Wymagania do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4

Transkrypt

1 Dział 1. Poznajemy najbliższe otoczenie Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.8, 9.13 wymienia źródła wymienia elementy opisuje zasady wyjaśnia zasady, którymi podaje przykłady 2 3 cech informacji o przyrodzie tworzące świat przyrody skutecznego uczenia się powinni kierować się charakteru i zachowania, (B); proponuje sposoby (A); opisuje sposób (B); wyjaśnia, czym jest kolekcjonerzy okazów które ułatwiają lub bezpiecznego spędzania właściwego zdrowy styl życia (B); przyrodniczych (B); utrudniają kontakty przerw (C); wyjaśnia, na przygotowania miejsca do wyjaśnia, dlaczego należy opisuje wpływ hałasu na z rówieśnikami (B) czym polega zachowanie nauki (B); podaje stosować różnorodne samopoczucie w szkole asertywne (nie używając przykłady czynników formy wypoczynku (B) (B); charakteryzuje terminu asertywność ) pozytywnie i negatywnie czynniki wpływające na (C); podaje przykłady wpływających na tworzenie dobrej form wypoczynku samopoczucie w szkole atmosfery w szkole biernego i aktywnego (B) i w domu (B); opisuje i w domu (C) zasady zdrowego stylu życia (B) Dział 2. Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 1.6, 1.7, 1.8, 1.9, 2.1, 2.3, 2.4, 3.1, 4.1 wymienia 3 4 elementy wymienia 3 składniki wymienia cechy podaje przykłady wyjaśnia, w jaki sposób przyrody nieożywionej przyrody nieożywionej ożywionych elementów powiązań przyrody zmiana jednego elementu i ożywionej (A); podaje niezbędne do życia (A); przyrody (A); określa rolę nieożywionej i ożywionej przyrody może wpłynąć na nazwy przyrządów podaje 3 przykłady obserwacji w poznawaniu (A); wyjaśnia, czym jest pozostałe wybrane służących do prowadzenia wytworów działalności przyrody (B); opisuje doświadczenie (B); elementy (B); wyjaśnia, obserwacji w terenie (A); człowieka (B); opisuje etapy doświadczenia (A); planuje obserwację dlaczego do niektórych wymienia zmysły rolę poszczególnych podpisuje na schemacie dowolnego obiektu lub doświadczeń należy umożliwiające poznawanie zmysłów w poznawaniu poszczególne części organizmu w terenie (D); używać dwóch zestawów otaczającego świata (B) świata (B); wymienia mikroskopu (C); wyjaśnia, określa przeznaczenie (D); wymienia nazwy podaje przykłady cechy przyrodnika (B); co to jest widnokrąg (B); poszczególnych części przyrządów służących do obiektów, które można przyporządkowuje wyjaśnia, na czym polega mikroskopu (C); określa prowadzenia obserwacji obserwować za pomocą przyrząd do orientowanie mapy (B); warunki niezbędne do (odległych obiektów, 1

2 mikroskopu (B); podaje obserwowanego obiektu podaje nazwy etapów prowadzenia uprawy roślin głębin) (B) wymienia nazwy głównych (C); opisuje sposób rozwoju rośliny (A); (C); porównuje budowę nazwy kilku roślin kierunków geograficznych wyznaczania kierunków rozpoznaje drzewa zewnętrzną drzew, leczniczych uprawianych (C); rysuje różę głównych geograficznych za i krzewy rosnące w krzewów i roślin zielnych w domu lub w ogrodzie kierunków geograficznych pomocą kompasu najbliższym otoczeniu (C); (C) (B) (B); wymienia rodzaje i gnomonu (C); rysuje określa cel hodowli map (A); wymienia zasady różę głównych zwierząt (B); wyjaśnia, pielęgnacji roślin (B); i pośrednich kierunków dlaczego nie wszystkie dzieli rośliny na drzewa, geograficznych (B); zwierzęta możemy krzewy i rośliny zielne rozpoznaje obiekty hodować w domu (B) (B); podaje przykłady przedstawione na planie zwierząt hodowanych przez człowieka (B) za pomocą znaków topograficznych (C); określa położenie innych obiektów na mapie w stosunku do podanego obiektu (C); opisuje zasady pielęgnacji roślin (B); podaje przykłady drzew, krzewów i roślin zielnych rosnących w ogrodach (C); opisuje zasady opieki nad zwierzętami (B) Dział 3. Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 2.2, 3.2, 3.3, 3.9, 3.10, 3.11, 3.12, 3.13, 14.4 podaje przykłady opisuje budowę wyjaśnia zasadę działania analizuje wpływ zmian wyjaśnia, popierając występowania wody termometru (B); wymienia termometru (B); wymienia temperatury powietrza na przykładami, zjawiska w różnych stanach czynniki wywołujące przyrządy służące do życie organizmów żywych sublimacji i resublimacji 2

3 skupienia (B); odczytuje topnienie, krzepnięcie obserwacji (C); wykazuje związek (D); opisuje obieg wody wskazania termometru parowanie i skraplanie meteorologicznych (A); pomiędzy porą roku w przyrodzie (B); (C); podaje nazwy (A); zapisuje temperaturę opisuje sposób a występowaniem wyjaśnia różnice między przemian stanów dodatnią i ujemną (C); powstawania chmur (B); określonego rodzaju opadami a osadami skupienia wody (C); podaje nazwy osadów wyjaśnia, czym jest osadów (D); rozpoznaje atmosferycznymi (D); przyporządkowuje stany atmosferycznych (B); ciśnienie atmosferyczne rodzaje chmur (D); wymienia fenologiczne skupienia wody do podpisuje na rysunku (B); proponuje wyjaśnia, jak powstaje pory roku, czyli te, które właściwych przedziałów kierunek wiatru (C); doświadczalne wykazanie wiatr (B); opisuje zmiany wyróżnia się na podstawie temperaturowych (B); określa jednostki, istnienia ciśnienia długości cienia w ciągu fazy rozwoju roślinności wymienia składniki w których wyraża się atmosferycznego (C); dnia (B); porównuje (A) pogody (A); rozpoznaje składniki pogody (B); opisuje zmiany wysokość Słońca nad rodzaje opadów (C); opisuje pozorną wędrówkę temperatury powietrza w widnokręgiem oraz przyporządkowuje nazwy Słońca nad widnokręgiem ciągu dnia (B); opisuje długość cienia 3 przyrządów do rodzajów uwzględniając zmiany zmiany w pozornej w poszczególnych porach obserwacji długości cienia (B); wędrówce Słońca nad roku (C) meteorologicznych (C); wyjaśnia pojęcia: widnokręgiem odczytuje symbole równonoc jesienna, w poszczególnych porach umieszczone na mapie równonoc wiosenna, roku (B) pogody (C); wyjaśnia przesilenie letnie, pojęcia: wschód Słońca, przesilenie zimowe (B); zachód Słońca (B); opisuje cechy pogody wymienia daty w poszczególnych porach rozpoczęcia roku (B) kalendarzowych pór roku (A); podaje po 3 przykłady zmian zachodzących w przyrodzie w poszczególnych porach roku (C) 3

4 Dział 4. Odkrywamy tajemnice życia Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 4.1, 4.4, 4.5, 4.6, 4.11, 4.12, 4.14 odróżnia organizmy wymienia czynności opisuje hierarchiczną podaje przykłady różnych uzasadnia potrzebę jednokomórkowe od życiowe organizmów (A); budowę organizmów sposobów wykonywania klasyfikacji organizmów wielokomórkowych (C); podaje nazwy królestw wielokomórkowych (B); tych samych czynności (C); charakteryzuje wirusy opisuje dwie wybrane organizmów (A); opisuje charakteryzuje czynności (np. ruch, wzrost, (C); wymienia nazwy czynności życiowe cechy roślin, zwierząt życiowe organizmów (C); odżywianie) przez jednostek organizmów (B); i grzybów (B); podaje opisuje cechy organizmy należące do systematycznych (A); przyporządkowuje podane przykłady organizmów przedstawicieli poznanych królestw (C); opisuje zasady organizmy do grup roślinożernych (B); poszczególnych królestw opisuje sposób nazewnictwa organizmów troficznych (samożywne, wyjaśnia, na czym polega organizmów (B); wyjaśnia wytwarzania pokarmu (B); podaje przykłady cudzożywne) (B); wszystkożerność (B); pojęcia: organizm przez rośliny (B); określa pasożytnictwa w świecie wymienia, na podstawie wyjaśnia, czym są samożywny, organizm rolę, jaką odgrywają w roślin, grzybów, bakterii ilustracji, zależności pokarmowe cudzożywny (B); przyrodzie zwierzęta i protistów (B); podaje charakterystyczne cechy (B); podaje nazwy ogniw wymienia cechy odżywiające się przykłady obrony przed drapieżników (B); układa łańcucha pokarmowego roślinożerców (B); szczątkami glebowymi wrogami w świecie roślin łańcuch pokarmowy z (A) wymienia przedstawicieli (C); wyjaśnia, na czym i zwierząt (C) podanych organizmów (C) pasożytów (B); wyjaśnia, polega pasożytnictwo (B) co to jest sieć pokarmowa (B) Dział 5. Odkrywamy tajemnice ciała człowieka Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 8.1 a), b), c), d), e), 8.2, 8.3, 8.4, 8.5, 8.6, 9.3, 9.5, 9.6, 9.13 podaje przykłady wymienia składniki opisuje rolę składników opisuje rolę witamin opisuje rolę narządów produktów spożywczych pokarmowe (A); wymienia pokarmowych (B); opisuje skutki wspomagających pochodzenia roślinnego zasady spożywania w organizmie (B); opisuje niedoboru trawienie (B); wymienia i zwierzęcego (C); opisuje posiłków (B); wymienia drogę pokarmu i nadmiernego spożycia czynniki, które mogą znaczenie wody dla narządy budujące przewód w organizmie (B); poszczególnych szkodliwie wpłynąć na organizmu (B); opisuje pokarmowy, drogi wymienia funkcje układu składników funkcjonowanie wątroby zasady przygotowywania oddechowe (B); opisuje krwionośnego (B); pokarmowych (B); lub trzustki (A); 4

5 posiłków (B); wyjaśnia, rolę układu pokarmowego, proponuje zestaw prostych wyjaśnia rolę enzymów charakteryzuje rolę dlaczego należy dokładnie serca i naczyń ćwiczeń poprawiających trawiennych (B); poszczególnych żuć pokarm (B); uzasadnia krwionośnych, układu funkcjonowanie układu wskazuje narządy, składników krwi (B); konieczność mycia rąk oddechowego (B); opisuje krwionośnego (D); opisuje w których zachodzi uzasadnia konieczność przed każdym posiłkiem zasady higieny układu budowę płuc (B); mechaniczne regularnego odżywiania (C); podpisuje na pokarmowego, układu wyjaśnia, na czym polega i chemiczne się dla prawidłowego schemacie elementy ruchu, oczu i uszu (C); oddychanie komórkowe przekształcanie funkcjonowania szkieletu oraz narządy wymienia produkty (B); porównuje pokarmu (B); wyjaśnia, organizmu (D); wyjaśnia, układów: pokarmowego, oddychania komórkowego zapotrzebowanie jak należy dbać o układ dlaczego w okresie krwionośnego, (A); wymienia 3 funkcje energetyczne organizmu krwionośny (B); opisuje szkolnym należy oddechowego szkieletu (A); wymienia człowieka w zależności od wymianę gazową szczególnie dbać i rozrodczego (C); zasady higieny układu podanych czynników (np. zachodzącą w płucach o prawidłową postawę zaznacza na schemacie ruchu (A); opisuje rolę stan zdrowia, wiek, płeć, (B); wyjaśnia, na czym (B); podaje przykłady ręki miejsce, w którym poszczególnych narządów wysiłek fizyczny) (C); polega współdziałanie skutków uszkodzenia mierzy się puls (C); zmysłów (B); podaje rozróżnia rodzaje połączeń układów: układu nerwowego (A) wymienia zasady higieny nazwy elementów budowy kości (C); podaje nazwy pokarmowego, układu oddechowego (B); oka, służących do jego głównych stawów oddechowego podaje przykłady ochrony (A); wskazuje na organizmu człowieka (A); i krwionośnego czynności, do planszy małżowinę uszną, wymienia zadania mózgu w procesie uzyskiwania wykonywania których przewód słuchowy i błonę (B); wskazuje różnice energii przez organizm niezbędna jest energia (B); bębenkową (C); wymienia w budowie ciała kobiety (C); opisuje pracę wymienia narządy narządy tworzące żeński i i mężczyzny (C); opisuje mięśni szkieletowych zmysłów (A); opisuje rolę męski układ rozrodczy główne etapy rozwoju (C); wymienia narządy oka i ucha (B); (A); określa rolę układu dziecka wewnątrz budujące układ przyporządkowuje podane rozrodczego (A); opisuje organizmu matki (A) nerwowy (B); wyjaśnia, cechy budowy zasady higieny układu w jaki sposób układ zewnętrznej do sylwetki rozrodczego (B); wyjaśnia nerwowy odbiera kobiety lub mężczyzny pojęcie ciąża (B); podaje informacje z otoczenia (C); rozpoznaje na przykłady zmian (B); uzasadnia, że układ 5

6 ilustracji komórki zachodzących w nerwowy koordynuje rozrodcze: męską i żeńską organizmie w pracę wszystkich (C); wyjaśnia pojęcie poszczególnych etapach narządów zmysłów (D); zapłodnienie (B); podaje rozwojowych (A); opisuje rozwój zygoty nazwy etapów życia po wymienia zmiany fizyczne od momentu narodzeniu (A); podaje zachodzące w okresie zapłodnienia do chwili przykłady zmian w dojrzewania u dziewcząt zagnieżdżenia się w organizmie świadczących i chłopców (B) macicy (A); wyjaśnia, o rozpoczęciu okresu jaką rolę pełni łożysko dojrzewania u własnej płci (B) (B); porównuje funkcjonowanie organizmu w poszczególnych okresach życia (D) Dział 6. Odkrywamy tajemnice zdrowia Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 1.9, 9.1, 9.2, 9.4, 9.7, 9.8, 9.9, 9.10, 9.11, 9.12 wymienia drogi wnikania wymienia przyczyny wymienia objawy opisuje objawy wybranych wyjaśnia istotę działania do organizmu człowieka chorób zakaźnych (A); towarzyszące gorączce chorób zakaźnych (B); szczepionek (B); wyjaśnia, drobnoustrojów wyjaśnia, co to jest (A); wymienia sposoby wymienia drobnoustroje dlaczego należy rozsądnie chorobotwórczych (A); gorączka (B); opisuje zapobiegania zatruciom mogące wnikać do korzystać z kąpieli odczytuje informacje przyczyny zatruć (B); pokarmowym (B); opisuje organizmu przez słonecznych i solariów umieszczane na rozpoznaje wszy i kleszcze zasady przechowywania uszkodzoną skórę (B); (B); wymienia sposoby opakowaniach żywności (C); opisuje sposoby żywności (C); opisuje charakteryzuje objawy pomocy osobom (skład, data przydatności zapobiegania zarażeniu się zasady zapobiegania mogące świadczyć o uzależnionym (B); podaje do spożycia, sposób pasożytami wewnętrznymi chorobom przenoszonym obecności pasożyta przykłady profilaktyki przechowywania) (C); i zewnętrznymi (C); przez zwierzęta domowe wewnętrznego (C); chorób nowotworowych wymienia pasożyty wyjaśnia, dlaczego należy (C); opisuje sposób wyjaśnia, na czym polega (B) wewnętrzne i zewnętrzne dbać o higienę skóry (B); pielęgnacji skóry ze higiena osobista (C); człowieka (A); wyjaśnia, opisuje zasady udzielania szczególnym opisuje sposób 6

7 dlaczego ważna jest pierwszej pomocy uwzględnieniem okresu unieruchamiania kończyn czystość rąk (B); opisuje w przypadku skaleczeń dojrzewania (C); wyjaśnia, przy złamaniach (C); sposób mycia zębów (C); i oparzeń (C); opisuje na czym polega higiena opisuje zasady wymienia numery zasady pielęgnacji jamy ustnej (B); postępowania telefonów alarmowych ozdobnych roślin trujących charakteryzuje objawy w przypadku zatruć (A); opisuje zasady i silnie drażniących (C); stłuczeń, złamań i oparzeń środkami chemicznymi bezpiecznego korzystania opisuje zagrożenia (C); wyjaśnia, czym są (C); rozpoznaje kilka z domowych urządzeń związane z przebywaniem niewypały i niewybuchy roślin trujących (D); elektrycznych (C); nad wodą, na wsi (B); (B); uzasadnia celowość wyjaśnia, czym jest wymienia przyczyny opisuje sposób umieszczania symboli na uzależnienie (B); wypadków drogowych postępowania w opakowaniach substancji uzasadnia konieczność (B); opisuje zasady przypadku pożaru (B); niebezpiecznych (C); zachowań asertywnych poruszania się po drogach wyjaśnia, jak należy opisuje zagrożenia ze (D) (B); podaje przynajmniej postępować strony owadów i roślin dwa przykłady z zardzewiałymi (B); wyjaśnia, na czym negatywnego wpływu przedmiotami polega palenie bierne (B); dymu tytoniowego niewiadomego wymienia skutki i alkoholu na organizm pochodzenia (B); podaje przyjmowania narkotyków człowieka (B); prezentuje przykłady substancji, które (B); wyjaśnia, czym jest właściwe zachowanie mogą uzależniać (B); asertywność (B) asertywne w wybranej sytuacji (C) podaje przykłady sytuacji, w których należy zachować się asertywnie (C) Dział 7. Odkrywamy tajemnice życia w wodzie Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 4.8, 4.9, 4.10, 4.11, 4.12, 12.3 wskazuje na mapie lądy podaje przykłady wód wyjaśnia pojęcia: wody charakteryzuje wody wymienia nazwy: oraz morza i oceany (C); słodkich (w tym wód słodkie, wody słone (B); słodkie występujące na najdłuższej rzeki, wymienia przystosowania powierzchniowych) i wód wymienia cechy budowy Ziemi (C); wyjaśnia, największego jeziora, 7

8 wybranych zwierząt, np. słonych (B); zwierząt wodnych dlaczego zbiornik wodny największej głębi ryb, delfinów, do życia charakteryzuje warunki ułatwiające pokonywanie nie zamarza do dna (B); oceanicznej (A); w wodzie (C); opisuje życia w wodzie (B); oporu wody (B); opisuje wymienia czynniki wymienia schemat rzeki, opisuje przystosowania warunki świetlne panujące wpływające na ilość przystosowania wymieniając: źródło, bieg roślin do życia w wodzie w zbiorniku wodnym (B); światła i głębokość, na organizmów wodnych górny, środkowy, dolny, (C); wyjaśnia, co to jest wymienia cechy, którymi jaką ono przenika (B); (np. żaby) do ujście (C); zaznacza na plankton (B); podaje różnią się poszczególne wyjaśnia pojęcie plecha przetrwania zimy (B); mapie rzekę główną i jej nazwy organizmów odcinki rzeki (C); opisuje (B); opisuje odżywianie podaje przykłady dopływy (C); rozpoznaje żyjących w biegu górnym, przystosowania się pierwotniaków (B); pozytywnego na rysunku glony środkowym i dolnym rzeki organizmów żyjących opisuje rolę i negatywnego wpływu jednokomórkowe, (B); wyjaśnia pojęcia: w biegu górnym, pierwotniaków rzek na życie kolonijne, rzeka główna, dopływ, środkowym i dolnym rzeki w łańcuchach i gospodarkę człowieka wielokomórkowe (C); dorzecze (B); na planszy (C); wyjaśnia pojęcie pokarmowych (C); (B); podaje przykłady odróżnia glony lub schematycznym glony (B); wskazuje wyjaśnia wpływ mieszania pozytywnej i negatywnej jednokomórkowe od rysunku podpisuje poszczególne elementy się wód jeziora na życie roli glonów morskich pierwotniaków (C); elementy doliny rzeki (C); budowy glonów organizmów wodnych (B); (B); zaznacza na mapie rozpoznaje amebę wymienia cechy glonów wielokomórkowych (C); wyjaśnia, dlaczego położenie morza i pantofelka (C); (A); podaje nazwy opisuje znaczenie glonów w strefie przybrzeżnej najbardziej i najmniej podpisuje, np. na przedstawicieli glonów i pierwotniaków (B); jeziora występuje zasolonego (C) schematycznym rysunku, jednokomórkowych, opisuje warunki życia bogactwo organizmów strefy życia w jeziorze, kolonijnych w jeziorze w zależności od żywych (B); w morzach i oceanach i wielokomórkowych (C); pory roku (C); charakteryzuje zależności (C); wymienia nazwy 2 3 wymienia sposoby charakteryzuje roślinność pokarmowe występujące organizmów żyjących poruszania się strefy przybrzeżnej jeziora w strefie otwartej toni w strefie przybrzeżnej pierwotniaków (B); (B); opisuje warunki wodnej jeziora (C); jeziora, morza i oceanu z podanych organizmów panujące w strefie otwartej opisuje cechy (C); podaje nazwy układa łańcuch toni wodnej jeziora (B); przystosowujące organizmów tworzących pokarmowy w jeziorze wyjaśnia, dlaczego organizmy do życia plankton (A) (C); opisuje warunki w strefie wód głębokich w strefie głębinowej mórz 8

9 panujące w strefie jeziora nie występują i oceanów (B) przybrzeżnej jeziora (B); rośliny (B); opisuje podaje przykłady roślin warunki panujące w strefie strefy przybrzeżnej jeziora głębinowej mórz (B); podaje nazwy i oceanów (B); podaje organizmów tworzących przykłady zależności plankton (B); podaje pokarmowych nazwy zwierząt żyjących występujących w morzach w strefie toni wodnej lub i oceanach (C) strefie wód głębokich jeziora (B); opisuje piętrowe rozmieszczenie glonów w morzach i oceanach (B); podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie otwartej toni wodnej mórz i oceanów (B) Dział 8. Odkrywamy tajemnice życia na lądzie Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 4.2, 4.3, 4.4, 4.6, , 4.14, 5.3 wymienia 2 cechy podaje przykłady opisuje budowę skał przyporządkowuje rodzaje opisuje przystosowania charakteryzujące skały: poszczególnych litych, zwięzłych skał do rodzajów gleb, 2 3 gatunków zwierząt lite, zwięzłe i luźne (C); rodzajów skał (B); i luźnych (C); wyjaśnia, które na nich powstały lub roślin do życia podaje przykłady opisuje budowę gleby w jaki sposób powstaje (C); opisuje przykładowe w ekstremalnych organizmów żyjących (B); wymienia rodzaje próchnica (B); porównuje sposoby ograniczania strat warunkach lądowych w glebie (A); opisuje gleb występujących żyzność poszczególnych wody przez zwierzęta (C); (C); charakteryzuje bory, przystosowania zwierząt w Polsce (A); opisuje rodzajów gleb (C); opisuje rolę wiatru w życiu grądy, łęgi i buczyny (C); do zmian temperatury (C); rolę organizmów wyjaśnia, dlaczego należy roślin (B); charakteryzuje wyjaśnia, czym jest podpisuje na schemacie glebowych (C); dbać o glebę (B); wymianę gazową u roślin walka biologiczna (B); 9

10 nazwy warstw lasu (C); wskazuje charakteryzuje (C); charakteryzuje wymienia korzyści rozpoznaje na ilustracji przystosowania roślin do przystosowania roślin poszczególne warstwy i zagrożenia wynikające dwa drzewa iglaste i dwa ochrony przed zabezpieczające przed lasu, uwzględniając ze stosowania drzewa liściaste (C); niekorzystną (zbyt niską utratą wody (C); czynniki abiotyczne oraz chemicznych środków opisuje wygląd łąki lub zbyt wysoką) wymienia przykłady rośliny i zwierzęta żyjące zwalczających szkodniki (uwzględnia temperaturą (C); opisuje przystosowań chroniących w tych warstwach (D); (B) występowanie traw, zasady zachowania się zwierzęta przed przyporządkowuje rodzaj drobnych zwierząt) (B); w lesie (B); wymienia działaniem wiatru (B); lasu do typu gleby, na podaje dwa przykłady nazwy przykładowych opisuje sposoby wymiany której rośnie (C); podaje znaczenia łąki (A); organizmów żyjących gazowej u zwierząt przykłady drzew wyjaśnia, dlaczego nie w poszczególnych lądowych (C); opisuje rosnących wolno wypalać traw (B); warstwach lasu (C); znaczenie lasu (B); w poszczególnych typach podaje nazwy zbóż porównuje wygląd igieł opisuje wymagania lasów (C); uprawianych na polach sosny i świerka (C); środowiskowe wybranych przyporządkowuje nazwy (C); podaje przykłady wymienia cechy łąki gatunków zwierząt gatunków roślin do warzyw uprawianych na (B); wymienia zwierzęta żyjących charakterystycznych barw polach (B); wymienia mieszkające na łące w poszczególnych łąki (C); uzasadnia, że łąka nazwy drzew uprawianych i żerujące na niej (B); warstwach lasu (C); jest środowiskiem życia w sadach (A); wymienia w formie łańcucha porównuje drzewa wielu zwierząt (C); podaje dwa szkodniki upraw pokarmowego liściaste z iglastymi (C); przykłady innych upraw polowych (A); uzupełnia przedstawia proste rozpoznaje rosnące niż zboża, warzywa, brakujące ogniwa zależności pokarmowe w Polsce rośliny iglaste drzewa i krzewy w łańcuchach między organizmami (C); przedstawia zmiany owocowe, wskazując pokarmowych żyjącymi na łące (C); zachodzące na łące sposoby ich organizmów żyjących na opisuje sposoby w różnych porach roku wykorzystywania (B); polu (C) wykorzystywania roślin (C); rozpoznaje pięć przedstawia zależności zbożowych (B); gatunków roślin występujące na polu wymienia nazwy występujących na łące w formie łańcuchów krzewów uprawianych (C); wyjaśnia, które zboża pokarmowych (C) 10

11 w sadach (A) należą do ozimych, a które do jarych (B); podaje przykłady wykorzystywania uprawianych warzyw (B); wymienia sprzymierzeńców człowieka w walce ze szkodnikami upraw polowych (B) 11