POZYCJA POLSKICH NAUK MATERIAŁOWYCH NA ARENIE MIĘDZYNARODOWEJ

Transkrypt

1 POZYCJA POLSKICH NAUK MATERIAŁOWYCH NA ARENIE MIĘDZYNARODOWEJ OPRACOWANIE NA PODSTAWIE BAZ WEB OF SCIENCE, SCOPUS I CORDIS Agnieszka Olechnicka, Adam Płoszaj Warszawa

2 Celem opracowania jest przedstawienie dorobku polskich nauk materiałowych, głównie na podstawie danych bibliometrycznych, w porównaniu z wybranymi krajami świata, w większości europejskimi. Wykorzystano dwie bazy bibliometryczne: Web of Science (WoS) oraz SCOPUS. Ponadto, posłużono się danymi z bazy CORDIS w części obejmującej projekty badawcze Programów Ramowych UE. Chod wykorzystane bazy bibliometryczne mają dośd dużą częśd wspólną, to jednak obejmują nieco inny zbiór czasopism naukowych. Ponadto ze względu na odmienne konstrukcje dają one różne możliwości analityczne. Z jednej strony powoduje to, że analizy z wykorzystaniem obu baz wzajemnie się uzupełniają. Z drugiej poszczególne wyniki analiz nie zawsze są łatwo porównywalne. Ten problem występuje szczególnie przy podziale na dziedziny badao. W przypadku SCOPUS analizy są możliwe jedynie dla dziedzin dośd szerokich, a WoS pozwala na analizy zarówno dziedzin szerokich, jak i wąskich. Zakres dziedzinowy opracowania wyznaczono szeroko. Z puli dostępnej w analizowanych bazach uwzględniono przede wszystkim te dziedziny, które wprost dotyczą nauk materiałowych lub wąskich specjalności w tym zakresie. Dane z bazy CORDIS umożliwiły prezentację udziału polskich zespołów badawczych w 6. i 7. Programie Ramowym Unii Europejskiej, z zakresu technologii materiałowych. Opracowanie otwiera prezentacja liczby artykułów indeksowanych corocznie w bazie SCOPUS, w latach 98-9, w szerokiej dziedzinie nauki materiałowe (strona ). Następnie przedstawiono pozycję Polski w grupie 6 krajów świata w zakresie szerokiej dziedziny: nauki materiałowe według bazy WoS (strony: -6). Kolejna częśd opracowania przedstawia dane o 8 wąskich dziedzinach według WoS (strony: 7-). Ostatnie dwie strony opracowania poświęcone są udziałowi polskich zespołów badawczych w projektach 6. i 7. Programu Ramowego UE w dziedzinie technologii materiałowych (strony -6). Do porównao międzynarodowych wybrano 6 paostw, w tym większośd krajów UE, z pominięciem paostw małych o stosunkowo niewielkiej liczbie mieszkaoców (tj. Cypr, Luksemburg, Malta), z uwagi na porównywalnośd wyników. Wielka Brytania w częściach opartych na bazie WoS występuje w podziale na Anglię, Walię i Szkocję stosowanym w tej bazie. Ponadto uwzględniono trzy sąsiadujące z Polską paostwa byłego ZSRR: Rosję, Ukrainę, Białoruś, dwa kraje EFTA: Szwajcarię i Norwegię oraz wybrane, ważne dla porównao kraje pozaeuropejskie (USA, Kanadę, Australię, Chiny, Japonię). Do porównao w wąskich dziedzinach badao wybrano paostw, w tym cztery najludniejsze kraje Unii Europejskiej:, Francję,, Hiszpanię (bez Wielkiej Brytanii, która jak wspomniano w bazie WoS nie występuje samodzielnie) oraz pięd mniej licznych krajów piętnastki : Holandię, Portugalię, Szwecję, Austrię i Finlandię. Ponadto uwzględniono największe gospodarki nowych krajów UE (Rumunię,, ) oraz Szwajcarię najludniejszy kraj EFTA poza UE-7. Informacje o projektach 7. PR dotyczą wyników konkursów zakooczonych i wprowadzonych do bazy CORDIS przed październikiem r. W opracowaniu, w celu prezentacji liczby publikacji i cytowao danego kraju, wykorzystano metodę tzw. zliczania całkowitego (whole counting albo integer counting). Metoda ta, polega na tym, że każdą publikację i każde jej cytowanie zalicza się z taką samą jednostkową wagą każdemu z krajów, w których afiliowani są autorzy publikacji. W związku z tym przez liczbę artykułów danego kraju należy w opracowaniu rozumied liczbę artykułów, których przynajmniej jeden ze współautorów zadeklarował afiliację w tym kraju. W konsekwencji suma takich zaliczeo dla wszystkich uwzględnionych w bazie danych krajów może znacząco przekraczad liczbę samych artykułów. Wyjaśnia to również, dlaczego liczba publikacji i cytowao Wielkiej Brytanii nie jest możliwa do obliczenia na zasadzie prostej sumy artykułów afiliowanych w Anglii, Walii i Szkocji. Dla Wielkiej Brytanii liczyłyby się bowiem wielokrotnie wspólne publikacje jej trzech części składowych. Opisana nadwyżka zaliczonych artykułów i cytowao jest wynikiem międzynarodowej współpracy naukowej i charakteryzuje jej intensywnośd. Współpraca ta z reguły podnosi cytowalnośd artykułów, co wskazano w komentarzach do wykresów dla analizowanych wąskich dziedzin. Konstrukcja i interpretacja wskaźników bibliometrycznych, jako instrumentów wspomagających proces oceny dorobku naukowego, obwarowana jest licznymi ograniczeniami. Te ograniczenia mają zarówno charakter ogólny, jak i dotyczą pytao o właściwośd pomiaru efektów pracy naukowej za pomocą publikacji indeksowanych jedynie w wybranych czasopismach. Wiadomo bowiem na przykład, że efekty te przyjmują różnorodną formę, skłonnośd do publikowania silnie różnicuje poszczególne dziedziny nauki, a bazy bibliometryczne cechuje nadreprezentacja czasopism anglojęzycznych. Szczególnie trudno ocenid osiągnięcia nauki w kategoriach ich znaczenia, doniosłości czy jakości. Wiele szczegółowych kwestii dyskusyjnych wiąże się z interpretacją liczby cytowao i mierników pochodnych. Stąd wyniki opracowania powinny byd wykorzystywane rozważnie i traktowane jedynie jako przybliżenie sytuacji polskich nauk materiałowych na arenie międzynarodowej. * * * Opracowanie wykonane z inicjatywy, na zamówienie i przy współpracy Biura Promocji Nauki stacji zagranicznej Polskiej Akademii Nauk w Brukseli, sfinansowane ze środków na działalnośd wspomagającą badania przyznanych PAN przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego KONTAKT: Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych EUROREG Uniwersytet Warszawski Agnieszka Olechnicka: a.olechnicka@uw.edu.pl Adam Płoszaj: aploszaj@gmail.com Por. A.K. Wróblewski (), Bibliometryczna trylogia, Zagadnienia Naukoznawstwa nr -; A.K. Wróblewski (), Nauka w Polsce według rankingów bibliometrycznych, Nauka nr ; P. Nowak (8). J. Hoekman, K. Frenken, F. van Oort (8), Collaboration networks as carriers of knowledge spillovers: Evidence from EU7 regions, series KITeS Working Papers nr, Centre for Knowledge, Internationalization and Technology Studies, Universita' Bocconi, Milano, Italy. P. Nowak (8), Bibliometria. Webometria. Podstawy, wybrane zastosowania, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznao.

3 NAUKI MATERIAŁOWE [szeroka dziedzina na podstawie SCOPUS]. LICZBA ARTYKUŁÓW Z ZAKRESU NAUK MATERIAŁOWYCH W BAZIE SCOPUS. ODSETEK ARTYKUŁÓW Z ZAKRESU NAUK MATERIAŁOWYCH Z POLSKĄ AFILIACJĄ,,,,,, Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy SCOPUS. Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy SCOPUS.. POLSKIE ARTYKUŁY Z ZAKRESU NAUK MATERIAŁOWYCH W BAZIE SCOPUS Liczba artykułów z zakresu nauk materiałowych indeksowanych w bazie SCO- PUS systematycznie rośnie od 6 w 98 roku do 89 (wzrost 8-krotny) w roku 8 (rys. ). W tych latach rosła również, ale szybciej, liczba artykułów z polską afiliacją*, z 7 w roku 98 do (wzrost blisko 9-krotny) w 8 r. (rys. ). W konsekwencji, w analizowanym okresie wzrósł odpowiednio udział polskich artykułów w ogólnej liczbie artykułów. W latach 98- obserwujemy tendencję wzrostową od poniżej % w pierwszej połowie lat osiemdziesiąty do około % w roku. W kolejnych latach nastąpił spadek do,% w roku 9 (rys. ). * Artykuł z polską afiliacją oznacza artykuł, którego przynajmniej jeden autor użył afiliacji instytucji zlokalizowanej w Polsce. Określenia artykuł z polską afiliacją i polski artykuł są stosowane w tekście wymiennie. Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy SCOPUS.

4 Słowenia Japonia Anglia Belgia Australia Kanada Szkocja Irlandia Słowacja Norwegia Dania Walia Litwa Grecja Estonia USA Bułgaria Łotwa Ukraina Białoruś Rosja Chiny Chiny USA Japonia Anglia Rosja Kanada Australia Ukraina Belgia Grecja Słowenia Szkocja Bułgaria Słowacja Dania Irlandia Norwegia Białoruś Litwa Walia Łotwa Estonia NAUKI MATERIAŁOWE [szeroka dziedzina na podstawie Web of Science]. LICZBA ARTYKUŁÓW Z ZAKRESU NAUK MATERIAŁOWYCH W BAZIE WEB OF SCIENCE (-)* W czasopismach z zakresu nauk materiałowych indeksowanych przez Web of Science opublikowano 8988 artykułów z polską afiliacją w latach - (rys. ). * W bazie WoS regiony Wielkiej Brytanii (UK) prezentowane są oddzielnie, stąd na wykresie Anglia, Szkocja i Walia.. LICZBA ARTYKUŁÓW Z ZAKRESU NAUK MATERIAŁOWYCH W BAZIE WEB OF SCIENCE NA TYS. MIESZKAOCÓW (-), 9, 8, 7, 6,,,,,,, Średnia liczba artykułów indeksowanych w Web of Science z zakresu nauk materiałowych na tys. mieszkaoców analizowanych paostw wynosi,. Omawiany wskaźnik dla Polski wynosi, (rys. ).

5 USA Dania Szkocja Anglia Irlandia Belgia Kanada Australia Estonia Norwegia Japonia Walia Grecja Słowenia Chiny Bułgaria Łotwa Białoruś Słowacja Litwa Rosja Ukraina NAUKI MATERIAŁOWE [szeroka dziedzina na podstawie Web of Science] 6. ŚREDNIA LICZBA CYTOWAO JEDNEGO ARTYKUŁU Z ZAKRESU NAUK MATERIAŁOWYCH Z BAZY WEB OF SCIENCE (-),,, 8, 6,,,, Średnia liczba cytowao jednego artykułu z zakresu nauk materiałowych dla analizowanych paostw wynosi 6,9. Omawiany wskaźnik dla Polski wynosi,7 (rys. 6).

6 NAUKI MATERIAŁOWE [szeroka dziedzina na podstawie Web of Science] 7. LICZBA ARTYKUŁÓW Z ZAKRESU NAUK MATERIAŁOWYCH W BAZIE WEB OF SCIENCE (-) Liczba artykułów 98 Liczba artykułów na tys. mieszkaoców*,,8,8,8,8,6,6,, 9, * Podział na klasy metodą przerwy naturalnej. 6

7 NAUKI MATERIAŁOWE - BIOMATERIAŁY [materials science, biomaterials] 8. LICZBA ARTYKUŁÓW (WoS, 8 r.). ŚREDNIA CYTOWAO JEDNEGO ARTYKUŁU (WoS, 8 r.) LICZBA ARTYKUŁÓW NA MLN MIESZKAOCÓW (WoS, 8 r.) Liczba artykułów z polską afiliacją z zakresu biomateriałów indeksowanych w bazie Web of Science w roku 8 wynosi (rys. 8). Liczba tych artykułów w przeliczeniu na jeden milion mieszkaoców wynosi,6 (rys. 9), a wskaźnik cytowao (średnia liczba cytowao jednego artykułu) wynosi, (rys. ). 67% artykułów z polską afiliacją w omawianej dziedziny powstało we współpracy międzynarodowej. Średnia cytowao jednego artykułu napisanego we współpracy międzynarodowej wynosi,. Artykuły afiliowane tylko w instytucjach polskich są cytowane z taką samą częstotliwością. 7

8 NAUKI MATERIAŁOWE - CERAMIKA [materials science, ceramics]. LICZBA ARTYKUŁÓW (WoS, 8 r.). ŚREDNIA CYTOWAO JEDNEGO ARTYKUŁU (WoS, 8 r.) LICZBA ARTYKUŁÓW NA MLN MIESZKAOCÓW (WoS, 8 r.) Liczba artykułów z polską afiliacją z zakresu ceramiki indeksowanych w bazie Web of Science w roku 8 wynosi 8 (rys. ). Liczba tych artykułów w przeliczeniu na jeden milion mieszkaoców wynosi,7 (rys. ), a wskaźnik cytowao (średnia liczba cytowao jednego artykułu) wynosi,6 (rys. ). 6% artykułów z polską afiliacją w omawianej dziedziny powstało we współpracy międzynarodowej. Średnia cytowao jednego artykułu napisanego we współpracy międzynarodowej wynosi,. Artykuły afiliowane tylko w instytucjach polskich są cytowane rzadziej średnia cytowao to,. 8

9 NAUKI MATERIAŁOWE CHARAKTERYZOWANIE I TESTOWANIE [materials science, characterization & testing]. LICZBA ARTYKUŁÓW (WoS, 8 r.) 6. ŚREDNIA CYTOWAO JEDNEGO ARTYKUŁU (WoS, 8 r.). LICZBA ARTYKUŁÓW NA MLN MIESZKAOCÓW (WoS, 8 r.) Liczba artykułów z polską afiliacją z zakresu nauk materiałowych dotyczących charakteryzowania i testowania indeksowanych w bazie Web of Science w roku 8 wynosi (rys. ). Liczba tych artykułów w przeliczeniu na jeden milion mieszkaoców wynosi,8 (rys. ), a wskaźnik cytowao (średnia liczba cytowao jednego artykułu) wynosi, (rys. 6). % artykułów z polską afiliacją w omawianej dziedziny powstało we współpracy międzynarodowej. Średnia cytowao jednego artykułu napisanego we współpracy międzynarodowej wynosi,. Artykuły afiliowane tylko w instytucjach polskich są cytowane z podobna częstotliwością średnia cytowao to,. 9

10 NAUKI MATERIAŁOWE WARSTWY I POWŁOKI [materials science, coatings & films] 7. LICZBA ARTYKUŁÓW (WoS, 8 r.) 9. ŚREDNIA CYTOWAO JEDNEGO ARTYKUŁU (WoS, 8 r.) 8. LICZBA ARTYKUŁÓW NA MLN MIESZKAOCÓW (WoS, 8 r.) Liczba artykułów z polską afiliacją z zakresu warstw powłok i indeksowanych w bazie Web of Science w roku 8 wynosi 8 (rys. 7). Liczba tych artykułów w przeliczeniu na jeden milion mieszkaoców wynosi, (rys. 8), a wskaźnik cytowao (średnia liczba cytowao jednego artykułu) wynosi, (rys. 9). % artykułów z polską afiliacją w omawianej dziedziny powstało we współpracy międzynarodowej. Średnia cytowao jednego artykułu napisanego we współpracy międzynarodowej wynosi,7. Artykuły afiliowane tylko w instytucjach polskich są cytowane rzadziej średnia cytowao to,9.

11 NAUKI MATERIAŁOWE KOMPOZYTY [materials science, composites]. LICZBA ARTYKUŁÓW (WoS, 8 r.). ŚREDNIA CYTOWAO JEDNEGO ARTYKUŁU (WoS, 8 r.) LICZBA ARTYKUŁÓW NA MLN MIESZKAOCÓW (WoS, 8 r.) Liczba artykułów z polską afiliacją z zakresu kompozytów indeksowanych w bazie Web of Science w roku 8 wynosi (rys. ). Liczba tych artykułów w przeliczeniu na jeden milion mieszkaoców wynosi, (rys. ), a wskaźnik cytowao (średnia liczba cytowao jednego artykułu) wynosi, (rys. ). % artykułów z polską afiliacją w omawianej dziedziny powstało we współpracy międzynarodowej. Średnia cytowao jednego artykułu napisanego we współpracy międzynarodowej wynosi,. Artykuły afiliowane tylko w instytucjach polskich są cytowane rzadziej średnia cytowao to,.

12 NAUKI MATERIAŁOWE INTERDYSCYPLINARNE [materials science, multidisciplinary]. LICZBA ARTYKUŁÓW (WoS, 8 r.). ŚREDNIA CYTOWAO JEDNEGO ARTYKUŁU (WoS, 8 r.) LICZBA ARTYKUŁÓW NA MLN MIESZKAOCÓW (WoS, 8 r.) Liczba artykułów z polską afiliacją z zakresu zagadnieo interdyscyplinarnych nauk materiałowych indeksowanych w bazie Web of Science w roku 8 wynosi 9 (rys. ). Liczba tych artykułów w przeliczeniu na jeden milion mieszkaoców wynosi,6 (rys. ), a wskaźnik cytowao (średnia liczba cytowao jednego artykułu) wynosi,6 (rys. ). % artykułów z polską afiliacją w omawianej dziedziny powstało we współpracy międzynarodowej. Średnia cytowao jednego artykułu napisanego we współpracy międzynarodowej wynosi,8. Artykuły afiliowane tylko w instytucjach polskich są cytowane rzadziej średnia cytowao to,7.

13 NAUKI MATERIAŁOWE PAPIER I DREWNO [materials science, paper & wood] 6. LICZBA ARTYKUŁÓW (WoS, 8 r.) 8. ŚREDNIA CYTOWAO JEDNEGO ARTYKUŁU (WoS, 8 r.) LICZBA ARTYKUŁÓW NA MLN MIESZKAOCÓW (WoS, 8 r.) Liczba artykułów z polską afiliacją z zakresu nauk materiałowych dotyczących papieru i drewna indeksowanych w bazie Web of Science w roku 8 wynosi (rys. 6). Liczba tych artykułów w przeliczeniu na jeden milion mieszkaoców wynosi,6 (rys. 7), a wskaźnik cytowao (średnia liczba cytowao jednego artykułu) wynosi, (rys. 8). % artykułów z polską afiliacją w omawianej dziedziny powstało we współpracy międzynarodowej. Średnia cytowao jednego artykułu napisanego we współpracy międzynarodowej wynosi. Artykuły afiliowane tylko w instytucjach polskich są cytowane rzadziej średnia cytowao to,9.

14 NAUKI MATERIAŁOWE TEKSTYLIA [materials science, textiles] 9. LICZBA ARTYKUŁÓW (WoS, 8 r.) 6. ŚREDNIA CYTOWAO JEDNEGO ARTYKUŁU (WoS, 8 r.) 6. LICZBA ARTYKUŁÓW NA MLN MIESZKAOCÓW (WoS, 8 r.),,,, Liczba artykułów z polską afiliacją z zakresu tekstyliów indeksowanych w bazie Web of Science w roku 8 wynosi 8 (rys. 9). Liczba tych artykułów w przeliczeniu na jeden milion mieszkaoców wynosi, (rys. ), a wskaźnik cytowao (średnia liczba cytowao jednego artykułu) wynosi, (rys. ). % artykułów z polską afiliacją w omawianej dziedziny powstało we współpracy międzynarodowej. Średnia cytowao jednego artykułu napisanego we współpracy międzynarodowej wynosi,. Artykuły afiliowane tylko w instytucjach polskich są cytowane rzadziej średnia cytowao to,9.,,

15 PROJEKTY BADAWCZE 6. i 7. PROGRAMU RAMOWEGO UE. LICZBA PROJEKTÓW Z ZAKRESU TECHNOLOGI MATERIAŁOWYCH (MATERIALS TECHNOLOGY) W 6. I 7. PR Polskie zespoły badawcze brały udział w 8 projektach badawczych z zakresu technologii materiałowych w ramach 6. i 7. Programu Ramowego UE (rys. ). Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy CORDIS.

16 PROJEKTY BADAWCZE 6. i 7. PROGRAMU RAMOWEGO UE. LICZBA PROJEKTÓW Z ZAKRESU TECHNOLOGI MATERIAŁOWYCH (MATERIALS TECHNOLOGY) W 6. I 7. PR Liczba projektów 66 Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy CORDIS. Liczba projektów na mln mieszkaoców*,,,,, 6, 6, 9, 9,, * Podział na klasy metodą przerwy naturalnej 6