłowych, nowoczesnej oczyszczalni ścieków i miejskiego wysypiska odpadów komunalnych. Zgodnie z obowiązującym planem zagospodarowania przestrzennego miasta teren podstrefy jest przeznaczony na prowadzenie działalności produkcyjnej i usługowej. Staraniem gminy podstrefa wyposażona jest w odpowiednią infrastrukturę niezbędną dla przyszłych inwestorów, na którą składają się połączenie drogowe (w przyszłości uzupełni je planowana obwodnica miasta), linia energetyczna dużej mocy z własnym transformatorem (20 kv/630 V), kanalizacja, wodociąg, sieć gazowa (2 atm./6 atm.) oraz linia telefoniczna. W pobliżu podstrefy znajduje się też bocznica kolejowa. Podstrefa Żarów położona jest w odległości: - 17 km od autostrady A4, - 50 km od przejścia granicznego w Golińsku, - 90 km od przejścia granicznego w Jakuszycach oraz w Kudowie Zdroju, km od przejścia granicznego w Zgorzelcu, - 50 od Międzynarodowego Portu Lotniczego we Wrocławiu Przedsiębiorcy inwestujący na proponowanych terenach należących do WSSE mają możliwość uzyskania zwolnienia z podatku od nieruchomości. 17

18 W żarowskiej podstrefie zlokalizowanych jest dziesięć podmiotów gospodarczych: - AKS Precision Ball Polska Sp. z o.o. - YAGI Poland Factory Sp. z o.o. - FRANC-TEXTIL Sp. z o.o. - Daicel Safety Systems Europe Sp. z o. o - Electrolux Poland Sp. z o. o. - Bridgestone Diversified Products Poland Sp. z o. o. - T&P Polska Sp. z o. o - Steel`s Poland Sp. z o.o. - Colorobia Polska Sp. z o.o. - Proton Finishing Poland Sp. z o.o. Sukcesywnie, w miarę generowania zasobów finansowych, prowadzi się prace w obrębie strefy, związane z rozszerzaniem istniejącej już infrastruktury, np. dróg, dla potrzeb przyszłych inwestycji. Tabela 5. Podział podmiotów gospodarki narodowej w 2008 roku. w sektorze publicznym: Miasto Tereny wiejskie - podmioty gospodarki narodowej ogółem państwowe i samorządowe jednostki prawa 16 6 budżetowego ogółem - spółki handlowe 4 0 w sektorze prywatnym: Miasto Tereny wiejskie - podmioty gospodarki narodowej ogółem osoby fizyczne spółki prawa handlowego spółki z udziałem kapitału zagranicznego spółdzielnie stowarzyszenia i organizacje społeczne, fundacje 21 9 Źródło r. Równolegle obok działalności przemysłowej funkcjonuje również działalność usługowa prowadzona prze firmy zajmujące się handlem hurtowym i detalicznym, usługami dla ludności, doradztwem, usługami bankowymi, telekomunikacją, transportem, oświatą. Tabela 6. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w latach Liczba zarejestrowanych Miasto Tereny wiejskie Lp. Rok podmiotów gospodarczych ogółem Sektor publiczny Sektor prywatny Sektor publiczny Sektor prywatny Źródło: W sektorze publicznym w 2008 roku zarejestrowano: 89 podmiotów (8,5%), natomiast w sektorze prywatnym 959 (91,5%). Miasto jest znane z produkcji materiałów ogniotrwałych i termoizolacyjnych. Ulokowały się tutaj również firmy z branży budowlanej i motoryzacyjnej. Powstanie strefy ekonomicznej (2001 rok) zmieniło całokształt działań inwestycyjno-ofertowych i spowodowało dynamiczny rozwój Gminy Żarów. Od momentu pojawienia się pierwszych inwestorów w strefie konieczne były zmiany mające na celu elastyczne podejście do tematu rozwoju całej gminy. Opracowano nowy Plan Rozwoju Lokalnego oraz Wieloletni Plan Inwestycyjny. 18

19 Obecnie oferta inwestycyjna Gminy Żarów obejmuje tereny pod budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne oraz wielorodzinne. Dzięki rozwojowi podstrefy ekonomicznej oraz związanym z tym faktem napływem do Żarowa nowych mieszkańców i inwestorów oferta inwestycyjna skierowana jest także na rozwój sfery usługowej, hotelarsko-gastronomicznej, rekreacyjno-wypoczynkowej oraz sportowej. Oferowane zachęty dla przyszłych inwestorów to pomoc publiczna, na którą składają się: - wszelkie formy ulg oferowane przez Wałbrzyska Specjalna Strefę Ekonomiczną, - ulgi w podatku od nieruchomości, - program pomocy regionalnej na wspieranie nowych inwestycji lub tworzenie nowych miejsc pracy związanych z nową inwestycją, - programy finansujące aktywizację bezrobotnych jeżeli firma wykaże taką chęć wówczas Powiatowy Urząd Pracy dostosowuje szkolenia osób bezrobotnych do potrzeb pracodawcy - pomoc Gminy Żarów w szkoleniu pracowników i tworzeniu miejsc pracy - szybka ścieżka administracyjna wszelka niezbędna pomoc Gminy w realizowanym przedsięwzięciu: pozwolenia budowlane, procedury celne, uwarunkowania prawne, inne. Rysunek 3. Mapa podstrefy Żarów WSSE Rolnictwo Warunki agroklimatyczne dla rolnictwa są korzystne, klimat województwa dolnośląskiego a tym samym gminy Żarów odznacza się ciepłym latem, stosunkowo łagodną i krótką zimą, wczesną wiosną i długą łagodną jesienią, co sprzyja produkcji roślinnej. Gmina Żarów charakteryzuje się dobrymi warunkami dla produkcji rolniczej. Przeważają tu gleby kompleksu pszennego dobrego III i IV klasy bonitacyjnej. Rolnictwo charakteryzuje duża liczba jednostek zróżnicowanych pod względem wielkości gospodarstw, jak i kierunku i poziomu produkcji, co powoduje złożoność i zmienność sytuacji ekonomicznej w gospodarstwach rolnych. Ogółem na terenie gminy funkcjonuje (wg Powszechnego Spisu Rolnego 2002) 771 gospodarstw rolnych, z tego 770 to gospodarstwa indywidualne. Pod względem areału najwięcej gospodarstw znajduje się w grupie do 1 ha włącznie - 354, co stanowi ok. 55 % ogółu gospodarstw. Gospodarstw powyżej 10.0 ha istnieje co stanowi 9,3 % ogółu gospodarstw indywidualnych. 19

20 Taka struktura wskazuje na znaczne rozdrobnienie gospodarstw rolnych. Funkcjonują jednocześnie 4 gospodarstwa od 50 do 100ha oraz 4 o powierzchni powyżej 100 ha. Na terenie Gminy dominują gleby brunatne właściwe i bielicowe wytworzone na lessach, pyłach ilastych i iłach. Obok nich występują mady i czarne ziemie właściwe (dolina Bystrzycy), a sporadycznie gleby szkieletowe powstałe z glin na skale metamorficznej. Do klasy bonitacyjnej III A zalicza się ponad 70% areału. Do klasy II 5,5%, reszta to klasy IV i V. Za wyjątkiem najsłabszych, gleby z okolic Żarowa zaliczane są do kompleksów pszenicznych dobrych i bardzo dobrych. Jakość gleb uzależniona jest od ukształtowania terenu najgorsze są na mocniej nachylonych stokach. Strukturę zasiewów przedstawia tabela poniżej: Tabela 7. Struktura zasiewów w gminie. Lp. Rodzaj Powierzchnia [ha] 1. pszenica ozima 2 989,45 2. rzepak ozimy 537,28 3. kukurydza na ziarno 527,15 4. jęczmień jary 334,97 5. buraki cukrowe 309,84 6. pszenica jara 242,75 7. ziemniaki 209,64 8. jęczmień ozimy 76,78 9. kukurydza na zielonkę 59, rzepak jary 41, mieszanki zbożowe jare 32, warzywa gruntowe 32, owies 30, żyto 21, pszenżyto ozime 21, okopowe pastewne 4, strączkowe jadalne 3, mieszanki zbożowe ozime 3, pszenżyto jare 2, truskawki 0,69 Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002 Areał uprawny poszczególnych wsi cechuje się wysokimi wartościami rolniczymi. Zajmuje on grunty o wysokich klasach bonitacyjnych i sprzyjającej produkcji rolniczej konfiguracji terenu. Powszechnie uprawia się tu pszenicę, buraki cukrowe, kukurydzę, jęczmień a na słabszych ziemiach ziemniaki. W ich obrębie lub przy działkach siedliskowych uprawiane są warzywa oraz obserwowane są liczne sady z drzewami wiśni, jabłoni, grusz, śliw, czereśni, orzechów włoskich i brzoskwiń. Produkcja zwierzęca w gminie, to głównie trzoda chlewna, w mniejszych rozmiarach bydło. Na terenie Gminy Żarów liczba zwierząt gospodarskich przedstawia się następująco: - bydło 906 szt., - krowy 397 szt., - trzoda chlewna szt., - kury szt., - kury nioski szt Infrastruktura techniczno - inżynieryjna Zaopatrzenie gminy Żarów w energię cieplną. W Gminie Żarów, podobnie jak w całym kraju, głównym nośnikiem energii są paliwa stałe, a w zasadzie węgiel kamienny. W gminie znajduje się kilkanaście dużych kotłowni: zakładowych i zawodowych (tzn. produkujących ciepło na potrzeby ogrzewania budynków mieszkalnych 20

21 i użyteczności publicznej), głównie na terenie Żarowa. Łączna moc cieplna zainstalowana obiektów zgodnie z pozwoleniami na emisję zanieczyszczeń do powietrza wynosi około 22 MW (dane te uwzględniają również emisję z dużych źródeł technologicznych). Osobnego rozpatrzenia wymagają indywidualne źródła ciepła ogrzewające pojedyncze budynki lub niewielkie ich grupy czyli tzw. źródła niskiej emisji. W gminie praktycznie nie istnieją systemy sieci ciepłowniczych. Wyjątkiem jest tutaj osiedle Piastów, które posiada centralne źródło ciepła i dość rozwiniętą sieć ciepłowniczą administrowaną przez Dolnośląski Zakład Termoenergetyczny S.A. Na pozostałym terenie gminy system zaopatrzenia w ciepło opiera się głównie na indywidualnych źródłach ciepła tj. kotłowniach lokalnych, indywidualnych oraz źródłach ciepła w gospodarstwach domowych. O ile w Żarowie stosunkowo rozwinięta jest sieć gazowa, która daje możliwość wyboru nośnika energii, o tyle na pozostałym obszarze gminy, w małych miejscowościach i we wsiach, gdzie nie ma dostępu do sieci gazowej, jedyną alternatywą dla węgla może być olej opałowy oraz biopaliwa (słoma, drewno itp.). Biorąc jednak pod uwagę koszty związane z instalacją i eksploatacją urządzeń tego typu można uznać, że ich udział w produkcji ciepła w indywidualnych źródłach ciepła położonych w małych miejscowościach i wsiach jest raczej znikomy. Sieć gazowa znajduje się praktycznie jedynie na terenie Żarowa, gdzie znajduje się około 99% odbiorców. Tu część indywidualnych źródeł ciepła pracuje w oparciu o gaz ziemny. Większość, ze względów ekonomicznych (węgiel jest znacznie tańszy niż gaz ziemny) i technicznych (nie ma np. możliwości zasilania pieców kaflowych gazem), jest jednak opalana węglem. W pozostałych miejscowościach i wsiach większość indywidualnych źródeł ciepła jest opalanych węglem. Szacunkowo można przyjąć, że jest ich około 90%. W miastach odsetek ten mieści się w przedziale 70-80%. Indywidualne paleniska węglowe o niewielkich mocach charakteryzują się małą sprawnością cieplną, a dalekie od idealnych warunki spalania skutkują nadmierną emisją zanieczyszczeń do powietrza. Dodatkowo niewielka wysokość emitorów współpracujących z tego typu obiektami utrudnia prawidłowe rozprzestrzenianie emitowanych zanieczyszczeń. Wszystko to prowadzi do znaczącego pogarszania się jakości powietrza w strefach występowania indywidualnych palenisk węglowych, które często znajdują się w gęsto zaludnionych centrach miast. Sumaryczna długość sieci cieplnych w gminie: 1,3 km, Liczba systemów cieplnych w gminie: 1 Moc cieplna kotłowni systemu ciepłowniczego: 7,6 MW Liczba gospodarstw domowych objętych siecią cieplną: 730. Gaz płynny LPG i propan wykorzystywany jest w celach grzewczych w nieznacznym stopniu. Ogrzewanie elektryczne stosowane jest sporadycznie ze względu na wysokie koszty eksploatacyjne. Duże rozproszenie zabudowy na terenach o największym współczynniku zaludnienia powoduje, że wprowadzenie scentralizowanej gospodarki cieplnej (nawet tylko na niektórych terenach gminy) staje się nieopłacalne dla potencjalnego producenta energii. W kotłowniach lokalnych zasilających pojedyncze budynki mieszkalne zasadniczo spalany jest węgiel o bardzo dobrych parametrach, sortymentu orzech I lub II (wartość opałowa 30 MJ/kg, zawartość popiołu 7 8 %, zawartość siarki 0,6-0,8 %). Większość budynków mieszkalnych, gdzie stosowane są paleniska indywidualne jest natomiast opalanych tanim węglem o złych parametrach (miał węglowy muł i flot o wartości opałowej MJ/kg, zawartości popiołu do 24 %, zawartości siarki 0,8-0,9 %) i proces ten nasila się w ostatnim okresie z przyczyn ekonomicznych. Dodatkowo w paleniskach tych spalane są okresowo odpady, szczególnie w okresie grzewczym, przede wszystkim tworzyw sztucznych Charakterystyka systemu zaopatrzenia w gaz ziemny Zaopatrzenie terenu województwa dolnośląskiego w gaz ziemny wysokometanowy odbywa się z krajowego systemu przesyłowego gazociągami wysokiego ciśnienia. Województwo dolnośląskie zaopatrywane jest w gaz ziemny poprzez system gazociągów wysokiego ciśnienia. Dolnośląska Spółka Gazownictwa rozprowadza na terenie swojego działania następujące rodzaje gazu: GZ-50 (aktualne oznaczenie E), 21

22 GZ-41,5 (aktualne oznaczenie Lw), GZ-35 (aktualne oznaczenie Ls), LNG (miejscowość Świętoszów). System Dystrybucyjny Dolnośląskiej Spółki Gazownictwa współpracuje aktualnie tylko z systemem przesyłowym obsługiwanym przez Operatora Systemu Przesyłowego Gaz-System. W systemie gazu GZ-50 gaz jest dostarczany do sieci dystrybucyjnej przez 157 punktów zakupowych punktów wejścia. Łączna moc umowna zamówiona na tych punktach według stanu na wynosi m3/h. Punkty zlokalizowane są na odpięciach z gazociągów przesyłowych. Rysunek 4. Schemat przebiegu gazociągów przesyłowych w sąsiedztwie gminy Żarów. W systemie gazu GZ-41,5 gaz jest dostarczany do sieci dystrybucyjnej przez 53 punkty zakupowe punkty wejścia. Łączna moc umowna zamówiona na tych punktach według stanu na wynosi m3/h. Punkty zlokalizowane są na odpięciach z gazociągów przesyłowych. W systemie gazu GZ-35 gaz jest dostarczany do sieci dystrybucyjnej przez 3 punkty zakupowe punkty wejścia. Łączna moc umowna zamówiona na tych punktach według stanu na wynosi 715 m3/h. Punkty zlokalizowane są na odpięciach z gazociągów przesyłowych. Dolnośląska Spółka Gazownictwa nie posiada punktów dostaw bezpośrednich z gazociągów kopalnianych. Sieć dystrybucyjna niskiego i średniego ciśnienia oraz stacje gazowe II 0 podlegają Zakładowi Gazowniczemu we Wrocławiu. Sieć gazowa stymulująca rozwój w mieście (jest tylko w mieście i we wsi Mrowiny) przedstawia stan techniczny ogólny dostateczny i wymaga niewielkich prac remontowo - modernizacyjnych. Miejską sieć przebudowywano sukcesywnie od 1975 roku. Wymieniono wtedy istniejącą sieć na nową z rur stalowych. Teren osiedla domów jednorodzinnych zaopatrzono w sieć gazową z rur z polietylenu. Naprawy sieci przeprowadza się na bieżąco. Na terenie miasta nie występuje deficyt gazu. Ilość doprowadzanego gazu jest wystarczająca, przewyższa bieżące zapotrzebowanie, możliwa jest zatem zmiana zasilania istniejącej kotłowni osiedlowej, dziś opalanej miałem - na opalanie gazem. Przeszkodą w przeprowadzeniu tego przedsięwzięcia są jego wysokie koszty. 22

23 Tabela 8. Charakterystyka sieci gazowej na terenie gminy Żarów Lp. Wyszczególnienie jdn Miasto Tereny wiejskie 1. Długość czynnej sieci ogółem m Długość czynnej sieci przesyłowej m Długość czynnej sieci rozdzielczej m Czynne połączenia do budynków szt Odbiorcy gazu gosp.dom Odbiorcy ogrzewający mieszkania gosp.dom Zużycie gazu tys. m ,3 83,20 8. Zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań tys. m 3 636,8 65,3 Mieszkańcy gminy nie posiadający dostępu do gazu przewodowego obecnie korzystają z gazu płynnego w butlach Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energię elektryczną Krajowy System Elektroenergetyczny (KSE) obejmuje wszystkie źródła mocy i energii elektrycznej, które powiązane są ze sobą poprzez: - elektryczną sieć przesyłową obejmującą najwyższe napięcia 750, 400 i 220 kv, - sieć dystrybucyjną (napięcia 110, 30, 20, 15 i 6 kv), - sieci niskiego napięcia. Podstawowymi elementami każdej sieci są stacje i linie energetyczne. Operatorem sieci przesyłowej i jej właścicielem są Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA (PSE SA). Sieć dystrybucyjna i sieci niskiego napięcia podlegają w większości zakładom energetycznym. Linie elektroenergetyczne na terenie gminy. Przez teren gminy przebiegają przesyłowe linie elektroenergetyczne następujących relacji: - Świebodzice Wrocław (napięcie 220 kv), - Świebodzice Żarów (napięcie 110 kv), - Żarów Jagodnik (napięcie 110 kv) Rysunek 5. Przebieg głównych linii energetycznych na południowo zachodnich terenach Dolnego Śląska. 23

24 Głównym zadaniem linii 110 kv jest rozdział energii elektrycznej, wprowadzonej do tej sieci przez transformacje NN/110 kv w poszczególne rejony województwa oraz jej tranzyt poza jego granice. Linie 110 kv są liniami jedno oraz dwutorowymi, o przekroju przewodów roboczych mm 2. Oprócz linii elektroenergetycznych sieci przesyłowych przez teren gminy przebiegają również sieci dystrybucyjne - 20 kv, zasilające stacje transformatorowe obsługujące mieszkańców. Liczba linii sieci dystrybucyjnej i stacji transformatorowych jest wystarczająca, jednak gdyby potrzeby energetyczne przekraczały możliwości istniejącego systemu nie ma przeszkód w jego rozbudowie. Liczba stacji transformatorowych na obszarze miasta wynosi Infrastruktura transportowa. Na terenie gminy występują dwa systemy komunikacyjne: drogowy odgrywający najistotniejszą rolę w obsłudze komunikacyjnej mieszkańców gminy oraz system kolejowy - stanowiący funkcję uzupełniającą w powiązaniach komunikacyjnych gminy. Transport drogowy. Gmina Żarów posiada dobrze rozwiniętą sieć dróg, zapewniającą możliwość dojazdu do wszystkich miejscowości oraz dobre powiązania wszystkich wsi gminy z siedzibą gminy. Dla powiązań komunikacyjnych związanych z codziennymi dojazdami do pracy i szkół duże znaczenie ma sieć dróg powiatowych, łączących wsie gminy Żarów z ośrodkami ościennymi (Świdnica, Strzegom, Jaworzyna Śląska). Rysunek 6. Mapa poglądowa rozkładu dróg na terenie gminy Żarów. 24

25 Drogi gminne stanowią uzupełnienie podstawowego układu sieci dróg. Nie posiadają one jednak większego znaczenia komunikacyjnego, gdyż dostatecznie gęsta sieć dróg powiatowych zapewnia dojazd do każdej miejscowości. Zapewniają przede wszystkim powiązania pomiędzy wsiami gminy i są jednocześnie trasami transportu rolnego, ułatwiającymi dojazd do pól uprawnych mieszkańców gminy. Przez teren gminy jedynie w niewielkim fragmencie (około 1,5 km) przebiega droga krajowa nr 5. W granicach gminy Żarów nie znajdują się drogi wojewódzkie. Sieć dróg lokalnych o łącznej długości około 105 km, w tym 50 km dróg gminnych oraz 55 dróg powiatowych. Stan nawierzchni jest ogólnie zadowalający. Nie przeprowadzono badań nośności dróg. Przekroje są na chwilę obecną są wystarczające. Perspektywicznie zarysowuje się potrzeba obwodnicy Żarowa przecinającej WSSE Invest- Park w celu przerzucenia ruchu kołowego z centrum na obrzeże miasta oraz obwodnicy śródmiejskiej z wykorzystaniem terenów dawnej bocznicy kolejowej Zakładów Chemicznych. Podczas wymiany kanalizacji w całym mieście widzi się potrzebę modernizacji także dróg. System ścieżek rowerowych jest niedokończony. Ciągi dróg łączących poszczególne wsie administrowane są przez starostwo powiatowe i wymagają ciągłej modernizacji. W perspektywie nie przewiduje się znaczącego zwiększenia liczby dróg układu podstawowego. Transport kolejowy Przez teren Gminy Żarów przebiega linia kolejowa Wrocław - Jaworzyna Śląska - Wałbrzych. Obciążenia przebiegającej przez teren gminy linii kolejowej pociągami osobowymi wynosi ok: 30 przejazdów w godzinach dziennych i ok. 10 przejazdów w godzinach nocnych. Równoważny poziom hałasu kolejowego obliczony wg wzoru: LAeqT = 10 lg (n/t 10 0,1 LAE ) [db] gdzie: T - czas, dla którego wyznaczany jest równoważny poziom hałasu, n - liczba pojazdów, LAE - ekspozycyjny poziom dźwięku. przedstawia się następująco: w godzinach dziennych- ok. 62 db, w godzinach nocnych - ok. 58 db, Z przeprowadzonych obliczeń wynika, że hałas generowany przez przejeżdżające pociągi na trasie w obrębie gminy Żarów nie powinien być ponadnormatywny, jednak rzeczywisty poziom hałasu może być stwierdzony poprzez pomiary. Rysunek 7. Schemat przebiegu linii kolejowych w Gminie Żarów. 25

26 Zaopatrzenie w wodę Gmina Żarów jest zwodociągowana w około 95,8 %, w tym miasto Żarów 98,3 %, tereny wiejskie 92,5 %. Na terenie gminy znajdują się bogate złoża wody pitnej w postaci wód głębinowych w okolicach Wierzbnej o dobrych parametrach fizyko - chemicznych. Woda wodociągowa pobierana jest z ujęć wody podziemnej (przede wszystkim z utworów trzeciorzędowych ale również czwartorzędowych, karbońsko-permskich i innych) oraz zbiorników powierzchniowych. Ponadto w miejscowościach nie objętych systemem wodociągów woda pobierana jest ze studni. System wodociągowy gminy oparty jest na ujęciach głębinowych zlokalizowanych we wsi Wierzbna. Łącznie na terenie gminy znajdują się cztery ujęcia o łącznej wydajności ok. 150 m 3 /dobę oraz dwa ujęcia awaryjne o wydajności 60 m 3 /dobę. Ponadto na terenie gminy znajduje się zbiornik wody pitnej o pojemności 800 m 3. Istniejąca sieć wodociągowa zapewnia dostarczanie wody do 18 miejscowości gminy. Wyjątek stanowi miejscowość Marcinowiczki. Obecny stan sieci jest zły, w zdecydowanej większości jest to sieć stara, wyjątek stanowi osiedle Piastów" i zabudowania jednorodzinne w okolicach ul. Rybackiej w Żarowie. Ujęcia we wsi Wierzbna administrowane są przez Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Żarowie, pobór wody odbywa się na podstawie pozwolenia wodno prawnego, wydanego r. przez Starostwo Powiatowe w Świdnicy. W obrębie komunalnych ujęć wody przeznaczonej do spożycia w Wierzbnie funkcjonują obecnie 4 studnie głębinowe, dla ujęć ustanowione są w pozwoleniu wodno prawnym stosowne strefy ochronne. Woda z ujęcia we wsi Wierzbna pompowana jest do stacji uzdatniania wody we wsi Kalno. W tabeli poniżej przedstawiono dane dotyczące długości istniejących w Gminie Żarów sieci wodociągowych: Tabela 9. Charakterystyka zaopatrzenia w wodę w Gminie Żarów Wyszczególnienie: Miasto i tereny Tereny Miasto wiejskie wiejskie Woda pobrana z ujęć razem (tys. m 3 /rok) 539,5 322,5 246,0 Woda pobrana na cele technologiczne (tys. m 3 /rok) 43,3 0 45,1 Straty wody (tys. m 3 /rok) 27,2 0 31,0 Sprzedaż hurtowa wody (tys. m 3 /rok) 19,2 0 18,6 Woda dostarczona (zużycie wody) razem (tys. 469,0 322,5 151,3 m 3 /rok) z tego: gospodarstwom domowym (tys. m 3 /rok) 414,3 233,5 151,3 na cele produkcyjne (tys. m 3 /rok) 54,7 89,0 0 na pozostałe cele (tys. m 3 /rok) Dobowa zdolność produkcyjna czynnych urządzeń razem (w m 3 /d) ujęć wody uzdatniania całego wodociągu Wodociągi: Długość czynnej sieci magistralowej (km) 39,3 41,9 41,9 Długość połączeń wodociągowych (km) 21,1 24,7 24,7 Długość sieci rozdzielczej (km) 56,0 27,2 33,6 Długość połączeń (km) 9,7 14,0 Liczba przyłączy Sieć wodociągową modernizowano równolegle przy pracach budowlanych dotyczących kanalizacji, pomimo wcześniejszych prac istniejąca sieć wodociągowa wymaga dalszej modernizacji na określonych jej odcinkach. Urządzenia oraz przesyłowa sieć wodociągowa stanowią własność gminy oraz gminnej spółki operatorskiej - Zakład Wodociągów i Kanalizacji sp. z o.o. 26

27 Odprowadzenie ścieków Stan istniejący Kanalizacją na terenie gminy objęty jest jedynie Żarów i to częściowo. Istniejący system w znacznej części stanowi kanalizacja ogólnospławna, wyjątek stanowi osiedle Piastów, gdzie występuje kanalizacja rozdzielcza. Wg danych na koniec 2008 roku z kanalizacji korzystało około 83,9 % mieszkańców Żarowa. W zamieszczonej tabeli 9 i 10 podano dane dotyczące charakterystyki gospodarki wodno ściekowej na terenie gminy. Z zestawienia danych wynika, że występuje zdecydowana nadwyżka ilości dostarczanej wody w stosunku do odprowadzanych ścieków. Fakt ten dobitnie obrazuje opóźnienia w budowie sieci kanalizacyjnej w stosunku do zwodociągowania poszczególnych obszarów gminy. Sieć kanalizacyjna w mieście ma zróżnicowaną strukturę. W strefie południowej miasta na osiedlu domów wielorodzinnych wybudowano w latach 70 i 90 kanalizację rozdzielczą prowadzącą do dwóch osadników imhofa, a stamtąd do oczyszczalni ścieków kanalizacją ogólnospławną. Rozdzielcza kanalizacja jest też na osiedlu domów jednorodzinnych (budowa lata 90), tam też znajduje się przepompownia ścieków, potem ścieki płyną kanalizacją ogólnospławną do oczyszczalni. Kanalizacja rozdzielcza na osiedlu domów jednorodzinnych jest zdegradowana przez samych mieszkańców, którzy przyłącza kanalizacji ze ściekami bytowymi powpinali do kanalizacji deszczowej. Cała stara część miasta ma kanalizację ogólnospławną, jeszcze poniemiecką. Ze wszystkich wsi gminy ścieki dowożone są do oczyszczalni w zbiornikach asenizacyjnych. Oczyszczalnię ścieków z lat 90, po zamknięciu wielu zakładów przemysłowych, wykorzystuje się w niewielkim stopniu. Urządzenia sieci przesyłowych stanowią własność gminy i zarządzane są przez ZWiK Sp. z o.o. Zbiorcze kolektory główne oraz grupowa oczyszczalnia ścieków stanowią własność spółki Strzegomka, w której Gmina Żarów jest największym udziałowcem. W części zakładów funkcjonują separatory oraz podczyszczalnie. Otwartymi zbiorczymi ciekami wodnymi administruje Zarząd Województwa. Gminna spółka wodna zarządzając poza miejską siecią odbioru wód deszczowych prowadzi roboty utrzymaniowe w melioracji szczegółowej. Stwierdza się konieczność wymiany sieci kanalizacji ogólnospławnej na rozdzielczą i gruntowną modernizację sieci wodociągowej w mieście. Stan techniczny sieci jest niezadowalający. Ścieki siecią kanalizacyjną odprowadzane są do jednej komunalnej oczyszczalni. Ścieki przemysłowe przed wprowadzeniem do systemu kanalizacji lub bezpośrednio do odbiornika częstokroć wymagają podczyszczenia, co realizowane jest w zakładowych oczyszczalniach ścieków. Trzecią grupę stanowią oczyszczalnie przydomowe, dość powszechne w przypadku nowobudowanych obiektów, zwłaszcza jednorodzinnych. Dla gminy Żarów ilość pozwoleń wodnoprawnych na odprowadzanie ścieków jest znikoma, praktycznie poza oczyszczalnią komunalną w Żarowie wydano pozwolenia dla jednego większego budynku. Skanalizowanie całego obszaru gminy jest poważnym problemem dla społeczności lokalnej, ponieważ jej brak łączy się z degradacją środowiska naturalnego a koszty budowy (szczególnie nowych oczyszczalni ścieków) są bardzo wysokie. Na terenie Gminy Żarów funkcjonuje stosunkowo niedawno oddana oczyszczalnia ścieków komunalnych. Obecnie oczyszczalnia nie jest wykorzystywana na 100% wydajności. Na etapie projektowania obiektu zakładano podłączeni większej liczby mieszkańców, ponadto w planach kanalizacji gminy zawarto wybudowanie kilku lokalnych oczyszczalni ścieków. Ścieki poddawane procesowi oczyszczania dostarczane są do oczyszczalni głównie siecią kanalizacyjną oraz dowożone samochodami asenizacyjnymi do stacji zlewnych ze zbiorników bezodpływowych znajdujących się na posesjach nie podłączonych do systemu kanalizacji. Od stopnia rozwinięcia sieci kanalizacyjnej zależy więc w znacznej mierze ilość doprowadzanych do oczyszczalni ścieków. W wyniku bardzo słabo rozwiniętej sieci kanalizacyjnej na terenie gminy, zwłaszcza na terenach wiejskich, wiele z komunalnych oczyszczalni ścieków, również obiekt w Żarowie jest niedociążonych. Ludność wiejska w zdecydowanej większości przypadków odprowadza ścieki do zbiorników bezodpływowych umieszczonych na terenie posesji lub niestety bezpośrednio do wód lub do ziemi (np. rowami melioracyjnymi lub poprzez zbiorniki przepływowe). Na terenach wiejskich gminy planowana jest realizacja kompleksowego planu uzbrojenia terenów w systemy odprowadzania i oczyszczania ścieków. 27

28 Oczyszczalnia w Żarowie Na terenie gminy Żarów eksploatowana jest obecnie tylko jedna komunalna oczyszczalnia ścieków. Jest to mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków o przepustowości m 3 /d, przekazana do eksploatacji w 1998 roku. Oczyszczalnia wyposażona jest w system zwiększonej usuwalności związków azotu i fosforu, składa się z dwóch niezależnych symetrycznych ciągów technologicznych - bloków biologicznych, z których obecnie wykorzystywany jest tylko jeden i to w połowie. Docelowo planuje się, że będzie pełnić funkcję zbiorczej oczyszczalni dla dwóch sąsiadujących ze sobą gmin, tj. gminy Żarów i gminy Jaworzyna Śląska. Według danych szczegółowych uzyskanych w gminie Żarów planuje się aby oczyszczalnia obsługiwała około mieszkańców, w tym: - Gmina Żarów , tj. 89,3% ogólnej liczby mieszkańców, - Gmina Jaworzyna Śląska , tj. 92,8% ogólnej liczby mieszkańców. Ilość ścieków dopływających wynosi od m 3 /d w czasie pogody bezdeszczowej do m 3 /d podczas opadów. Udział dopływających ścieków przemysłowych podczas dni bezdeszczowych wynosi 3%. Zastosowana w niej nowoczesna technologia gwarantuje utylizację każdego rodzaju, nawet najbardziej agresywnych ścieków chemicznych. Występuje zagrożenie ekologiczne w postaci nie zrekultywowanych osadników Zakładów Chemicznych Na terenach wiejskich gminy nie jest uregulowana gospodarka ściekowa - planowana jest realizacja kompleksowego planu uzbrojenia terenów wiejskich w systemy odprowadzania i oczyszczania ścieków. Na terenie gminy Żarów wyodrębniono zabudowę nie objętą kanalizacją grupową. Rezygnacja z budowy kanalizacji grupowych w niektórych przysiółkach podyktowana jest rozproszonym charakterem zabudowy, a co za tym się wiąże znacznymi kosztami jednostkowymi w przeliczeniu na poszczególne gospodarstwa domowe. Na terenach tych gospodarka ściekowa opiera się na powszechnym przejściowym gromadzeniu ścieków w zbiornikach wybieralnych i wywożeniu ich do oczyszczalni ścieków, a także na pola uprawne lub nielegalne wylewiska oraz na bezpośrednim odprowadzaniu ścieków do odbiornika. Trudna do oszacowania jest ilość ścieków wywożona do punktów zlewnych lub bezpośrednio do oczyszczalni ścieków. Prawdopodobnie część tych ścieków trafia bezpośrednio do gruntu i wód, w związku z tym istnieje zagrożenie dla stanu wód podziemnych. W tej sytuacji dotkliwy jest brak infrastruktury służącej odprowadzeniu ścieków komunalnych. Tabela 10. Charakterystyka gospodarki ściekowej w Gminie Żarów Wyszczególnienie: Miasto i tereny Tereny Miasto wiejskie wiejskie Ścieki odprowadzane razem (tys. 261,3 296,3 0 m 3 /rok), w tym: z gospodarstw domowych (tys. m 3 /rok) 225,5 227,3 0 od jednostek działalności gosp. (tys. m 3 /rok) 35,8 69,0 0 Kanalizacja: Długość sieci sanitarnej w km 15,5 17,1 0 Długość połączeń w km 4,1 4,6 0 Liczba przyłączy w szt Sporadycznie spotyka się przydomowe oczyszczalnie ścieków (np. przysiółek Ostówka). Docelowym rozwiązaniem przyjętym w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Żarów jest budowa odrębnych oczyszczalni ścieków we wsiach Imbramowice, Tarnawa i Buków. Natomiast ścieki ze wsi Kalna przewiduje się odprowadzać do projektowanej oczyszczalni ścieków w Bożanowie. 28

29 System kanalizacji deszczowej Oprócz ścieków wytwarzanych przez bytowanie ludzi na terenie gminy powstają ścieki opadowe. Ten rodzaj ścieków związany jest z występowaniem zwartej zabudowy z małą ilością odsłoniętej gleby. Konieczne jest zatem zbieranie tych wód i odprowadzanie poza obręb miejscowości. Zanieczyszczenia wód ujmowanych do kanalizacji opadowej może mieć różne przyczyny: - zanieczyszczenie obejść wiejskich odchodami zwierzęcymi, resztkami pasz itp. - zanieczyszczenie ulic substancjami ropopochodnymi, - śmieci wyrzucone poza kubły, sterty śmieci usytuowanych na terenach do tego nie przygotowanych, - zanieczyszczenie dróg i ulic wynikające z ruchu samochodów i pieszych. Podstawowe zanieczyszczenia ścieków opadowych to przede wszystkim zawiesiny nieorganiczne i substancje ropopochodne. We wsiach istnieją odcinki sieci podziemnej kanalizacji deszczowej, jednakże regulacja ściekami opadowymi opiera się głównie na otwartych rowach przydrożnych. Wody z rowów są odprowadzane do cieków powierzchniowych bez wstępnego oczyszczania. 29

30 4. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU Jako założenia wyjściowe do Programu ochrony środowiska Gminy Żarów przyjęto uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, wynikające z obowiązujących aktów prawnych, programów wyższego rzędu oraz dokumentów planistycznych uwzględniających problematykę ochrony środowiska. Niezbędne było również uwzględnienie zamierzeń rozwojowych gminy zarówno w zakresie gospodarczym i przestrzennym, jak i społecznym. Uwarunkowania te, w powiązaniu z aktualnym stanem środowiska w gminie były podstawą do zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych Uwarunkowania zewnętrzne opracowania Programu Ochrony Środowiska Gminy Żarów. Zasady ochrony środowiska wymuszają zachowanie kompleksowego, a zarazem sektorowego podejścia. Gmina nie jest układem zamkniętym, a poszczególne elementy środowiska zachowują ciągłość bez względu na granice terytorialne. Z tego względu, konieczne jest przyjęcie uwarunkowań wynikających z programów, planów i strategii zewnętrznych wyższego rzędu, umożliwiających szersze spojrzenie na poszczególne dziedziny ochrony środowiska. Główne uwarunkowania zewnętrzne dla Gminy Żarów w zakresie ochrony środowiska wynikają z następujących dokumentów: - strategii trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju, Województwa Dolnośląskiego, Powiatu Świdnickiego oraz Gminy Żarów, - strategii rozwoju regionalnego kraju, - koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju i Województwa Dolnośląskiego, - polityki ekologicznej państwa wraz z programem wykonawczym, - systemu prawa ochrony środowiska w Polsce, w tym projektowanych aktów prawnych, - międzynarodowych zobowiązań Polski w zakresie ochrony środowiska, - zobowiązań Polski przyjętych w zakresie ochrony środowiska w ramach procesu akcesji do Unii Europejskiej, - programu ochrony środowiska dla Województwa Dolnośląskiego, - strategii i polityk sektorowych (zwłaszcza w zakresie energetyki, energetyki odnawialnej, rolnictwa i obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, edukacji ekologicznej, transportu, leśnictwa) Zasady realizacji programu Zasady realizacji polityki ekologicznej, cele i zadania ujęte w "Polityce Ekologicznej Państwa w latach z perspektywą do roku 2016", Programie Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata z perspektywą do 2014 roku oraz w dostosowanej do wymagań ustawy Prawo ochrony środowiska, zostały przyjęte jako podstawa niniejszego programu. W świetle priorytetów aktualnej polityki ekologicznej Państwa, planowane działania w obszarze ochrony środowiska w Polsce wpisują się w priorytety w skali Unii Europejskiej i cele 6 Wspólnotowego programu działań w zakresie środowiska naturalnego. Zgodnie z ostatnim przeglądem wspólnotowej polityki ochrony środowiska do najważniejszych wyzwań należy zaliczyć: - działania na rzecz zapewnienia realizacji zasady zrównoważonego rozwoju, - przystosowanie do zmian klimatu, - ochrona różnorodności biologicznej Polityka Ekologiczna Państwa Nadrzędnym, strategicznym celem polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno - gospodarczego. Realizacja tego celu osiągana będzie poprzez niezbędne działania organizacyjne, inwestycyjne (w tym wdrażanie postanowień Traktatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji dotyczących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najważniejszych obszarach ochrony środowiska. 30

31 W ten sposób realizacja krajowej polityki ekologicznej wpisywać się będzie w osiąganie celów tej polityki na poziomie całej Wspólnoty. Osiąganiu powyższych celów służyć będzie realizacja następujących priorytetów i zadań: 1. Kierunki działań systemowych polegające na: - uwzględnianiu zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych, - aktywizacji rynku na rzecz ochrony środowiska, - zarządzaniu środowiskowym, - udziale społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska, - rozwoju badań i postępie technicznym, - odpowiedzialności za szkody w środowisku, - uwzględnianiu aspektu ekologicznego w planowaniu przestrzennym. 2. Ochrona zasobów naturalnych polegająca na: - ochronie przyrody, - ochronie i zrównoważonym rozwoju lasów, - racjonalnym gospodarowaniu zasobami wodnymi, - ochronie powierzchni ziemi, - gospodarowaniu zasobami geologicznymi. 3. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego polegająca na działaniach w obszarach: - środowisko a zdrowie, - jakość powietrza, - ochrona wód, - gospodarka odpadami, - oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych, - substancje chemiczne w środowisku Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata z perspektywą do 2014 roku. Program nie formułuje celu generalnego i podkreśla pierwszorzędną potrzebę zachowania dobrego stanu środowiska, jako podstawowego warunku zrównoważonego i harmonijnego rozwoju. Cele perspektywiczne, nawiązują do Polityki Ekologicznej Państwa w latach z perspektywą do roku 2016 oraz do Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata z perspektywą do 2014 roku. Z uwagi na niewielki wpływ skali regionalnej na zmiany klimatu, nie formułuje się w tym zakresie celu perspektywicznego. Zagadnienia związane z przeciwdziałaniem i ograniczaniem negatywnych skutków wpływających na środowisko, zostały omówione w poniższych celach wraz z kierunkami działań. Sformułowano 4 cele perspektywiczne, o charakterze stałych dążeń, które spełniają rolę osi priorytetowych wyznaczają jednocześnie grupy celów realizacyjnych. Cele: 1 1. Włączanie aspektów ekologicznych do polityk sektorowych 2. Planowanie przestrzenne zgodne z ideą zrównoważonego rozwoju 3. Edukacja ekologiczna społeczeństwa i dostęp do informacji 4. Innowacyjność prośrodowiskowa. 1 Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata z perspektywą do 2014 roku 31

32 5. REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY ŻARÓW. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Żarów został przyjęty Uchwałą Nr XXVI/156/2004 Rady miejskiej w Żarowie z dnia 9 września 2004 r. w sprawie uchwalenia Programu Ochrony Środowiska Gminy Żarów. Przedstawione w programie działania zostały skierowane na realizacje polityki ekologicznej w takich obszarach jak: Ochrona jakości wód powierzchniowych i wód podziemnych oraz ich wykorzystanie: Gmina Żarów wykonała szereg działań związanych z budową sieci wodociągowej i kanalizacyjnej na terenie gminy: w 2005 roku: - na infrastrukturę wodociągową i sanitarną wsi wydatkowano zł, - na melioracje wodne wydatkowano 329,40 zł. - na odbudowę mostu na rzece Strzegomce we wsi Łażany - wydatkowano z tego tytułu ,52 zł. - na dobudowę pionów sanitarnych wraz z dokumentacją projektową w budynkach przy ul. Mickiewicza, Rybackiej, Armii Krajowej, Cichej, Krętej zrealizowano wydatki w kwocie ,62 zł. - na budowę sieci wodociągowych i linii elektroenergetycznej napowietrzno-kablowej - wydatkowano ,63 zł, - na budowę kanalizacji sanitarnych i deszczowych na terenie WSSE i na osiedlach domków jednorodzinnych, oświetlenia drogowego, rozwój bazy sportowo-rekreacyjnej, gazyfikację wsi Mrowiny - wydatkowano ,19 zł, - na dofinansowanie zadania inwestycyjnego pn. Budowa infrastruktury technicznej na terenie WSSE Podstrefa Żarów kanalizacja deszczowa wydatkowano ,51 zł. w 2006 roku: - na melioracje wodne wydatkowano ,77 zł, - na infrastrukturę wodociągową - wydatkowano 390,98 zł - na usuwanie skutków klęsk żywiołowych - wydatkowano ,48 zł na następujące zadania: remont po powodzi drogi na ul. Strefowej w Żarowie; remont po powodzi dróg gruntowych w miejscowościach: Buków, Siedlimowice, Pyszczyn, Kruków i Wierzbna; remont przepustów drogowych w miejscowościach: Zastruże, Buków, Łażany, Mrowiny i na odbudowę przepustu wraz z montażem klapy zwrotnej, - na dobudowę pionów sanitarnych w budynkach przy ul. Mickiewicza, Rybackiej, Armii Krajowej, Cichej wydatkowano ,06 zł., - na pokrycie wydatków związanych z gospodarką ściekową i ochroną wód - wydatkowano ,49 zł, - na przebudowę kanalizacji deszczowej przy ul. Rybackiej i ul. Wyspiańskiego w Żarowie - wydatkowano ,42 zł. - na budowę sieci wodociągowych i sieci gazowej - wydatkowano ,77 zł, - na wykup gruntów, projekt zagospodarowania terenu między ulicą Armii Krajowej i Dworcową w ramach rewitalizacji przestrzeni miejskiej, dobudowę pionów sanitarnych w budynkach przy ul. Mickiewicza, Rybackiej, A. Krajowej, Cichej - wydatkowano ,95 zł, - na budowę kanalizacji sanitarnych i deszczowych na terenie WSSE i na osiedlach domków jednorodzinnych, przykrycie rowu przydrożnego, budowę oświetlenia drogowego, gazyfikację wsi Mrowiny - wydatkowano ,34 zł, - na zakup udziałów w przedsiębiorstwie Wodno Ściekowym Spółka z o.o. w Żarowie - wydatkowano zł, - na objęcie udziałów w Spółce z o.o. Termy Żarów z przeznaczeniem na Partnerstwo Publiczno-Prywatne wydatkowano zł,. 32

33 w 2007 roku: - na zakup materiałów na wykonanie drenażu i przepustu wydatkowano 173,97 zł - na prace remontowe i konserwacyjne urządzeń melioracyjnych wydatkowano 7.122,44 zł - na transport materiałów do drenażu wydatkowano 640,50 zł - udzielono dotacji dla Miejsko- Gminnej Spółki Melioracyjnej na utrzymanie i eksploatację urządzeń melioracyjnych w kwocie ,00 zł, - na konserwację rowów i odbudowę przepustów na terenie (w tym dofinansowanie w formie dotacji celowej w kwocie zł) wydatkowano ,35 zł, w szczególności na: - na konserwację rowów na długości 1390 m na terenie Żarowa, odtworzenie rowu na długości 500 m, konserwację rowu na długości 595 m, remont przepustów o śr. 400 mm i długości 4,5 i 4 m w Krukowie, remont przepustów w Kalnie, Bożanowie i Łażanach wraz z konserwacją rowu na długości 55m.), - na sieć wodociągową na osiedlu domków przy ul. Cembrowskiego w Żarowie wydatkowano ,48 zł, - na budowę sieci wodociągowej na osiedlu domków przy ul. Jadwigi i H. Brodatego w Żarowie (aktualizacja kosztorysu inwestorskiego i przedmiaru robot oraz zakup dziennika budowy) wydatkowano 190,34 zł, - na dobudowę pionu sanitarnego do budynku przy ul. Rybackiej 35 w Żarowie wydatkowano ,39 zł, - na zakup materiałów (ruszt wpustu do utrzym. kanal. deszczowej) wydatkowano 421,23zł., - na usuwanie zatoru w kanalizacji Żarów ul. Zamkowa wydatkowano 2 383,89 zł, - na remont kanalizacji deszczowej w Łażanach wydatkowano ,00zł, - na remonty i konserwacja kanalizacji wydatkowano 1.158,17zł, - na remont kanalizacji deszczowej w Siedlimowicach z Żarowie wydatkowano 1.643,33zł, - na remont studzienek kanalizacyjnych we wsi Siedlimowice, Kruków i Mrowiny wydatkowano 549,00 zł - na zakup usług pozostałych (oczyszczanie ścieków komunalnych) wydatkowano ,85 zł., - na budowę infrastruktury technicznej na terenie WSSE podstrefa Żarów kanalizacja sanitarna wydatkowano 805,94 zł - na budowę infrastruktury technicznej na terenie WSSE podstrefa Żarów kanalizacja deszczowa wydatkowano zł, - na budowę kanalizacji sanitarnej na osiedlu domków przy ul. Cembrowskiego w Żarowie wydatkowano ,85 zł - na budowę kanalizacji sanitarnej na terenie wsi gminy Żarów (wykonanie koncepcji programowej, rozpoczęcie dokumentacji geodezyjnej) wydatkowano ,57 zł, - na budowę kanalizacji sanitarnej na osiedlu domków przy ul. Ks. Jadwigi i H. Brodatego (dziennik budowy i aktualizacja kosztorysu inwestorskiego) wydatkowano 190,34 zł, - wykonano sieć wodociągową dla wsi Marcinowiczki wydatkowano ,95 zł., Realizacja inwestycji: - na konserwację rowów i odbudowa przepustów na terenie Gminy Żarów wydatkowano ,35zł., - na sieć wodociągową na osiedlu domków przy ul. Cembrowskiego w Żarowie wydatkowano ,48zł, - na budowę sieci wodociągowej na osiedlu domków przy ul. Dworcowej w Żarowie, - na budowę sieci wodociągowej na osiedlu domków przy ul. Ks. Jadwigi i H. Brodatego w Żarowie wydatkowano 190,34zł, - na budowę infrastruktury technicznej na terenie WSSE podstrefa Żarów - kanalizacja sanitarna wydatkowano 805,94zł, - na budowę infrastruktury technicznej na terenie WSSE podstrefa Żarów - kanalizacja deszczowa wydatkowano ,00zł, - na budowę kanalizacji sanitarnej na osiedlu domków przy ul. Rybackiej w Żarowie wydatkowano 17,50zł., - na budowę kanalizacji sanitarnej na osiedlu domków przy ul. Cembrowskiego w Żarowie wydatkowano ,85zł., 33

34 - na budowę kanalizacji sanitarnej na terenie wsi gminy Żarów wydatkowano ,57zł - na budowę kanalizacji sanitarnej na osiedlu domków przy ul. Ks. Jadwigi i H. Brodatego wydatkowano 190,34zł., - na przebudowę kanalizacji deszczowej przy ul. Rybackiej i Wyspiańskiego w Żarowie wydatkowano 2 258,00zł., - na budowę sieci wodociągowej dla wsi Marcinowiczki usuwanie skutków powodzi wydatkowano ,95zł., w 2008 roku: - na konserwację rowów i odbudowę przepustów na terenie gminy Żarów wydatkowano 976zł., - na sieć wodociągową na osiedlu domków przy ul. Dworcowej wydatkowano ,74zł., - na budowę sieci wodociągowej na osiedlu domków przy ul. Ks. Jadwigi i H. Brodatego w Żarowie wydatkowano ,54zł., - na dobudowę pionu sanitarnego do budynku przy ul. Rybackiej 35 w Żarowie wydatkowano zł., - na budowę infrastruktury technicznej na terenie WSSE podstrefa Żarów - kanalizacja deszczowa wydatkowano ,11zł, - na budowę kanalizacji sanitarnej na osiedlu domków przy ul. Cembrowskiego w Żarowie wydatkowano ,68zł, - na budowę kanalizacji sanitarnej na osiedlu domków przy ul. Ks. Jadwigi i H. Brodatego wydatkowano ,70zł, - na budowę sieci wodociągowej dla wsi Marcinowiczki - usuwanie skutków powodzi wydatkowano ,58zł, - na zakup rur na odtworzenie przepustu w Krukowie wydatkowano 228,32 zł, - na zakup kręgów do montażu przepustów w Pożarzysku wydatkowano 426,80 zł, - na przykrycie rowu melioracyjnego wydatkowano zł, - na zakup kręgów do przykrycia rowu melioracyjnego wydatkowano 3.146,65 zł, - na dotację dla Miejsko Gminnej Spółki Wodnej wydatkowano zł, - na transport rur (kręgów) do przykrycia rowu melioracyjnego wydatkowano 610 zł, - na wykonanie ogrodzenia między potokiem i ulicą w Mrowinach wydatkowano 1.464zł, - na projekt remontu przepustów w miejscowościach gminnych, na konserwację rowów i odbudowę przepustów na terenie gminy Żarów oraz na zapłatę zobowiązań pozostałych na zadaniu inwestycyjnym pn. Konserwacja rowów i odbudowa przepustów na terenie gminy Żarów wydatkowano 976 zł, - na remonty kanalizacji deszczowych wydatkowano 1.903,43 zł, - na obsługę inwestycyjną usuwania skutków powodzi na drogach 3396D i 2880D - kanalizacja deszczowa wydatkowano 4.232,09 zł, - na zapłatę zobowiązań na zadaniu inwestycyjnym p.n. Budowa sieci wodociągowej dla wsi Marcinowiczki wydatkowano ,58 zł., Gospodarka odpadami Gospodarka odpadami została szczegółowo opisana w oddzielnym dokumencie Plan Gospodarki Odpadami. Ochrona powietrza atmosferycznego Wykonano: w 2005 roku: - na remonty bieżące dróg gruntowych gminnych - wydatkowano ,40 zł., - na oczyszczanie miast i wsi - wydatkowano ,15 zł, - na adaptację budynku świetlicy przy ul. A. Krajowej 60 na Salę Sportową etap II i zakup kotła grzewczego do budynku szkolnego przy ul. Ogrodowej - wydatkowano ,52 zł, 34

35 w 2006 roku: - na remonty bieżące dróg gruntowych gminnych i zakup materiałów do ich utrzymania - wydatkowano zł., - na oczyszczanie miast i wsi - wydatkowano zł, - na budowę dróg, parkingu oraz usuwanie skutków klęsk żywiołowych wydatkowano ,61 zł, w 2007 roku: - na budowę sieci gazowej w ul. Cembrowskiego w Żarowie wydatkowano ,83 zł, - na przełożenie sieci gazowej przy budynku Multifunkcjonalnego Centrum Wodnego i Rehabilitacyjnego przy ul. Piastowskiej 3 w Żarowie (dokumentacja) wydatkowano 732,00 zł, - zakup niesortu do utrzymania dróg i oleju napędowego do zagęszczarki wydatkowano ,56zł, - na remonty dróg gruntowych wydatkowano 8.119,18zł, - na zakup usług pozostałych prace ziemne ładowarką na drogach gruntowych wydatkowano 5.200,00 zł, - na zakup usługi remontowej polegającej na odbudowie dróg gruntowych w miejscowościach Buków, Siedlimowice, Pyszczyn, Kruków i Wierzbna wydatkowano ,07 zł, - na gazyfikację wsi Mrowiny wydatkowano 365,52 zł., w 2008 roku: - na budowę sieci gazowej w ul. Cembrowskiego wydatkowano 3 500zł., - na zakup niesortu i cementu do utrzymania dróg wewnętrznych wydatkowano 5.653,56 zł., - na remonty dróg gruntowych wydatkowano 8.999,50 zł., - na prace ziemne przy utrzymaniu dróg gruntowych wydatkowano zł., - na usługę remontową polegającą na odbudowie dróg gruntowych w miejscowościach Buków, Siedlimowice, Pyszczyn, Kruków i Wierzbna wydatkowano ,58 zł, - na obsługę inwestycyjną remontu dróg gruntowych ,49 zł, Ochrona przed hałasem Przeprowadzono szereg modernizacji i remontów ulic na terenie gminy, na rzecz których poniesiono koszt m.in.: w 2005 roku: - na realizację zadań bieżących i inwestycyjnych związanych z budową i utrzymaniem dróg publicznych gminnych - wydatkowano ,21 zł, - na budowę dróg, odbudowę mostu po powodzi - wydatkowano ,45 zł, w 2006 roku: - na realizację zadań bieżących i inwestycyjnych związanych z budową i utrzymaniem dróg publicznych gminnych - wydatkowano ,76 zł, w 2007 roku: - na remonty związane z utrzymaniem dróg wydatkowano 6.090,24 zł, - na budowę infrastruktury technicznej na terenie WSSE podstrefa Żarów wydatkowano ,33 zł, - na budowę drogi łączącej drogi powiatowe nr 3396D i 2880D wydatkowano ,03 zł, - na koncepcję programowo-przestrzenną dla przebudowy drogi nr 3396D na odcinku między drogą krajową nr 5, a drogą wojewódzką nr 382 i ul. Stęczyńskiego wydatkowano ,73zł., 35

36 w 2008 roku: - na budowę infrastruktury technicznej na terenie WSSE Podstrefa Żarów - drogi wydatkowano ,32zł, - na budowę drogi łączącej drogi powiatowe Nr 3396D i 2880D wydatkowano ,30zł., - na remonty związane z utrzymaniem dróg wydatkowano ,11 zł, Ochrona różnorodności biologicznej i kształtowanie krajobrazu, ochrona zabytków. w 2005r. - na utrzymanie zieleni wydatkowano ,66 zł, - na ochronę i konserwację zabytków - wydatkowano ,42 zł, - na modernizację Parku w Łażanach wydatkowano zł, - wycinkę drzew (Imbramowice, Mrowiny, Żarów) wydatkowano 4.977,37 zł, - na opracowanie inwentaryzacji i gospodarki drzewostanem w parku miejskim w Żarowie wydatkowano zł, - na zakup narybku karpia wydatkowano 696,69 zł - dotyczy zarybienia stawu przy ul. Wyspiańskiego, w 2006r. - na utrzymanie zieleni wydatkowano ,27 zł, - na ochronę różnorodności biologicznej i krajobrazu wydatkowano 796,05 zł., - na ochronę i opiekę nad zabytkami - wydatkowano ,25 zł (głównie na zakup dachówki na remont kościoła w Bukowie i dokumentację projektową parku w Żarowie) wydatkowano ,65zł - na adaptację budynku świetlicy na salę sportową, zakup oprogramowania Prog Man Software, wykonanie placu zabaw dla dzieci, na wykonanie rzeźby przy budynku Gimnazjum, urządzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków wydatkowano ,92zł (z GFOŚiGW), - na zarybianie akwenów wodnych (staw miejski przy ul. Wyspiańskiego) wydatkowano 1.475,48zł. (z GFOŚiGW), w 2007 r.: - na zakup materiałów - paliwa do wykoszenia trawy na nieruchomości gminnej wydatkowano 329,27 zł, - na projekt zagospodarowania ul. Armii Krajowej i ul. Dworcowej jako rewitalizacja przestrzeni miasta wydatkowano ,84 zł., - na utrzymanie zieleni w miastach i gminach wydatkowano ,37zł, w tym: utrzymanie zieleni miejskiej w Żarowie-nasadzenia kwiatów, koszenie poboczy dróg i terenów zielonych, cięcia żywopłotu wydatkowano ,13 zł., - na sadzonki do nasadzeń wydatkowano 614,90 zł., - na zakup usług pozostałych prace pielęgnacyjno-konserwatorskie na drzewostanie w Parku Miejskim w Żarowie ,46 zł, - na zakup placu zabaw na terenie Żarowa wydatkowano ,80zł., - na modernizację Parku w Łażanach jako centrum sportowo-edukacyjno-rekreacyjne wsi wydatkowano ,91zł, - na rewitalizację parku w Żarowie- dokumentacja wydatkowano 4.450,00 zł, w 2008r.: - na utrzymanie zieleni w miastach i gminach zakup materiałów i wyposażenia wydatkowano 3.979,93 zł, - na zakup usług pozostałych (utrzymanie zieleni miejskiej w Żarowie koszenie traw, cięcie żywopłotow) wydatkowano ,32 zł, - na modernizację Parku w Łażanach jako centrum sportowo-edukacyjno-rekreacyjne wsi wydatkowano 1.480,34 zł, - na urządzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków wydatkowano ,50 zł, wydatki dotyczyły głownie cięć sanitarno korekcyjnych oraz wycinki drzew, 36

37 - na zakup drzewek do nasadzeń wydatkowano 225,75 zł, Zapobieganie poważnym awariom: w 2005r.: - na działalność bieżącą i wydatki inwestycyjne Ochotniczych Straży Pożarnych - wydatkowano ,26 zł, - na budowę garażu dla OSP Wierzbna, remizy OSP Buków, zakupu drabiny mechanicznej dla PSP w Świdnicy - wydatkowano ,16 zł, - na pokrycie wydatków związanych z obroną cywilną wydatkowano 1.004,94 zł (na zakup piły spalinowej), w 2006r.: - na pokrycie udziału Gminy Żarów w zakupie drabiny mechanicznej dla PSP w Świdnicy - wydatkowano kwotę 7.124,60 zł, - na pokrycie wydatków związanych z obroną cywilną (m.in. zakup sprzętu i wyposażenia do magazynu OC oraz zakup sprzętu komputerowego i wyposażenia na stanowisko kierowania Gminnego Centrum Reagowania) - wydatkowano ,59 zł, - na budowę garażu dla OSP Wierzbna, remizy OSP Buków, zakupu drabiny mechanicznej dla PSP w Świdnicy, zakup sprzętu dla Gminnego Centrum Zarządzania Kryzysowego - wydatkowano ,29 zł, - na sfinansowanie wydatków związanych z pozostałymi wydatkami obronnymi (zakup aparatu cyfrowego dla potrzeb stanowiska kierowania Gminnego Zespołu Reagowania) wydatkowano 500zł. - na sfinansowanie wydatków związanych z obroną cywilną, - zakupiono literaturę o tematyce skutecznego ratownictwa, mundury do magazynu OC oraz zakup wyposażenia do Gminnego Centrum Reagowania wydatkowano zł, w 2007r.: - na pokrycie udziału Gminy Żarów w zakupie drabiny mechanicznej dla PSP w Świdnicy wydatkowano 7 000zł, - na budowę remizy OSP w Bukowie III etap wydatkowano 1.802,74 zł, - na zakup mundurów koszarowych dla członków obrony cywilnej wydatkowano 700zł, w 2008r.: - na zakup drabiny mechanicznej dla PSP w Świdnicy wydatkowano 7 000zł., - na zakup sprzętu porządkowo-ochronnego do magazynu OC wydatkowano 1000zł, Edukacja ekologiczna w 2008r.: - na edukację ekologiczną wydatkowano 1.600,- zł (sfinansowanie uczestnictwa szkół w programie szkoleniowym z zakresu ochrony środowiska). W ramach edukacji ekologicznej przeprowadzono szereg działań m.in.: - konkursy ekologiczne, - zakupy wydawnictw naukowych, - zakup pomocy naukowych dla szkół związanych z ekologią. Na terenie gminy prowadzona jest edukacja ekologiczna polegająca organizowaniu akcji edukacyjnych prowadzonych z dziećmi i nauczycielami w przedszkolach, uczniami i nauczycielami w szkołach podstawowych, na spotkaniach z mieszkańcami i lokalnymi liderami. W czasie spotkań prowadzona jest praktyczna nauka segregacji odpadów, a także przekazywane są plakaty, ulotki oraz pakiety edukacyjne. 37

38 6. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY ŻARÓW NA LATA Z PERSPEKTYWĄ NA LATA Naczelną zasadą przyjętą w przedmiotowym programie jest zasada zrównoważonego rozwoju w celu umożliwienia lepszego zagospodarowania istniejącego potencjału gminy (zasobów środowiska, surowców naturalnych, obiektów, sprzętu, jak i ludzi oraz wiedzy). Na podstawie raportu o stanie środowiska i źródłach jego przekształceń oraz zagrożeń przedstawiono poniżej propozycję działań programowych umożliwiających spełnienie zasady zrównoważonego rozwoju poprzez koordynację działań w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Daje to możliwość planowania przyszłości gminy w perspektywie kilkunastu lat i umożliwia aktywizację społeczeństwa gminy, zwiększenie inicjatywy i wpływu społeczności na realizację działań rozwojowych. Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska powinny posłużyć do tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które polegać będą w pierwszej kolejności na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na danym terenie, a następnie na jego poprawie. Realizacja wytyczonych celów w programie powinna spowodować zrównoważony rozwój gospodarczy, polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy Cele ekologiczne Kompleksowość zagadnień ochrony środowiska, a także zakres przeobrażeń na terenie gminy wymusiła wyznaczenie celów średniookresowych i priorytetowych, a także przyjęcie zadań z zakresu wielu sektorów ochrony środowiska. Spośród nich dokonano wyboru najistotniejszych zagadnień, których rozwiązanie przyczyni się w przyszłości do poprawy stanu środowiska na terenie gminy. Wyboru priorytetów ekologicznych dokonano w oparciu o diagnozę stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie Gminy Żarów, uwarunkowania zewnętrzne (obowiązujące akty prawne) i wewnętrzne, a także inne wymagania w zakresie jakości środowiska. Wybór priorytetowych przedsięwzięć ekologicznych na terenie Gminy Żarów na lata z perspektywą przeprowadzono przy zastosowaniu następujących kryteriów organizacyjnych i środowiskowych Kryteria o charakterze organizacyjnym - wymiar zadania przedsięwzięcia (ponadlokalny i publiczny), - konieczność realizacji przedsięwzięcia ze względów prawnych - zabezpieczenia środków na realizację lub możliwość uzyskania dodatkowych zewnętrznych środków finansowych (z Unii Europejskiej z innych źródeł zagranicznych lub krajowych), - efektywność ekologiczna przedsięwzięcia, - znaczenie przedsięwzięcia w skali regionalnej, - spełnianie wymogów zrównoważonego rozwoju - zgodność przedsięwzięcia dla rozwoju gospodarczego gminy Kryteria o charakterze środowiskowym - możliwość likwidacji lub ograniczenia najpoważniejszych zagrożeń środowiska i zdrowia ludzi, - zgodność z celami ekologicznymi i zasadniczymi kierunkami zadań wynikających ze Strategii rozwoju Województwa Dolnośląskiego, - zgodność z celami i priorytetami ekologicznymi określonymi w Polityce Ekologicznej Państwa w latach z perspektywą do roku 2016 i Programie Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata z perspektywą do 2014 roku, - zgodność z międzynarodowymi zobowiązaniami Polski w zakresie ochrony środowiska, - skala dysproporcji pomiędzy aktualnym i prognozowanym stanem środowiska a stanem wymaganym przez prawo, - skala efektywności ekologicznej przedsięwzięcia (efekt planowany, tempo jego osiągnięcia), 38

39 - wieloaspektowość efektów ekologicznych przedsięwzięcia (możliwość jednoczesnego osiągnięcia poprawy stanu środowiska w zakresie kilku elementów środowiska), - w odniesieniu do gospodarki odpadami istotnym kryterium była zgodność proponowanych zadań z wymogami kształtowania nowoczesnej gospodarki odpadami poprzez priorytetowe traktowanie tworzenia systemów, działań w zakresie zbiórki i transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów Cele ekologiczne dla Gminy Żarów. Kierując się podanymi powyżej kryteriami, wyznaczono następujące cele dla Gminy Żarów z zakresu ochrony środowiska: - środowisko dla zdrowia dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego, - wzmocnienie systemu zarządzania środowiskiem oraz podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa, - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, - zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii. 39

40 7. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH 7.1. Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Stan wyjściowy Wszystkie działania człowieka są prowadzone w środowisku przyrodniczym, mają więc wpływ na jego stan obecny i przyszły. Oznacza to konieczność takiego gospodarowania, aby zachować środowisko w możliwie dobrym stanie dla przyszłych pokoleń. Tak więc kryteria zrównoważonego rozwoju powinny być uwzględnione we wszystkich dokumentach strategicznych sektorów gospodarczych. Dokumenty te, zgodnie z art. 46 ustawy z dn. 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, powinny być poddawane tzw. strategicznym ocenom oddziaływania na środowisko w celu sprawdzenia, czy rozwiązania w nich zawarte nie przyniosą zagrożenia dla środowiska teraz i w przyszłości Cel średniookresowy do 2017 r. Dążenie, aby projekty dokumentów strategicznych były zgodne z obowiązującym prawem 7.2. Zarządzanie środowiskowe Stan wyjściowy: Systemy Zarządzania Środowiskowego (SZŚ) zapewniają włączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firmy i przypisanie zagadnień do kompetencji jej zarządu. Systemy te są dobrowolnym zobowiązaniem się organizacji w postaci przedsiębiorstwa, placówki sektora finansów, szkolnictwa, zdrowia, jednostki administracji publicznej i innej do podejmowania działań mających na celu zmniejszanie oddziaływań na środowisko, związanych z prowadzoną działalnością. Posiadanie przez daną firmę prawidłowo funkcjonującego SZŚ gwarantuje, iż firma ta działa zgodnie ze wszystkimi przepisami ochrony środowiska. W ostatnim pięcioleciu nastąpił dynamiczny rozwój systemów zarządzania środowiskowego. Blisko organizacji w Polsce posiada certyfikowane systemy zgodnie z normą PN - EN ISO Od 2002 r. prowadzone były intensywne przygotowania do stworzenia możliwości rejestracji polskich organizacji w systemie EMAS. Pierwszą krajową organizacją w tym systemie zarejestrowano we wrześniu 2005 r. Wspólnotowy System Ekozarządzania i Audytu (EMAS) (ang. Eco-Management and Audit Scheme) to system zarządzania środowiskowego, w którym dobrowolnie mogą uczestniczyć organizacje (przedsiębiorstwa, instytucje, organizacje, urzędy). Głównym założeniem systemu jest wyróżnienie tych organizacji, które wychodzą poza zakres minimalnej zgodności z przepisami i ciągle doskonalą efekty swojej działalności środowiskowej. Podstawowe zasady systemu określa rozporządzenie 761/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 marca 2001 r. dopuszczające dobrowolny udział organizacji we wspólnotowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS). Rozporządzenie z dniem 1 maja 2004 r. zaczęło obowiązywać w Polsce. System EMAS wykazuje duże podobieństwo do normy ISO Od roku 2001 treść normy ISO została włączona do rozporządzenia EMAS, pozwalając na ograniczenie się do identyfikacji dodatkowych wymagań stawianych organizacjom w systemie EMAS. Wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego w oparciu o wymagania normy ISO można traktować jako krok w kierunku rejestracji w systemie EMAS 2 Polityka Ekologiczna Państwa w latach z perspektywą do roku 2016 Warszawa

41 Cel średniookresowy do 2017 r. Upowszechnianie i wspieranie wdrażania systemów zarządzania środowiskowego Kierunki działań: Zadania własne: Rodzaj zadania Wdrożenie systemu informowania społeczeństwa o stanie środowiska, udziału społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska Współpraca z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi Prowadzenie w formie elektronicznej publicznie dostępnych wykazów danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie oraz ich udostępniania w Biuletynie Informacji Publicznej Zachęcanie organizacji do wzięcia udziału w programach szkoleniowoinformacyjnych dotyczących EMAS Jednostka odpowiedzialna Gmina Żarów Gmina Żarów, Organizacje pozarządowe Gmina Żarów Gmina Żarów 7.3. Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska Stan wyjściowy Rola edukacji ekologicznej w procesie realizacji polityki środowiskowej, a więc i obowiązków ekologicznych, jest szczególnie istotna. Problem niedostatków w zakresie ochrony środowiska jest widoczny nie tylko z punktu widzenia stosowanych przez przedsiębiorców technologii (a raczej ich niestosowania, braku polityki segregacji odpadów, braku odpowiedniej ilości odpowiednich jakościowo składowisk odpadów itp.), jak i wyrobienia w społeczeństwie, szacunku do otaczającej przyrody. Nie chodzi również tylko o edukację w ścisłym tego słowa znaczeniu, czyli proces nauczania, świadczony w ramach systemu oświaty, ale o kształtowanie świadomości ekologicznej w każdej dziedzinie życia, mającej jakikolwiek związek z ochroną środowiska. Na terenie Gminy Żarów prowadzone były następujące działania: - konkursy ekologiczne, - zakup pomocy naukowych dla szkół związanych z ekologią, - akcje edukacyjne - akcje Sprzątanie świata. Na terenie gminy prowadzona jest edukacja ekologiczna polegająca organizowaniu akcji edukacyjnych prowadzonych z dziećmi i nauczycielami w przedszkolach, uczniami i nauczycielami w szkołach podstawowych, na spotkaniach z mieszkańcami i lokalnymi liderami. W czasie spotkań prowadzona jest praktyczna nauka segregacji odpadów, a także przekazywane są plakaty, ulotki oraz pakiety edukacyjne Cel średniookresowy do 2017 r. Podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą: myśl globalnie, działaj lokalnie Kierunki działań: Rodzaj zadania Kontynuacja realizacji programu edukacji ekologicznej Wspieranie merytoryczne i finansowe aktywnych form edukacji ekologicznej dzieci i młodzieży np. organizowanie konkursów i sesji popularno-naukowych związanych z tematyką środowiskową Jednostka odpowiedzialna Gmina Żarów Gmina Żarów, organizacje pozarządowe 41

42 Wsparcie finansowe projektów z zakresu edukacji ekologicznej o zasięgu ponadgminnym Współdziałanie władz gminnych z mediami w zakresie prezentacji stanu środowiska i działań podejmowanych na rzecz jego ochrony Udział przedstawicieli Urzędu Miejskiego w szkoleniach z zakresu publicznego dostępu do informacji o środowisku Doskonalenie metod udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie przez wszystkie instytucje publiczne Edukacja ekologiczna oraz promowanie działalności proekologicznej Kampanie edukacyjno informacyjne oraz nagrody dla uczestników konkursów organizowanych przez Gminę Gmina Żarów, organizacje pozarządowe Gmina Żarów, Organizacje pozarządowe Gmina Żarów, Organizacje pozarządowe Gmina Żarów Gmina Żarów, szkoły, organizacje pozarządowe Gmina Żarów 7.4. Odpowiedzialność za szkody w środowisku Stan wyjściowy 3 października 2008 roku Sejm uchwalił w ustawę o zapobieganiu i naprawie szkód w środowisku, która określa zasady odpowiedzialności za zanieczyszczenia. Ustawa dostosowuje polskie prawo do dyrektywy unijnej z 2004 roku. Zasada zakładająca, że zanieczyszczający środowisko płaci, jest stosowana w Polsce już od lat. System opłat i kar za zanieczyszczenia i szkody w środowisku był wprowadzony w latach 80. Działał skutecznie, ale nie był rozwiązaniem kompatybilnym z jednolitą polityką w tym zakresie w Unii. Ustawa określa zasady odpowiedzialności za naprawę szkód w środowisku. Z powodu nie wywiązywania się sprawców z tego obowiązku, instytucje publiczne ponoszą straty w wysokości od 25 do 125 mln zł rocznie. Nowe prawo przewiduje, że osoby poszkodowane lub inne zainteresowane strony (np. organizacje ekologiczne) będą mogły zgłaszać zaistniałe szkody do organów ochrony środowiska. W przypadku, gdy nie będzie można rozpoznać sprawcy lub nie będzie można wobec niego rozpocząć egzekucji, naprawą szkody zajmie się regionalny dyrektor ochrony środowiska. Na nim ciąży również obowiązek podjęcia działań w przypadkach wystąpienia zagrożenia życia lub zdrowia ludzi albo pojawienia się nieodwracalnych szkód w środowisku. Jeśli zagrożenie zostanie wywołane przez organizmy genetycznie zmodyfikowane, organem odpowiedzialnym będzie minister środowiska. Ustawa Prawo ochrony środowiska rozróżnia dwa rodzaje odpowiedzialności związanej z występowaniem szkody w środowisku: - odpowiedzialność administracyjna związana z egzekwowaniem administracyjnych, - obowiązków ciążących na podmiotach korzystających ze środowiska, - odpowiedzialność cywilnoprawna pozostająca w gestii sądów powszechnych. Chociaż polskie podejście do kwestii odpowiedzialności sprawcy za szkody w środowisku jest szersze od wspólnotowego, to w najbliższych latach polityką w tym zakresie kształtować będą przepisy UE zawarte w Dyrektywie 2004/35/WE w sprawie odpowiedzialności za zapobieganie i naprawę szkód w środowisku. Do zadań Głównego Inspektora Ochrony Środowiska należeć będzie prowadzenie rejestru zagrożeń i szkód w środowisku. 42

43 Cel średniookresowy do 2017 r. Stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizacja możliwości wystąpienia szkody Kierunki działań: Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Stworzenie bazy danych o szkodach w środowisku i działaniach naprawczych Prowadzenie szkoleń na temat odpowiedzialności sprawcy za szkody w środowisku dla pracowników administracji, sądownictwa oraz podmiotów gospodarczych Jednostka odpowiedzialna Inspektorat Ochrony Środowiska Inspektorat Ochrony Środowiska, organizacje pozarządowe 7.5. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Stan wyjściowy Miejscowy plan, zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 r., jest podstawowym instrumentem kształtowania ładu przestrzennego pozwalającym gminom na racjonalną gospodarkę terenami. Poza planem miejscowym w systemie planowania przestrzennego występują instrumenty pomocnicze, w postaci decyzji lokalizacyjnych. Pomimo istnienia ustawy oraz ustaw określających kompetencje w tym zakresie samorządów wszystkich szczebli znaczna powierzchnia kraju nie jest objęta miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Taka sytuacja powoduje wydawanie wielu decyzji lokalizacyjnych i gospodarczych, podejmowanych bez uwzględnienia konieczności zachowania ładu przestrzennego i uporządkowanego rozwoju terenów mieszkaniowych, przemysłowych czy rekreacyjnych. W decyzjach lokalizacyjnych często występuje też brak uwzględniana zasad ochrony środowiska Cel średniookresowy do 2017 r. Opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji Kierunki działań: Zadania własne: Rodzaj zadania Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w szczególności wynikających z opracowań ekofizjograficznych, prognoz oddziaływania na środowisko Wprowadzenie mechanizmów ochrony zasobów złóż kopalin przed zagospodarowaniem powierzchni uniemożliwiającym przyszłe wykorzystanie Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wyników monitoringu środowiska, w szczególności w zakresie powietrza, wód i hałasu Jednostka odpowiedzialna Gmina Żarów Gmina Żarów Gmina Żarów 43

44 Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Przeprowadzanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko już na etapie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Jednostka odpowiedzialna Organ opracowujący projekt dokumentu, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska, Państwowy Inspektor Sanitarny 44

45 8. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH 8.1. Ochrona przyrody Stan wyjściowy dominujące w gminie zbiorowiska roślinne. Park Krajobrazowy Dolina Bystrzycy przylega do południowo wschodniej granicy powiatu świdnickiego. Odcinek granicy parku przebiega stycznie do południowo wschodniej granicy wsi Imbramowice, a wieś Buków oddziela od granic parku obszar wsi Dzikowa. Jedynie w granice parku są włączone części obszarów wsi: Gołaszyce i Siedlimowice. Całość obszaru gminy nie jest objęta wieloprzestrzennymi obszarami chronionymi, ustanowionymi prawnie z uwagi na walory krajobrazowe i przyrodnicze. Poza wymienionym Parkiem krajobrazowym Dolina Bystrzycy inne obszary chronione Przedgórza Sudeckiego są usytuowane poza obszarem gminy Żarów. Poza wymienionym Parkiem Krajobrazowym Dolina Bystrzycy, inne obszary chronione Przedgórza Sudeckiego są usytuowane poza obszarem Gminy Żarów. W południowo wschodnim oddaleniu znajduje się Ślężański Park Krajobrazowy oraz Obszar Chronionego Krajobrazu Wzgórza Niemczańsko Strzelińskie. W dalszym południowo zachodnim kierunku kształtuje się pasmo Sudetów Środkowych, w tym Pogórze Wałbrzyskie i Kulminacja Chełmca, zawarta w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Kopuła Chełmca oraz pasma górskie należące do Parku Krajobrazowego Sudetów Wałbrzyskich. W niedużej odległości od granic gminy znajduje się ponadto Obszar Chronionego Krajobrazu Masyw Trójgarbu. Funkcję łączników pomiędzy tymi obszarami chronionymi spełniają w formie korytarzy ekologicznych doliny lewobrzeżnych dopływów Odry. Dotyczy to rzek: Bystrzycy, Strzegomki, Tarnawki i Jabłońca, w obrębie których korytarze ekologiczne tworzą koryta rzek wraz z towarzyszącymi im ciągami zadrzewień łęgowych i siedlisk łąkowych. Główny korytarz ekologiczny biegnie doliną Tarnawki i zawarty jest w granicach wsi Tarnawa, Imbramowice i Buków. Korytarze ekologiczne obecne w dolinach dopływów Odry łączą się na północy z korytarzem ekologicznym środkowej Odry, znacząco ważnym w skali kraju i Europy. Roślinność wodna Odmienne zbiorowiska roślinne towarzyszą zwykle stawom hodowlanym i zbiornikom wodnym powstałym w wyrobiskach poeksploatacyjnych, a także ciekom powierzchniowym i przydrożnym rowom melioracyjnym. Z roślin zielnych i bylin wymienić tu należy: sit członowany, rzęsa drobna, tatarak zwyczajny, rdest ziemnowodny, pałka szerokolistna, pałka wąskolistna, turzyca nibyciborowata, turzyca dziubkowata, turzyca nibylisia, niezapominajka błotna, knieć błotna. Zbiornikom wodnym towarzyszą nasadzenia lub samosiejki drzew. Wymienić tu można takie gatunki jak: olsza czarna, brzoza, wierzby, topole, grab. Użytki ekologiczne: Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. Użytki ekologiczne obecnie nie występują na terenie gminy. Pomniki przyrody Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska, o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie (Ustawa o ochronie przyrody z dn. 16 kwietnia 2004 r., Dz. U r., Nr 92, poz. 880). Obecnie na terenie gminy zlokalizowane są następujące pomniki przyrody: 45

46 Tabela 11. Pomniki przyrody w Gminie Żarów. Lp. Miejscowość Nazwa Ilość sztuk Organ powołujący Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. 1. Żarów, Park Miejski Buk pospolity (Fagus sylvatica) działka nr 65 obr. o obw. 450 cm, pierśnica 380 cm ( Żarów r cm) 2. Żarów, Park Miejski Buk pospolity (Fagus sylvatica) działka nr 65 obr. o obw. 320 cm, pierśnica 270 cm ( Żarów r cm) 3. Żarów, Park Miejski Buk pospolity (Fagus sylvatica) działka nr 65 obr. o obw. 570 cm, pierśnica Żarów cm (2009 r cm) 4. Żarów, Park Miejski Dąb szypułkowy (Quercus robur) działka nr 65 obr. o obw. 500 cm, pierśnica Żarów cm (2009 r cm) 5. Żarów, Park Miejski Jodła grecka (Abies cephalonica) działka nr 65 obr. o obw. 390 cm, pierśnica Żarów cm (2009 r cm) 6. Żarów, Park Miejski Miłorząb dwuklapowy (Gingko biloba) działka nr 65 obr. o obw. 380 cm, pierśnica 290 cm ( Żarów r cm) 7. Żarów, Park Miejski Sosna czarna (Pinus nigra) o obw. 380 działka nr 65 obr. cm, pierśnica 420 cm (2009 r cm) 1 Żarów 8. Żarów, Park Miejski Tulipanowiec amerykański działka nr 65 obr. (Liriodendron tulipifera) o Żarów obw. 370 cm, pierśnica 280 cm 1 (2009 r cm) 9. Żarów, Park Miejski Tulipanowiec amerykański działka nr 65 obr. (Liriodendron tulipifera) o Żarów obw. 300 cm, pierśnica 290 cm 1 (2009 r cm) 10. Żarów, Park Miejski Sosna czarna (Pinus nigra) działka nr 65 obr. o obw. 330 cm, pierśnica Żarów cm (2009 r cm) 11. Żarów, Park Miejski Grupa drzew Cypryśniki działka nr 65 obr. błotne (Taxodium distichum) Żarów o obw cm, pierśnica cm (2009 r cm) 12. Żarów, Park Miejski Grupa drzew Iglicznia trójcierniowa działka nr 65 obr. (Gleditsia triacanthos) o obw. 150 i 240 Żarów cm, pierśnica 130 i 210 cm (2009 r i cm) 13. Żarów, Park Miejski Cis pospolity (Taxus baccata) o obw. 130 działka nr 65 obr. cm, pierśnica 110 cm (2009 r cm) 1 Żarów 29 grudnia 2003 r. 14. Park w Łażanach Platan klonolistny (Platanus x działka nr 60/32 obr. hispanica) o obw. 525 cm, 1 Łażany pierśnica 505 cm (2009 r cm) 29 grudnia 2003 r. 15. Park w Łażanach Klon pospolity (Acer platanoides) działka nr 60/32 obr. o obw. 380 cm, pierśnica Łażany cm (2009 r cm) 29 grudnia 2003 r. 16. Park w Łażanach Klon pospolity (Acer platanoides) działka nr 60/32 obr. o obw. 265 cm, pierśnica Łażany cm (2009 r cm) 29 grudnia 2003 r. 17. Park w Łażanach Buk purpurowy (Fagus sylvatica działka nr 60/32 obr. atropurpurea) o obw. 460 cm, 1 Łażany pierśnica 380 cm (2009 r cm) 29 grudnia 2003 r. 18. Park w Łażanach Buk purpurowy (Fagus sylvatica działka nr 60/32 obr. atropurpurea) o obw. 370 cm, 1 Łażany pierśnica 320 cm (2009 r cm) 29 grudnia 2003 r. 19. Park w Łażanach Lipa drobnolistna (Tilia cordata) działka nr 60/32 obr. o obw. 400 cm, pierśnica Łażany cm (2009 r cm) 29 grudnia 2003 r. 20. Park w Łażanach Dąb bezszypułkowy (Quercus petraea) działka nr 60/32 obr. o obw. 480 cm, pierśnica Łażany cm (2009 r cm) 21. Park w Łażanach Dąb bezszypułkowy (Quercus petraea) 1 Uchwała Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. 46

47 działka nr 60/32 obr. Łażany 22. Park w Łażanach działka nr 60/32 obr. Łażany 23. Park w Wierzbnej działka nr 80/9 obr. Wierzbna 24. Park w Wierzbnej działka nr 80/9 obr. Wierzbna 25. Park w Wierzbnej działka nr 80/9 obr. Wierzbna 26. Park w Wierzbnej działka nr 80/9 obr. Wierzbna 27. Park w Wierzbnej działka nr 80/9 obr. Wierzbna 28. Park w Wierzbnej działka nr 80/9 obr. Wierzbna 29. Pyszczyn, przy kaplicy dzialka nr 206 obr. Pyszczyn 30. Żarów, Park Miejski działka nr 65 obr. Żarów 31. Żarów, Park Miejski działka nr 65 obr. Żarów 32. Żarów, Park Miejski działka nr 65 obr. Żarów 33. Żarów, Park Miejski działka nr 65 obr. Żarów 34. Żarów, Park Miejski działka nr 65 obr. Żarów 35. Żarów, Park Miejski działka nr 65 obr. Żarów 36. Mrowiny, łąka przy drodze do ogrodnictwa zamkowego działka nr 524/36 obr. Mrowiny o obw. 460 cm, pierśnica 350 cm (2009 r cm) Dąb bezszypułkowy (Quercus petraea) o obw. 640 cm, pierśnica 620 cm (2009 r cm) Platan klonolistny (Platanus x hispanica) o obw. 435 cm, pierśnica 420 cm (2009 r cm) Platan klonolistny (Platanus x hispanica) o obw. 450 cm, pierśnica 410 cm (2009 r cm) Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obw. 360 cm, pierśnica 320 cm (2009 r cm) Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obw. 370 cm, pierśnica 360 cm (2009 r cm) Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obw. 460 cm, pierśnica 360 cm (2009 r cm) Dąb bezszypułkowy (Quercus petraea) o obw. 380 cm, piersnica 370 cm (2009 r cm) Dąb szypułkowy, (Quercus robur) o obw. 550 cm, pierśnica 440 cm (2009 r cm) Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obw. 340 cm (2009 r cm) Platan klonolistny o obw. 500 cm (Platanus x hispanica) (2009 r cm) Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obw. 380 cm (2009 r cm) Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obw. 380 cm (2009 r cm) Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obw. 430 cm (2009 r cm) Buk pospolity (Fagus sylvatica) o obw. 400 cm (2009 r cm) Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obw. 430 cm (2009 r cm) 37. Siedlimowice, od Aleja lipowa P. o obw cm strony Siedlimowic w obw cm kierunku Mrowin działka nr 155/2 obr. Siedlimowice Źródło: Rejestr form ochrony przyrody, RDOŚ Wrocław 2010 L. o prawa str., 20 lewa str. Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Uchwała Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2003 r. Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol.Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol.Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol.Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol.Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol.Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol.Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol.Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol.Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) 47

48 Obszary NATURA 2000 Obszar Natura 2000 to nowa forma ochrony przyrody (obok istniejących parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, czy innych) wprowadzana w naszym kraju od czasu wstąpienia Polski do Unii Europejskiej. Za obszary Natura 2000 uznaje się tereny najważniejsze dla zachowania zagrożonych lub bardzo rzadkich gatunków roślin, zwierząt czy charakterystycznych siedlisk przyrodniczych, mających znaczenie dla ochrony wartości przyrodniczych Europy. Na terenie gminy nie został wyznaczony żaden obszar Natura Stanowiska roślin chronionych: W zespołach leśnych obszaru gminy wykazane są w materiałach Nadleśnictwa Świdnica stanowiska następujących gatunków dziko występujących roślin chronionych, w tym: - gatunki roślin objęte ochroną częściową lub ścisłą: o bluszcz pospolity Hedera helix, o kopytnik pospolity Asanum europaeum, o kruszyna pospolita Frangula alnus, o konwalia majowa Convallaria maja lis, o przytulia (marzanka) wonna, o niebielistka trwała, o goździk pyszny. Roślinność łąkowa wykazuje znaczną różnorodność gatunkową zmieniającą się w poszczególnych porach okresu wegetacyjnego. Występują tu liczne byliny i rośliny zielne, które zaznaczają swoją obecność w obrębie pól uprawnych, przydroży i stanowisk ruderalnych. Z gatunków chronionych spotyka się: - Parzydło leśne ochrona ścisła. Projektowane formy ochrony przyrody: Dla zachowania walorów przyrodniczych gminy proponuje się wprowadzenie nowych form ochrony przyrody. Wskazuje się do objęcia ochroną konserwatorską w formie pomników przyrody szczególnie wartościowe drzewa wytypowane w opracowaniach ekofizjograficznych dla poszczególnych miejscowości gminy: - aleja lipowa na cmentarzu w Imbramowicach, - aleja dębowa w Imbramowicach, - zespół 7 robinii akacjowych, rosnących przy zabytkowym pałacu we wsi Kalno, - lipa szerokolistna, w dwóch zrośniętych pniach przy kościele w Imbramowicach, - dąb szypułkowy kończący aleję dębową w Imbramowicach, rosnący na zapleczu dawnego zespołu folwarcznego. Fauna: Różnorodnością świata zwierzęcego cechują się naturalne siedliska przyrodnicze, położone w oddaleniu od terenów osadniczych lub nieczęsto odwiedzane przez człowieka. Są to przede wszystkim lasy i siedliska łąkowe oraz zieleń śródpolna. Jednakże nie brak również reprezentantów fauny żerujących lub bytujących stale przy siedliskach ludzkich oraz w obrębie agroekosystemów uprawowych. Z kręgowców dotyczy to małych ssaków i ptaków oraz licznych bezkręgowców. Ptaki są wszechobecne we wszystkich naturalnych siedliskach przyrodniczych jak i na terenach osadniczych. Zbiorniki wodne np. w Imbramowicach stanowią dogodne warunki dla ptactwa wodnego. Nagminnie spotyka się wiele gatunków jaskółek oraz wróbli. Ryby występują w wodach płynących i stojących. Nie są to gatunki objęte ochroną. Ze zwierząt bezkręgowych szeroko reprezentowany jest świat owadów, w tym motyli, chrząszczy i pluskwiaków. Z gatunków chronionych występują: - Modraszek arion Maculinea arion gatunek motyla silnie zagrożony wyginięciem ochrona ścisła, - Jelonek rogacz Lucanus cereus chrząszcz ochrona ścisła, 48

49 - Ślimak winniczek Helix pomatia ochrona ścisła dla osobników o średnicy muszli do 30mm włącznie, ochrona częściowa dla osobników o średnicy ponad 30mm. Siedliska leśne, łąkowe i uprawowe stanowią lokum dla następujących gatunków chronionych: - Jeż europejski ochrona ścisła, - Jeż wschodnioeuropejski ochrona ścisła, - Łasica łaska ochrona ścisła, - Wiewiórka pospolita ochrona ścisła, - Popielica ochrona ścisła, - Orzesznica - ochrona ścisła, - Koszatka ochrona ścisła, - Żołędnica ochrona ścisła, - Kret ochrona ścisła w środowisku naturalnym. Ptaki są obecne we wszystkich naturalnych siedliskach przyrodniczych jak i na terenach osadniczych. Zbiorniki wodne w Imbramowicach stanowią dogodne warunki dla ptactwa wodnego. Nagminnie spotyka się wiele gatunków jaskółek oraz wróbli. Do gatunków chronionych zalicza się tu takie gatunki jak: - Siniak ochrona ścisła, - Sierpówka ochrona ścisła, - Turkawka ochrona ścisła, - Przepiórka ochrona ścisła, - Mewa pospolita ochrona ścisła, gatunek objęty szczególną ochroną w Dyrektywie ptasiej Unii Europejskiej, - Bocian biały ochrona ścisła, - Pliszka siwa ochrona ścisła, - Dymówka ochrona ścisła, - Oknówka ochrona ścisła, - Brzegówka ochrona ścisła, - Kukułka ochrona ścisła, - Skowronek ochrona ścisła, - Świergotek łąkowy ochrona ścisła, - Kos ochrona ścisła, - Bogatka ochrona ścisła, - Modraszka ochrona ścisła, - Sosnówka ochrona ścisła, - Dzięcioł średni ochrona ścisła, - Dzięcioł duży ochrona ścisła, - Wróbel ochrona ścisła, - Mazurek ochrona ścisła, - Zięba ochrona ścisła, - Szczygieł ochrona ścisła, - Szpak ochrona ścisła, - Myszołów ochrona ścisła, - Jastrząb ochrona ścisła, - Wrona siwa ochrona częściowa. Z gadów zaobserwowano: - Jaszczurka żyworodka ochrona ścisła, - Jaszczurka zwinka ochrona ścisła, - Murówka zwyczajna ochrona ścisła, gatunek zagrożony wyginięciem. Z płazów: - Rzekotka drzewna ochrona ścisła, - Żaba wodna ochrona ścisła, - Żaba jeziorowa ochrona ścisła, - Żaba trawna ochrona ścisła, 49

50 Cel średniookresowy do 2017 r. Kierunki działań: Zachowanie bogatej różnorodności biologicznej Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych: Zadania własne: Rodzaj zadania Zachowanie i ochrona zasobów przyrodniczych w istniejących kompleksach leśnych Ochrona i zwiększanie różnorodności biologicznej Ochrona terenów przyrodniczo cennych przed niewłaściwym sposobem użytkowania Ochrona starych i nowych pomników przyrody Jednostka odpowiedzialna Gmina Żarów, Nadleśnictwo Nadleśnictwo, Gmina Żarów Nadleśnictwo, Gmina Żarów Gmina Żarów, GFOŚiGW Ochrona fauny i flory: Zadania własne: Rodzaj zadania Zachowanie istniejących zbiorników wodnych Stały nadzór nad rozwojem uciążliwego przemysłu Jednostka odpowiedzialna Organizacje pozarządowe, Gmina Żarów Gmina Żarów, Powiat Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego: Zadania własne: Rodzaj zadania Wzmocnienie roli rekreacyjnej zieleni Rozwój sieci szlaków turystycznych i ścieżek dydaktycznych na terenach interesujących przyrodniczo Zachowanie istniejącej zieleni urządzonej Urządzanie i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień i parków Budowa placu zabaw przy zespole boisk "Orlik" w Żarowie Modernizacja Parku w Łażanach Jednostka odpowiedzialna Gmina Żarów, Organizacje pozarządowe, Powiat Nadleśnictwo, Organizacje pozarządowe, Gmina Żarów, Powiat Gmina Żarów Gmina Żarów Gmina Żarów Gmina Żarów 8.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Stan wyjściowy lasy: Wskaźnik lesistości gminy jest niski, wynosi 11,20% (3,3 % miasto, 11,8 % tereny wiejskie), porównywalny do wskaźnika powiatu świdnickiego wynoszącego 13,5 %, oraz niższy od przeciętnej lesistości województwa (29,4 %) i kraju (27,5 %). 50

51 Wszystkie lasy położone są w V Śląskiej Krainie przyrodniczo leśnej, Dzielnicy Przedgórza Sudeckiego. W Dzielnicy tej przeważają lasy mieszane i lasy liściaste. Lasy obecne znacznie różnią się swym składem od stanu pierwotnego, zmienił to w ciągu ostatnich lat człowiek. Główne gatunki lasotwórcze takie jak jodła, buk, jawor, dąb, wiąz - zastąpił w znacznej mierze świerk. Za najważniejsze zadanie hodowlane nadleśnictwo przyjęło: przebudowę obecnych drzewostanów świerkowych na drzewostany zbliżone w składzie gatunkowym do pierwotnych o dobrych wartościach hodowlanych i użytkowych. Największe kompleksy leśne znajdują się w okolicy wsi: Mikoszowa, Mielęcin, Zastruże, Kruków, Pyszczyn, Marcinowiczki, Tarnawa. Rysunek 8. Położenie obszarów leśnych na obszarze gminy Żarów. Ochrona lasu jest częścią działalności gospodarczej, mającej przede wszystkim na celu zabezpieczanie lasu przed szkodami powodowanymi przez czynniki abiotyczne i biotyczne. Na terenie Nadleśnictwa Świdnica prowadzona jest kompleksowo ogniskowa metoda zwalczania szkodników owadzich poprzez ochronę pożytecznych mrówek, które odgrywają nie małą rolę niszcząc szkodniki najczęściej występujące - kornika drukarza i rytownika pospolitego. Ochrona ptaków owadożernych to wykonywanie czynności zmierzających do zwiększania ich liczebności przez zabezpieczanie dobrych warunków do gniazdowania, wprowadzanie odpowiednich krzewów, pozostawianie drzew dziuplastych i wywieszanie sztucznych gniazd lęgowych, jak też dokarmianie w okresach zimowych przy grubej pokrywie śnieżnej. Kolejnym sposobem ochrony lasu jest wystawianie pułapek klasycznych (naturalnych w postaci ściętych drzew) i pułapek sztucznych z feromonami do których odławia się szkodliwe owady. Gospodarka zadrzewieniowa jest zadaniem własnym gmin. Zagrożeniem dla istniejących zadrzewień jest zbyt liberalna polityka wydawania zezwoleń na wyrąb drzew z zadrzewień. Grunty Lasów Państwowych w gminie Żarów zajmują ha, a lasy należące do właścicieli prywatnych zajmują 72,9 ha. Lasy Państwowe wchodzą w skład Nadleśnictwa Świdnica. Lasy porastające teren Gminy to lasy mieszane z przewagą drzewostanu liściastego. W jego skład wchodzą dęby, buki, jawory, brzozy, modrzewie i sosny. Podszycie tworzą leszczyny, bez koralowy i brzozy. W skład runa leśnego wchodzą borówki, jeżyny i poziomki. W przeszłości znaczący był udział dębów. Zachowała się informacja o kilkusetletnim zagajniku dębowym porastającym brzegi Bystrzycy, wyciętym w poł. XIX w. przez kolejnego właściciela Wierzbnej Goldschmida. Na początku XX w. w Pyszczynie rósł dąb o siedmiometrowej średnicy pnia. Aleje dębowe ozdabiały parki przydworskie i drogi - m.in. w Zastrużu. Do dnia dzisiejszego zachowała się aleja dębowa ciągnąca się po obu stronach starej drogi Łażany - Piotrowice, zakończona od strony ogródków działkowych w Żarowie wspaniałym kilkusetletnim dębem. 51

52 Tutejsze lasy obfitowały w zwierzynę. Jeszcze w XX w. właściciele majętności łazańskiej, mrowińskiej i pyszczyńskiej regularnie organizowali polowania. We wszystkich tych trzech majątkch, a także w siedlimowickim istniały urzędy leśniczych. Obecnie spotyka się liczne stada saren, dzików, zajęcy. Na terenie gminy zlokalizowane są liczne koła łowieckie. Realizacja programu zwiększania lesistości gminy odbywać się będzie w ramach przeznaczenia gruntów do zalesień w gminnym planie zagospodarowania przestrzennego. W przypadku braku odpowiednich zapisów w tymże planie, podstawą do zalesienia gruntów o powierzchni nie przekraczającej 5 ha może być decyzja o warunkach zagospodarowania terenu podjęta z zachowaniem przepisów ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym. Plany takie powinien zawierać plan urządzeniowo rolny Gminy Żarów Cel średniookresowy do 2017 r. Racjonalne użytkowanie zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego Kierunki działań: Zadania własne: Rodzaj zadania Przedsięwzięcia związane z ochroną przyrody, urządzanie i utrzymanie zieleni, zadrzewień, zakrzewień na terenach będących własnością gminy Realizacja Wojewódzkiego Programu Zwiększenia Lesistości gatunkami rodzimymi Aktualizacja granicy polno-leśnej w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego Renaturalizacja obszarów leśnych gatunkami rodzimymi Inwentaryzacja i weryfikacja klasyfikacji gruntów pod kątem pełnego uwzględnienia gruntów zalesionych i zadrzewionych oraz ujęcie granicy rolno-leśnej w planach zagospodarowania przestrzennego Zalesianie gruntów nieprzydatnych do produkcji rolnej oraz nieużytków i terenów zdegradowanych i przekształconych gatunkami rodzimymi Stały nadzór nad gospodarką leśną w lasach prywatnych Prowadzenie ciągłej kampanii edukacyjno informacyjnej w celu podnoszenia świadomości w zakresie celów i korzyści z trwale zrównoważonej gospodarki leśnej Jednostka odpowiedzialna Gmina Żarów Nadleśnictwo, Właściciele gruntów Wojewoda, Marszałek, Powiat,, Nadleśnictwo Nadleśnictwo Nadleśnictwo, Gmina Żarów, właściciele gruntów Nadleśnictwo, właściciele gruntów Powiat Gmina Żarów, Nadleśnictwo Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Zapewnienie trwałości i wielofunkcyjności lasów Inwentaryzacja zasobów leśnych pod kątem ich stanu zdrowotnego Zachowanie istniejących kompleksów leśnych Prowadzenie gospodarki leśnej ze szczególnym uwzględnieniem pozaprodukcyjnych funkcji lasu Ochrona gleb leśnych Stały monitoring środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym (pożary, choroby, szkodniki, nielegalne wysypiska śmieci) Jednostka odpowiedzialna Nadleśnictwo Nadleśnictwo Nadleśnictwo Nadleśnictwo Nadleśnictwo Nadleśnictwo 52

53 8.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi Stan wyjściowy W ramach tego zagadnienia pod uwagę należy wziąć przede wszystkim zmniejszenie materiałochłonności, odpadowości, wodochłonności i energochłonności produkcji przemysłowej. Jest to podejście korzystne zarówno ze względów ochrony zasobów środowiska, jak też ekonomii prowadzonych procesów technologicznych w poszczególnych zakładach. Oprócz minimalizacji oddziaływania na środowisko, poprzez pobór wody, surowców naturalnych i energii, wytwórcy z sektora gospodarczego mają szansę ponosić niższe opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska oraz redukować koszty energii i surowców stosowanych w produkcji. Z uwagi na wprowadzanie nowych technologii oraz uwarunkowania ekonomiczne większość przedsiębiorstw, instytucji oraz spółdzielni realizuje zadania w celu osiągnięcia zrównoważonego wykorzystania surowców, materiałów, wody i energii m.in. poprzez: - wymianę starych odcinków sieci wodociągowej z zastosowaniem nowych technologii oraz stosowanie doszczelniaczy przy usuwaniu awarii, - stosowanie w miarę możliwości zamkniętych układów obiegu wody, - odpady przemysłowe są gromadzone, przechowywane i przekazywane jednostkom do tego celu upoważnionym (zgodnie z posiadanymi decyzjami), - wprowadza nowe małoodpadowe technologie, - sukcesywnie wymienia się tradycyjne sieci ciepłownicze na preizolowane oraz modernizuje węzły cieplne, - przeprowadza termomodernizacje budynków, - dokonuje wymiany pieców węglowych na piece bardziej ekonomiczne i ekologiczne - zarządy spółdzielni, zarządcy budynków sukcesywnie wprowadzają w każdym budynku liczniki dostarczanej energii cieplnej na potrzeby CO oraz liczniki na ciepłą i zimną wodę Cel średniookresowy do 2017 r. Racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę od deficytów wody Kierunki działań: Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Wspieranie stosowania zamkniętych obiegów wody w przedsiębiorstwach Stosowanie technologii przyjaznych dla środowiska naturalnego Promowanie wprowadzania systemów recyklingu umożliwiających wielokrotne użytkowanie materiałów Jednostka odpowiedzialna Podmioty gospodarcze Podmioty gospodarcze Podmioty gospodarcze trudniące się segregacją odpadów 8.4. Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią Stan wyjściowy Przemiany stosunków wodnych na terenie Gminy Żarów spowodowane zostały zmianami w użytkowaniu terenów związanych z rozwojem gminy. Wzrost powierzchni zabudowanych spowodował przeobrażenie powierzchni odpływu wód opadowych, co zmieniło charakterystyki przepływu w ciekach wodnych przy stanach niskich i wysokich. 53

54 Rysunek 9. Obszar zalewu z 1997r. na terenie gminy Żarów. Na terenie gminy występuje niebezpieczeństwo powodzi. Zagrożeniem są występujące tu rzeki, które wielokrotnie wylewały doprowadzając do lokalnych podtopień, a w lipcu 1997 roku spowodowały powódź. Właśnie wydarzenia z 1997 roku były początkiem wielu działań, które w przyszłości mają zapobiec tego typu zagrożeniom. Aby działania przeciwpowodziowe były efektywne konieczne jest kompleksowe podejście do problemu. Dla Gminy Żarów nie wyznaczono zadań rządowych wpisanych do rejestru wojewódzkiego a jedynie propozycje do ujęcia w rządowych programach resortowych, tj.: m.in. realizację zbiorników retencyjnych i przeciwpowodziowych w Krukowie i Śmiłowicach (na granicy gminy Żarów i Świdnica (wiejska). Ponadto dla terenu gminy wyznaczono tzw. obszary problemowe" dotyczące właśnie obszarów przywodnych, wykluczających lub ograniczających inwestycje związane z terenami mieszkaniowymi, przemysłowymi itp. Na obszarach, które podlegają cyklicznym zagrożeniom powodziowym wyznacza się dwie strefy zagospodarowania: zalewów powodziowych i zagrożenia powodziowego Strefa zalewów powodziowych obejmuje obszar istniejącego i projektowanego międzywala, przeznaczony do świadomego, okresowego zalewania wielkimi wodami. W obrębie tej strefy wskazane jest prowadzenie działań: technicznych, zwiększających przepustowość i udrażniających przepływ wód oraz zwiększających retencję dolinową, ekologiczno-profilaktycznych, utrzymujących i rozbudowujących retencję powierzchniową, zwiększających przestrzeń dla rzeki, ograniczających i spowalniających spływ wód, optymalizujących zagospodarowanie i użytkowanie terenu strefy, w tym bezwzględne ograniczenie jakiejkolwiek zabudowy nie związanej z funkcja ochrony przeciwpowodziowej, obsługą żeglugi i energetyki oraz turystyki wodnej oraz stopniową likwidację istniejącej rozproszonej zabudowy mieszkalnej. Strefa zagrożenia powodziowego obejmuje tereny położone na zewnątrz strefy zalewów powodziowych, w granicach historycznych zalewów powodziowych. W jej obrębie wskazane są następujące działania: techniczne, zwiększające retencję dolinową i zlewniową, 54

55 ekologiczno-profilaktyczne, utrzymujące i rozbudowujące retencję powierzchniową, ograniczających i spowalniających spływ wód, optymalizujące zagospodarowanie i użytkowanie terenu strefy w związku z faktem zwiększonego ryzyka inwestycyjnego. Za działania związane z ochroną przeciwpowodziową odpowiada, zgodnie z ustawą Prawo wodne, dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej (RZGW). Z jego inicjatywy powstaje opracowanie projekt planu ochrony przeciwpowodziowej w regionie wodnym. RZWG są również odpowiedzialne za prowadzenie działań informacyjnych i koordynację w razie powodzi lub suszy na podległym terenie Cel średniookresowy do 2017 r. Kierunki działań: Zabezpieczenie przed skutkami powodzi Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Systematyczna konserwacja rzek i cieków Przystosowanie terenów międzywala do szybkiego reagowania w przypadku powodzi (pielęgnacja lasów i zarośli łęgowych, odnowa użytków zielonych, konserwacja rowów melioracyjnych) Stworzenie systemu szybkiego ostrzegania i reagowania w przypadku zagrożenia powodzią Opracowanie planu awaryjnego na wypadek powodzi, uwzględniającego ochronę obiektów wrażliwych na terenie gminy (np. oczyszczalni ścieków, ujęć wód, terenów zabytkowych i przyrodniczo cennych, składowisk odpadów, itp.) Ochrona przed powodzią odbudowa i konserwacja urządzeń przeciwpowodziowych Jednostka odpowiedzialna RZGW Wrocław, WZMiUW RZGW Wrocław, Gmina Żarów, WZMiUW, Spółki wodne, właściciele terenu RZGW Wrocław, Gmina Żarów RZGW Wrocław, Gmina Żarów Gmina Żarów, WZMiUW, RZGW Wrocław 8.5. Ochrona powierzchni ziemi Stan wyjściowy: Na obszarze całego powiatu świdnickiego, w tym również na terenie Gminy Żarów występuje duży areał gleb urodzajnych prawnie chronionych, stwarza to możliwości intensyfikacji rolnictwa w kierunku upraw zbożowych, upraw warzyw i sadownictwa. Użytki rolne stanowią ok. 77% powierzchni ogólnej, natomiast grunty orne zajmują ok. 86% powierzchni użytków rolnych. Na terenie Gminy Żarów przeważają gleby o wysokiej bonitacji, gdzie prowadzone są uprawy pszenno-buraczane o wysokiej kulturze rolnej. Gleby o niskiej bonitacji występują w lokalnych pagórkach z płytkimi zalegającymi wychodniami skał krystalicznych. Na obszarach gleb niskiej jakości występują też niewielkie zalesienia zlokalizowane najczęściej w strefach pagórków lub w dolinach rzek i potoków. Największą powierzchnię zajmują gleby brunatne i bielicowe, następnie w kolejności mady i czarne ziemie. Gleby organiczne występują fragmentarycznie i zajęte są głownie przez użytki zielone. Gleby brunatne i bielicowe użytkowane są w większości jako grunty orne, a w większość mad i czarnych ziem o wysokim poziomie wód gruntowych zajmują użytki zielone. Wśród gleb gruntów ornych największą powierzchnię zajmują gleby lessowe ilaste, całkowite i niecałkowite podścielone 55

56 gliną. Należą one do najlepszych gleb na terenie gminy i zaliczane są w całości do kompleksu pszennego dobrego oraz pszennego bardzo dobrego. Znacznie mniejszy obszar zajmują gleby lessowate, niecałkowite na utworach piaszczystych. Do czynników naturalnych, powodujących degradację naturalną gleb, można zaliczyć zmiany klimatyczne, zmiany szaty roślinnej oraz przemieszczanie i degradację gleby wyniku erozji. Źródłem degradacji litosfery są takie jej współoddziaływania z atmosferą i hydrosferą. Obumarłe składniki biocenozy również wnoszą do litosfery zanieczyszczenia przechwycone z hydrosfery i atmosfery. W ramach nieustannego krążenia substancji i pierwiastków w biosferze część zanieczyszczeń i składników litosfery wchodzi w struktury organizmów żywych, a także ulega alokacji do hydrosfery (np. spływ wód i zanieczyszczeń do zbiorników wodnych, rozpuszczanie się w wodzie zanieczyszczeń zawartych w osadach dennych) i do atmosfery (unoszenie pyłów z powierzchni, z wysypisk odpadów, z kopalń). Czynniki antropogeniczne, powodujące degradację antropogeniczną gleb, są związane z uprawą, zmianowaniem, mechanizacją, melioracją, chemizacją i wpływem wielu innych przejawów działalności gospodarczej. Zgodnie z oceną przedstawioną w Mapie glebowo-rolniczej dla gminy Żarów" z 1973 r. można stwierdzić, że wśród gleb gruntów ornych dominują gleby średnio ciężkie do uprawy. Prawie całość tych gleb zaliczono do kompleksów pszennych. Duża różnorodność materiału glebowego oraz lekkie sfałdowanie terenu spowodowało, że stosunki wodne gleb na całym obszarze są dość zróżnicowane. Na terenie gminy mimo częstego głębokiego zalegania poziomu wody gruntowej dominują wyraźnie gleby o właściwym uwilgotnieniu. W obrębie miasta Żarowa na terenie Zakładów Chemicznych Organika" zlokalizowane są dwa nie eksploatowane składowiska odpadów poprodukcyjnych. Są to składowiska nadpoziomowe położone w zachodniej części Zakładów, na terenie przyległym do oczyszczalni ścieków. Brak jest danych na temat zdeponowanych tam odpadów. Teren porośnięty jest krzewami i drzewami, których wiek ocenia się na ponad 30 lat, roślinność pochodzi z naturalnej sukcesji. Dotychczas nie przeprowadzono rekultywacji składowisk. Ponadto w obrębie zakładu zlokalizowany jest zbiornik betonowy, w którym składowano węgiel aktywny. Ze względu na lokalizacje terenu w pobliżu siedlisk ludzkich niezbędne jest przeprowadzenie sanitacji terenu zanieczyszczonego. Pola nawożone są w sposób prawidłowy i nie stwierdzono znacznej degradacji terenów rolnych. Zanieczyszczenie gleb Do głównych czynników powodujących degradację chemiczną gleb zalicza się: - nadmierną zawartość metali ciężkich takich jak: kadm, miedź, nikiel oraz innych substancji chemicznych, np. ropopochodnych, - zasolenie, - nadmierną alkalizację, - zakwaszenie przez związki siarki i azotu, - skażenie radioaktywne. Głównymi przyczynami degradacji i dewastacji gleb województwa dolnośląskiego (2. miejsce w kraju) są: górnictwo, działalność przemysłowa oraz źródła mobilne. Obszary wymagające rekultywacji to przede wszystkim: zwałowiska w rejonie PGE Kopalni Węgla Brunatnego Turów S.A., tereny powojskowe i przemysłowe czy obszary eksploatacji surowców skalnych. W związku z budową nowych zakładów i zmianą profilu produkcji w istniejących zakładach systematycznie zwiększa się powierzchnia gleb zanieczyszczonych benzo(a)pirenem i innymi węglowodorami. Wskutek działań naprawczych od 2004 r. obserwuje się powolny spadek powierzchni tych gruntów. Stosowanie w rolnictwie nawozów, zwłaszcza obornika i gnojowicy, niezgodne z dobrymi zasadami praktyk rolniczych przyczynia się do wzrostu zawartości azotu mineralnego w glebie, a w konsekwencji może wpływać na zanieczyszczenie wód podziemnych, w szczególności na glebach lekkich. W 2008 r. w ramach zadań własnych Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej we Wrocławiu zrealizowane zostały badania mające na celu ocenę chemizmu gleb ornych. W województwie dolnośląskim na obszarach użytkowanych rolniczo przeważają zdecydowanie gleby zakwaszone. Łącznie gleby o odczynie bardzo kwaśnym i lekko kwaśnym zajmują prawie 80% powierzchni użytków rolnych. Gleby o odczynie obojętnym i zasadowym mają znacznie mniejszy udział procentowy i zajmują 13 i 7% powierzchni użytków rolnych. 56

57 Najbardziej zakwaszone są gleby w południowej części województwa, szczególnie na obszarze powiatów: kamiennogórskiego, lwóweckiego, jeleniogórskiego, zgorzeleckiego, lubańskiego, wałbrzyskiego oraz na północy województwa w powiecie milickim. Odbiciem niekorzystnego stanu zakwaszenia dolnośląskich gleb są ich bardzo duże potrzeby wapnowania. Największe potrzeby wapnowania stwierdza się na terenie powiatów położonych w południowej i południowo-zachodniej części województwa. Najmniejsze potrzeby wapnowania wykazują gleby powiatów: górowskiego, głogowskiego, polkowickiego, legnickiego, jaworskiego i strzelińskiego. Tabela 12. Charakterystyka gleb powiatu świdnickiego. Lp. Wyszczególnienie: Wartość w % 1. Gleby o potrzebach wapnowania koniecznych i potrzebnych 2. Gleby o bardzo niskiej i niskiej zawartości potasu <20 3. Gleby o bardzo niskiej i niskiej zawartości magnezu 4. Gleby o niskiej zawartość boru w glebach użytkowanych rolniczo w latach Gleby o niskiej zawartość manganu w glebach <20 użytkowanych rolniczo w latach Gleby o niskiej zawartość miedzi w glebach <20 użytkowanych rolniczo w latach Gleby o niskiej zawartość żelaza w glebach <20 użytkowanych rolniczo w latach Gleby o niskiej zawartość cynku w glebach <20 użytkowanych rolniczo w latach Zawartość azotu mineralnego była określana w okresie wiosennym (określenie ilości azotu dostępnego dla roślin uprawnych w celu ustalenia potrzeb nawożenia tym składnikiem) i jesiennym (ocena skutków nawożenia azotowego dla środowiska). Średnia zawartość azotu mineralnego w województwie dolnośląskim, w warstwie 0 90 cm, wynosiła wiosną 126 kg/ha ( kg/ha w poszczególnych powiatach) i w porównaniu do roku ubiegłego była nieznacznie niższa. Średnia zawartość jesienią wynosiła 148 kg/ha ( kg/ha w poszczególnych powiatach). Tabela 13. Zawartość azotu mineralnego w glebach powiatu świdnickiego. Wyszczególnienie kg/ha wiosna jesień W 2008 roku badaniami gleb objęto w województwie dolnośląskim 26 obiektów na terenach bezpośrednio zagrożonych zanieczyszczeniami w 167 punktach pomiarowych. Badania prowadzone w 2008 roku objęły tereny położone w pobliżu zakładów przemysłowych, użytkowane rolniczo, zlokalizowane w otoczeniu składowisk oraz wzdłuż tras komunikacyjnych. Interpretacji wyników badań dokonano w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U ) oraz wytycznych IUNG Puławy. Główne przekroczenia dopuszczalnych stężeń w stosunku do wartości dopuszczalnych wymienionych w powyższym rozporządzeniu dotyczyły: cynku, ołowiu, miedzi, kadmu oraz benzo(a)pirenu i oleju mineralnego W analizowanych próbkach gleb nie odnotowano przekroczenia dopuszczalnych stężeń rtęci, arsenu, niklu i chromu. Najczęstsze przekroczenia dopuszczalnych norm wystąpiły w przypadku benzo(a)pirenu. Przekroczenie dopuszczalnych wartości badanych wskaźników w odniesieniu do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby i standardów jakości ziemi (Dz. U ) odnotowano wokół 19 obiektów w 70 punktach pomiarowych. Badania, przeprowadzone w 2008 roku, objęły także oznaczenie przy wybranych obiektach innych wskaźników niż wymienione w rozporządzeniu, takich jak np. azot mineralny. Interpretację wyników badań tych związków utrudnia brak obowiązujących norm. W około 80 90% wszystkich punktów pomiarowych na polach użytkowanych zawartość azotu mineralnego była wyższa niż 57

58 średnia zawartość tego związku (52 69 kg/ha), stwierdzona w 2007 roku w glebach województwa dolnośląskiego w warstwie 0 30 cm. Na terenach w pobliżu zakładów występowały przekroczenia dopuszczalnych wartości metali ciężkich i benzo(a)pirenu w stosunku do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. Na terenach użytkowanych rolniczo występowały na ogół naturalne zawartości metali ciężkich (stopień 0). Stwierdzono tutaj często przekroczenia dopuszczalnych zawartości benzo(a)pirenu, podobnie jak na terenach wokół składowisk odpadów i na terenach wzdłuż tras komunikacyjnych. Na terenach wzdłuż tras komunikacyjnych spotyka się ponadto przekroczenie dopuszczalnych wartości cynku, ołowiu i oleju mineralnego. Wokół badanych obiektów występowały pojedyncze przypadki, gdzie stwierdzono podwyższoną antropogenicznie zawartość siarki siarczanowej (IV stopień). Na terenie powiatu świdnickiego nie notowano przekroczeń standardów jakości gleb w 2008 roku. Aktualnie obowiązujące kryteria oceny zawartości zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi zawarte są w załączniku do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. z 2002 r. Nr 165, poz. 1359). Rozpoznanie stanu gleb użytkowanych rolniczo pod względem zanieczyszczenia metalami ciężkimi jest istotne z uwagi na produkcję bezpiecznej żywności dla człowieka. Występowanie w glebach podwyższonych zawartości metali ciężkich będące następstwem działalności ludzkiej poprzez: emisje przemysłowe, motoryzację, nadmierną chemizację rolnictwa, powoduje degradację biologicznych właściwości gleb, skażenie wód gruntowych oraz przechodzenie zanieczyszczeń do łańcucha żywieniowego. Nadmierna zawartość metali ciężkich degraduje biologiczne właściwości gleb, powoduje zanieczyszczenie łańcucha żywieniowego i wód gruntowych. Szczególne zagrożenie stwarzają one w glebach kwaśnych, przechodzą bowiem w formy łatwo dostępne dla roślin. W 2007 roku zakończono 3 cykl badań, realizowany w ramach krajowej sieci w latach , wyznaczonej przez IUNG w Puławach. Obejmuje ona 216 punktów pomiarowo kontrolnych, zlokalizowanych na glebach użytkowanych rolniczo na terenie całego kraju, z czego 20 punktów zlokalizowanych jest na terenie województwa dolnośląskiego. W próbkach gleb oznaczano 40 parametrów fizykochemicznych, m.in. zawartości metali ciężkich (ołów, kadm, cynk, miedź, nikiel) oraz wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. W latach widoczne są na ogół małe różnice w zawartości poszczególnych wskaźników w tych samych punktach pomiarowych. Zmiany dotyczą spadku lub wzrostu odczynu i zawartości poszczególnych metali ciężkich w zależności od miejsca poboru pierwotnych próbek gleb w obrębie jednego punktu. W gminie Żarów nie został zlokalizowany żaden z tych punktów pomiarowych W latach przeprowadzone zostały badania gleb i roślin na terenie województwa dolnośląskiego. Klasyfikację średniej zawartości metali ciężkich w glebach województwa w odniesieniu do zawartości naturalnej przedstawia tabela poniżej. Tabela 14. Zakres zawartości metali ciężkich w glebach województwa dolnośląskiego. Lp. Pierwiastek Zakres zawartości w [mg/kg] gleby Zawartość naturalna w [mg/kg] gleby 1 Kadm 0,1-0,5 0,3 1,0 2 Miedź 3,3 196, Nikiel 3,0 26, Ołów 8,3 83, Cynk 13,8 109, Obserwowane wartości w porównaniu zawartości naturalnych, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, Poz. 1359) są niższe niż wartości dopuszczalne stężeń metali ciężkich w glebie lub ziemi dla gruntów grupy A (poddanych ochronie). 58

59 Cel średniookresowy do 2017 r. Rekultywacja gleb zdegradowanych i zdewastowanych oraz przywracanie im funkcji przyrodniczej, rekreacyjnej lub rolniczej Kierunki działań: Zadania własne: Rodzaj zadania Realizacja programu rekultywacji gleb zdegradowanych na obszarach rolniczego użytkowania, w tym ich zalesianie gatunkami rodzimymi Zrekultywowanie gleb zdegradowanych w kierunku rolnym, leśnym i rekreacyjno-wypoczynkowym Właściwe kształtowanie ekosystemów rolnych z wykorzystaniem otaczających je systemów naturalnych i ich zdolności do autoregulacji m.in. poprzez wdrażanie programów rolno-środowiskowych Przeciwdziałanie degradacji chemicznej gleb poprzez ochronę powietrza i wód powierzchniowych Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Prowadzenie monitoringu jakości gleby i ziemi Przeciwdziałanie erozji gleb poprzez stosowanie odpowiednich zabiegów na gruntach o nachyleniu powyżej 10% Ograniczanie erozji wodnej i wietrznej gleby poprzez możliwie jak najdłuższe utrzymywanie pokrywy roślinnej w postaci wprowadzenia upraw wieloletnich oraz wsiewek i poplonów Racjonalne użycie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin na terenach rolnych i leśnych oraz stosowanie technik naturalnych (fito i agromelioracyjnych) w celu zwiększenia udziału materii organicznej w glebie Przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogeniczne Jednostka odpowiedzialna Nadleśnictwo, właściciele gruntów Właściciele gruntów, Powiat, Gmina Żarów Gmina Żarów, ARiMR Gmina Żarów, Właściciele gruntów i obiektów przemysłowych Jednostka odpowiedzialna WIOŚ Wrocław, Powiat, Izby Rolnicze, Stacje chemiczno rolnicze, właściciele gruntów Właściciele gruntów, ARiMR, Organizacje pozarządowe Właściciele gruntów, ARiMR, Organizacje pozarządowe Właściciele gruntów, ARiMR, Organizacje pozarządowe Właściciele gruntów, ARiMR, Organizacje pozarządowe 8.6. Gospodarowanie zasobami geologicznymi Ochrona zasobów kopalin Stan wyjściowy: Ochrona zasobów kopalin polega na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz kompleksowym ich wykorzystaniu. Ustawa Prawo ochrony środowiska określa tylko kilka zasad związanych z ochroną kopalin, ujmuje zagadnienia związane z własnością kopalin, użytkowaniem oraz koncesjonowanie. Złoża kopalin są własnością skarbu Państwa. Użytkowanie gospodarcze kopalin może być prowadzone pod warunkiem uzyskania koncesji wydawanej przez ministra, wojewodę lub 59

60 starostę. Podstawowym celem polityki koncesyjnej jest zapewnienie racjonalnej gospodarki złożami. Udzielenie koncesji jest przede wszystkim możliwe jeśli obszar złoża umieszczony jest w planie zagospodarowania przestrzennego lub w studium z przeznaczeniem na eksploatacje kopalin. Ochrona złóż kopalin realizowana ma być w celu prowadzenia racjonalnej gospodarki i najpełniejszego wykorzystania eksploatowanych złóż, łącznie z wykorzystaniem kopalin towarzyszących i zagospodarowaniem nadkładów. W przypadku złóż eksploatowanych głównym zadaniem ochronnym jest maksymalne wykorzystanie złóż w granicach udokumentowania, a następnie skuteczna i właściwa, z punktu widzenia gospodarki przestrzennej, rekultywacja wyrobiska. Obowiązki te w głównej mierze ciążą na użytkowniku złoża. Rolą organów administracji publicznej jest określenie warunków prowadzenia takiej działalności, jej zakończenia i rozliczenia. Inny charakter działań ochronnych wymagany jest w przypadku złóż nie eksploatowanych, stanowiących główne zaplecze surowcowe regionu. Są to zwykle obiekty udokumentowane w latach ubiegłych, gospodarka tymi złożami pozostaje kompetencji wojewody. Daje to szansę uniknięcia ich nadmiernego rozdrobnienia i zapewnienia maksymalnego wykorzystania zasobów oraz zachowania możliwości kształtowania polityki gospodarczej w skali regionu. Jedynym sposobem zabezpieczenia zasobów udokumentowanych złóż przed ich utratą jest ochrona obszarów przed zainwestowaniem uniemożliwiającym późniejszą ich eksploatację. Zadanie to realizowane być może poprzez właściwe zapisy w studiach i planach zagospodarowania przestrzennego, które są zadaniem własnym gmin. Zapewnienie właściwej rekultywacji terenów poeksploatacyjnych jest konieczne, ze względu na ochronę walorów krajobrazowych i przyrodniczych terenów zdegradowanych. Obowiązek rekultywacji spoczywa na właścicielu gruntu lub sprawcy. Starosta egzekwuje obowiązek rekultywacji, w ostateczności prowadzi rekultywację na koszt właściciela gruntu. Koniecznym jest aby władza lokalna współpracowała z użytkownikami złoża na każdym etapie korzystania. Rysunek 10. Pokłady geologiczne pod terenem gminy Żarów. Legenda: - piaski i gliny deluwialne Mady - glina zwałowa Metabazyty, zieleńce masywne i złupkowane, diabazy, lokalnie lawy poduszkowe - granity drobnoziarniste Iły, mułki, piaski formacji poznańskiej 60

61 Granitognejsy i gnejsy słojowo oczkowe, gruboziarniste, miejscami drobnoziarniste Amfibality Hornfelsy różnych odmian na kontaktach z masywami granitoidowymi Piaski, żwiry i mułki rzeczne tarasów nadzalewowych Piaski, żwiry, głazy moren czołowych Piaski i żwiry wodnolodowcowe Źródło: Opracowanie ekofizjograficzne dla województwa dolnośląskiego. Rysunek 11. Mapa poglądowa występowania złóż na terenach Gminy Żarów (wg WBU). Źródło: Opracowanie ekofizjograficzne województwa dolnośląskiego, WBU Wrocław. 61