Tychy na tle wybranych powiatów w latach Analiza danych statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego

Transkrypt

1 Analiza statystyczna: Tychy na tle wybranych powiatów w latach Analiza danych statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego Analiza realizowana na zlecenie: Urząd Miasta Tychy Tychy Al. Niepodległości 49 Wykonawca: Dr Grzegorz Gawron Termin realizacji: czerwiec-lipiec 2013 r. 1

2 STRESZCZENIE raport pt. Tychy na tle wybranych powiatów w latach Analiza danych statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego opracowany został w lipcu 2013 roku na zlecenie Urzędu Miasta Tychy. Stanowi on analizę danych statystycznych GUS dotyczących wybranych obszarów problemowych, będących potencjalnym źródłem informacji przydatnych w opracowaniu założeń programowych nowelizowanej strategii rozwoju miasta Tychy, służącej modelowaniu przyszłego rozwoju tej jednostki administracyjnej oraz stworzeniu schematu działań o charakterze podmiotowym, wychodzących na przeciw potrzebom i problemom społeczności lokalnej. metodologia analizy (str.19-25) dla zachowania obiektywnego poziomu porównywalności danych statystycznych dotyczących wybranych do porównania jednostek administracyjnych na poziomie powiatów, metodologia prezentowanego opracowania opierała się na analizie danych statystycznych zebranych i udostępnionych przez Główny Urząd Statystyczny w ramach Banku Danych Lokalnych (BDL). opracowanie stanowi charakterystykę stanu miasta Tychy w perspektywie czasowej obejmującej lata oraz porównanie analizowanych zagadnień ze stanem obserwowanym w dwunastu powiatach. Były to następujące jednostki administracyjne: A) trzy powiaty tworzące wspólnie z Tychami podregion tyski (p. bieruńsko-lędziński, p. pszczyński, p. mikołowski); B) sześć powiatów z województwa śląskiego (Bielsko-Biała; Chorzów; Dąbrowa Górnicza; Gliwice; Katowice; Rybnik; Sosnowiec); C) dwa powiaty spoza obszaru województwa śląskiego (Opole woj. opolskie; Gdynia woj. pomorskie). W dalszej części streszczenia oraz całym opracowaniu w analizie poświęconej jednostkom z grupy A) posługiwano się określeniem powiaty tworzące podregion tyski, natomiast w przypadku miast z grupy B) i C) porównywane jednostki administracyjne. pod koniec grudnia 2012 roku faktyczny stan zaludnienia Tychów wynosił osób, co w skali całego województwa stanowiło 5,8%. W obrębie podregionu tyskiego była to jednostka najbardziej zaludniona, natomiast wśród jednostek podlegających porównaniu Tychy uplasowały się na siódmym miejscu (po: Katowicach; Gdyni; Sosnowcu; Gliwicach; Bielsku-Białej; Rybniku; przed: Dąbrową Górniczą; Opolem i Chorzowem). Demografia (str ) w całym badanym okresie odnotowano stałą tendencję spadku liczby mieszkańców Tychów. Od 2002 roku uległa ona zmniejszeniu o 2,6%. W obrębie podregionu tylko w Tychach odnotowano stały spadek liczby mieszkańców, jednak w porównywanych jednostkach administracyjnych sytuacja kształtowała się podobnie, a więc występował stały ubytek liczby mieszkańców. ludność Tychów jest populacją dojrzałą z tendencją do starzenia się, będącego wynikiem stopniowego wzrostu odsetka mieszkańców w wieku poprodukcyjnym oraz zmniejszającego się udziału osób w wieku przedprodukcyjnym. W skali podregionu tyskiego tylko 2

3 w Tychach występował spadek procentowego udziału osób w wieku produkcyjnym. Podobna sytuacja miała miejsce we wszystkich porównywanych jednostkach, a więc odnotowywano procentowy i nominalny spadek udziału osób w wieku przedprodukcyjnym oraz wzrost udziału ludności w wieku poprodukcyjnym. w Tychach w 2012 r. na 100 osób w wieku produkcyjnym (a więc potencjalnie pracujących) przypadało aż 50 osób w wieku nieprodukcyjnym wartość ta była stosunkowo najniższa w porównaniu do statystyk pozostałych powiatów podregionu. Na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym przypadały w Tychach aż 104 osoby w wieku poprodukcyjnym. W pozostałych powiatach wchodzących w skład podregionu tyskiego, wskaźnik ten nie osiągnął wartości przekraczającej 100. Ponadto na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało w Tychach prawie 26 osób w wieku poprodukcyjnym. W skali podregionu tyskiego jedynie w powiecie mikołowskim wartość tego wskaźnika była porównywalna do tyskiej, natomiast w pozostałych dwóch była nieco niższa. W wybranych do analizy jednostkach administracyjnych wartości tego wskaźnika były wyższe od wartości obliczonej dla Tychów. w Tychach w całym badanym okresie wartości przyrostu naturalnego miały charakter dodatni, co oznacza, że w poszczególnych latach liczba urodzeń żywych przewyższała liczbę zgonów. Również w dwóch powiatach wchodzących w skład podregionu tyskiego (bieruńskolędziński i pszczyński) odnotowano dodatni przyrost naturalny we wszystkich badanych latach, inaczej niż w p. mikołowski, gdzie w 2002 i 2003 r. wystąpił ubytek naturalny, który jednak w kolejnych latach przekształcił się w przyrost. Ostatecznie w 2012 r. najwyższy przyrost naturalny miał miejsce w powiecie pszczyńskim, a najniższy w Tychach. W odniesieniu do porównywanych jednostek administracyjnych zauważyć należy, że jedynie w Rybniku w całym badanym okresie odnotowywano dodatni przyrost naturalny. W przypadku trzech powiatów występowały roczne wahania generujące przyrost i ubytek naturalny (Bielsko-Biała; Opole; Gdynia), a w pozostałych pięciu utrzymywała się tendencja ubytku naturalnego (Chorzów; Dąbrowa Górnicza; Gliwice; Katowice; Sosnowiec). Ostatecznie w 2012 r. najwyższy przyrost naturalny wystąpił w Rybniku, a najniższy czyli ubytek odnotowano w Katowicach i Sosnowcu. w przypadku Tychów liczba zawieranych małżeństw w poszczególnych latach wahała się w granicach , co pod względem nominalnym w skali całego podregionu plasuje ten powiat na pierwszym miejscu. Natomiast w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w Tychach wartości te wahały się w przedziale 5,5-7,5 i były niższe niż odnotowywane w poszczególnych latach w powiecie bieruńskolędzińskim oraz pszczyńskim. Natomiast w odniesieniu do porównywanych jednostek administracyjnych należy wskazać, że chociaż w większości z nich nominalna liczba zawieranych małżeństw w poszczególnych latach była wyższa niż w Tychach, to jednak w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wartości osiągały poziom zbliżony do tyskiego. Tychy to jedyna jednostka z podregionu, w której w całym badanym okresie odnotowywano ujemne saldo migracyjne, co oznacza, że więcej osób decydowało się na wyjazd z Tychów niż na osiedlenie w tym mieście. Natomiast w przypadku p. bieruńsko-lędzińskiego, p. pszczyńskiego i mikołowskiego saldo migracji miało wartość dodatnią czyli więcej osób tam się osiedlało niż wyjeżdżało. Natomiast we wszystkich porównywanych jednostkach, poza Gdynią, w całym badanym okresie występowało ujemne saldo migracyjne. eksperci GUS projektują, że do 2035 r. ogólna liczba mieszkańców Tychów zmniejszy się w stosunku do ich liczby z 2013 r. o około 19%. 3

4 Spadek ten wystąpi niemal we wszystkich grupach funkcjonalnych za wyjątkiem zbiorowości osób w tzw. wieku emerytalnym, a więc 60+/65+, gdzie nastąpić ma istotny przyrost. W strukturze ludności ujętej w ekonomiczne grupy wiekowe przewidywany ubytek ludności wystąpi więc w grupie osób w wieku przedprodukcyjnym oraz produkcyjnym, co stanowić będzie przeciwwagę dla istotnego przyrostu osób w wieku poprodukcyjnym. W całym prognozowanym okresie utrzymywać się będzie wzmagająca na sile tendencja spadkowa przyrostu naturalnego, a więc narastający spadek liczby urodzeń przy jednoczesnym systematycznym wzroście liczby zgonów. Odnosząc tyską prognozę do przewidywanych trendów demograficznych w pozostałych powiatach podregionu tyskiego można przyjąć, że to właśnie w Tychach do roku 2035 nastąpić ma największy spadek liczby mieszkańców. Inne tyskie trendy zdają się znajdywać odzwierciedlenie w prognozach dla pozostałych powiatów. pod koniec 2012 roku w Tychach zarejestrowanych było podmiotów gospodarczych, co stanowiło jednocześnie 36,3% przedsiębiorstw funkcjonujących w podregionie tyskim oraz 3% w województwie śląskim. W całym badanym okresie w Tychach odnotowywano nieznaczne roczne wahania liczby podmiotów gospodarczych, jednak dokonując porównania ich liczebności w roku 2012 do roku 2002 należy wskazać na przyrost o 519 przedsiębiorstw (4%). Dokonując porównania struktury gospodarczej Tychów do pozostałych powiatów wchodzących w skład podregionu tyskiego uwidacznia się dominująca pozycja tego miasta ze względu na liczebność zarejestrowanych przedsiębiorstw, a więc również ich procentowy udział w podregionalnej i wojewódzkiej strukturze. Również w pozostałych porównywanych jednostkach odnotowywano roczne wahania w liczbie zarejestrowanych przedsiębiorstw, jednak dynamika przyrostu podmiotów gospodarczych była silniejsza niż występująca w Tychach. W 2012 r. więcej niż w Tychach zarejestrowanych podmiotów funkcjonowało w: Katowicach; Gdyni; Bielsku-Białej; Sosnowcu; Gliwicach i Opolu, a mniej w: Rybniku; Dąbrowie Górniczej i Chorzowie. Gospodarka (str ) biorąc pod uwagę klasy wielkości przedsiębiorstw określane na podstawie liczby zatrudnionych pracowników uwidacznia się istotne rozdrobnienie tyskiego biznesu, w którym dominują mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające do 9 pracowników. W całym badanym okresie stanowiły one około 95% wszystkich zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Podobnie w pozostałych powiatach podregionu tyskiego uwidacznia się istotna dominacja mikroprzedsiębiorstw i stosunkowo najmniejszy udział podmiotów dużych i bardzo dużych. Należy jednak pokreślić, że w skali podregionu w 2012 r. Tychy były zdecydowanym liderem pod względem liczebności tych podmiotów (dużych i bardzo dużych). Również w porównywanych jednostkach uwidacznia się istotna dominacja mikroprzedsiębiorstw. Natomiast zdecydowanymi liderami pod względem liczebności największych podmiotów były: Katowice, Gliwice i Bielsko-Biała, a w pozostałych jednostkach funkcjonowało mniej dużych i bardzo dużych przedsiębiorstw niż w Tychach. pod koniec 2012 r. w Tychach do rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców wpisane były podmioty gospodarcze, co w porównaniu do roku 2002 oznacza przyrost o 67 podmiotów (6,8%) oraz stanowi wartość wyższą od określonej dla całego województwa. We wszystkich analizowanych latach utrzymywała się stała wartość wskaźnika określającego liczbę osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą przypadającą na 100 osób w wieku produkcyjnym, która w Tychach wynosiła 12 osób. W skali województwa śląskiego 4

5 wskaźnik ten osiągał wartości 11 osób. W porównaniu do pozostałych powiatów podregionu, tyski biznes charakteryzuje silniejsza dynamika i aktywność gospodarcza. Przemawia za tym fakt, że w pozostałych powiatach podregionu odnotowywano niższe niż w Tychach wartości wskaźnika określającego liczbę podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru REGON przypadającą na 10 tys. mieszkańców. Ponadto wartość wskaźnika określającego liczbę osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą przypadającą na 100 osób w wieku produkcyjnym, tylko w powiecie pszczyńskim osiągała wartość charakterystyczną dla Tychów, a w pozostałych jednostkach była ona nieznacznie niższa. Dokonując przeglądu wartości wskaźników osiąganych w porównywanych jednostkach administracyjnych można zauważyć, że w 6 z 9 badanych powiatów w rejestrze REGON w 2012 r. wpisanych było więcej podmiotów gospodarczych przypadających na 10 tys. mieszkańców niż w Tychach (Bielsko-Biała; Katowice; Gliwice; Sosnowiec; Opole; Gdynia). Wartości wskaźnika określającego liczbę osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą przypadającą na 100 osób w wieku produkcyjnym, w 5 z 9 porównywanych jednostek były wyższe niż osiągane w Tychach (Bielsko-Biała; Katowice; Sosnowiec; Opole; Gdynia), a w pozostałych powiatach były na podobnym poziomie. w Tychach w badanym okresie nakłady inwestycyjne z przeliczeniu na 1 mieszkańca podlegały rocznym wahaniom osiągając ostatecznie w 2011 r. wartość zł, co stanowiło przyrost o 2,9% w porównaniu do 2008 r. Tymczasem wartość zgromadzonych środków trwałych przedsiębiorstw w przeliczeniu na 1 mieszkańca stale rosła osiągając w 2011 r. poziom zł, co stanowiło przyrost o 33% w porównaniu do 2008 r. Na tle pozostałych powiatów wchodzących w skład podregionu wartości badanych wskaźników osiągane w Tychach były 2-3-krotnie wyższe. Również w przypadku zgromadzonych środków trwałych przedsiębiorstw w przeliczeniu na 1 mieszkańca, wartości wykazywane przez tyski biznes były 2-3-krotnie wyższe niż w pozostałych powiatach podregionu. Tymczasem z przeglądu wartości wskaźników osiąganych w porównywanych jednostkach administracyjnych wynika, że także na ich tle Tychy są powiatem gdzie w przeliczeniu na 1 mieszańca przedsiębiorcy przeznaczali najwyższe nakłady na inwestycje oraz zgromadzili najwięcej środków trwałych. w powiecie tyskim pod koniec 2011 r. zatrudnionych było osób, co stanowiło jednocześnie 36,1% ogółu pracujących w podregionie oraz 2,8% w woj. śląskim. Od początku badanego okresu w Tychach utrzymywał się stały trend wzrostu liczby zatrudnionych, który jednak uległ załamaniu w 2011 r., kiedy odnotowano pierwszy spadek liczby pracujących. Nie zmienia to jednak faktu, że w ogólnym ujęciu na przełomie całego badanego okresu odnotowano wzrost liczby pracujących na poziomie 28,6%. Na tle pozostałych powiatów wchodzących w skład podregionu, Tychy zajmowały czołowe miejsce pod względem liczby zatrudnionych oraz ich procentowego udziału w ogólnej liczbie pracujących w podregionie. Odnosząc powyższe dane do sytuacji obserwowanej w porównywanych jednostkach administracyjnych zaobserwować można pewne podobieństwa w występujących trendach. Pod względem udziału w ogólnej liczbie zatrudnionych w województwie, Tychy plasowały się na piątym miejscu wśród jednostek z województwa śląskiego (za: Katowicami; Gliwicami; Bielsko- Białą i Sosnowcem, a przed: Rybnikiem i Dąbrową Górniczą). zgodnie z klasyfikacją PKD 2004, w 2008 r. zatrudnieni w Tychach pracowali głównie w sektorze przemysłowym (56,2%) oraz usługowym (42,9%), a tylko sporadycznie w rolniczym (0,9%). Natomiast zgodnie z klasyfikacją PKD 2007, w 2011 r. zatrudnienie występowało głównie w: przemyśle i budownictwie (53,2%), tzw. pozostałych usługach (22,3%) oraz handlu; naprawie pojazdów samochodowych; 5

6 transporcie i gospodarce magazynowej; zakwaterowaniu i gastronomi; informacji i komunikacji (17,8%). Ponadto wśród zatrudnionych dominowali mężczyźni (55,5%) nad kobietami (44,5%). Zgodnie z klasyfikacją PKD 2004, również w pozostałych powiatach podregionu tyskiego, w 2008 r. zatrudnieni pracowali głównie w sektorze przemysłowym oraz usługowym i najrzadziej w rolniczym. Ponadto podobnie jak w Tychach, zgodnie z klasyfikacją PKD 2007, w 2011 r. zatrudnienie w pozostałych powiatach podregionu występowało głównie w: przemyśle i budownictwie, tzw. pozostałych usługach oraz handlu; naprawie pojazdów samochodowych; transporcie i gospodarce magazynowej; zakwaterowaniu i gastronomi; informacji i komunikacji. Również w tych powiatach wśród zatrudnionych dominowali mężczyźni, nad kobietami. W 8 z 9 porównywanych jednostek w 2008 r. zatrudnieni pracowali głównie w sektorze usługowym (Bielsko-Biała; Chorzów; Gliwice; Katowice; Rybnik; Sosnowiec; Opole i Gdynia). Zgodnie z klasyfikacją PKD 2007, w 2011 r. podobnie jak w Tychach i podregionie, zatrudnienie w porównywanych miastach występowało głównie w trzech sekcjach. Również w tych jednostkach wśród zatrudnionych dominowali mężczyźni. pod koniec 2011 r. w Tychach przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto wynosiło 3 443,06 zł, co w relacji do średniej krajowej stanowiło 95%. Jednocześnie było ono niższe od przeciętnego wynagrodzenia brutto dla całego województwa śląskiego o 9,3%. Chociaż nominalnie wynagrodzenie to w 2011 r. było wyższe od osiąganego w 2002 r. o 19%, to jednak należy podkreślić, że w 2002 r. stanowiło ono aż 129,2% średniej krajowej, a w kolejnych dwóch latach nastąpił istotny spadek jego wysokości oraz relacji do średniej krajowej. Co ważne opisana wyżej sytuacja była wyjątkowa w skali podregionu jak również w odniesieniu do porównywanych jednostek administracyjnych. W pozostałych powiatach wchodzących w skład tyskiego podregionu nominalne wartości przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń brutto w 2011 r. były niższe niż notowane w Tychach, a co za tym idzie również relacja tych wynagrodzeń do średniej krajowej była mniej korzystna. Chociaż w porównywanych jednostkach administracyjnych nominalne wartości przeciętnych wynagrodzeń brutto w 2011 r. były niższe w niektórych miastach od notowanej w Tychach, to jednak dynamika ich wzrostu w całym badanym okresie była znacząco wyższa. Niższe niż w Tychach przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w 2011 r. notowano tylko w: Chorzowie; Rybniku i Sosnowcu. Natomiast wyższe niż w Tychach wartości tych wynagrodzeń występowały w pozostałych porównywanych jednostkach (Bielsko-Biała; Dąbrowa Górnicza; Gliwice; Katowice; Opole; Gdynia). pod koniec roku 2012 w powiecie tyskim zarejestrowanych było osób bezrobotnych, co stanowiło jednocześnie 2% ogółu bezrobotnych w rejestrach województwa śląskiego. Co ważne na przełomie badanych lat tyskie bezrobocie spadło o 49,4% (w stosunku do 2002 r.). Stopa bezrobocia zarejestrowanego utrzymywała się w 2012 r. na poziomie 6,9% i była niższa od notowanej w 2002 r. o 6,2 punktu procentowego. Tyskie bezrobocie miało charakter sfeminizowany, tzn. że wśród bezrobotnych dominowały kobiety (57,4%), oraz stosunkowo młody, ponieważ 44,7% bezrobotnych w 2012 r. to osoby w wieku do 34 lat. Ponadto udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym osiągną w 2012 r. wartość 5,0. Porównując tą sytuację z pozostałymi powiatami podregionu tyskiego w 2012 r. uwidacznia się nominalna przewaga bezrobotnych w Tychach, a co za tym idzie również w układzie całego województwa tyscy bezrobotni stanowili większą część zarejestrowanych. W każdym z powiatów podregionu odnotowywano stopniowy spadek liczby zarejestrowanych bezrobotnych w całym badanym okresie. Także tam bezrobocie miało charakter sfeminizowany i dotyczyło głównie osób młodych. Odnosząc powyższe dane do sytuacji obserwowanej w porównywanych jednostkach administracyjnych należy podkreślić, że w każdej z nich w 2012 r. zarejestrowanych było więcej osób bezrobotnych niż 6

7 w Tychach. W każdym powiecie na przełomie badanego okresu odnotowywano istotny stopniowy spadek liczby zarejestrowanych osób pozostających bez zatrudnienia. Ponadto wszędzie bezrobocie miało charakter sfeminizowany i dotyczyło głównie osób młodych. dochody miasta Tychy w roku 2011 wynosiły ,68 zł, z czego 66,7% stanowiły dochody własne powiatu, a pozostałe 33,3% pozyskane dotacje i subwencje. W przeliczeniu na 1 mieszkańca daje to kwotę 4 490,73 zł dochodów ogółem i 2 993,73 zł dochodów własnych. Dokonując przeglądu dochodów w skali badanego okresu uwidacznia się ich stała tendencja wzrostowa - dochody ogółem uzyskane w 2011 r. było o 115% wyższe niż w roku 2002 r., natomiast dochody własne zwiększyły się o 188% w tym samym okresie. Również dochody przypadające na 1 mieszkańca uległy istotnemu wzrostowi, bowiem w 2011 r. stanowiły one w przypadku dochodów ogółem 220% kwoty z 2002 r., a dochody własne aż 295% kwoty z początku badanego okresu. Tychy pochwalić się mogą również pozyskiwaniem istotnego dofinansowania z budżetu Unii Europejskiej, które zgodnie ze statystykami GUS od 2006 r. obejmowało ponad 275 mln zł. Zestawiając dochody miasta Tychy z finansami powiatów wchodzących w skład podregionu tyskiego należy podkreślić, że ich dochody były znacząco niższe zarówno w ogólnym zestawieniu jak również pod względem procentowego udziału dochodów własnych. Także wartości przelicznika dochodów przypadających na 1 mieszkańca były niższe w pozostałych powiatach niż w Tychach, zarówno w układzie ogólnym jak i dochodach własnych. Należy jednak podkreślić, że również w pozostałych powiatach podregionu w całym badanym okresie występowała podobna do tyskiej tendencja stałego wzrostu rocznych dochodów, których dynamika była jednak niższa niż w przypadku Tychów. Powiaty podregionu także z sukcesami aplikowały o środki z budżetu Unii Europejskiej, jednak wartość pozyskanych dotacji była znacząco niższa niż w przypadku projektów realizowanych w Tychach. Natomiast w grupie porównywanych jednostek administracyjnych w 2012 r. 6 powiatów osiągało dochody nominalnie wyższe od tyskich (Katowice; Gdynia, Bielsko-Biała; Gliwice; Sosnowiec; Rybnik). Jednocześnie we wszystkich badanych jednostkach osiągane dochody własne staniały około 60% dochodów ogółem, a tylko w przypadku Katowice obejmowały aż 72% ogólnej kwoty. Ponadto dochody wszystkich powiatów systematycznie rosły w całym badanym okresie. Pozycja Tychów wśród porównywanych jednostek ulega zmianie biorąc pod uwagę dochody przypadające na 1 mieszkańca. Okazuje się bowiem, że dokonując przeliczenia dochodów ogółem jedynie w przypadku Opola były one nieznacznie wyższe w 2011 r. niż osiągane w Tychach. Natomiast w przeliczeniu dochodów własnych miasta, tylko w Katowicach odnotowano wyższą wartość tego przelicznika. Porównywane jednostki korzystały także ze wsparcia finansowego Unii Europejskiej, jednak żadnej z nich nie udało się pozyskać środków, których nominalna wartość była by wyższa od tyskich dotacji. Finanse miasta (str ) wydatki budżetowe miasta Tychy w 2011 r. wyniosły ,28 zł, były więc niższe od osiąganych dochodów. Natomiast nominalne wydatki przypadające na 1 mieszkańca były zbliżone do wartości uzyskiwanych dochodów. Podobną sytuację odnotowano w pozostałych powiatach wchodzących w skład podregionu tyskiego oraz porównywanych jednostkach administracyjnych. 7

8 pod koniec 2010 r. ogół zasobów mieszkaniowych miasta Tychy stanowiło lokali. Ich liczba w całym badanym okresie ulegała stopniowemu zwiększeniu, osiągając przyrost od 2002 r. na poziomie 6,7%. Zasoby mieszkaniowe pozostawały własnością gminy oraz kilku grup podmiotów o charakterze instytucjonalnym i osobowym. Pod koniec 2009 r. gmina Tychy była właścicielem 12,1% wszystkich zasobów, co plasowało ją na czwartym miejscu wśród pozostałych grup właścicieli. Stosunkowo największa część zasobów pozostawała w posiadaniu spółdzielni (32,5%) oraz wspólnot mieszkaniowych (37,2%). Jednak należy zaznaczyć, że zasadnicza część lokali wchodzących w skład zasobów wspólnot mieszkaniowych stanowiła własność zrzeszonych w nich osób fizycznych (23%). Kolejną istotną grupą właścicieli zasobów mieszkaniowych były osoby fizyczne posiadające około 16,1% tyskich lokali mieszkalnych. Pozostała niewielka część zasobów była własnością zakładów pracy, Skarbu Państwa oraz innych podmiotów. Powiaty wchodzące w skład podregionu tyskiego pod koniec 2010 r. posiadały mniejsze zasoby mieszkaniowe w porównaniu do tyskich. Również tam odnotowywano stopniowy przyrost zasobów w całym badanym okresie, który jednak był stosunkowo większy niż w Tychach. Odnosząc powyższe dane do stanu zasobów mieszkaniowych w porównywanych jednostkach administracyjnych okazuje się, że wszystkie z nich w 2010 r. posiadały zasoby większe niż Tychy. Struktura własności zasobów mieszkaniowych porównywanych jednostek była w 2009 r. zbliżona do tyskiej. w przypadku tyskich zasobów mieszkaniowych w 2010 r. przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania to 61,7 m², a na 1 osobę przypadało 22,8 m². Należy również podkreślić, że w całym badanym okresie odnotowano stopniowy wzrost tych wartości. Jednocześnie niemal wszystkie mieszkania posiadały podłączenie do wodociągu oraz były wyposażone w ustęp spłukiwany, łazienkę oraz centralne ogrzewanie. Tylko w przypadku podłączenia do sieci gazowej objętych było 86,7% mieszkań, co i tak daje wysoką wartość wskaźnika dostępności. Tymczasem w pozostałych powiatach wchodzących w skład podregionu tyskiego przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania oraz przypadające na 1 osobę była większa niż w Tychach. Poza tym podobnie jak w Tychach zdecydowana większość lokali mieszkaniowych tworzących zasoby pozostałych powiatów tyskiego podregionu, posiadało podłączenie do wodociągów oraz było wyposażonych w sanitariat, łazienkę i centralne ogrzewanie. Również na mniejszą skalę mieszkania posiadały dostęp do sieci gazowej. Odnosząc te dane do zasobów mieszkaniowych w porównywanych jednostkach administracyjnych można zauważyć, że jedynie w 3 miastach przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania była większa od tyskiej (Bielsko-Biała; Rybnik; Opole). Inaczej jednak Tychy pozycjonują się biorąc pod uwagę przeciętną powierzchnię użytkową przypadającą na 1 osobę, bowiem pod tym względem Tychy zajmują ostatnie miejsce wśród porównywanych jednostek. W przypadku wyposażania mieszkań i dostępu do sieci sytuacja w porównywanych jednostkach jest podobna do tyskiej, a więc niemal wszystkie lokale podłączone są do wodociągów oraz posiadają sanitariat i łazienkę, a na niższym poziomie jest dostęp do centralnego ogrzewania i sieci gazowej. w Tychach w okresie od 2002 do 2012 r. oddano do użytku budynków mieszkalnych o łącznej powierzchni użytkowej m². Co ważne były to najczęściej budynki wielomieszkaniowe ponieważ liczba oddawanych mieszkań w każdym roku przewyższała liczebność budynków, a osiągana średnia to około 2,5 mieszania na budynek. Były to również lokale stosunkowo duże, ponieważ przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania wynosiła dla całego badanego okresu 109,4m² przy średniej liczbie izb wynoszącej 4,1 dla 1 mieszkania. W pozostałych powiatach tworzących podregion tyski również odnotowywano coroczną dynamikę w budownictwie Mieszkalnictwo i gospodarka nieruchomości (str ) 8

9 mieszkalnym jednak z dominacją indywidualnej zabudowy jednorodzinnej. Natomiast w porównywanych jednostkach sytuacja kształtowała się podobnie jak w Tychach. w 2011r. w Tychach dofinansowanie uzyskało mieszkań na łączną kwotę zł. W okresie od 2005 do 2011 roku widoczny był jednak istotny spadek liczby lokali objętych dofinansowaniem oraz ogólnej jego kwoty. Ponadto wśród mieszkań, których użytkownicy otrzymali wsparcie finansowe, dominowały lokale stanowiące zasoby gminne (48,6%) oraz spółdzielcze (41%). W pozostałych powiatach wchodzących w skład podregionu tyskiego sytuacja kształtowała się podobnie jak w Tychach, ale w każdym badanym roku Tychy dominowały nad pozostałymi powiatami pod względem liczby mieszkań objętych dofinansowaniem oraz wysokości środków przeznaczanych na ten cel. Również w porównywanych jednostek administracyjnych struktura wypłacanych dodatków mieszkaniowych kształtowała się podobnie jak w Tychach. w 2011r. w Tychach zaległości w opłatach dotyczyły łącznie mieszkań i opiewały na ogólną kwotę ,4 tys. zł. Zadłużone lokale stanowiły więc 27,2% ogółu zasobów mieszkaniowych powiatu. Jednocześnie biorąc pod uwagę formę własności tych lokali należy podkreślić, że zdecydowana większość z nich należała do zasobów spółdzielni (63,9%) oraz osób fizycznych we wspólnotach mieszkaniowych (26,6%). Również w pozostałych powiatach wchodzących w skład podregionu tyskiego występowały zaległości w opłatach mieszkaniowych. W żadnym z nich nie dotyczyły one jednak tak dużej części ogółu zasobów, a tym samym ogólne kwoty zadłużenia były stosunkowo niższe niż tyska. W przypadku porównywanych jednostek administracyjnych zadłużenie zasobów mieszkaniowych było zróżnicowane. Cechą wspólną dla wszystkich miast była dominacja zadłużenia wśród lokali stanowiących zasoby spółdzielni mieszkaniowych, gminy oraz osób fizycznych we wspólnotach mieszkaniowych. procedura eksmisyjna przeprowadzana między innymi w wyniku powstałego zadłużenia danego lokalu mieszkalnego nie jest stosowana dość powszechnie. Istotny jest również fakt, iż orzeczone sądownie nakazy eksmisji nie zawsze kończą się ich ostatecznym wykonaniem. Sytuacja taka dominowała w każdej z badanych jednostek administracyjnych. infrastruktura Tychów w wymiarze dostępności sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej jest stosunkowo dobrze rozbudowana. Jak wynika z zestawionych danych w 2011 r. niemal wszyscy mieszkańcy posiadali dostęp do sieci wodociągowej (99,4%) i kanalizacyjnej (96,1%), a niewiele mniej z nich korzystało z sieci gazowej (86,7%). Warto podkreślić, że dostępność ta była stosunkowo lepsza od określonej dla całego województwa śląskiego. Ponadto dla ekonomicznego wymiaru tego zagadnienia istotny jest fakt, że zauważalny był spadek zużycia wody i gazu z sieci w gospodarstwach domowych przy jednoczesnym wzroście zużycia energii elektrycznej. W pozostałych powiatach podregionu tyskiego dostępność poszczególnych sieci była stosunkowo gorsza niż w Tychach. Odnosząc te dane do porównywanych jednostek administracyjnych należy podkreślić, że we wszystkich z nich dostęp do sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej nie był tak powszechny jak w Tychach. Natomiast zużycie wody, prądu i gazu było zróżnicowane i podobnie jak w Tychach podlegało rocznym wahaniom. Można jednak zauważyć, że w 2011 r. w żadnym z porównywanych miast województwa śląskiego zużycie Infrastruktura (gospodarka komunalna) (str ) 9

10 wody nie było wyższe niż w Tychach, a jedynie w przypadku Opola i Gdyni wskaźniki te wskazywały wyższe wartości. Tymczasem do większego niż w Tychach zużycia energii elektrycznej nie doszło jedynie w Dąbrowie Górniczej i Sosnowcu. w 2011 r. w każdym z badanych powiatów dominowały drogi o nawierzchni twardej (w tym również twardej ulepszonej), a tylko niewielką część stanowiły drogi o nawierzchni gruntowej. W 2011 r. tyska sieć dróg publicznych gminnych i powiatowych obejmowała łącznie 220,3 km tras o nawierzchni twardej, co w przeliczeniu na km² powierzchni powiatu dawało około 2,7 km. Porównując ten stan z sytuacją w pozostałych powiatach podregionu tyskiego można stwierdzić, że chociaż jednostki te posiadały nominalnie więcej km tras o nawierzchni twardej to jednak w przeliczeniu na km² powierzchni zagęszczenie dróg w Tychach jest stosunkowo lepsze. Odnosząc te dane do porównywanych jednostek administracyjnych należy podkreślić, że w 2011 r. tylko w Chorzowie odnotowano mniejszą liczbę km dróg gminnych i powiatowych o nawierzchni twardej niż w Tychach, natomiast w pozostałych powiatach była ona istotnie wyższa. Jednak w przeliczeniu na km² powierzchni powiatów, mniejsze niż w Tychach zagęszczenie dróg odnotowano w 5 miastach (Dąbrowa Górnicza; Gliwice; Rybnik; Opole; Gdynia), a w pozostałych 4 było ono wyższe (Bielsko-Biała; Chorzów; Katowice; Sosnowiec). w 2011 r. w Tychach zarejestrowanych było samochodów osobowych, a więc na 10 tys. ludności przypadało około pojazdów tego typu. Chociaż nominalnie w pozostałych powiatach podregionu zarejestrowanych było mniej pojazdów, to jednak w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców przypadało ich więcej niż w Tychach. Ponadto tylko w jednej z porównywanych jednostek administracyjnych Chorzowie w 2011 r. zarejestrowanych było mniej samochodów osobowych niż w Tychach. Poza tym tylko w dwóch miastach przypadało mniej samochodów na 10 tys. ludności niż w Tychach (Chorzów i Sosnowiec). w Tychach w 2007 r. istniało ogółem 151 km tras komunikacyjnych, a w tym 128 km autobusowych i 23 km trolejbusowych, co jednocześnie w przeliczeniu na km² powierzchni powiatu dawało około 1,8 km. W p. pszczyńskim w ogóle nie funkcjonowała komunikacja miejska więc nie było tras komunikacyjnych. Natomiast w p. bieruńsko-lędzińskim istniały w tym czasie 84 km tras komunikacyjnych, co stanowiło jednocześnie 0,5 km/km², a w p. mikołowskim 187 km i 0,8 km/km² powierzchni. Odnosząc te dane do porównywanych jednostek administracyjnych należy podkreślić, że w 2007 r. tylko w 2 powiatach istniało mniej km tras komunikacyjnych niż w Tychach (.Bielsko-Biała i Opole), natomiast w pozostałych powiatach sytuacja była odwrotna. Jednak w przeliczeniu na km² powierzchni powiatów, mniejsze niż w Tychach zagęszczenie tras komunikacyjnych odnotowano w 6 miastach (Bielsko-Biała; Dąbrowa Górnicza; Gliwice; Rybnik; Opole; Gdynia), a w pozostałych trzech jednostkach było ono wyższe (Chorzów; Katowice; Sosnowiec. Transport i komunikacja (str ) 10

11 w 2011 r. w Tychach funkcjonowało 88 zakładów opieki zdrowotnej, z czego wynika, że na 1 jednostkę tego typu przypadało średnio około mieszkańców. Jednocześnie aż 87 tych podmiotów stanowiły zakłady niepubliczne. W ciągu roku łącznie udzielonych zostało porad lekarskich, co przy założeniu, że korzystali z nich tylko mieszkańcy Tychów, daje około 4,2 porady na mieszkańca. Dokonując porównania tych danych z sytuacją w pozostałych powiatach podregionu tyskiego, można zauważyć, że w jednostkach tych w 2011 r. funkcjonowało mniej niż w Tychach, zakładów opieki zdrowotnej, a na 1 taki ośrodek przypadało średnio więcej mieszkańców. W porównywanych jednostkach administracyjnych sytuacja była zróżnicowana. W 5 powiatach w 2011 r. funkcjonowało więcej niż w Tychach zakładów opieki zdrowotnej (Bielsko-Biała; Gliwice; Katowice; Sosnowiec; Opole) i jednocześnie w przypadku 3 z tych jednostkach przypadało mniej potencjalnych pacjentów na 1 ośrodek (Bielsko-Biała; Katowice; Opole). w 2012 r. w Tychach funkcjonowały 3 placówki stacjonarnej pomocy społecznej, a w tym 1 dom pomocy społecznej. Łącznie w placówkach tych dostępnych było 166 miejsc, a ich liczba wzrastała stopniowo od początku badanego okresu, jednocześnie w każdym roku były one całkowicie wykorzystywane. W pozostałych powiatach podregionu tyskiego sytuacja była zróżnicowana. W p. bieruńskolędzińskim funkcjonowała tylko 1 placówka stacjonarnej pomocy społecznej, w której dostępne były mniej miejsc niż w Tychach. Natomiast w p. pszczyńskim i p. mikołowskim funkcjonowały 3 i 4 placówki, a w tym po 2 domy pomocy, oferujące jednocześnie więcej miejsc niż placówki tyskie. Odnosząc te dane do porównywanych jednostek należy wskazać, że w każdej z nich w 2012 r. funkcjonowało więcej placówek stacjonarnej pomocy społecznej niż w Tychach, które jednocześnie oferowały więcej miejsc dla osób wymagających udzielenia pomocy. w 2012 r. w Tychach ze świadczeń z pomocy społecznej korzystało gospodarstw domowych, a w nich osoby. Udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ogóle ludności wynosił: 3,9; udział osób w wieku przedprodukcyjnym w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ogólnej liczbie osób w tym wieku to: 7,4; udział osób w wieku produkcyjnym w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ogólnej liczbie osób w tym wieku to: 3,2; udział osób w wieku poprodukcyjnym w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ogólnej liczbie osób w tym wieku to: 3,0. Odnosząc tyską sytuację do pozostałych powiatów podregionu tyskiego można zauważyć, że w 2011 r. w jednostkach tych ze świadczeń pomocy społecznej korzystało nominalnie mniej rodzin i osób. Należy jednak podkreślić, że w przypadku p. pszczyńskiego i p. mikołowskiego wartości wskaźnika dotyczącego udziału osób korzystających z tej pomocy w ogóle mieszkańców były wyższe niż w Tychach. Podobnie w przypadku wartości wskaźników dotyczących udziału osób w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym, co oznacza, że w powiatach tych mieszkańcy korzystają stosunkowo częściej ze środków pomocy społecznej niż w Tychach i jednocześnie częściej są to osoby w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym. Jedynie w przypadku osób w wieku poprodukcyjnym korzystających ze wsparcia pomocy społecznej, wartości wskaźników ich udziału w ogólnej liczbie mieszkańców w tym wieku, były niższe we wszystkich trzech powiatach niż w Tychach, co oznacza, że tyscy seniorzy stosunkowo częściej są beneficjentami świadczeń pomocowych. Natomiast odnosząc tyską sytuację do porównywanych jednostek administracyjnych należy zauważyć, że w 6 z nich ze świadczeń pomocy społecznej korzystało więcej gospodarstw domowych i osób w nich funkcjonujących Ochrona zdrowia i opieka społeczna (str ) 11

12 (Bielsko-Biała; Chorzów; Gliwice; Katowice; Sosnowiec; Gdynia). Jednak biorąc pod uwagę wartości wskaźników dotyczących udziału beneficjentów świadczeń w ogólnej liczbie mieszkańców oraz reprezentantów poszczególnych grup ekonomicznych, sytuacja kształtuje się inaczej. Bowiem w 4 porównywanych powiatach wartości te były niższe niż w Tychach (Bielsko-Biała; Dabrowa Górnicza; Opole i Gdynia), a w pozostałych były wyższe (Chorzów; Gliwice; Katowice; Rybnik; Sosnowiec), jednak z zaznaczeniem, że podobnie jak w powiatach z podregionu tyskiego, również tutaj w 3 jednostkach wskaźnik dotyczący osób w wieku poprodukcyjnym osiągał wartości niższe niż tyski (Gliwice; Rybnik; Sosnowiec). Wynika więc z tego, że tylko w Katowicach stosunkowo częściej beneficjentami świadczeń pomocy społecznej byli najstarsi mieszkańcy. w 2012 r. w Tychach ze świadczeń rodzinnych korzystało rodzin, a w nich wsparcie to przyznawane było dla dzieci, wśród których 92,4% stanowiły dzieci niepełnoletnie (do 17lat). Ponadto udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymali zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku obejmował 14,8%. Jednocześnie od 2008 r. liczby te i wartości wskaźników ulegały stopniowemu zmniejszeniu. Odnosząc tyską sytuację do pozostałych powiatów podregionu tyskiego można zauważyć, że w 2011 r. tylko w p. bieruńsko-lędzińskim ze świadczeń rodzinnych korzystało mniej rodzin i dzieci, a w pozostałych 2 grupy beneficjentów były większe. Natomiast we wszystkich porównywanych jednostkach administracyjnych liczba rodzin oraz dzieci, na które pobierano zasiłek rodzinny była w 2011 r. najczęściej niemal dwukrotnie wyższa niż w Tychach. Wśród dzieci uzyskujących wsparcie dominowały osoby do 17 lat. Ponadto należy podkreślić, że również we wszystkich porównywanych miastach udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymali zasiłek rodzinny, w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku, był większy niż w Tychach. jak wynika z danych GUS w 2011 r. w Tychach funkcjonowały 34 placówki wychowania przedszkolnego, a wśród nich 23 przedszkola i 11 oddziałów przedszkolnych przy szkołach podstawowych. Ponadto dostępne były również 4 punkty przedszkolne. Należy podkreślić, że liczba placówek wychowania przedszkolnego wzrosła w stosunku do 2002 r. aż o 20 jednostek, przy czym zmiany te polegało na rozpoczęciu działalności 6 przedszkoli, 10 oddziałów przy szkołach podstawowych i 4 punktów przedszkolnych. Spowodowało to wzrost dostępnych miejsc, a tym samym zwiększenie liczby dzieci korzystających z wychowania przedszkolnego. W 2011 r. w placówkach wychowania przedszkolnego przebywało łącznie dzieci, z których 90% uczęszczało do przedszkoli, 7,8% do oddziałów przy szkołach podstawowych, a pozostałe 2,2% korzystało z usług punktów przedszkolnych. Jednocześnie istotny jest fakt, że w 2011 r. wychowaniem przedszkolnym objętych było 80,3% dzieci w wieku 3-5 lat oraz 78,2% dzieci w wieku 3-6 lat. Wartości tych wskaźników systematycznie wzrastały od 2002 r. Odnosząc te dane do sytuacji w pozostałych powiatach podregionu tyskiego należy zauważyć, że tylko w powiecie pszczyńskim funkcjonowało więcej placówek wychowania przedszkolnego niż w Tychach w 2011 r. Poza tym we wszystkich trzech powiatach z usług placówek wychowania przedszkolnego korzystała ogólnie mniejsza liczba dzieci niż w powiecie tyskim, co miało również swoje odzwierciedlenie w niższych wysokościach wskaźników dotyczących dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym. Natomiast w porównywanych jednostkach administracyjnych sytuacja była zróżnicowana. W 7 z badanych miast funkcjonowało więcej niż w Tychach placówek wychowania przedszkolnego, wśród których dominowały przedszkola oraz odziały przy szkołach podstawowych (Bielsko-Biała; Gliwice; Katowice; Rybnik; Sosnowiec; Opole; Gdynia). We wszystkich porównywanych miastach, Oświata (str ) 12

13 podobnie jak w Tychach, odnotowano wzrosty liczby placówek wychowania przedszkolnego, a więc również zwiększenie liczby dostępnych miejsc oraz dzieci korzystających z usług tych placówek. Jednak tylko w 6 miastach powołano punkty przedszkolne (Bielsko- Biała; Chorzów; Dąbrowa Górnicza; Katowice; Opole; Gdynia). Ponadto w 4 jednostkach wartości wskaźników dotyczących dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym były wyższe niż w Tychach (Bielsko-Biała; Gliwice; Katowice; Sosnowiec). w 2011 r. w Tychach funkcjonowały 24 szkoły podstawowe i 17 szkół gimnazjalnych, a w tym 2 gimnazja dla dorosłych. W porównaniu do 2002 r. liczba tych placówek zmniejszyła się o jedną na każdym poziomie. W szkołach podstawowych naukę pobierało łącznie uczniów. Jednocześnie od 2002 r. liczba uczniów w tych placówkach ulegała systematycznemu zmniejszeniu, które do 2011 r. osiągnęło poziom 25,7%. W gimnazjach uczyło się łącznie uczniów (w tym 192 osoby w gimnazjach dla dorosłych) i również w tych placówkach ich liczba stopniowo malała osiągając w 2011 r. poziom niższy o 41,5% w stosunku do 2002 r. (w gimnazjach dla dorosłych liczba słuchaczy zmniejszyła się o 12,3%). Należy jednak podkreślić, że mimo spadku liczby uczniów zarówno w szkołach podstawowych jak i w gimnazjach wartości współczynnika skolaryzacji osiągały poziom wyższy w 2011 r. niż odnotowany w 2003 r. W Tychach odnotowano stosunkowo największy spadek liczby uczniów GIM w okresie w porównaniu do pozostałych powiatach tyskiego podregionu. Równocześnie jednak w całym podregionie, najwyższą wartość współczynnika skolaryzacji w 2011 r. dla tych szkół odnotowano właśnie w Tychach. Zestawiając tyskie dane z informacjami dotyczącymi porównywanych jednostkach administracyjnych należy podkreślić, że procentowy spadek liczby uczniów SP odnotowywany w okresie od 2002r do 2011 r. był większy jedynie w Gliwicach, Katowicach, Rybniku i Sosnowcu. Natomiast w żadnym z porównywanych powiatów nie nastąpił większy niż w Tychach procentowy spadek liczby uczniów GIM. Również wartości współczynnika skolaryzacji dla SP w 2011 r. były wyższe od tyskiej w każdym z powiatów. Natomiast wartości tego współczynnika dla GIM były niższe od tyskiej tylko w Bielsku-Białej, Gliwicach, Katowicach i Gdyni. w 2011 r. w Tychach funkcjonowało 8 pondgimnazjalnych szkół przysposabiających do pracy zawodowej (PZSZ). W szkołach tych naukę pobierało łącznie 637 uczniów, których liczba od 2002 r. do 2012 r. ulegała zmniejszeniu o 27,3%. W Tychach odnotowano stosunkowo największy spadek liczby uczniów PZSZ w porównaniu do pozostałych powiatach tyskiego podregionu. Natomiast wśród porównywanych jednostek administracyjnych tylko w Gliwicach odnotowano większy niż w Tychach procentowy spadek liczby uczniów PZSZ w okresie od 2002r do 2011 r. w 2011 r. w Tychach funkcjonowało 5 liceów ogólnokształcących ponadgimnazjalnych dla młodzieży (LOM), 6 liceów ogólnokształcących ponadgimnazjalnych dla dorosłych (LOD) oraz 6 uzupełniających liceów ogólnokształcących dla dorosłych (ULOD) i w porównaniu do 2002 r. liczba tych placówek ulegała wahaniom. W szkołach tych naukę pobierało odpowiednio: LOM uczniów, których liczba od 2002 r. do 2011 r. zwiększyła się o 71,3%; LOD 744 uczniów wzrost o 32,4% od 2002 r.; ULOD 689 uczniów - wzrost o 315,1%. Należy podkreślić, że w Tychach odnotowano stosunkowo najmniejszy wzrost liczby uczniów LOM i LOD oraz największy wzrost liczby uczniów ULOD w odniesieniu do pozostałych powiatów tyskiego podregionu. We wszystkich porównywanych jednostkach administracyjnych odnotowano większy wzrost liczby uczniów LOM w badanym okresie. 13

14 w 2011 r. w Tychach funkcjonowały 2 szkoły policealne dla młodzieży, gdzie naukę pobierało 124 uczniów oraz 23 szkoły policealne dla dorosłych gdzie uczyło się słuchaczy. Należy zauważyć, że placówki dla młodzieży cieszyły się znacznie mniejszym zainteresowaniem w 2011 r. niż w 2004 (spadek liczby uczniów o 63,2%), natomiast odwrotna sytuacja miała miejsce w szkołach dla dorosłych, gdzie liczba słuchaczy w 2011 r. była wyższa od notowanej w 2004 r. aż o 122,6%. W pozostałych powiatach podregionu tyskiego w pierwszej połowie badanego okresu przestały funkcjonować szkoły policealne dla młodzieży natomiast rozwijało się szkolnictwo tego typu dla dorosłych. Odnosząc te dane do porównywanych jednostek administracyjnych można wskazać, że w każdej z nich odnotowano spadek popularności i liczebności szkół policealnych dla młodzieży. w 2011 r. w Tychach funkcjonowało 16 bibliotek publicznych, z których 12 mieściło się w obiektach przystosowanych dla osób niepełnosprawnych. W całym badanym okresie notowany był systematyczny spadek rocznej liczby czytelników (od 2002 r. do 2011 r. o 28,2%). Spadała również liczba czytelników przypadających na 1000 ludności. Z drugiej strony z roku na rok zwiększał się dostępny księgozbiór oraz wzrastała przeciętna liczba książek wypożyczanych przez 1 czytelnika. W pozostałych powiatach podregionu tyskiego tylko w p. bieruńsko-lędzińskim funkcjonowało mniej bibliotek niż w Tychach. Jednak tyskie biblioteki cieszyły się większym zainteresowaniem. Odnosząc powyższe dane do sytuacji w porównywanych jednostkach można wnioskować, że w 7 z nich funkcjonowało więcej bibliotek niż w Tychach (Bielsko-Biała; Dąbrowa Górnicza; Gliwice; Rybnik; Sosnowiec; Gdynia). Jednocześnie w każdym z miast odnotowano systematyczne roczne spadki liczby czytelników. Ponadto tylko w 3 powiatach wskaźnik liczby czytelników przypadających na 1 tys. mieszkańców osiągał w 2011 r. wartości wyższe niż tyski (Bielsko-Biała; Katowice; Opole). w 2011 r. w Tychach funkcjonowało tylko jedno kino, które mieściło się w obiekcie dostosowanym do potrzeb osób niepełnosprawnych. W pozostałych powiatach podregionu tyskiego sytuacja była zróżnicowana, tzn. w p. bieruńsko-lędzińskim funkcjonowały 2 kina, jednak miały one charakter studyjny i prowadziły ograniczoną działalność. Natomiast w p. pszczyńskim i p. mikołowskim w 2011 r. nie było żadnej placówki tego typu. Tymczasem w porównywanych jednostkach sytuacja była zróżnicowana. w 2012 r. w Tychach funkcjonowały 2 muzea, które odwiedziło zwiedzających. Dla porównania w p. bieruńsko-lędzińskim nie funkcjonował żaden obiekt typu muzealnego, natomiast w p. pszczyńskim i p. mikołowskim działało po 1 muzeum. Jednocześnie muzeum pszczyńskie przyciągało najwięcej zwiedzających. W pozostałych porównywanych jednostkach sytuacja był zróżnicowana. W 2012 r. najwięcej obiektów muzealnych funkcjonowało w Gliwicach (6), Katowicach (4) oraz Opolu (3) i Gdyni (3), i to również te instytucje odwiedzane były przez stosunkowo największą liczbę zwiedzających. w 2012 r. w Tychach zorganizowanych zostało 340 imprez o charakterze kulturalnym, w których uczestniczyły osoby. Jednocześnie na terenie powiatu funkcjonowały 4 zespoły artystyczne oraz 14 klubów/kół o tym charakterze, które zrzeszały łącznie 289 osób. Odnosząc te dane do sytuacji w pozostałych powiatach podregionu tyskiego, należy stwierdzić, że w Tychach działalność tego typu była najbardziej skromna. Natomiast w pozostałych porównywanych jednostkach sytuacja był zróżnicowana. W 6 miastach działalność Kultura (str ) 14

15 kulturowa w 2012 r. była bardziej rozbudowa niż w Tychach (Bielsku-Białej; Chorzowie; Dąbrowie Górniczej; Katowicach; Rybniku i Sosnowcu), tzn. organizowanych było więcej imprez, przyciągających większą liczbę uczestników, działało więcej zespołów artystycznych oraz klubów/kół zrzeszających większą liczbę aktywistów. w 2011 r. w Tychach działało 25 klubów i 27 sekcji sportowych, które zrzeszały członków. Aktywnie ćwiczących było osób, wśród których 58,6% stanowiła młodzież do 18 roku życia. Porównując te dane z zestawieniami dotyczącymi pozostałych powiatów tworzących tyski podregion, należy wskazać, że w dwóch z nich p. bieruńsko-lędzińskim i mikołowskim działało mniej klubów i sekcji, natomiast tylko w p. bieruńsko-lędzińskim ośrodki te przyciągały mniejszą liczbę członków i ćwiczących. Poza tym godny szczególnej uwagi jest fakt, że w każdym z trzech powiatów wśród ćwiczących większy niż w Tychach odsetek stanowiły osoby do 18 roku życia. Również w pozostałych porównywanych jednostkach sytuacja była stosunkowo lepsza niż w Tychach. w 2012 r. w Tychach funkcjonowało 11 obiektów zbiorowego zakwaterowania, oferujących łącznie 906 miejsc noclegowych, z których w ciągu roku skorzystało osób, a na każdą z nich przypadało średnio 1,9 noclegu. Wśród pozostałych powiatów podregionu tyskiego tylko w p. pszczyńskim funkcjonowało więcej tego typu obiektów niż w Tychach, ale oferowały one łącznie mniejszą liczbę miejsc. Poza tym z tyskiej oferty skorzystało stosunkowo najwięcej osób. Natomiast w pozostałych porównywanych jednostkach sytuacja była zróżnicowana. W 5 miastach funkcjonowało więcej obiektów zbiorowego zakwaterowania niż w Tychach, oferujących jednocześnie więcej miejsc noclegowych, z których korzystało więcej klientów (Bielsko-Biała; Gliwice; Katowice; Opole; Gdynia). Poza tym również w 5 powiatach średnia liczba noclegów przypadająca na 1 klienta była wyższa niż w Tychach (Dąbrowa Górnicza; Gliwice; Rybnik; Sosnowiec; Gdynia). Kultura fizyczna, sport i rekreacja oraz turystyka (str ) w 2011 r. w Tychach emisja przemysłowych zanieczyszczeń powietrza typu pyłowego określona została na poziomie 229 t/r (ton rocznie), a gazowego na poziomie t/r. Jednocześnie należy podkreślić, że w przypadku zanieczyszczeń pyłowych ich emisja w porównaniu do 2002 r. spadła o 53,9% (co zbliża Tychy do poziomu określonego dla całego województwa śląskiego 58,3%), a zanieczyszczeń gazowych wzrosła o 14% (co również jest wartości zbliżoną do określonej dla województwa śląskiego 14,9%). Zgodnie z danymi GUS w Tychach w 2011 r. funkcjonowało 5 komunalnych i przemysłowych oczyszczalni ścieków, które obsługiwały mieszkańców (95,5%), co oznaczało jednocześnie wzrost ich liczby w porównaniu do 2002 r. o 12,3%. Dokonując porównania Tychów do pozostałych powiatów tworzących podregion tyski można zauważyć, że w p. mikołowskim odnotowano w 2011 r. stosunkowo największą emisję pyłowych i gazowych zanieczyszczeń powietrza. Ponadto w przypadku zanieczyszczeń pyłowych była ona większa niż w Tychach również w p. pszczyńskim. Najmniejszą emisją trujących gazów i pyłów mógł się pochwalić p. bieruńsko-lędziński. Ponadto w powiatach podregionu działało więcej niż w Tychach komunalnych i przemysłowych oczyszczalni ścieków, w których obsłudze odnotowano istotny wzrost liczby mieszkańców w porównaniu do stanu z 2002 r., jednak nie zmienia to faktu, że udział mieszkańców obsługiwanych przez oczyszczalnie ścieków w ogólnej liczbie ludności tych powiatów jest w dalszym ciągu istotnie niższy niż w Tychach. W porównywanych Środowisko (str ) 15

16 jednostkach administracyjnych sytuacja była zróżnicowana. w 2011 r. w powiecie tyskim znajdowało się 218,6 ha terenów zieleni zarządzanych przez samorząd, a w tym: 13 parków spacerowowypoczynkowych o łącznej powierzchni 209,5 ha; 11 zieleńców (3,9 ha) oraz tereny zieleni osiedlowej (5,2 ha). Łącznie tereny te obejmowały 2,7% powierzchni miasta. Ponadto istotną cześć powierzchni Tychów zajmowały lasy ,5 ha co stanowiło jednocześnie 22,6%. W pozostałych powiatach podregionu tyskiego tereny zielone pozostające w gestii samorządów zajmowały mniejsze części powierzchni tych jednostek. Poza tym w przypadku p. pszczyńskiego i p. mikołowskiego powierzchnia lasów była proporcjonalnie większa niż w Tychach, a w p. bieruńsko-lędzińskim mniejsza. Tymczasem odnosząc omawiane dane do sytuacji w porównywanych jednostkach administracyjnych można wskazać, że w 6 powiatach tereny zielone podlegające samorządom zajmują mniej powierzchni niż w Tychach. Ponadto biorąc pod uwagę powierzchnię zajmowaną przez lasy również w 6 jednostkach jest ona mniejsza niż w Tychach. zgodnie z uzyskanymi informacjami w 2011 r. w Tychach stosunkowo najwięcej wykroczeń miało charakter kryminalny (3 828). Sporą grupę stanowiły przestępstwa przeciwko mieniu (2 885), gospodarcze (1 136) oraz kradzieże mienia (1 122). Stopień wykrywalności poszczególnych typów przestępstw był zróżnicowany od zaledwie 25,1% w przypadku kradzieży z włamaniem i 29,6% przy kradzieży mienia, do 100% w przypadku zabójstw, przestępstw przeciwko rodzinie, niełacenia zobowiązań alimentacyjnych oraz znęcania się nad rodziną. Istotny jest również fakt, że wśród odnotowanych przestępstw w 154 przypadkach czynny udział brały osoby nieletnie (przed ukończeniem 18. roku życia). Były to głównie kradzieże mienia (14,9%), bójki i pobicia (11,7%), rozboje i wymuszenia (9,7%), uszkodzenia ciała (8,4%) oraz kradzieże z włamaniem (5,2%). w dwóch poprzednich latach struktura tyskiej przestępczości była zbliżona, jednak dokonując porównania ich liczebności można zauważyć wahania ogólnej liczby popełnianych przestępstw. Ponadto w porównaniu do lat wcześniejszych w 2011 r. zmniejszyła się liczba przestępstw z udziałem nieletnich. W 2009 r. odnotowano 195 przypadków (o 21% więcej niż w 2011 r.), a w 2010 r. aż 227 (o 32,2% więcej niż w 2011 r.). ze statystyk drogowych wynika, że w 2011 r. w Tychach miało miejsce 9 wypadków drogowych, zginęło 9 osób, a kolejnych 161 był rannych. Udokumentowano również kolizje drogowe. W latach wcześniejszych ogólna liczba wypadków była niemal identyczna, jednak notowano więcej kolizji drogowych (2009 r.: 1825 o 13,8% więcej niż w 2011 r.; 2010 r.: 1947 o 19,3% więcej niż w 2011 r.) oraz rannych osób w wypadkach drogowych (2009 r.: 166 o 3% więcej niż w 2011 r.; 2010 r.: 199 o 19% więcej niż w 2011 r.). Bezpieczeństwo publiczne (str ) 16

17 SPIS TREŚCI Strona 1. WSTĘP Cel analizy Obszary problemowe analiz METODOLOGIA ANALIZY zastosowane źródła danych ANALIZA MATERIAŁU STATYSTYCZNEGO RANKING PORÓWNYWANYCH JEDNOSTEK ADMINISTRACYJNYCH DEMOGRAFIA DIAGNOZA (LATA ) Dynamika liczby ludności Ekonomiczne grupy ludności Funkcjonalne grupy ludności Ruch naturalny Ruch migracyjny PROGNOZA (LATA ) GOSPODARKA STRUKTURA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH RYNEK PRACY Pracujący

18 Bezrobotni FINANSE MIASTA DOCHODY BUDŻETOWE WYDATKI BUDŻETOWE MIESZKALNICTWO I GOSPODARKA NIERUCHOMOŚCIAMI ZASOBY MIESZKANIOWE BUDOWNICTWO DODATKI MIESZKANIOWE ZALEGŁOŚCI W OPŁATACH ZA MIESZANIA I POSTĘPOWANIE EKSMISYJNE INFRASTRUKTURA (GOSPODARKA KOMUNALNA) TRANSPORT I KOMUNIKACJA DROGI PUBLICZNE GMINNE I POWIATOWE ZAREJESTROWANE POJAZDY SAMOCHODOWE I CIĄGNIKI TRASY KOMUNIKACYJNE OCHRONA ZDROWIA I OPIEKA SPOŁECZNA OCHRONA ZDROWIA W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ OPIEKA SPOŁECZNA Placówki stacjonarnej pomocy społecznej Świadczenia pomocy społecznej Świadczenia rodzinne OŚWIATA WYCHOWANIE PRZEDSZKOLNE

19 SZKOŁY PODSTAWOWE I GIMNAZJALNE SZKOŁY PONADGIMNAZJALNE SZKOŁY POLICEALNE KOMPUTERYZACJA KULTURA PLACÓWKI BIBLIOTECZNE KINA MUZEA DOMY KULTURY KULTURA FIZYCZNA, SPORT I REKREACJA ORAZ TURYSTYKA KLUBY SPORTOWE TURYSTYCZNE OBIEKTY ZBIOROWEGO ZAKWATEROWANIA ŚRODOWISKO OCHRONA ŚRODOWISKA TERENY ZIELENI W GESTII SAMORZĄDÓW I POWIERZCHNIA LASÓW BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE SPIS RYSUNKÓW I TABEL

20 1. WSTĘP 1.1. Cele analizy Raport pt. Tychy na tle wybranych powiatów w latach Analiza danych statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego opracowany został w lipcu 2013 roku na zlecenie Urzędu Miasta Tychy. Stanowi on analizę danych statystycznych GUS dotyczących wybranych obszarów problemowych, będących potencjalnym źródłem informacji przydatnych w opracowaniu założeń programowych nowelizowanej strategii rozwoju miasta Tychy, służącej modelowaniu przyszłego rozwoju tej jednostki administracyjnej oraz stworzeniu schematu działań o charakterze podmiotowym, wychodzących na przeciw potrzebom i problemom społeczności lokalnej. Poniższe opracowania stanowi charakterystykę stanu miasta Tychy w perspektywie czasowej obejmującej lata oraz porównanie analizowanych zagadnień ze stanem obserwowanym w dwunastu powiatach, których wyboru dokonał Zleceniodawca. Były to następujące jednostki administracyjne: trzy powiaty tworzące wspólnie z Tychami podregion tyski (p. bieruńsko-lędziński, p. pszczyński, p. mikołowski); sześć powiatów z województwa śląskiego (Bielsko-Biała; Chorzów; Dąbrowa Górnicza; Gliwice; Katowice; Rybnik; Sosnowiec); dwa powiaty spoza obszaru województwa śląskiego (Opole woj. opolskie; Gdynia woj. pomorskie). 20

21 Rys. 1: Jednostki administracyjne wybrane do analizy Źródło: opracowanie własne 21

22 1.2. Obszary problemowe analizy Dla celów opracowania Zleceniodawcy dokonał wyboru dwunastu obszarów problemowych podlegających analizie w następującym zakresie: Demografia: A. Diagnoza ( ): Dynamika liczby ludności (ludność faktycznie zamieszkała; dynamika liczby ludności faktycznie zamieszkałej); Ekonomiczne grupy wiekowe (udział ludności w trzech grupach wiekowych; wskaźniki obciążenia demograficznego); Funkcjonalne grupy ludności (udział ludności w funkcjonalnych grupach wiekowych); Ruch naturalny ludności (urodzenia żywe; przyrost naturalny; małżeństwa zawarte w ciągu roku; rozwody); Ruch migracyjny ludności (zameldowanie i wymeldowanie; migracje wewnętrzne i zewnętrzne na pobyt stały; saldo migracji); B. Prognoza ( ): Ekonomiczne grupy ludności (udział ludności w trzech grupach wiekowych); Funkcjonalne grupy ludności (udział ludności w funkcjonalnych grupach wiekowych); Ruch naturalny ludności (urodzenia; zgony); Ruch migracyjny ludności (migracje wewnętrzne i zewnętrzne na pobyt stały; saldo migracji); Gospodarka: Struktura podmiotów gospodarczych (liczebność podmiotów gospodarczych; klasy wielkości podmiotów gospodarczych; struktury podmiotów gospodarczych w ujęciu sektorowym wg sekcji PKD 2007; aktywność przedsiębiorcza w mieście w oparciu o liczby powstających i likwidowanych podmiotów gospodarczych; nakłady inwestycyjne i środki trwałe w przedsiębiorstwach); Dynamika sytuacji na lokalnym rynku pracy (liczba pracujących i bezrobotnych; struktura pracujących w ujęciu sektorowym wg PKD 2004 i 2007; pracujący i bezrobotni wg płci; bezrobotni wg wieku; stopy bezrobocia zarejestrowanego; udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym; oferty pracy zgłaszane w powiatowych służbach zatrudnienia; przeciętne miesięczne wynagrodzenie i jego relacja do średniej krajowej); Finanse miasta: 22

23 Dochody budżetowe (dochody ogółem i własne; dotacje; subwencje; środki pozyskane z budżetu Unii Europejskiej; dochody ogółem na 1 mieszkańca; dochody własne na 1 mieszkańca); Wydatki budżetowe (wydatki ogółem i własne; wydatki majątkowe i inwestycyjne; wydatki bieżące i na wynagrodzenia; wydatki ogółem na 1 mieszkańca); Mieszkalnictwo i gospodarka nieruchomościami: Zasoby mieszkaniowe (rozkład wg form własności zasobów; przeciętna powierzchnia użytkowa; wyposażenie mieszkań w techniczno-sanitarne); Budownictwo (budynki mieszkalne oddane do użytkowania; mieszkania i izby oddane do użytkowania; ogólna powierzchnia użytkowa mieszkań; mieszkania na 1 tys. zawartych małżeństw; mieszkania na 10 tys. ludności; przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania); Dodatki mieszkaniowe (liczba i kwoty wypłacanych dodatków mieszkaniowych wg form własności lokali); Zaległości w opłatach za mieszkania i postępowanie eksmisyjne (rozkład zaległości w opłatach za mieszania wg for własności; postępowanie eksmisyjne i eksmisje z lokali mieszkaniowych wg form własności lokali orzeczenia sądowe i wykonane eksmisje); Infrastruktura (gospodarka komunalna) Korzystający z instalacji wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej w % ogółu ludności; Zużycie wody, energii elektrycznej i gazu z sieci w gospodarstwach domowych; Transport i komunikacja: Drogi publiczne powiatowe i gminne (rozkład wg typów nawierzchni); Zarejestrowane pojazdy samochodowe i ciągniki; Trasy komunikacyjne (rozkład wg typów: autobusowe; tramwajowe; trolejbusowe; obsługiwane przez inne województwa); Ochrona zdrowia i opieka społeczna: Zakłady opieki zdrowotnej (rozkład wg typów własności; praktyki lekarskie; porady w ramach podstawowej opieki zdrowotnej); Placówki stacjonarnej pomocy społecznej (rozkład wg liczby placówek oraz dostępnych miejsc i mieszkańców); Korzystający ze świadczeń pomocy społecznej (rozkłady wg: liczby gosp. domowych korzystających z pomocy społecznej; rozkład wg osób w gosp. domowych; udziału osób w gosp. domowych korzystających ze środków pomocy społecznej w ludności ogółem; rozkład wg udział osób z ekonomicznych grup wiekowych korzystających ze środków pomocy społecznej w ogólnej liczbie osób w tym wieku); 23

24 Korzystający ze świadczeń rodzinnych (rozkłady wg: liczby rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne dla dzieci; liczby dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny; liczby dzieci w wieku do 17 lat, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny; udział dzieci w wieku do 17 lat, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku); Oświata: Wychowanie przedszkolne (liczba placówek wychowania przedszkolnego wg typów; liczba dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego; liczba miejsc w placówkach wychowania przedszkolnego; odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym); Szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne (liczba placówek i uczniów wg typów; współczynnik skolaryzacji brutto szkół podstawowych i gimnazjalnych); Szkoły ponadgimnazjalne (liczba placówek i uczniów szkół zasadniczych wg typów; liczba placówek i uczniowie liceów ogólnokształcących wg typów); Szkoły policealne (liczba placówek i uczniów wg typów); Komputeryzacja (liczba uczniów przypadająca na 1 komputer z dostępem do Internetu przeznaczony do użytku uczniów wg typów szkół); Kultura: Placówki biblioteczne (liczba bibliotek w tym placówki przystosowane dla osób niepełnosprawnych; liczba czytelników w roku; liczba czytelników przypadająca na 1 tys. ludności; wielkość księgozbiorów; wypożyczenia księgozbioru przypadające na 1 czytelnika); Kina (liczba kin w tym obiekty przystosowane dla osób niepełnosprawnych; liczba seansów; liczba widzów; liczba ludności przypadająca na 1 miejsce w kinach); Muzea (liczba muzeów w tym obiekty przystosowane dla osób niepełnosprawnych; liczba zwiedzających muzea); Domy kultury (działalność domów, ośrodków kultury, klubów i świetlic w tym liczba: imprez, uczestników; zespołów artystycznych; kół i klubów); Kultura fizyczna, sport i rekreacja oraz turystyka: Kluby sportowe (liczba klubów i sekcji sportowych; liczba członków i ćwiczących w tym do 18 lat); Turystka (wybrane turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania; liczba miejsc noclegowych oraz korzystających z noclegów i udzielonych noclegów); Środowisko: Ochrona środowiska (emisja przemysłowych zanieczyszczeń powietrza typu pyłowego i gazowego; liczba komunalnych i przemysłowych oczyszczalni ścieków; ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków miejskich i wiejskich; zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności); Tereny zielone w gestii samorządów (liczba i powierzchnia: parków spacerowo-wypoczynkowych; zieleńców oraz terenów zieleni osiedlowej); 24

25 Bezpieczeństwo publiczne: Przestępstwa w powiecie m. Tychy; Udział nieletnich w przestępstwach w powiecie m. Tychy; Wypadki drogowe i ich skutki. 2. METODOLOGIA BADANIA - zastosowane źródła danych zastanych Dla zachowania obiektywnego poziomu porównywalności danych statystycznych dotyczących wybranych do porównania jednostek administracyjnych na poziomie powiatów metodologia prezentowanego opracowania opierała się na analizie danych statystycznych zebranych i udostępnionych przez Główny Urząd Statystyczny w ramach Banku Danych Lokalnych (BDL). Stanowi on podstawowy komponent systemu informacji statystycznej, oferujący odbiorcom dane roczne od roku 1995 oraz kwartalne - od 2005 r. Jest bazą zawierającą wybrane zagregowane dane demograficzne, społeczne i gospodarcze oraz o stanie środowiska, opisujące jednostki podziału terytorialnego kraju: 16 województw (poziom NTS 2), ok. 370 powiatów (poziom NTS 4), około 2500 gmin (poziom NTS 5 - podział obowiązujący po wprowadzeniu reformy administracyjnej w 1999 r.), a także 6 regionów (poziom NTS 1) oraz 66 podregionów (poziom NTS 3). BDL gromadzi i systematycznie uzupełnia informacje statystyczne o poszczególnych jednostkach podziału terytorialnego; zapewnia stały, przyjazny dla korzystających, dostęp do aktualnych informacji statystycznych; umożliwia prowadzenie wielowymiarowych analiz statystycznych w układach regionalnych i lokalnych. Dlatego BDL często wykorzystywany jest jako źródło danych służących do opracowań programów rozwojowych na szczeblu lokalnym i regionalnym, stanowiąc zbiór niezbędnych informacji zarówno do opracowania, jak i oceny stopnia realizacji strategii rozwoju. Dane dostępne w BDL przeznaczone są m.in. dla instytucji administracji publicznej realizujących swoje zadania statutowe w terenie oraz jednostek naukowych do: diagnozy warunków i poziomu rozwoju lokalnego i regionalnego; badania zróżnicowania lokalnego i regionalnego zjawisk społecznych, demograficznych i gospodarczych; wspomagania procesów decyzyjnych, administracyjnych i gospodarczych. Dostępne w Banku dane uporządkowane są według dziedzin i zjawisk (38 kategorii tematycznych w układzie zgodnym z programem badań statystycznych), np. ludność, rynek pracy, gospodarka mieszkaniowa. Korzystający z Banku mogą uzyskać m.in. informacje z danej dziedziny statystycznej w wieloletnim szeregu czasowym umożliwiające kompleksowy opis wybranej jednostki podziału administracyjnego kraju. Należy jednak podkreślić, że nie wszystkie dane BDL dostępne są w pełnym wymiarze czasowym 25

26 obejmującym lata r., co stanowi pewne ograniczenie w dokonywaniu analiz. Ponadto w przypadku obszaru badawczego dotyczącego bezpieczeństwa publicznego brak jest w BLD jakichkolwiek danych na poziomie powiatów, dlatego zgodnie ze wskazaniem Zleceniodawcy, analiza w tym zakresie ograniczona została do danych dotyczących powiatu m. Tychy w latach , pozyskanych z Komendy Miejskiej Policji w Tychach. Dla potrzeb prezentowanego opracowania dokonano agregacji danych dotyczących wyróżnionych powyżej obszarów zagadnieniowych w rozkładach prezentujących dynamikę zjawisk w wybranych jednostkach administracyjnych na poziomie powiatu. Dla każdego z podejmowanych zagadnień opracowano katalog tabelaryczny danych prezentujących informacje dotyczące miasta Tychy w zestawieniu z trzema powiatami wchodzącymi w skład podregionu tyskiego oraz ogólnymi statystykami dla całego województwa śląskiego, a osobno tożsame zestawienie danych dotyczące porównywanych jednostek administracyjnych (w obrębie woj. śląskiego i spoza jego obszaru). Ponadto część zabranych danych przestawiono w graficznych zestawieniach prezentujących ogólne trendy badanych zjawisk i obszarów. 26

27 3. ANALIZA MATERIAŁU STATYSTYCZNEGO Poniższa część opracowania zawiera właściwą analizę zagregowanych danych statystycznych dostosowaną do przedstawionych wcześniej oczekiwań Zleceniodawcy. Ograniczono się tutaj do analiz, które wydały się niezbędne z punktu widzenia wyznaczonych celów badawczych, jednak opracowane zestawienia tabelaryczne umożliwiają ich pogłębienie i swobodne porównanie. Część tą składa się z dwunastu podstawowych elementów stanowiących osobne prezentacje wybranych obszarów problemowych. Poprzedzone one zostały tabelarycznym zestawieniem stanowiącym ranking dwunastu porównywanych jednostkach administracyjnych, którego podstawę były wartości wybranych wskaźników statystycznych osiągane w tych jednostkach w 2011 r RANKING PORÓWNYWANYCH JEDNOSTEK ADMINISTRACYJNYCH Prezentowana poniżej tabela powstała w oparciu o dane GUS pochodzące ze Statystycznego Vademecum Samorządowca. To projekt GUS będący odpowiedzią na rosnące potrzeby informacyjne jednostek samorządu terytorialnego i stanowić ma wsparcie dla radnych oraz przedstawicieli samorządów terytorialnych w zarządzaniu regionem, a w tym realizacji zadań bieżących jak i długofalowych, takich jak tworzenie strategii i polityk o zasięgu regionalnym i lokalnym. Dostępne materiały generowane są w oparciu o bazy danych Banku Danych Lokalnych GUS i zawierają podstawowe informacje z zakresu: finansów publicznych, rynku pracy, pomocy społecznej, infrastruktury i gospodarki przestrzennej oraz pozwalają na porównanie jednostek tego samego szczebla. Dostarczając informacji o poszczególnych szczeblach jednostek terytorialnych (miejscowościach, gminach, powiatach, obszarach metropolitalnych i województwach) umożliwiać mają ich porównywanie ze względu na wybrane cechy. W tym celu do opracowania wybrano wskaźniki, które posłużyć mogą w budowaniu ogólnego obrazu sytuacji kształtującej się w wybranych powiatach, dokonując jednocześnie ich pozycjonowania w obrębie jednostek administracyjnych województwa śląskiego oraz wśród 65 miast na prawach powiatu funkcjonujących w całym kraju. 27

28 Tychy Powiat bieruńskolędziński Powiat pszczyński Powiat mikołowski województw o śląskie Bielsko-Biała Chorzów Dąbrowa Górnicza Gliwice Katowice Rybnik Sosnowiec Opole Gdynia Tab. 1: Ranking porównywanych jednostek administracyjnych wybrane wskaźniki 2011 r. WSKAŹNIKI (stan 2011 r.) wartość wskaźnika Ludność na km2 Kobiety na 100 mężczyzn Saldo migracji na 1000 ludności Małżeństwa na 1000 ludności Dochody własne budżetu miasta na prawach powiatu / powiatu na 1 mieszkańca w zł Wydatki z budżetu miasta na prawach powiatu na 1 mieszkańca w zł Środki w dochodach budżetu miasta na prawach powiatu na finansowanie i współfinansowanie programów i projektów unijnych na 1 mieszkańca w zł Wydatki na obsługę długu pozycja w województwie X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 34 X X X X wartość wskaźnika pozycja w województwie X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 7 X X X X wartość wskaźnika -2,81 1,6 0,1 4,2 X -1,91 1,12-1,92-3,94-3,74-2,46-4,41-1,4-1,4 pozycja w województwie X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 30 X X X X wartość wskaźnika 5,8 5,8 6,9 5,9 5,5 5,6 4,8 5,2 5,4 5,7 5,8 5,2 4,6 5 pozycja w województwie X X X X X X X X X X X X X X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 7 X X X X wartość wskaźnika ,88 288,99 359,24 160, pozycja w województwie X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 10 X X X X wartość wskaźnika ,68 786,88 820,81 314, pozycja w województwie X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 31 X X X X wartość wskaźnika 436 X X X X pozycja w województwie X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 14 X X X X wartość wskaźnika 1,01 X X X X 1,32 0,75 0,38 0,03 0,78 1,01 1,27 1,32 1,6 pozycja w województwie X

29 publicznego w % wydatków ogółem budżetu miasta Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania udzielone noclegi w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania w tys Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania w zasobach mieszkaniowych na 1 osobę w m2 Mieszkania oddane do użytkowania na 10 tys. mieszkańców Ludność korzystająca z instalacji wodociągowej w % ogółu ludności Ludność korzystająca z instalacji kanalizacyjnej w % ogółu ludności Ludność korzystająca z instalacji gazowej w % ogółu ludności Drogi publiczne o twardej nawierzchni na 100 km2 Dzieci w przedszkolach na 100 miejsc pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 10 X X X X wartość wskaźnika pozycja w województwie X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 33 X X X X wartość wskaźnika 76 4, , pozycja w województwie X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 31 X X X X wartość wskaźnika 22,8 26, ,4 25,2 25,8 23,2 23,6 24,4 25,8 24,6 22,9 25,5 25,7 pozycja w województwie X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 47 X X X X wartość wskaźnika 18,5 50,9 24,7 32,6 20,5 40,2 22,3 8,5 15,5 21,4 24,8 8, pozycja w województwie X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 46 X X X X wartość wskaźnika 99,4 98,1 96,6 95,1 93,4 95, ,2 97, ,4 95,3 98,2 pozycja w województwie X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 3 X X X X wartość wskaźnika 94,9 70,8 56,4 66,3 70,1 80,8 77,8 80,3 87,2 89,5 72, ,8 94,9 pozycja w województwie X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 5 X X X X wartość wskaźnika 86,8 50,5 68,3 50,8 61,3 88,6 78,1 75,1 82,2 77,9 56,3 72,2 81,1 79,8 pozycja w województwie X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 23 X X X X wartość wskaźnika pozycja w województwie X X X X X X X X X X X X X X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 33 X X X X wartość wskaźnika 97 X X X X pozycja w województwie X X X X X X X X X X X X X X 29

30 Udział osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w % ogółu ludności Stopa bezrobocia rejestrowanego w% Podmioty w rejestrze REGON na 10 tys. ludności pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 27 X X X X wartość wskaźnika 3,9 X X X X 3 8,2 3,3 4,1 5,5 4,1 5,3 2,4 3,5 pozycja w województwie X X X X X X X X X X X X X X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 13 X X X X wartość wskaźnika 5,8 4,9 6,7 7,1 10,2 6,2 11,2 11,4 6,4 4,2 7,9 13,7 6,2 5,5 pozycja w województwie X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 9 X X X X wartość wskaźnika 1027 X X X X pozycja w województwie X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 39 X X X X wartość wskaźnika 2 X X X X Targowiska stałe pozycja w województwie X pozycja wśród 65 miast na prawach powiatu 53 X X X X Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS DEMOGRAFIA Problematyka opracowania demograficznego dla potrzeb strategii rozwoju obejmuje dwa podstawowe etapy: diagnozę oraz prognozę liczby i struktury ludności z uwagi na cechy istotne z rozwojowego punktu widzenia. Diagnoza służy poznaniu oraz zrozumieniu zjawisk i procesów demograficznych zachodzących na terenie badanej jednostki, ostatecznym zaś jej celem jest określenie założeń prognozy demograficznej. Diagnoza stanowi zarazem dopełnienie prognozy, pozwalające na lepszą interpretację jej wyników z punktu widzenia potrzeb różnych użytkowników, jak również na dłuższy okres przydatności samej prognozy. Podstawą określania założeń prognozy jest przede wszystkim obserwacja tendencji cechujących zjawiska i procesy demograficzne właściwe dla danej populacji. Okres objęty analizą retrospektywną powinien być tym dłuższy, im więcej czynników zewnętrznych kształtuje rozwój ludnościowy danej zbiorowości (chociaż niekiedy czynniki takie uniemożliwiają wręcz wnioskowanie prospektywne na podstawie wcześniejszych faktów). W praktyce przyjmuje się, że diagnoza procesów demograficznych powinna obejmować minimum 10 lat. 30

31 DIAGNOZA (LATA ) Dynamika liczby ludności Ludność miasta tworzą mieszkańcy zameldowani na pobyt stały i czasowy. W statystyce dostępne są dwa rodzaje informacji: liczba mieszkańców stałych oraz tzw. faktyczny stan zaludnienia. Druga z wyróżnionych statystyk obejmuje ogół osób zameldowanych na pobyt stały w danej jednostce administracyjnej i faktycznie tam zamieszkałych oraz osób przebywających czasowo i zameldowanych w tej jednostce administracyjnej na pobyt czasowy ponad 3 miesiące (do 2005 r. ponad 2 miesiące). Jednocześnie należy podkreślić, że liczba mieszkańców podawana (np. w publikacjach statystycznych GUS) bez dodatkowych wyjaśnień stanowi z reguły informację o faktycznym stanie zaludnienia. Z danych GUS wynika, że pod koniec grudnia 2012 roku faktyczny stan zaludnienia Tychów wynosił osób (w tym: kobiet i mężczyzn), co w skali całego województwa ( os.) stanowiło 5,8%. W obrębie podregionu tyskiego była to zatem jednostka najbardziej zaludniona (powiat pszczyński: os.; powiat mikołowski: os.; powiat bieruńsko-lędziński: os.), natomiast wśród jednostek podlegających porównaniu i wchodzących w skład woj. śląskie Tychy uplasowały się na szóstym miejscu (po: Katowicach: os.; Sosnowcu: os.; Gliwicach: os.; Bielsku-Białej: os.; Rybniku: os.; przed: Dąbrową Górniczą: os.; i Chorzowem: os.;), a w odniesieniu do jednostek spoza województwa na drugiej pozycji (Gdynia: os.; Opole: os.). Wskazana dominująca pozycja w obrębie podregionu utrzymywała się w całym okresie podlegającym analizie ( ). Należy jednak podkreślić, że również w całym badanym okresie odnotowano stałą tendencję spadku liczby mieszkańców Tychów. Od 2002 roku uległa ona zmniejszeniu o osób (w tym: kobiet i mężczyzn), co stanowiło jednocześnie ubytek o 2,6% w odniesieniu do 2002 r. i jest porównywalne do ubytku w skali całego województwa, w którym również odnotowano utrzymujący się trend spadkowy liczby ludności (-2,4%). Godny szczególnej uwagi jest również fakt, że w obrębie podregionu jedynie w Tychach odnotowano stały spadek liczby mieszkańców w przeciwieństwie do pozostałych jednostek administracyjnych, gdzie następował stopniowy wzrost stanu zaludnienia, sięgający ostatecznie w 2012 r. w porównaniu do 2002 r. w powiecie mikołowski 5,2%; p. pszczyńskim 5% i p. bieruńsko-lędzińskim 4,8%. Natomiast w ujęciu nominalnym, największy wzrost liczby mieszkańców wystąpił w p. pszczyńskim (5 204 os.), 31

32 p. mikołowskim (4 748 os.) i ostatecznie p. bieruńsko-lędzińskim (2 662 os.). Można przypuszczać, że odnotowane wahania w liczbie ludności powiatów tworzących podregion tyski miały częściowo charakter wewnętrzny, tzn. odpływ ludności z Tychów stanowił jednocześnie przypływ mieszkańców pozostałych powiatów. Również w porównywanych jednostkach administracyjnych odnotowano w badanym okresie stałą tendencję spadku liczby mieszkańców. Wśród powiatów wchodzących w skład woj. śląskiego procentowy ubytek ludności większy niż w Tychach wystąpił w Gliwicach (-8,1%) i Sosnowcu (-7,8%), a także Katowicach (-5,5%), Dąbrowie Górniczej (-5,4%) oraz Chorzowie (-4,6%), a mniejszy w Bielsku-Białej (-1,9%) i Rybniku (-1,4%). Natomiast w odniesieniu do jednostek spoza województwa, Tychy w ujęciu procentowym uplasowały się na środkowej pozycji, ponieważ w Opolu nastąpił spadek liczby ludności aż o 6%, a w Gdyni jedynie o 1,9%. Ujęcie nominalne zmienia nieco pozycje niektórych z badanych powiatów, w tym również Tychów na ich tle. Bowiem największy liczebnie odpływ mieszkańców, sięgający kilkunastu tysięcy osób, wystąpił w Sosnowcu ( os.), Katowicach ( os.) i Gliwice ( os.). Poza tym większy ubytek niż w Tychach miał miejsce w Dąbrowie Górniczej ( os.), Chorzowie (-5351 os.) oraz Bielsku-Białej ( os.), a mniejszy tylko w Rybniku (-1953 os.). Poza tym również w porównywanych jednostkach spoza województwa wystąpił większy nominalny spadek liczby ludności (Opole: os. i Gdynia: os.). Rys. 2: Tychy ludność faktycznie zamieszkała ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 32

33 Tab. 2: Podregion tyski ludność faktycznie zamieszkała ( ) Ludność faktycznie zamieszkała Tychy Powiat bieruńskolędziński Powiat pszczyński Powiat mikołowski województwo Zmiana liczby ludności* ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni * wyraża różnicę ludności faktycznie zamieszkałej powstałą w wyniku porównania roku 2002 i Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tab. 3: Porównywane jednostki administracyjne ludność faktycznie zamieszkała ( ) Bielsko-Biała Chorzów Dąbrowa Górnicza Ludność faktycznie zamieszkała Zmiana liczby ludności* ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni ogółem

34 Gliwice kobiety Katowice Rybnik Sosnowiec Opole mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety Gdynia mężczyźni * wyraża różnicę ludności faktycznie zamieszkałej powstałą w wyniku porównania roku 2002 i 2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 34

35 Rys. 3: Podregion tyski dynamika liczby ludności faktycznie zamieszkałej (porównanie roku 2002 i 2012) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Rys. 4: Porównywane jednostki administracyjne dynamika liczby ludności faktycznie zamieszkałej (porównanie roku 2002 i 2012) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 35

36 Ekonomiczne grupy ludności Istotnym elementem diagnozy, jest również analiza ludności ze względu na jej rozkład w trzech ekonomicznych grupach wiekowych: Wiek przedprodukcyjny, w którym ludność nie osiągnęła jeszcze zdolności do pracy, tj. grupa wieku 0-17 lat. Wiek produkcyjny obejmujący ludność ze zdolnością do pracy, tj. dla mężczyzn grupa wieku lata, dla kobiet lat. Wiek poprodukcyjny, w którym osoby zazwyczaj kończą pracę zawodową, tj. dla mężczyzn - 65 lat i więcej, dla kobiet - 60 lat i więcej. Na podstawie uzyskanych danych można stwierdzić, że ludność Tychów jest populacją dojrzałą z tendencją do starzenia się, które jest wynikiem odnotowanego w całym badanym okresie stopniowego wzrostu odsetka mieszkańców w wieku poprodukcyjnym (z 12,2% w 2002 r. do 17,1% w 2012 r.) oraz zmniejszającego się udziału osób w wieku przedprodukcyjnym (z 19,9% w 2002 r. do 16,4% w 2012). Za niepokojący uznać należy również fakt, iż w przypadku osób w wieku produkcyjnym tylko w pierwszej połowie badanego okresu następował wzrost procentowego udziału tej kategorii w ogólnej liczbie mieszkańców (z 68% w 2002 do 69,3% w 2007), natomiast w drugiej połowie następował systematyczny ich spadek, osiągając ostatecznie poziom niższy od odnotowanego w 2002 r. (z 69% w 2008 do 66,5%). Z ogólnego rozkładu wynika więc, że w 2012 r. w porównaniu do 2002 r. nastąpił spadek udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym o 3,5% i produkcyjnym o 1,5% oraz wzrost udziału mieszkańców w wieku poprodukcyjnym o 4,9%. Jednocześnie w skali całego województwa śląskiego odnotowano spadek procentowego udziału osób w wieku przedprodukcyjnym (-4%) przy zwiększającym się udziale pozostałych grup wiekowych (produkcyjny 0,1%; poprodukcyjny 3,9%). W ujęciu nominalnym liczba mieszkańców powiatu tyskiego w wieku przedprodukcyjnym zmniejszyła się o os., w wieku produkcyjnym o os., natomiast w wieku poprodukcyjnym wzrosła o 5930 os. Godny uwagi jest fakt, że w skali podregionu tyskiego w Tychach odnotowano stosunkowo najmniejszy spadek procentowego udziału osób w wieku przedprodukcyjnym. Największy ubytek tego udziału w badanym okresie wystąpił w p. pszczyńskim (-6,3%) i p. bieruńsko-lędzińskim (-5,8%), a w p. mikołowskim sięgał on 4 punktów procentowych. W ujęciu nominalnym Tychy znalazły się jednak już na drugim miejscu pod wzglądem spadku liczby osób w wieku przedprodukcyjnym. Większy spadek wystąpił w p. pszczyńskim ( os.), a mniejszy w p. bieruńsko-lędzińskim ( os.) i p. mikołowskim ( os.). Ponadto w przypadku procentowego udziału osób w wieku produkcyjnym, jedynie w Tychach nastąpił jego spadek, a w pozostałych powiatach wchodzących w skład podregionu tyskiego odnotowywano systematyczny wzrost udziału tej grupy w całym badanym okresie. Największy wzrost wystąpił w p. pszczyńskim (3,6%) i p. bieruńsko- 36

37 lędzińskim (3,6%), a znacznie mniejszy w p. mikołowskim (1,3%). W ujęciu nominalnym również największy wzrost liczby mieszkańców w tej kategorii wiekowej wystąpił w p. pszczyńskim (7 464 os.), natomiast na drugim miejscu pod tym wzglądem uplasował się p. mikołowski (4 204 os.) przed p. bieruńsko-lędzińskim (3 709 os.). Natomiast z porównania procentowego udziału kategorii osób w wieku poprodukcyjnym wynika, że największy przyrost wystąpił w Tychach, a następnie p. mikołowskim (2,8%) oraz p. pszczyńskim i p. bieruńsko-lędzińskim (po 2,4%). Również w ujęciu nominalnym pod tym względem dominował powiat tyski (5 930 os.) w porównaniu do pozostałych powiatów (p. mikołowski: os.; p. pszczyński: os.; p. bieruńsko-lędziński: os.). We wszystkich porównywanych jednostkach administracyjnych (w obrębie woj. śląskiego i spoza jego obszaru) odnotowano również procentowy i nominalny spadek udziału osób w wieku przedprodukcyjnym. W ujęciu procentowych wśród powiatów wchodzących w skład woj. śląskiego stosunkowo największy, i jednocześnie wyższy niż w Tychach, spadek udziału ludności z tej kategorii wystąpił w powiatach: Rybnickim (-4,5%) oraz Katowickim (-4,1%), na tym samym poziomie odnotowano spadek w powiecie Gliwickim (-3,5%), a na niższym w pozostałych porównywanych jednostkach: Bielsku-Białej (-3,2%); Sosnowcu (-3%); Dąbrowie Górniczej (-2,8%) i Chorzowie (-2,2%). Z kolei w jednostkach spoza województwa odnotowano mniejszy niż w Tychach procentowy ubytek najmłodszych mieszkańców (Opole: -3,4%; Gdynia: -2,7%). Natomiast w ujęciu nominalnym stosunkowo największy, bo sięgający kilkunastu tys. os., spadek liczby mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym w porównywanych powiatach z woj. śląskiego odnotowano w Katowicach ( os.), ponadto większy niż w Tychach nastąpił w: Gliwicach ( os.); Sosnowcu ( os.); Rybniku (6 687 os.) oraz Bielsku- Białej ( os.), a mniejszy tylko w: Dąbrowie Górniczej ( os.) i Chorzowie ( os.). Natomiast w jednostkach spoza województwa wystąpił większy niż w Tychach spadek liczby ludności, która nie osiągnęła jeszcze zdolności do pracy (Gdynia: os.; Opole: os.). Również we wszystkich porównywanych jednostkach administracyjnych, podobnie jak w Tychach, odnotowano początkowy i utrzymujący sie mniej więcej do płowy badanego okresu, wzrost procentowego udziału ludności w wieku produkcyjnym, który następnie zmieniał się w tendencję spadkową. Co ważne jedynie w przypadku Rybnika procentowy udział kategorii osób w wieku produkcyjnym w 2012 r. nie był mniejszy od ich udziału w 2002 r. Natomiast w pozostałych jednostkach wystąpiła taka sama sytuacja, jaką odnotowano na ternie powiatu tyskiego, a więc procentowy udział grupy ludności w wieku produkcyjnym w roku 2012 był mniejszy niż w roku Ostatecznie większy niż w Tychach procentowy spadek udziału osób w wieku produkcyjnym odnotowano w: Sosnowcu (-2,8%); Bielsku-Białej (-1,9%) i Dąbrowie-Górniczej (-1,7%), a mniejszy w: Chorzowie (-1,2%) oraz Gliwicach (-1,1%), ponadto jak już zaznaczono, w Rybniku odnotowano wzrost o 0,3%. Natomiast w powiatach spoza województwa wystąpił większy niż w Tychach ubytek procentowego udziału tej kategorii wiekowej obejmujący w Gdyni 2,4% i Opolu 2,2%. 37

38 Jednak w ujęciu nominalnym stosunkowo największy i sięgający kilkunastu tys. os. spadek liczby mieszkańców w wieku produkcyjnym odnotowano w Sosnowcu ( os.), Katowicach ( os.) i Gliwicach ( os.), ponadto większy niż w Tychach nastąpił w: Dąbrowie Górniczej ( os.), Bielsku-Białej ( os.) i Chorzowie ( os.), a mniejszy jedynie w Rybniku (-810 os.). W przypadku badanych jednostek spoza województwa wystąpił większy niż w Tychach ubytek ludności w wieku produkcyjnym (Gdynia: os.; Opole: os.). We wszystkich porównywanych jednostkach, podobnie jak w Tychach i powiatach z podregionu tyskiego, odnotowano procentowy i nominalny wzrost udziału ludności w wieku poprodukcyjnym. Stosunkowo największy procentowy wzrost wystąpił w: Sosnowcu (5,8%) i Bielsku-Białej (5%) oraz podobny jak tyski w Katowicach (4,9%), mniejszy odnotowano w: Gliwicach (4,6%); Dąbrowie Górniczej (4,5%); Rybniku (4,1%) oraz Chorzowie (3,4%). Natomiast w jednostkach spoza województwa wystąpił większy niż w Tychach procentowy wzrost udziału osób w wieku poprodukcyjnym (Opole: 5,6%; Gdynia: 5,1%). Tymczasem w ujęciu nominalnym największy przyrost liczby mieszkańców najstarszej kategorii wiekowej wystąpił w: Katowicach ( os.); Sosnowcu (9 673 os.); Bielsku-Białej (8 178 os.) i Gliwicach (6 121 os.). Mniejszy wzrost niż w Tychach odnotowano w: Rybniku (5 540 os.); Dąbrowie Górniczej (4 625 os.) i Chorzowie (2 815 os.). W porównaniu do sytuacji w jednostkach spoza województwa Tychy zajęły środkową pozycję, ponieważ w Opolu odnotowano wzrost sięgający os., a w Gdyni aż os. Rys. 5: Tychy % udziału ludność wg trzech grup wiekowych w ogólnej liczbie mieszkańców ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 38

39 Tab. 4: Podregion tyski % udziału ludność wg trzech grup wiekowych w ogólnej liczbie mieszkańców ( ) Tychy Powiat bieruńskolędziński Powiat pszczyński Powiat mikołowski województwo śląskie % ogółem ludność w wieku: przedprodukcyjnym 19,9 19,0 18,2 17,6 17,1 16,7 16,5 16,3 16,4 16,3 16,4 produkcyjnym 68,0 68,5 68,9 69,2 69,3 69,3 69,0 68,7 68,2 67,4 66,5 poprodukcyjnym 12,2 12,5 12,9 13,2 13,6 14,0 14,5 15,0 15,5 16,2 17,1 przedprodukcyjnym 25,0 24,0 23,0 22,3 21,5 20,7 20,1 19,8 19,6 19,4 19,2 produkcyjnym 62,6 63,4 64,2 64,8 65,4 65,9 66,3 66,4 66,5 66,4 66,2 poprodukcyjnym 12,3 12,6 12,8 12,9 13,1 13,4 13,6 13,8 13,9 14,2 14,7 przedprodukcyjnym 26,8 25,5 24,4 23,4 22,6 22,0 21,5 21,1 21,0 20,7 20,5 produkcyjnym 61,9 62,9 63,9 64,7 65,3 65,6 65,9 66,1 66,1 65,9 65,8 poprodukcyjnym 11,3 11,6 11,7 11,9 12,1 12,4 12,6 12,8 13,0 13,3 13,7 przedprodukcyjnym 22,6 21,7 21,0 20,4 19,9 19,6 19,1 18,9 18,8 18,7 18,6 produkcyjnym 63,4 64,0 64,5 64,9 65,2 65,2 65,4 65,3 65,2 64,9 64,7 poprodukcyjnym 13,9 14,3 14,5 14,7 14,9 15,2 15,4 15,7 16,0 16,4 16,7 przedprodukcyjnym 21,0 20,2 19,5 18,9 18,4 18,0 17,6 17,4 17,3 17,1 17,0 produkcyjnym 64,2 64,7 65,1 65,4 65,5 65,6 65,5 65,4 65,2 64,8 64,3 poprodukcyjnym 14,8 15,1 15,5 15,7 16,1 16,5 16,9 17,2 17,6 18,1 18,7 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tab. 5: Porównywane jednostki administracyjne - % udziału ludność wg trzech grup wiekowych w ogólnej liczbie mieszkańców ( ) % ogółem Bielsko-Biała Chorzów Dąbrowa Górnicza Gliwice ludność w wieku: przedprodukcyjnym 20,0 19,2 18,5 18,0 17,7 17,3 17,1 17,0 16,9 16,8 16,8 produkcyjnym 64,7 65,2 65,5 65,7 65,5 65,4 65,1 64,7 64,2 63,6 62,8 poprodukcyjnym 15,3 15,6 16,0 16,2 16,8 17,3 17,8 18,3 18,9 19,6 20,3 przedprodukcyjnym 19,1 18,7 18,4 18,1 17,8 17,6 17,5 17,3 17,2 17,1 16,9 produkcyjnym 63,4 63,5 63,5 63,6 63,4 63,3 63,0 62,8 62,7 62,5 62,2 poprodukcyjnym 17,5 17,7 18,1 18,3 18,7 19,1 19,5 19,8 20,1 20,5 20,9 przedprodukcyjnym 18,0 17,2 16,5 16,0 15,6 15,3 15,1 15,0 15,3 15,2 15,2 produkcyjnym 68,0 68,6 69,1 69,4 69,4 69,3 69,1 68,6 67,8 67,1 66,3 poprodukcyjnym 14,0 14,2 14,4 14,6 15,0 15,4 15,8 16,3 16,9 17,6 18,5 przedprodukcyjnym 19,1 18,2 17,5 16,8 16,4 16,0 15,8 15,6 15,9 15,8 15,6 produkcyjnym 65,7 66,3 66,5 66,8 66,8 66,8 66,6 66,3 65,7 65,1 64,6 poprodukcyjnym 15,2 15,6 16,0 16,4 16,8 17,1 17,6 18,2 18,4 19,1 19,8 przedprodukcyjnym 18,5 17,8 17,2 16,7 16,2 15,9 15,5 15,2 14,7 14,5 14,4 39

40 Katowice produkcyjnym 64,6 64,8 65,0 65,1 65,0 64,8 64,7 64,5 64,7 64,3 63,8 poprodukcyjnym 16,9 17,4 17,8 18,2 18,8 19,3 19,8 20,3 20,6 21,2 21,8 Rybnik Sosnowiec Opole Gdynia przedprodukcyjnym 22,4 21,5 20,7 19,9 19,3 18,9 18,5 18,3 18,2 18,0 17,9 produkcyjnym 64,9 65,4 65,8 66,2 66,4 66,5 66,4 66,2 66,0 65,7 65,2 poprodukcyjnym 12,8 13,2 13,6 13,9 14,2 14,6 15,1 15,5 15,8 16,3 16,9 przedprodukcyjnym 17,2 16,5 15,9 15,4 15,0 14,7 14,5 14,4 14,3 14,2 14,2 produkcyjnym 67,9 68,3 68,6 68,7 68,5 68,4 68,0 67,6 66,8 66,0 65,1 poprodukcyjnym 14,9 15,2 15,5 15,9 16,4 16,9 17,5 18,0 18,8 19,8 20,7 przedprodukcyjnym 18,1 17,4 16,8 16,2 15,8 15,3 15,0 14,8 14,9 14,7 14,7 produkcyjnym 67,3 67,7 68,0 68,2 68,1 67,9 67,6 67,1 66,5 66,0 65,1 poprodukcyjnym 14,6 14,9 15,2 15,6 16,2 16,8 17,4 18,0 18,6 19,3 20,2 przedprodukcyjnym 18,7 18,1 17,6 17,3 16,9 16,7 16,5 16,3 16,2 16,1 16,0 produkcyjnym 65,0 65,3 65,5 65,7 65,4 65,0 64,7 64,2 63,9 63,3 62,6 poprodukcyjnym 16,3 16,6 16,9 17,1 17,6 18,3 18,8 19,4 19,9 20,6 21,4 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Rys. 6: Podregion tyski różnica % udziału ludność wg trzech grup wiekowych w ogólnej liczbie mieszkańców (porównanie roku 2002 i 2012) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 40

41 Rys. 7: Porównywane jednostki administracyjne różnica % udziału ludność wg trzech grup wiekowych w ogólnej liczbie mieszkańców (porównanie roku 2002 i 2012) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 41

42 Istotnym elementem dalszej diagnozy jest określenie poziomu wskaźnika obciążenia demograficznego, a więc stosunku liczby mieszkańców w wieku pozaprodukcyjnym do liczby mieszkańców w wieku produkcyjnym. Nazwa tego wskaźnika związane jest m. in. z potencjalnymi obciążeniami systemu zabezpieczenia społecznego wypłatą świadczeń emerytalnych i rentowych. Wskaźnik ten obliczany może być w trzech wariantach: Ludność w wieku nieprodukcyjnym (przedprodukcyjny + poprodukcyjny)na 100 osób w wieku produkcyjnym wskaźnik W1; Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym wskaźnik W2; Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym wskaźnik W3; Z uzyskanych zestawień danych wynika, że w obserwowanym okresie w Tychach odnotowano wzrost poziomu wskaźnika obciążenia demograficznego we wszystkich trzech wariantach. Zaznaczyć jednak należy, że w przypadku wskaźnika W1 w pierwszej połowie badanego okresu widoczny był spadek jego wartości z 47,2 w 2002 r. na 44,3 w 2006 i 2007 r. Oznacza to, że do 2006 r. zmniejszała się liczba osób w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym, co mogło wpływać pozytywnie na sytuację gospodarki i systemu zabezpieczeń społecznych ponieważ potencjalnie generowało mniejsze obciążenie koniecznością zapewnienia zabezpieczeń dla osób w wieku nieprodukcyjnym. Sytuacja ulegała jednak stopniowo zmianie od 2008 r. kiedy poziom W1 zaczął rosnąć osiągając ostatecznie w 2012 r. wartości 50,4 co oznacza, że na 100 osób w wieku produkcyjnym (a więc potencjalnie pracujących) przypadało aż 50 osób w wieku nieprodukcyjnym, a sam wskaźnik wykazał tendencje wzrostową o 3,2 punktu. Chociaż jego wartość była znacznie niższa od wartości dla całego województwa (55,4) to jednak należy podkreślić, że na poziomie wojewódzkim odnotowano ujemną dynamikę (-0,4). Dokonując porównania wartości wskaźnika W1 w obrębie podregionu tyskiego, uwidacznia się złożoność obserwowanej sytuacji. Należy bowiem podkreślić w 2012 r. wartość tego wskaźnika była stosunkowo najniższa w Tychach w porównaniu do statystyk pozostałych powiatów (p. mikołowski: 54,6; p. pszczyński: 52; p. bieruńsko-lędziński: 51,2). Nie zmienia to jednak faktu, że inaczej niż w przypadku Tychów, niemal w całym badanym okresie obserwowano stały spadek wartości wskaźnika W1 w każdym z tych powiatów. Ich słaby wzrost odnotowano dopiero w 2010 i 2011 r. jednak nie dorównywał on poziomowi wartości z 2002 r. W każdym z trzech powiatów odnotowano więc ujemną dynamikę wartości W1 w badanym okresie (pszczyński: -9,6; bieruńsko-lędziński: -8,4; mikołowski: -3). 42

43 We wszystkich porównywanych jednostkach administracyjnych (w obrębie woj. śląskiego i spoza jego obszaru) odnotowano dynamikę podobną do tej zaobserwowanej w Tychach, tzn. utrzymujący się w pierwszych latach badanego okresu spadek wartości wskaźnika W1 (do roku 2005 lub 2006) zmieniający się w stopniowy wzrost do roku Ponadto w każdym z miast, za wyjątkiem Rybnika, ostateczna wartość tego wskaźnika osiągnięta w 2012 r. przekroczyła jego poziom z 2002 r., co oznacza, że podobnie jak w Tychach, wystąpił wzrost liczby osób w wieku nieprodukcyjnym przypadającej na 100 osób w wieku produkcyjnym. Stosunkowo największy wzrost odnotowano w: Sosnowcu (6,3); Bielsku-Białej (4,6); i Dąbrowie Górniczej (3,9). Mniejszy wzrost niż w Tychach wystąpił w: Chorzowie (3,0); i Gliwicach (2,7). Poza tym, jak już wspomniano w 2012 r. tylko w Rybniku wystąpił spadek wartości wskaźnika W1 w porównaniu do 2002 r. (-0,7). Natomiast w jednostkach spoza województwa również wystąpiła tendencja wzrostowa, której dynamika była silniejsza niż w Tychach (Gdynia: 5,9; Opole: 5,0). Podsumowując należy podkreślić, że w żadnej z badanych jednostek administracyjnych, w tym również w Tychach, wartość wskaźnika W1 nie przekroczyła 100, co oznacza, że ludność w wieku produkcyjnym w dalszym ciągu dominuje nad ludnością w wieku nieprodukcyjnym (przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym). Tymczasem w przypadku wskaźnika W2 określającego liczbę osób w wieku poprodukcyjnym przypadającą na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym, w Tychach występowała stała tendencja wzrostowa wykazująca się intensywną dynamiką. Wartość tego wskaźnika od 2002 r. do 2012 r. wzrosła o 42,9 punktu, osiągając ostatecznie poziom 104,2. Oznacza to, że na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym przypadały w Tychach aż 104 osoby w wieku poprodukcyjnym. Jest to niepokojąca informacja, która może mieć negatywny wpływ na przyszłą sytuację gospodarki oraz wydolność systemu zabezpieczeń społecznych. Ponadto na poziomie województwa wskaźnik W2 osiągnął w 2012 r. wartości 110,3 i wykazał się dynamiką podobną do zaobserwowanej w Tychach, sięgającą 39,5 punktu. Odnosząc dynamikę wskaźnika W2 zaobserwowaną w Tychach do sytuacji w pozostałych powiatach wchodzących w skład podregionu tyskiego, należy podkreślić, że w żadnym z nich nie osiągnął on wartości przekraczającej 100,co oznacza, że jak dotąd tylko w powiecie tyskim wystąpiła dominacja udziału osób w wieku poprodukcyjnym nad osobami w wieku przedprodukcyjnym. Nie zmienia to faktu, że również w pozostałych powiatach w całym badanym okresie odnotowano stałą tendencję wzrostową W2, której dynamika była porównywalna, generując ostatecznie wzrost na poziomie nie przekraczającym 28 punktów (p. mikołowski: 27,9; p. bieruńskolędziński: 27,3; p. pszczyński 24,6). Ogólnie stosunkowo najwyższy poziom wskaźnik W2 osiągnął w p. mikołowskim (89,5), następnie p. bieruńsko-lędzińskim (76,4) i najniższy w p. pszczyńskim (66,6). 43

44 Również we wszystkich porównywanych jednostkach administracyjnych (w obrębie woj. śląskiego i spoza jego obszaru) wystąpiła silna dynamika wartości wskaźnika W2 z tendencją wzrostową utrzymującą się w całym badanym okresie. Dynamika ta była stosunkowo najsilniejsza w: Katowicach (60,4); Sosnowcu (59,2); Gliwicach (47,4); oraz Bielsku-Białej (44,0); i Dąbrowie Górniczej (43,9) wyprzedzające pod tym względem Tychy. Natomiast słabsza dynamika wystąpiła w: Rybniku (37,1) i Chorzowie (31,9). W przypadku jednostek spoza województwa dynamika W2 była silniejsza niż zaobserwowana w Tychach (Opole: 57,0; Gdynia: 46,2). Należy również podkreślić, że jedynie w przypadku Rybnika wartość W2 nie przekroczyła 100, co oznacza, że we wszystkich pozostałych jednostkach, podobnie jak w Tychach, nastąpiła liczebna dominacja osób w wieku poprodukcyjnym nad osobami w wieku przedprodukcyjnym. Poza tym warto podkreślić, że również we wszystkich porównywanych jednostkach (oprócz Rybnika) wartość W2 w 2012 roku była znacząco wyższa od jego wartości odnotowanej w Tychach. Stosunkowo najwyższą wartość wskaźnik ten osiągną w: Katowicach (151,6) i Sosnowcu (146,0); a nieco niższą w pozostałych: Gliwicach (126,9); Chorzowie (123,7); Dąbrowie Górniczej (121,9); Bielsku-Białej (120,8); i najniższą w Rybniku (94,1). Także w badanych jednostkach spoza województwa wartość W2 w 2012 r. była znacząco wyższa od tyskiej (Opole: 137,6; Gdynia: 133,7). W oparciu o wcześniejszą analizę wskaźnika W1, można było przewidzieć, że również wartość ostatniego ze wskaźników W3, będzie wykazywała tendencję wzrostową w całym badanym okresie. W przypadku Tychów wartość wskaźnika W3 wzrosła z 17,9 w 2002 r. do 25,7 w 2012 r. z czego wynika, że na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało prawie 26 osób w wieku poprodukcyjnym. Zaobserwowana dynamika W3 objęła 7,8 punktu i była silniejsza niż odnotowana w skali całego województwa śląskiego (6,0), chociaż ostateczna wartość W3 dla Tychów nie przekroczyła wartości wojewódzkiej (29,1). W skali podregionu tyskiego jedynie w powiecie mikołowskim wartość W3 była porównywalna do tyskiej (25,8), natomiast w pozostałych dwóch była nieco niższa (p. bieruńsko-lędziński: 22,2; p. pszczyński: 20,8%). Poza tym dynamika wzrostu W3 była również znacznie silniejsza w Tychach niż w pozostałych powiatach (p. mikołowski: 3,8; p. pszczyński i p. bieruńsko-lędziński po: 2,6). Dokonując porównania sytuacji tyskiej z obserwowaną w wybranych do analizy jednostkach administracyjnych (w obrębie woj. śląskiego i spoza jego obszaru) należy podkreślić, że w każdej z nich wartość wskaźnika W3 osiągnięta w 2012 r. była wyższa od wartości obliczonej dla Tychów. Stosunkowo najwięcej osób w wieku 44

45 poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało kolejno w: Katowicach (34,2); Chorzowie (33,6); Bielsku-Białej (32,4); Sosnowcu (31,9); Gliwicach (30,7); Dąbrowie Górniczej (28,0); oraz Rybniku (25,9). Jednoczenie w przypadku trzech jednostek dynamika wzrostu W3 była wyższa niż odnotowana w Tychach (Sosnowiec: 9,9; Bielsko-Biała: 8,7; Katowice: 8,0), a w pozostałych tylko nieznacznie niższa (Gliwice: 7,6; Dabrowa Górnicza: 7,4; Rybnik: 6,2; i Chorzów: 5,9). Ponadto w jednostkach spoza województwa wskaźnik W3 osiągnął następujące wartości: dla Gdyni 34,1 oraz Opola 31,1. Dynamika wzrostu W3 była również wyższa niż w Tychach (Opole: 9,4; Gdynia: 9,0). Rys. 8: Tychy wskaźniki obciążenia demograficznego ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 45

46 Tab. 6: Podregion tyski wskaźniki obciążenia demograficznego ( ) Tychy Powiat bieruńskolędziński Powiat pszczyński Powiat mikołowski województwo śląskie Wskaźniki obciążenia demograficznego ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 47,2 46,0 45,0 44,6 44,3 44,3 44,8 45,5 46,7 48,4 50,4 61,3 66,2 70,7 75,0 79,7 83,4 87,6 91,6 94,7 99,4 104,2 17,9 18,3 18,7 19,1 19,6 20,1 20,9 21,8 22,7 24,1 25,7 59,6 57,8 55,7 54,2 52,9 51,7 50,9 50,7 50,3 50,7 51,2 49,1 52,5 55,5 57,7 61,3 64,9 67,6 69,7 71,0 73,4 76,4 19,6 19,9 19,9 19,8 20,1 20,3 20,5 20,8 20,9 21,5 22,2 61,6 58,9 56,5 54,5 53,2 52,4 51,8 51,3 51,3 51,7 52,0 42,0 45,3 48,1 50,8 53,6 56,4 58,6 60,3 61,9 64,3 66,6 18,2 18,4 18,3 18,4 18,6 18,9 19,1 19,3 19,6 20,2 20,8 57,6 56,2 55,1 54,0 53,5 53,3 52,8 53,0 53,5 54,0 54,6 61,6 65,7 69,0 71,7 75,0 77,5 80,6 83,0 85,3 87,4 89,5 22,0 22,3 22,5 22,6 22,9 23,3 23,6 24,1 24,6 25,2 25,8 55,8 54,6 53,7 53,0 52,7 52,5 52,6 52,9 53,4 54,3 55,4 70,8 75,1 79,4 83,3 87,6 91,8 95,6 99,3 101,7 105,9 110,3 23,1 23,4 23,8 24,1 24,6 25,1 25,7 26,4 26,9 27,9 29,1 46

47 Tab. 7: Porównywane jednostki administracyjne wskaźniki obciążenia demograficznego ( ) Bielsko-Biała Chorzów Dąbrowa Górnicza Gliwice Katowice Rybnik Sosnowiec Wskaźniki obciążenia demograficznego ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 54,6 53,4 52,7 52,2 52,6 52,9 53,7 54,5 55,7 57,2 59,2 ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym 76,8 81,4 86,3 90,1 95,0 100,1 103,8 107,8 111,8 116,3 120,8 ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 23,7 24,0 24,4 24,7 25,6 26,5 27,3 28,3 29,4 30,8 32,4 ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 57,8 57,4 57,6 57,3 57,6 58,0 58,7 59,1 59,5 60,0 60,8 91,8 94,8 98,1 101,0 104,9 108,6 111,7 114,4 116,7 120,0 123,7 27,7 27,9 28,5 28,8 29,5 30,2 31,0 31,6 32,1 32,7 33,6 47,0 45,7 44,7 44,1 44,1 44,4 44,8 45,7 47,5 49,0 50,9 78,0 82,4 86,9 91,1 95,9 100,7 104,8 108,9 110,9 115,9 121,9 20,6 20,7 20,8 21,0 21,6 22,3 22,9 23,8 25,0 26,3 28,0 52,2 50,9 50,4 49,7 49,7 49,6 50,3 50,9 52,2 53,5 54,9 79,5 85,7 91,5 97,1 102,3 106,9 111,7 116,7 115,9 121,3 126,9 23,1 23,5 24,1 24,5 25,1 25,6 26,5 27,4 28,0 29,3 30,7 54,9 54,2 53,8 53,6 53,9 54,3 54,5 55,0 54,7 55,6 56,7 91,2 97,7 103,7 109,3 115,8 121,9 128,3 133,4 140,3 145,9 151,6 26,2 26,8 27,4 28,0 28,9 29,8 30,6 31,5 31,9 33,0 34,2 54,1 53,0 52,0 51,1 50,6 50,4 50,5 51,1 51,4 52,2 53,4 57,0 61,4 65,6 69,7 73,6 77,6 81,4 84,8 86,8 90,4 94,1 19,7 20,2 20,6 21,0 21,4 22,0 22,7 23,4 23,9 24,8 25,9 47,4 46,4 45,8 45,5 45,9 46,3 47,0 47,9 49,6 51,5 53,7 47

48 Opole ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na Gdynia 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 86,8 92,4 98,0 103,4 109,4 115,2 120,4 125,7 131,2 138,8 146,0 22,0 22,3 22,7 23,1 24,0 24,8 25,7 26,7 28,2 29,9 31,9 48,7 47,6 47,0 46,5 46,9 47,4 48,0 49,0 50,4 51,6 53,7 80,6 85,8 90,7 96,1 102,5 109,4 115,6 121,6 125,1 131,6 137,6 21,7 22,0 22,3 22,8 23,8 24,7 25,7 26,9 28,0 29,3 31,1 53,8 53,1 52,6 52,3 52,9 53,8 54,6 55,6 56,5 57,9 59,7 87,5 92,0 95,7 98,9 104,1 109,3 113,9 118,8 122,4 128,2 133,7 25,1 25,5 25,7 26,0 27,0 28,1 29,1 30,2 31,1 32,5 34,1 Rys. 9: Podregion tyski dynamika wartości wskaźników obciążenia demograficznego (porównanie roku 2002 i 2012) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 48

49 Rys. 10: Porównywane jednostki administracyjne dynamika wartości wskaźników obciążenia demograficznego (porównanie roku 2002 i 2012) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Funkcjonalne grupy ludności Dla prac nad strategia rozwoju miasta istotne są również informacje dotyczące rozkładu zamieszkałej ludności w ramach tzw. funkcjonalnych grup wiekowych, wśród których wyróżnia się: Dzieci w wieku 0-2 lata (wiek żłobkowy); Dzieci w wieku 3-6 lat (wiek przedszkolny); Dzieci w wieku 7-12 lat (wiek szkolny); Dzieci w wieku lat (wiek gimnazjalny); 49

50 Osoby w wieku lat (młodzież szkolna); Osoby w wieku lata (wiek studencki); Osoby w wieku lata (pozostałe roczniki wieku mobilnego lata); Osoby w wieku 45-59/60 lat (wiek niemobilny ); Osoby w wieku 60/64 lata i więcej (w przybliżeniu wiek emerytalny ); Dzięki zastosowaniu takiego rozkładu uzyskać można informacje pomocne w planowaniu wielowymiarowych typów działań ukierunkowanych na realizację i zaspokojenie specyficznych potrzeb określonych grup mieszkańców, które są wyrazem i jednocześnie determinantem specyficznych aktywności podejmowanych przez osoby będące w określonym wieku. W przypadku ludności miasta Tychy struktura społeczna ujmowana w ramach grup funkcjonalnych w badanym okresie rozkładała się następująco: Dzieci w wieku 0-2 lata (wiek żłobkowy): mimo zdiagnozowanego spadku ogólnej liczby ludności, w tym również w wieku przedprodukcyjnym, w grupie tej odnotowano stałą tendencję wzrostową w ujęciu nominalnym i procentowym utrzymującą się do 2010 r. W dwóch ostatnich latach odnotowano natomiast niewielki spadek liczebności tej grupy. Ostatecznie jednak poziom osiągnięty w 2012 r. ( os. tj. 3,2%) był wyższy niż w 2002 r. (3 255 os. tj. 2,4%); Dzieci w wieku 3-6 lat (wiek przedszkolny): chociaż w latach odnotowano niewielki spadek nominalnego i procentowego udziału tej grupy w tyskiej populacji w porównaniu do 2002 r. (4 410 os. tj. 3,3%), to jednak w kolejnych latach następował nominalny i procentowy wzrost jej udziału osiągając ostatecznie w 2012 r. poziom os. tj. 4,2%; Dzieci w wieku 7-12 lat (wiek szkolny): zdiagnozowany wcześniej spadek liczby mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym wystąpił między innymi w tej grupie wiekowej, której wkład osobowy zmniejszał się systematycznie do 2009 r., a w latach zwiększył się nieznacznie, nie osiągając jednak ostatecznie poziomu z 2002 r. (z os. tj. 6,5% do os. tj. 5%); Dzieci w wieku lat (wiek gimnazjalny): odnotowano stałe roczne spadki nominalnego i procentowego udziału w ogólnej liczbie mieszkańców (z os. tj. 4,3% w 2002 r. do os. w 2012 r.); 50

51 Osoby w wieku lat (młodzież szkolna): w grupie tej wystąpił największy wśród najmłodszych grup wiekowych, stały spadek nominalnego i procentowego udziału w tyskiej populacji (z os. tj. 5,2% w 2002 r. do os. tj. 2,7% w 2012 r.), który w znacznym stopniu determinował odnotowany zmniejszający się udział grupy ekonomicznej osób w wieku przedprodukcyjnym; Osoby w wieku lata (wiek studencki): to w tej grupie funkcjonalnej odnotowano największy spośród wszystkich wyodrębnionych grup, spadek nominalnego i procentowego udziału w ogólnej liczbie mieszkańców (z os. tj. 12,2% w 2002 r. do os. tj. 7,2% w 2012 r.); Osoby w wieku lata (pozostałe roczniki wieku mobilnego lata): to stosunkowo najliczniejsza z wyróżnionych grup funkcjonalnych. Od 2005 r. tutaj odnotowano systematyczny wzrost nominalnego i procentowego udziału w tyskiej populacji (z os. tj. 27,7% do os. tj. 31,5%). Osoby w wieku 45-59/60 lat (wiek niemobilny ): to druga pod względem liczebności wśród tyskich grup funkcjonalnych. Choć w latach odnotowano stopniowy wzrost liczebności tej grupy, to jednak w drugiej połowie badanego okresu ulegał on systematycznemu zmniejszeniu osiągając ostatecznie w 2012 r. poziom niższy ( os. tj. 23,2%) niż odnotowany w 2002 r. ( os. tj. 24,2%); Osoby w wieku 60/64 i więcej lat (w przybliżeniu wiek emerytalny ): zgodnie z odnotowanymi trendami w grupie tej wystąpił stosunkowo największy przyrost liczebny i procentowy w całym badanym okresie, z os. tj. 14,1% w 2002 r. do os. tj. 20,7% w 2012 r. W powiatach podregionu tyskiego struktura społeczna ujmowana w ramach grup funkcjonalnych w badanym okresie rozkładała się następująco: Dzieci w wieku 0-2 lata (wiek żłobkowy): w każdym z powiatów odnotowano wahania procentowego i nominalnego udziału reprezentantów tej grupy funkcjonalnej w całej populacji. Odnotowany spadek w latach zmienił się w tendencje wzrostową w latach , by w ostatnim z badanych lat ponownie doszło do nominalnego i procentowego spadku udziału tej grupy w populacjach mieszkańców badanych powiatów. Należy również podkreślić, że chociaż nominalny wkład tej grupy w populacje powiatów był niższy niż w Tychach w całym badanym okresie, to jednak procentowo przewyższał on wartości osiągane w tyskim powiecie (p. bieruńsko-lędziński: z os. tj. 3% do os. tj. 3,4%; p. pszczyński: z os. tj. 3,3% do os. tj. 3,6%; p. mikołowski: z os. tj. 2,7% do os. tj. 3,3%). Podobna sytuacja miała miejsce w skali całego woj. śląskiego, gdzie w latach wystąpił spadek nominalnego i procentowego udziału tej grupy funkcjonalnej w całej populacji, zmieniając się w latach w trend dodatni, a następnie w latach doszło do ponownego spadku. Nie zmienia to jednak faktu, że ostatecznie odnotowany został nominalny i procentowy wzrost udziału tej grupy w śląskiej populacji (z os. tj. 2,6% w 2002 r. do os. tj. 3% w 2012 r.); 51

52 Dzieci w wieku 3-6 lat (wiek przedszkolny): inaczej niż w Tychach we wszystkich powiatach podregionu odnotowany został nominalny i procentowy spadek udziału tej grupy funkcjonalnej utrzymujący się w całej pierwszej połowie badanego okresu. Następnie wystąpił stopniowy wzrost tych wartości osiągając ostatecznie poziom wyższy niż w roku Poza tym mimo, że w tej grupie nominalny wkład w populacje powiatów był niższy niż w Tychach w całym badanym okresie, to jednak procentowo przewyższał on wartości osiągane w tyskim powiecie (p. bieruńsko-lędziński: z os. tj. 4,3% do os. tj. 4,5%; p. pszczyński: z os. tj. 4,8% do os. tj. 4,9%; p. mikołowski: z os. tj. 4,0% do os. tj. 4,5%). Również w skali całego województwa odnotowano podobną sytuację, a więc utrzymujący się w pierwszej połowie badanego okresu trend spadkowy w stosunku do roku 2002, a następnie trend wzrostowy (z os. tj. 3,8% do os. tj. 4%); Dzieci w wieku 7-12 lat (wiek szkolny): podobnie jak w Tychach, zdiagnozowany wcześniej spadek liczby mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym, wystąpił także w każdym z powiatów między innymi w tej grupie wiekowej, której wkład osobowy zmniejszał się systematycznie do 2010 r. lub 2011 r., a w latach lub tylko 2012 r. zwiększył się nieznacznie, nie osiągając jednak ostatecznie poziomu z 2002 r. (p. bieruńsko-lędziński: z os. tj. 8,5% do os. tj. 5,9%; p. pszczyński: z os. tj. 9% do os. tj. 6,2%; p. mikołowski: z os. tj. 7,8% do os. tj. 5,7%). W skali całego województwa odnotowano utrzymujący się w całym badanym okresie spadek nominalnego i procentowego udziału tej grupy funkcjonalnej w śląskiej populacji (z os. tj. 7,1% w 2002 r. do os. tj. 5,2% w 2012 r.); Dzieci w wieku lat (wiek gimnazjalny): podobnie jak w Tychach również w pozostałych powiatach podregionu tyskiego odnotowano stałe roczne spadki nominalnego i procentowego udziału tej grupy w ogólnej liczbie mieszkańców (p. bieruńsko-lędziński: z os. tj. 5,3% do os. tj. 3,1%; p. pszczyński: z os. tj. 5,5% do os. tj. 3,4%; p. mikołowski: z os. tj. 4,6% do os. tj. 2,9%). Sytuacja taka miała miejsce również w skali całego województwa (z os. tj. 4,3% do os. tj. 2,8%); Osoby w wieku lat (młodzież szkolna): podobnie jak w Tychach również w pozostałych powiatach podregionu tyskiego odnotowano stałe roczne spadki nominalnego i procentowego udziału tej grupy w ogólnej liczbie mieszkańców (p. bieruńsko-lędziński: z os. tj. 5,9% do os. tj. 3,6%; p. pszczyński: z os. tj. 6,3% do os. tj. 3,7%; p. mikołowski: z os. tj. 5,3% do os. tj. 3,4%). Sytuacja taka miała miejsce również w skali całego województwa (z os. tj. 5% do os. tj. 3,2%); Osoby w wieku lata (wiek studencki): inaczej niż w Tychach w pozostałych powiatach podregionu tyskiego odnotowano utrzymujący się w pierwszej połowie badanego okresu wzrost udziału nominalnego i procentowego tej grupy w całej populacji, który w następnych latach zmienił się jednak w trend odwrotny. 52

53 Doprowadziło to ostatecznie do spadku nominalnego i procentowego udziału tej grupy w populacjach każdego z powiatów (p. bieruńsko-lędziński: z os. tj. 9,8% do os. tj. 8,8%; p. pszczyński: z os. tj. 10,3% do os. tj. 8,9%; p. mikołowski: z os. tj. 10% do os. tj. 8,1%). Na poziomie województwa tendencja wzrostowa wystąpiła jedynie w latach , by ustąpić następnie utrzymującemu się do końca badanego okresu trendowi spadkowemu (z os. tj. 10,1% do os. tj. 7,8%); Osoby w wieku lata (pozostałe roczniki wieku mobilnego lata): podobnie jak w Tychach również w pozostałych powiatach podregionu grupa ta była stosunkowo najliczniejsza z wyróżnionych grup funkcjonalnych i od 2005 lub 2006 r. odnotowany był systematyczny wzrost nominalnego i procentowego udziału w powiatowych populacjach (p. bieruńsko-lędziński: z os. tj. 31,1% do os. tj. 30,9%; p. pszczyński: z os. tj. 30,6% do os. tj. 30,9%; p. mikołowski: z os. tj. 29,1% do os. tj. 30,8%). Na poziomie województwa tendencja spadkowa utrzymywała się również do 2006 r., by ustąpić następnie utrzymującemu się do końca badanego okresu trendowi wzrostowemu (z os. tj. 28,7% do os. tj. 30,2%); Osoby w wieku 45-59/60 lat (wiek niemobilny ): również w pozostałych powiatach podregionu tyskiego grupa ta zajmowała drugie miejsce pod względem liczebności wśród grup funkcjonalnych. Jednak inaczej niż w Tychach odnotowany został stały i utrzymujący się przez cały badany okres trend wzrostu udziału tej grupy w powiatowych populacjach (p. bieruńsko-lędziński: z os. tj. 17,6% do os. tj. 22,6%; p. pszczyński: z os. tj. 16,9% do os. tj. 22,2%; p. mikołowski: z os. tj. 20,1% do os. tj. 21,6%); Natomiast w skali województwa wystąpiła sytuacja analogiczna do odnotowanej w Tychach, a więc utrzymujący się w pierwszej połowie badanego okresu trend wzrastający ustąpił w kolejnych latach trendowi malejącemu, jednak ostatecznie poziom osiągnięty w 2012 r. ( os. tj. 22%) był wyższy niż w 2002 r. ( os. tj. 21,4%); Osoby w wieku 60/64 i więcej lat (w przybliżeniu wiek emerytalny ): zgodnie z odnotowanymi trendami w grupie tej podobnie jak w Tychach, w pozostałych powiatach podregionu, wystąpił stosunkowo największy przyrost liczebny i procentowy w całym badanym okresie (p. bieruńsko-lędziński: z os. tj. 14,4% do os. tj. 17,3%; p. pszczyński: z os. tj. 13,2% do os. tj. 16,1%; p. mikołowski: z os. tj. 16,2% do os. tj. 19,6%); Sytuacja taka miała miejsce również w skali całego województwa (z os. tj. 17,2% do os. tj. 21,9%); 53

54 W wybranych do porównania jednostkach administracyjnych (w obrębie woj. śląskiego i spoza jego obszaru) struktura społeczna ujmowana w ramach grup funkcjonalnych w badanym okresie rozkładała się następująco: Dzieci w wieku 0-2 lata (wiek żłobkowy): podobnie jak w Tychach i powiatach wchodzących w skład podregionu tyskiego we wszystkich jednostkach podlegających porównaniu wystąpiły wahania procentowego i nominalnego udziału reprezentantów tej grupy funkcjonalnej w całej populacji. Odnotowany spadek w latach zmienił się w tendencje wzrostową w latach , by w ostatnich dwóch latach badanego okresu ponownie doszło do nominalnego i procentowego spadku udziału tej grupy w populacjach mieszkańców badanych powiatów. Ostatecznie poziom osiągnięty w 2012 r. był nominalnie i procentowo wyższy od wartości z 2002 r. (Bielsko-Biała: z os. tj. 2,6% do os. tj. 3,1%; Chorzów: z os. tj. 2,6% do os. tj. 2,9%; Dąbrowa Górnicza: z os. tj. 2,3% do os. tj. 2,8%; Gliwice: z os. tj. 2,3% do os. tj. 2,9%; Katowice: z os. tj. 2,1% do os. tj. 2,6%; Rybnik: z os. tj. 2,7% do os. tj. 3,3%; Sosnowiec: z os. tj. 2,1% do os. tj. 2,5%; oraz Opole: z os. tj. 2,2% do os. tj. 2,7%; Gdynia: z os. tj. 2,6% do os. tj. 2,8%). Dzieci w wieku 3-6 lat (wiek przedszkolny): inaczej niż w Tychach, lecz podobnie jak w pozostałych powiatach wchodzących w skład podregionu tyskiego, również we wszystkich jednostkach porównawczych odnotowany został nominalny i procentowy spadek udziału tej grupy funkcjonalnej utrzymujący się w całej pierwszej połowie badanego okresu. Następnie wystąpił stopniowy wzrost tych wartości osiągając ostatecznie poziom wyższy niż w roku 2002 (Bielsko-Biała: z os. tj. 3,6% do os. tj. 4,2%; Chorzów: z os. tj. 3,8% do os. tj. 4,1%; Dąbrowa Górnicza: z os. tj. 3,1% do os. tj. 3,8%; Gliwice: z os. tj. 3,3% do os. tj. 3,8%; Katowice: z os. tj. 3,2% do os. tj. 3,4%; Rybnik: z os. tj. 3,9% do os. tj. 4,3%; Sosnowiec: z os. tj. 3% do os. tj. 3,5%; oraz Opole: z os. tj. 3,3% do os. tj. 3,6%; Gdynia: z os. tj. 3,5% do os. tj. 3,9%). Dzieci w wieku 7-12 lat (wiek szkolny): podobnie jak w Tychach, zdiagnozowany wcześniej spadek liczby mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym, wystąpił także w każdym z powiatów między innymi w tej grupie wiekowej, której wkład osobowy zmniejszał się systematycznie w całym badanym okresie (Bielsko-Biała: z os. tj. 6,5% do os. tj. 5%; Chorzów: z os. tj. 6,6% do os. tj. 5,1%; Dąbrowa Górnicza: z os. tj. 5,8% do os. tj. 4,6%; Gliwice: z os. tj. 6,4% do os. tj. 4,6%; Katowice: z os. tj. 6,4% do os. tj. 4,3%; Rybnik: z os. tj. 7,5% do os. tj. 5,4%; Sosnowiec: z os. tj. 5,7% do os. tj. 4,3%; oraz Opole: z os. tj. 5,9% do os. tj. 4,4%; Gdynia: z os. tj. 6,2% do os. tj. 5%). Dzieci w wieku lat (wiek gimnazjalny): podobnie jak w Tychach i pozostałych powiatach podregionu tyskiego również w porównywanych jednostkach odnotowano stałe roczne spadki nominalnego i procentowego udziału tej grupy w ogólnej liczbie mieszkańców (Bielsko-Biała: z os. tj. 4% do os. tj. 2,6%; Chorzów: z os. tj. 3,7% do os. tj. 2,8%; Dąbrowa Górnicza: z os. tj. 3,7% do os. tj. 2,3%; Gliwice: z os. tj. 4% do os. tj. 2,5%; 54

55 Katowice: z os. tj. 3,9% do os. tj. 2,3%; Rybnik: z os. tj. 4,8% do os. tj. 2,9%; Sosnowiec: z os. tj. 3,6% do os. tj. 2,2%; oraz Opole: z os. tj. 3,8% do os. tj. 2,3%; Gdynia: z os. tj. 3,5% do os. tj. 2,5%). Osoby w wieku lat (młodzież szkolna): podobnie jak w Tychach i pozostałych powiatach podregionu tyskiego także w porównywanych jednostkach odnotowano stałe roczne spadki nominalnego i procentowego udziału tej grupy w ogólnej liczbie mieszkańców (Bielsko-Biała: z os. tj. 4,9% do os. tj. 2,9%; Chorzów: z os. tj. 3,8% do os. tj. 3,1%; Dąbrowa Górnicza: z os. tj. 4,8% do os. tj. 2,6%; Gliwice: z os. tj. 4,9% do os. tj. 2,9%; Katowice: z os. tj. 4,6% do os. tj. 2,8%; Rybnik: z os. tj. 5,3% do os. tj. 3,2%; Sosnowiec: z os. tj. 4,5% do os. tj. 2,6%; oraz Opole: z os. tj. 4,7% do os. tj. 2,6%; Gdynia: z os. tj. 4,4% do os. tj. 2,8%). Osoby w wieku lata (wiek studencki): podobnie jak w Tychach, lecz inaczej niż w pozostałych powiatach podregionu tyskiego, w porównywanych jednostkach wystąpił utrzymujący się w całym badanym okresie (z nieznacznymi wahaniami w pierwszych latach w niektórych powiatach) spadek udziału nominalnego i procentowego tej grupy w całej populacji. Doprowadziło to ostatecznie do spadku nominalnego i procentowego udziału tej grupy w populacjach każdego z powiatów (Bielsko-Biała: z os. tj. 10,3% do os. tj. 7,1%; Chorzów: z os. tj. 8,9% do os. tj. 7,4%; Dąbrowa Górnicza: z os. tj. 11,1% do os. tj. 6,5%; Gliwice: z os. tj. 11,2% do os. tj. 7,9%; Katowice: z os. tj. 10,3% do o s. tj. 7,7%; Rybnik: z os. tj. 10,7% do os. tj. 8,1%; Sosnowiec: z os. tj. 10,8% do os. tj. 6,8%; oraz Opole: z os. tj. 12,3% do os. tj. 7,6%; Gdynia: z os. tj. 9,8% do os. tj. 6,9%). Osoby w wieku lata (pozostałe roczniki wieku mobilnego lata): podobnie jak w Tychach i pozostałych powiatach z podregionu tyskiego, także w porównywanych jednostkach grupa ta była stosunkowo najliczniejsza z wyróżnionych grup funkcjonalnych. Należy jednak zauważyć, że nie można określić jednolitego trendu zmian dla wszystkich z wyróżnionych jednostek, ponieważ odnotowano pewne wahania wartości w poszczególnych latach charakterystyczne tylko dla poszczególnych miast. Ponadto tylko w siedmiu jednostkach odnotowano ostateczny wzrost nominalny i procentowy udziału reprezentantów tej grupy w ogólnej populacji (Bielsko-Biała: z os. tj. 27,7% do os. tj. 30,5%; Chorzów: z os. tj. 28,9% do os. tj. 30,4%; Dąbrowa Górnicza: z os. tj. 27,7% do os. tj.31,3 %; Katowice: z os. tj. 27,6% do os. tj. 29,5%; Rybnik: z os. tj. 29,3% do os. tj. 30,9%; oraz Opole: z os. tj. 28,7% do os. tj. 31,8%; Gdynia: z os. tj. 28,4% do os. tj. 30,9%), a w dwóch pozostałych wystąpiła sytuacja nieznacznego nominalnego spadku z jednoczesnym procentowym przyrostem (Gliwice: z os. tj. 28,1% do os. tj. 30,5%; Sosnowiec: z os. tj. 27,8% do os. tj. 30,1%); Osoby w wieku 45-59/60 lat (wiek niemobilny ): podobnie jak w Tychach, i inaczej niż w pozostałych powiatach podregionu tyskiego, w porównywanych jednostkach wystąpił w pierwszej połowie badanego okresu trend wzrostowy nominalnego i procentowego udziału tej grupy w całej populacji, który jednak uległ zmianie 55

56 w tendencję spadkową utrzymującą się do 2012 r., co ostatecznie przyczyniło się do mniejszego udziału tej grupy funkcjonalnej w 2012 r. w porównaniu do 2002 r. Sytuacja taka wystąpiła we wszystkich jednostkach poza Rybnikiem, gdzie udział (nominalny i procentowy) tej grupy funkcjonalnej w całej populacji w 2012 r. był większy niż w 2002 r. (Bielsko-Biała: z os. tj. 22,9% do os. tj. 20,7%; Chorzów: z os. tj. 21,4% do os. tj. 20,3%; Dąbrowa Górnicza: z os. tj. 25,6% do os. tj. 23,6%; Gliwice: z os. tj. 22,4% do os. tj. 21,9%; Katowice: z os. tj. 22,3% do os. tj. 22,3%; Rybnik: z os. tj. 20,8% do os. tj. 22%; Sosnowiec: z os. tj. 25,5% do os. tj. 23,3%; oraz Opole: z os. tj. 22,6% do os. tj. 21,3%; Gdynia: z os. tj. 23% do os. tj. 20,4%). Osoby w wieku 60/64 i więcej lat (w przybliżeniu wiek emerytalny ): zgodnie z odnotowanymi trendami w grupie tej podobnie jak w Tychach i pozostałych powiatach podregionu tyskiego, także w porównywanych jednostkach wystąpił stosunkowo największy przyrost liczebny i procentowy w całym badanym okresie (Bielsko-Biała: z os. tj. 17,4% do os. tj. 23,8%; Chorzów: z os. tj. 20,4% do os. tj. 23,9%; Dąbrowa Górnicza: z os. tj. 15,9% do os. tj. 22,5%; Gliwice: z os. tj. 12,5% do os. tj. 23,1%; Katowice: z os. tj. 19,6% do os. tj. 25%; Rybnik: z os. tj. 10,2% do os. tj. 19,9%; Sosnowiec: z os. tj. 17,1% do os. tj. 24,8%; oraz Opole: z os. tj. 16,6% do os. tj. 23,6%; Gdynia: z os. tj. 18,5% do os. tj. 24,8%). Rys. 11: Tychy ludność wg funkcjonalnych grup wiekowych ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 56

57 Tab. 8: Podregion tyski ludność wg funkcjonalnych grup wiekowych ( ) Powiat m. Tychy zmiana * L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % 0-2 lata , , , , , , , , , , , ,8 3-6 lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , i więcej , , , , , , , , , , , ,6 lat ogółem ,6 Powiat bieruńskolędziński zmiana * L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % 0-2 lata , , , , , , , , , , , ,4 3-6 lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , i więcej lat , , , , , , , , , , , ,8 ogółem ,8 Powiat pszczyński zmiana * L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % 57

58 0-2 lata , , , , , , , , , , , ,4 3-6 lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , i więcej lat , , , , , , , , , , , ,8 ogółem ,0 Powiat mikołowski zmiana * L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % 0-2 lata , , , , , , , , , , , ,6 3-6 lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , i więcej lat , , , , , , , , , , , ,4 ogółem ,2 Woj. Śląskie zmiana * L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % 0-2 lata , , , , , , , , , , , ,4 3-6 lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , ,3 58

59 25-44 lata , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , i więcej , , , , , , , , , , , ,7 lat ogółem ,4 *wyraża różnicę powstałą w wyniku porównania wartości z roku 2002 i Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tab. 9: Porównywane jednostki administracyjne ludność wg funkcjonalnych grup wiekowych ( ) Bielsko- Biała zmiana * L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % 0-2 lata , , , , , , , , , , , ,6 3-6 lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , i więcej lat , , , , , , , , , , , ,3 ogółem ,9 Chorzów zmiana * L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % 0-2 lata , , , , , , , , , , , ,4 3-6 lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , i , , , , , , , , , , , ,6 59

60 więcej lat ogółem ,6 Dąbrowa Górnicza zmiana * L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % 0-2 lata , , , , , , , , , , , ,5 3-6 lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , i więcej lat , , , , , , , , , , , ,6 ogółem ,4 Gliwice zmiana * L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % 0-2 lata , , , , , , , , , , , ,6 3-6 lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , ,5-92 2, lat , , , , , , , , , , , , i więcej lat , , , , , , , , , , , ,6 ogółem ,1 Katowice zmiana * L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % 0-2 lata , , , , , , , , , , , ,5 3-6 lat , , , , , , , , , , ,4 82 0,2 60

61 7-12 lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , i więcej lat , , , , , , , , , , , ,4 ogółem ,5 Rybnik zmiana * L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % 0-2 lata , , , , , , , , , , , ,6 3-6 lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , i więcej lat , , , , , , , , , , , ,9 ogółem ,4 Sosnowiec zmiana * L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % 0-2 lata , , , , , , , , , , , ,4 3-6 lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , i więcej lat , , , , , , , , , , , ,6 61

62 ogółem ,8 Opole zmiana * L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % 0-2 lata , , , , , , , , , , , ,4 3-6 lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , i więcej lat , , , , , , , , , , , ,0 ogółem ,0 Gdynia zmiana * L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % 0-2 lata , , , , , , , , , , , ,2 3-6 lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lata , , , , , , , , , , , , lat , , , , , , , , , , , , i więcej lat , , , , , , , , , , , ,4 ogółem ,9 *wyraża różnicę powstałą w wyniku porównania wartości z roku 2002 i Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 62

63 Ruch naturalny ludności Kolejnym z zagadnień demograficznych istotnych dla pracownia strategii rozwoju miasta jest ruch naturalny ludności. Charakterystyka w tym wymiarze dokonywana jest w oparciu o dane dotyczące: urodzeń (w tym urodzeń żywych), zgonów, przyrostu naturalnego (a więc różnicy między liczbą urodzeń żywych a zgonów) oraz zawieranych małżeństw i rozwodów. Z danych GUS wynika, że w całym badanym okresie w Tychach dochodziło do stosunkowo największej liczby urodzeń żywych w porównaniu do pozostałych powiatów wchodzących w skład podregionu tyskiego. Ich liczba ulegając rocznym wahaniom utrzymywała się na poziomie ponad 1 tys. urodzeń. Stosunkowo najmniej żywych dzieci urodziło się w powiecie tyskim w 2003 r. (1134), a najwięcej w 2010 r. (1483). Na podobnym nominalnym poziomie urodzenia żywe utrzymywały się tylko w powiecie pszczyńskim (min max ), natomiast najmniej urodzeń żywych odnotowywano w całym okresie w powiecie bieruńsko-lędzińskim (min. 519 max. 689) i nieco więcej w powiecie mikołowskim (min. 755 max ). Biorąc jednak pod uwagę liczbę urodzeń żywych przypadających na 1000 mieszkańców danego powiatu, należy podkreślić, że w stosunkowo najwyższy poziom tego wskaźnika utrzymywał się w powiecie pszczyńskim, gdzie niemal w całym badanym okresie na 1000 mieszkańców przypadało ponad 10 urodzeń żywych. Ostatecznie w 2012 r. najwięcej żywych dzieci na 1000 os. urodziło się właśnie w powiecie pszczyńskim (1 312 = 12,1) następnie p. bieruńsko-lędzińskim (630 = 10,8), p. tyskim (1 351 = 10,5) i najmniej w p. mikołowskim (983 = 10,4). Ponadto można stwierdzić, że sytuacja tyska dotycząca liczby urodzeń żywych przypadających na 1000 mieszkańców jest zbliżona do poziomu tego wskaźnika w skali wojewódzkiej. Odnosząc tyskie dane statystyczne dotyczące urodzeń do sytuacji zaobserwowanej w jednostkach administracyjnych wybranych do porównania, można stwierdzić, że nominalnie stosunkowo więcej urodzeń żywych odnotowywano w: Bielsku-Białej (min max ); Gliwicach (min max ); Katowicach (min max ); Rybniku (min max ); Sosnowcu (min max ), a także w Gdyni (min max ). Natomiast mniejsze nominalne wartości tego wskaźnika odnotowywano w: Dąbrowie Górniczej (min. 975 max ); Opolu (min. 862 max ) i Chorzowie (min. 903 max ). Ostatecznie w 2012 r. największą liczbę urodzeń żywych odnotowano w Katowicach (2 700), a najmniejszą w Chorzowie i Opolu (po 1 074). 63

64 Natomiast biorąc pod uwagę liczbę urodzeń żywych przypadających na 1000 mieszkańców stosunkowo najniższy poziom tego wskaźnika utrzymywał się w całym badanym okresie w: Sosnowcu (min. 6,7 max. 9,1); Katowicach (min. 7,3 max. 9,5); Gliwicach (min. 7,0 max. 9,8); Dąbrowie Górniczej (min. 7,4 max. 10,4) oraz Opolu (min. 8,2 max. 10,3). Ostatecznie w 2012 r. najwyższą wartość tego wskaźnika odnotowano w Rybniku (10,7), a najniższą w Sosnowcu (8,6). Kolejną zmienną charakteryzującą ruch naturalny jest liczba zgonów, która w Tychach wykazywała tendencję rosnącą w całym badanym okresie (od 977 w 2002 r. do w 2012 r.). Nominalnie również pod tym względem Tychy dominowały wśród powiatów wchodzących w skład podregionu tyskiego. W pozostałych powiatach liczba ta ulegała rocznym wahaniom jednak zawsze była mniejsza niż odnotowywana w powiecie tyskim. Na drugim miejscu pod tym względem uplasował się powiat mikołowski (min. 796 max. 865) i na kolejnych: p. pszczyński (min. 709 max. 891) oraz bieruńsko-lędziński (min. 400 max. 487). Ostatecznie w 2012 r. największą liczbę zgonów odnotowano w Tychach (1 206), a najmniejszą w powiecie bieruńsko-lędzińskim (469). Biorąc jednak pod uwagę liczbę zgonów przypadająca na 1000 mieszkańców należy zauważyć, że stosunkowo najwyższy poziom tego wskaźnika w całym badanym okresie utrzymywał się w powiecie mikołowskim (min. 8,8 max. 9,6). Można uznać, że na drugim miejscu pod tym względem znalazł się powiat tyski (min. 7,1 max. 9,3), a na następnych: p. bieruńsko-lędziński (min. 7,2 max. 8,6) i pszczyński (min. 7,4 max. 8,2). Ostatecznie w 2012 r. największy poziom tego wskaźnika wystąpił w Tychach (9,3), a najmniejszy w p. bieruńsko-lędzińskim (8,1). Dokonując porównania dynamiki zgonów w Tychach do sytuacji kształtującej się pod tym względem w porównywanych jednostkach administracyjnych należy stwierdzić, że w żadnej z nich nie odnotowano stałej tendencji wzrostu liczby zgonów, lecz roczne wahania nie pozwalające na wyznaczenie jednolitego trendu. W układzie nominalnym stosunkowo najwięcej osób umierało w: Katowicach (min max ); Sosnowcu (min max ); oraz Gdyni (min max ), a stosunkowo najmniej w: Rybniku (min max ) i Opolu (min. 997 max ). Ostatecznie w 2012 r. najwięcej osób zmarło w Katowicach (3 605), a najmniej w Rybniku (1 274). Biorąc jednak pod uwagę liczbę zgonów przypadająca na 1000 mieszkańców należy zauważyć, że stosunkowo najwyższy poziom tego wskaźnika w całym badanym okresie utrzymywał się w Chorzowie (min. 12,5 max. 13,3) i Katowicach (min. 10,7 max. 11,7), a stosunkowo najniższy w Rybniku (min. 7,9 max. 9,0) i Opolu (min. 7,9 max. 9,7). 64

65 Przedstawione powyżej statystki miały bezpośrednie przełożenie na przyrost naturalny odnotowywany w poszczególnych jednostkach. Należy wyjaśnić, że dodatnia wartość tego wskaźnika oznacza, że w danym roku miało miejsce więcej urodzeń żywych niż zgonów, natomiast ujemna wartość występuje w sytuacji odwrotnej i określana jest mianem ubytku naturalnego. W odniesieniu do Tychów istotny i zarazem uspakajający jest fakt, że w całym badanym okresie wartości przyrostu naturalnego miały charakter dodatni, co oznacza, że w danym roku liczba urodzeń żywych przewyższała liczbę zgonów (min. 145 = 1,1 max. 369 = 2,8). W 2012 r. wskaźnik ten osiągną najniższe wartości w całym badanym okresie tj. 145,co dawało 1,1 na 1000 mieszkańców. Również w dwóch powiatach wchodzących w skład podregionu tyskiego (bieruńsko-lędziński i pszczyński) odnotowano dodatni przyrost naturalny we wszystkich badanych latach (p. bieruńsko-lędziński: min. 71 = 1,3 max. 251 = 4,3; p. pszczyński: min. 292 = 2,8 max. 587 = 5,5) inaczej niż w p. mikołowski, gdzie w 2002 i 2003 r. odnotowano ubytek naturalny (odpowiednio: -39 = -0,4 i -112 = -1,2), który jednak w kolejnych latach przekształcił się w przyrost (min. 23 = 0,3 max. 242 = 2,6). Ostatecznie w 2012 r. najwyższy przyrost naturalny miał miejsce w powiecie pszczyńskim (421 = 3,9) a najniższy w Tychach. Natomiast na poziomie województwa w całym badanym okresie przyrost naturalny charakteryzowały wartości ujemne, a więc mieliśmy do czynienia z ubytkiem naturalnym (min = -1,4 max. 95 = 0,0), który w 2012 r. sięgnął wartość = -1,0. W odniesieniu do porównywanych jednostek administracyjnych zauważyć należy, że jedynie w Rybniku w całym badanym okresie odnotowywano dodatni przyrost naturalny (min. 11 = 0,1 max. 432 = 3,1). W przypadku trzech powiatów występowały roczne wahania generujące przyrost i ubytek naturalny (Bielsko-Biała: min = -1,1 max. 186 = 1,1; Opole: min = -1,1 max. 84 = 0,7; Gdynia: min = -0,7 max. 119 = 0,5), a w pozostałych pięciu utrzymywała się tendencja ubytku naturalnego (Chorzów: min = -5,0 max = -2,2; Dąbrowa Górnicza: min = -2,9 max. -18 = -0,1; Gliwice: min = -2,0 max. -44 = -0,2; Katowice: min = -3,6 max = -2,1; Sosnowiec: min = -2,5 max = -3,7). Ostatecznie w 2012 r. najwyższy przyrost naturalny wystąpił w Rybniku (237 = 1,7) a najniższy czyli ubytek odnotowano w Katowicach (-905 = -2,9) i Sosnowcu (-793 = -3,7). Następną zmienną, której wartości służą dokonywaniu charakterystyki ruchu naturalnego ludności jest liczba małżeństw zawieranych w danym roku. Na wstępnie należy zaznaczyć, że w dostępnych bazach GUS brak jest danych o liczbie małżeństwa zawartych w 2012 r. przypadającej na 1000 mieszkańców, dlatego dla zachowania płynności analizy dalszy komentarz w tym zakresie ograniczony zostanie do danych z 2011 r., co nie ogranicza możliwości obserwowania ewentualnych trendów. 65

66 W przypadku Tychów liczba zawieranych małżeństw w danym roku wahała się w granicach , co pod względem nominalnym w skali całego podregionu plasuje ten powiat na pierwszym miejscu, ponieważ w pozostałych powiatach osiągane wartości były niższe (p. bieruńsko-lędziński: ; p. pszczyński: ; p. mikołowski: ). Natomiast w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w Tychach wartości te wahały się w przedziale 5,5-7,5 i były niższe niż odnotowywane w poszczególnych latach w powiecie bieruńsko-lędzińskim (4,3-7,7) oraz pszczyńskim (4,8-7,6). Ostatecznie w 2011 r. nominalnie stosunkowo najwięcej małżeństw zawartych zostało w p. pszczyńskim (745) i tyskim (744), a najmniej w p. mikołowskim (554). W przeliczeniu na 1000 mieszkańców najwyższą wartość odnotowano również w p. pszczyńskim (6,9), a w pozostałych była ona niemal identyczna na poziomie: 5,8-5,9. Na poziomie wojewódzkim liczba zawieranych małżeństw wahała się w przedziale , co w przeliczeniu na 1000 mieszkańców dawało wartości 4,8-6,7. Chociaż w większości porównywanych jednostek administracyjnych nominalna liczba zawieranych małżeństw w poszczególnych latach była wyższa niż w Tychach (Bielsko- Biała; Katowice; Gliwice; Rybnik; Sosnowiec i Gdynia), to jednak w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wartości osiągały poziom zbliżony do tyskiego. Ostatni z badanych wskaźników ruchu naturalnego dotyczy odnotowywanej liczby rozwodów. Również w tym przypadku w dostępnych bazach GUS brak jest danych o liczbie rozwodów przypadającej na 1000 mieszkańców w 2012 r., dlatego dla zachowania płynności analizy dalszy komentarz w tym zakresie ograniczony zostanie do danych z 2011 r. W Tychach, podobnie jak w pozostałych powiatach podregionu tyskiego, liczby te, także w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, były kilkukrotnie niższe do liczby zawieranych małżeństw. Poza tym w żadnym z powiatów nie można wskazać jednolitego trendu wzrostu lub obniżania się obserwowanych wartości lecz należy mówić o rocznych wahaniach. Ostatecznie w 2011 r. najwięcej rozwodów odnotowano w p. tyskim (222 = 1,7), a najmniej w p. bieruńsko-lędzińskim (62 = 1,1). Taka sama sytuacja miała miejsce w jednostkach podlegających porównaniu, gdzie rozwody w poszczególnych latach kumulowały się w wartości kilkukrotnie niższe niż zawierane małżeństwa. W 2011 r. stosunkowo najwięcej rozwodów odnotowano w Katowicach (651 = 2,1) i Gdyni (555 = 2,2),a najmniej w Chorzowie (210=1,9). 66

67 Rys. 12: Podregion tyski przyrost naturalny na 1 tys. mieszkańców ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Rys. 13A: Porównywane jednostki administracyjne przyrost naturalny na 1 tys. mieszkańców ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 67

68 Rys. 13B: Porównywane jednostki administracyjne przyrost naturalny na 1 tys. mieszkańców ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tab. 10: Podregion tyski ruch naturalny ludności ( ) Wybrane wskaźniki Powiat m. Tychy Powiat bieruńskolędziński urodzenia żywe :na 1000 mieszkańców 8,7 8,5 9,2 9,4 9,5 10,2 11,2 11,0 11,4 10,3 10,5 zgony :na 1000 mieszkańców 7,3 7,1 7,4 7,5 7,6 8,4 8,5 8,3 8,6 8,9 9,3 przyrost naturalny :na 1000 mieszkańców 1,3 1,5 1,8 1,9 1,9 1,8 2,7 2,7 2,8 1,4 1,1 małżeństwa zawarte w ciągu roku :na 1000 mieszkańców 5,5 5,8 5,9 6,2 6,8 7,5 7,3 7,2 6,9 5,8 : rozwody :na 1000 mieszkańców 1,4 1,6 2,0 1,8 2,5 1,7 2,6 2,1 2,0 1,7 : urodzenia żywe :na 1000 mieszkańców 9,2 9,4 9,4 9,7 9,4 9,9 11,4 12,2 12,0 11,6 10,8 zgony :na 1000 mieszkańców 7,5 7,2 8,1 8,2 8,6 8,1 8,2 8,2 8,5 7,2 8,1 przyrost naturalny

69 Powiat pszczyński Powiat mikołowski województwo śląskie :na 1000 mieszkańców 1,7 2,2 1,3 1,5 0,8 1,8 3,2 4,0 3,5 4,3 2,8 małżeństwa zawarte w ciągu roku :na 1000 mieszkańców 4,4 4,3 5,2 5,2 6,4 6,8 7,7 6,8 7,1 5,8 : rozwody : :na 1000 mieszkańców 0,6 0,6 0,8 1,1 1,3 1,2 1,2 1,2 1,3 1,1 : urodzenia żywe :na 1000 mieszkańców 10,2 9,7 10,1 10,1 10,8 11,6 11,9 13,3 12,8 12,2 12,1 zgony :na 1000 mieszkańców 7,4 6,8 7,3 6,9 7,3 7,4 7,8 7,8 7,8 7,3 8,2 przyrost naturalny :na 1000 mieszkańców 2,8 2,9 2,8 3,1 3,5 4,2 4,1 5,5 5,0 4,8 3,9 małżeństwa zawarte w ciągu roku :na 1000 mieszkańców 4,8 5,2 5,3 6,0 7,0 6,9 7,6 7,6 7,5 6,9 : rozwody :na 1000 mieszkańców 0,7 1,1 1,0 1,2 1,7 1,5 1,6 1,4 1,4 1,3 : urodzenia żywe :na 1000 mieszkańców 8,7 8,4 9,6 9,4 10,0 10,6 11,1 11,5 11,6 11,1 10,4 zgony :na 1000 mieszkańców 9,1 9,6 9,3 9,1 8,8 8,7 9,3 9,2 9,0 9,3 9,1 przyrost naturalny :na 1000 mieszkańców -0,4-1,2 0,3 0,3 1,2 1,8 1,8 2,3 2,6 1,8 1,2 małżeństwa zawarte w ciągu roku :na 1000 mieszkańców 4,8 4,6 5,0 5,8 5,9 6,6 6,9 6,9 6,2 5,9 : rozwody :na 1000 mieszkańców 1,0 1,1 1,4 1,8 2,0 1,1 1,7 1,5 1,4 1,2 : urodzenia żywe :na 1000 mieszkańców 8,3 8,3 8,5 8,7 9,1 9,4 10,1 10,3 10,3 9,7 9,6 zgony :na 1000 mieszkańców 9,4 9,7 9,7 9,9 9,9 10,2 10,3 10,5 10,3 10,3 10,6 przyrost naturalny :na 1000 mieszkańców -1,1-1,4-1,2-1,2-0,8-0,8-0,2-0,2 0,0-0,6-1,0 małżeństwa zawarte w ciągu roku :na 1000 mieszkańców 4,8 5,0 5,0 5,4 6,0 6,4 6,7 6,7 6,1 5,5 : rozwody :na 1000 mieszkańców 1,2 1,5 1,7 2,0 2,3 2,0 2,1 1,9 1,8 1,8 : Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 69

70 Tab. 11: Porównywane jednostki administracyjne ruch naturalny ludności ( ) Powiat m. Bielsko-Biała urodzenia żywe :na 1000 mieszkańców 8,0 8,1 8,6 8,6 9,5 9,8 10,2 10,5 10,1 10,1 10,2 zgony :na 1000 mieszkańców 8,9 9,2 8,5 9,1 8,5 9,8 9,1 9,7 9,8 9,7 9,9 przyrost naturalny :na 1000 mieszkańców -0,9-1,1 0,1-0,5 1,0 0,0 1,1 0,9 0,3 0,5 0,3 małżeństwa zawarte w ciągu roku Powiat m. Chorzów Dąbrowa Górnicza Powiat m. Gliwice :na 1000 mieszkańców 5,1 4,9 4,9 5,4 6,3 6,7 6,8 6,6 6,3 5,6 : rozwody :na 1000 mieszkańców 1,8 2,0 2,9 2,7 2,4 2,8 2,5 2,6 2,2 2,1 : urodzenia żywe :na 1000 mieszkańców 7,7 8,4 8,1 8,5 9,6 9,9 10,2 10,9 10,4 9,4 9,6 zgony :na 1000 mieszkańców 12,6 13,2 13,2 13,2 12,9 13,2 13,3 13,2 12,5 13,2 13,3 przyrost naturalny :na 1000 mieszkańców -4,9-4,8-5,0-4,7-3,4-3,4-3,1-2,4-2,2-3,9-3,7 małżeństwa zawarte w ciągu roku :na 1000 mieszkańców 4,0 4,3 4,3 4,7 6,0 6,2 6,3 5,9 5,2 4,8 : rozwody :na 1000 mieszkańców 1,7 1,8 2,2 2,3 3,1 2,0 2,3 1,9 1,9 1,9 : urodzenia żywe :na 1000 mieszkańców 7,5 7,4 7,6 8,1 8,3 9,0 9,9 9,4 10,4 8,7 8,9 zgony :na 1000 mieszkańców 9,5 9,8 10,0 10,6 10,4 10,8 11,1 11,0 10,5 11,6 11,4 przyrost naturalny :na 1000 mieszkańców -1,9-2,4-2,4-2,6-2,0-1,8-1,2-1,5-0,1-2,9-2,5 małżeństwa zawarte w ciągu roku :na 1000 mieszkańców 5,0 5,2 5,2 5,4 6,7 6,7 6,9 6,5 5,9 5,2 : rozwody :na 1000 mieszkańców 1,7 1,9 2,0 2,0 2,7 1,8 2,8 2,2 1,9 1,9 : urodzenia żywe :na 1000 mieszkańców 7,0 7,4 7,7 8,0 8,9 8,8 9,8 9,5 9,8 9,3 9,4 zgony :na 1000 mieszkańców 9,0 9,1 9,2 9,5 9,1 9,9 10,2 9,8 10,3 10,5 10,6 70

71 przyrost naturalny :na 1000 mieszkańców -2,0-1,7-1,5-1,5-0,2-1,1-0,4-0,3-0,5-1,2-1,1 małżeństwa zawarte w ciągu roku Powiat m. Katowice Powiat m. Rybnik Powiat m. Sosnowiec :na 1000 mieszkańców 4,6 4,8 4,5 5,5 5,9 6,6 6,6 6,3 5,8 5,4 : rozwody :na 1000 mieszkańców 1,2 2,0 1,3 2,6 3,0 2,8 2,6 2,1 2,2 1,9 : urodzenia żywe :na 1000 mieszkańców 7,3 7,4 7,6 7,7 8,2 8,6 8,9 9,4 9,5 8,6 8,8 zgony :na 1000 mieszkańców 10,9 10,7 11,1 11,2 11,1 11,4 11,5 11,7 11,5 11,7 11,7 przyrost naturalny :na 1000 mieszkańców -3,6-3,3-3,5-3,5-2,9-2,8-2,6-2,3-2,1-3,1-2,9 małżeństwa zawarte w ciągu roku :na 1000 mieszkańców 4,5 4,8 4,6 4,8 5,6 6,2 6,2 6,8 6,0 5,7 : rozwody :na 1000 mieszkańców 1,7 2,1 2,3 2,1 2,6 2,5 2,4 2,4 2,0 2,1 : urodzenia żywe :na 1000 mieszkańców 9,0 9,1 9,2 9,3 10,2 10,1 10,8 11,6 11,5 10,6 10,7 zgony :na 1000 mieszkańców 7,9 8,0 9,2 7,9 8,2 8,8 8,4 8,6 8,4 8,8 9,0 przyrost naturalny :na 1000 mieszkańców 1,1 1,1 0,1 1,4 2,0 1,2 2,4 3,0 3,1 1,8 1,7 małżeństwa zawarte w ciągu roku :na 1000 mieszkańców 5,3 5,5 5,6 6,3 7,0 7,3 7,5 7,6 7,0 5,8 : rozwody :na 1000 mieszkańców 1,5 1,7 2,1 2,0 2,2 1,8 2,3 1,6 2,2 2,1 : urodzenia żywe :na 1000 mieszkańców 6,7 7,2 7,4 7,3 8,0 8,4 9,1 9,0 8,7 8,3 8,6 zgony :na 1000 mieszkańców 10,0 10,4 10,4 10,6 11,4 11,2 11,6 11,8 11,8 11,7 12,3 przyrost naturalny :na 1000 mieszkańców -3,3-3,1-3,0-3,3-3,4-2,8-2,5-2,8-3,2-3,5-3,7 małżeństwa zawarte w ciągu roku :na 1000 mieszkańców 4,9 4,9 4,9 5,5 5,9 6,5 6,9 6,7 5,8 5,2 : rozwody :na 1000 mieszkańców 1,8 2,3 2,4 2,3 2,9 2,8 2,7 2,6 2,1 2,3 : 71

72 Powiat m. Opole urodzenia żywe :na 1000 mieszkańców 6,9 7,4 7,5 8,0 8,3 8,3 8,9 9,4 9,3 8,2 8,8 zgony :na 1000 mieszkańców 7,9 8,0 8,4 8,6 8,5 8,6 8,8 8,7 8,6 8,6 9,7 przyrost naturalny :na 1000 mieszkańców -1,1-0,7-0,9-0,5-0,2-0,3 0,1 0,7 0,6-0,4-0,9 małżeństwa zawarte w ciągu roku Powiat m. Gdynia :na 1000 mieszkańców 4,6 4,2 4,4 4,3 5,4 5,5 6,0 6,2 5,3 4,6 : rozwody :na 1000 mieszkańców 2,0 2,2 2,4 2,6 2,9 3,1 2,7 2,8 2,0 2,1 : urodzenia żywe :na 1000 mieszkańców 8,2 8,7 8,7 8,6 9,3 9,4 10,3 10,0 9,6 9,0 9,1 zgony :na 1000 mieszkańców 8,4 8,6 8,8 9,1 8,9 9,6 9,8 9,6 9,2 9,7 9,8 przyrost naturalny :na 1000 mieszkańców -0,2 0,1-0,1-0,5 0,4-0,2 0,5 0,4 0,3-0,7-0,7 małżeństwa zawarte w ciągu roku :na 1000 mieszkańców 5,1 5,0 5,0 5,4 5,9 6,6 6,5 6,5 6,0 5,0 : rozwody :na 1000 mieszkańców 1,9 2,1 1,9 2,4 2,5 2,7 2,5 2,2 2,1 2,2 : Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Ruch migracyjny ludności Ostatnim z zagadnień demograficznych podlegających analizie dla celów opracowania strategii rozwoju miasta jest ruch migracyjny ludności. Dane w tym zakresie informują o odnotowanych zmianach miejsca zamieszkania (zameldowania), polegające na przekroczeniu granicy administracyjnej gminy. Fakt przybycia (tj. zameldowania) do danej jednostki administracyjnej w celu zamieszkania określa się mianem napływu migracyjnego (wędrówkowego), wyjazdu - w celu zamieszkania w innej jednostce - mianem odpływu migracyjnego (wędrówkowego). Dodatkowo dane te mogą zawierać informacje m.in. dotyczące kategorii jednostki macierzystej w przypadku napływu ( z miasta, ze wsi ) lub wybranej jako docelowa w przypadku odpływu ( do miasta, na wieś ) oraz tego, czy ruch obejmował przekroczenie granic państwowych ( z zagranicy lub za granicę ), co pozwala mówić o ruchy wewnętrznym lub zewnętrznym. Pamiętać jednak należy, że omawiane dane gromadzone są na podstawie gminnych rejestrów 72

73 meldunkowych, nie obejmują więc osób, które przemieściły się poza granice gminy lub kraju bez zmiany zameldowania. Na podstawie tych danych określa się również tzw. saldo migracji, a więc różnicę między napływem i odpływem ludności z danego obszaru w określonym czasie. W przypadku miasta Tychy, podobnie jak pozostałych powiatów wchodzących w skład podregionu tyskiego można mówić o dominacji ruchu wewnętrznego nad zewnętrznym, tzn. że w badanym okresie ruch migracyjny odbywał się głównie w obrębie kraju. Ponadto z zestawionych danych wynika, iż ruch ten pod względem nominalnym był zbliżony we wszystkich powiatach tworzących podregion, i zarówno w przypadku napływu i odpływu roczne wartości dla danej jednostki nie przekraczały 2 tys. osób. Cechą wspólną również dla wszystkich jednostek podregionu jest, w przypadku napływu dominacja zameldowania z miasta nad zameldowaniem ze wsi (p. tyski: około 3-krotna przewaga; p. bieruńsko-lędziński: 5-krotna; p. pszczyński: 3-4-krotna; p. mikołowski: 6-7-krotna), oraz w przypadku odpływu dominacja wymeldowania do miasta nad wymeldowaniem na wieś (p. tyski: około 2-krotna przewaga; p. bieruńsko-lędziński: 2-krotna; p. mikołowski: 2-3-krotna), która nie występowała jedynie w p. pszczyńskim, w którym odnotowywano ruch do miasta i na wieś na zbliżonym poziomie. Dodatkowo w całym podregionie w ramach ruchu zewnętrznego daje się zaobserwować tendencja znaczącej dominacji wymeldowania za granicę nad zameldowaniem z zagranicy, gdzie w zależności od powiatu występowała kilkukrotna przewaga. Natomiast różnice między powiatami uwidaczniają się w saldzie migracji. Okazuje się bowiem, że Tychy to jedyna jednostka z podregionu, w której w całym badanym okresie odnotowywano ujemne saldo migracyjne (od -354 do -812), co oznacza, że więcej osób decydowało się na wyjazd z Tychów niż na osiedlenie w tym mieście. Sytuacja ta odzwierciedla tendencję obserwowaną na poziomie wojewódzkim, gdzie również saldo migracji w całym badanym okresie miało ujemną wartość. W przypadku pozostałych jednostek podregionu dodatnie saldo migracyjne w każdym roku odnotowywano w p. bieruńsko-lędzińskim i p. mikołowskim, natomiast w p. pszczyńskim występowały roczne wahania. W porównywanych jednostkach administracyjnych również można mówić o dominacji ruchu wewnętrznego nad zewnętrznym, tzn. że w badanym okresie ruch migracyjny odbywał się głównie w obrębie kraju. Ponadto z zestawionych danych wynika, iż ruch ten pod względem nominalnym we wszystkich powiatach był wyższy do odnotowywanego w Tychach, i zarówno w przypadku napływu i odpływu roczne wartości dla poszczególnych jednostki przekraczały 1 tys. osób. Poza tym, w przypadku sześciu jednostek cechą wspólną z Tychami i pozostałymi powiatami podregionu tyskiego jest, w przypadku napływu dominacja zameldowania z miasta nad zameldowaniem ze wsi (Chorzów: około 10-krotna przewaga; Dąbrowa Górnicza: 5-krotna; Gliwice: 3-4-krotna; Katowice: 4-krotna; Sosnowiec: 4-krotna; i Gdynia: 2-3/

74 krotna), oraz w przypadku odpływu dominacja wymeldowania do miasta nad wymeldowaniem na wieś (Chorzów: około 5-krotna przewaga; Dąbrowa Górnicza: 2-3- krotna; Gliwice: 2-krotna; Katowice: 4-krotna; Sosnowiec: 3-4-krotna; i Gdynia: 2-krotna). W przypadku Bielska-Białej w napływie - zameldowanie z miasta utrzymywało się na podobnym poziomie co zameldowaniem ze wsi, jednak w odpływie - zauważalna była dominacja wymeldowania na wieś nad wymeldowaniem do miasta (2-krotna przewaga). Z kolei w Rybniku w napływie - zameldowanie z miasta dominowało nad zameldowaniem ze wsi (3-krotna przewaga), a w odpływie - wymeldowanie do miasta utrzymywało się na podobnym poziomie co wymeldowanie na wieś. I w końcu w Opolu w napływie zameldowanie z miasta i zameldowanie ze wsi na podobnym poziomie, a w odpływie - dominacja wymeldowania na wieś nad wymeldowaniem do miasta (2-krotna przewaga). We wszystkich porównywanych jednostkach, podobnie jak w Tychach i pozostałych powiatach podregionu tyskiego, w ramach ruchu zewnętrznego daje się zaobserwować tendencja znaczącej dominacji wymeldowania za granicę nad zameldowaniem z zagranicy, gdzie w zależności od powiatu występowała kilkukrotna przewaga. Także we wszystkich jednostkach, poza Gdynią, w całym badanym okresie odnotowywano ujemne saldo migracyjne, co oznacza, że więcej osób decydowało się na wyjazd z niż na osiedlenie w tych miastach. W przypadku Gdyni w 3 pierwszych latach badanego okresu występowało dodatnie saldo migracyjne, które w kolejnych latach osiągało już wartości ujemne. Rys.14: Podregion tyski saldo migracji ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 74

75 Rys.15A: Porównywane jednostki administracyjne saldo migracji ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Rys.15B: Porównywane jednostki administracyjne saldo migracji ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 75

76 Tab. 12: Podregion tyski ruch migracyjny ( ) Powiat m. Tychy Powiat bieruńskolędziński Powiat pszczyński Powiat mikołowski zameldowania ogółem zameldowania z miast zameldowania ze wsi zameldowania z zagranicy wymeldowania ogółem wymeldowania do miast wymeldowania na wieś wymeldowania za granicę saldo migracji zameldowania ogółem zameldowania z miast zameldowania ze wsi zameldowania z zagranicy wymeldowania ogółem wymeldowania do miast wymeldowania na wieś wymeldowania za granicę saldo migracji zameldowania ogółem zameldowania z miast zameldowania ze wsi zameldowania z zagranicy wymeldowania ogółem wymeldowania do miast wymeldowania na wieś wymeldowania za granicę saldo migracji zameldowania ogółem zameldowania z miast zameldowania ze wsi zameldowania z zagranicy wymeldowania ogółem wymeldowania do miast wymeldowania na wieś

77 województwo śląskie wymeldowania za granicę saldo migracji zameldowania ogółem zameldowania z miast zameldowania ze wsi zameldowania z zagranicy wymeldowania ogółem wymeldowania do miast wymeldowania na wieś wymeldowania za granicę saldo migracji Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tab. 13: Porównywane jednostki administracyjne ruch migracyjny ( ) Powiat m. Bielsko-Biała Powiat m. Chorzów Powiat m. Dąbrowa Górnicza zameldowania ogółem zameldowania z miast zameldowania ze wsi zameldowania z zagranicy wymeldowania ogółem wymeldowania do miast wymeldowania na wieś wymeldowania za granicę saldo migracji zameldowania ogółem zameldowania z miast zameldowania ze wsi zameldowania z zagranicy wymeldowania ogółem wymeldowania do miast wymeldowania na wieś wymeldowania za granicę saldo migracji zameldowania ogółem zameldowania z miast zameldowania ze wsi

78 Powiat m. Gliwice Powiat m. Katowice Powiat m. Rybnik Powiat m. Sosnowiec zameldowania z zagranicy wymeldowania ogółem wymeldowania do miast wymeldowania na wieś wymeldowania za granicę saldo migracji zameldowania ogółem zameldowania z miast zameldowania ze wsi zameldowania z zagranicy wymeldowania ogółem wymeldowania do miast wymeldowania na wieś wymeldowania za granicę saldo migracji zameldowania ogółem zameldowania z miast zameldowania ze wsi zameldowania z zagranicy wymeldowania ogółem wymeldowania do miast wymeldowania na wieś wymeldowania za granicę saldo migracji zameldowania ogółem zameldowania z miast zameldowania ze wsi zameldowania z zagranicy wymeldowania ogółem wymeldowania do miast wymeldowania na wieś wymeldowania za granicę saldo migracji zameldowania ogółem zameldowania z miast zameldowania ze wsi

79 Powiat m. Opole Powiat m. Gdynia zameldowania z zagranicy wymeldowania ogółem wymeldowania do miast wymeldowania na wieś wymeldowania za granicę saldo migracji zameldowania ogółem zameldowania z miast zameldowania ze wsi zameldowania z zagranicy wymeldowania ogółem wymeldowania do miast wymeldowania na wieś wymeldowania za granicę saldo migracji zameldowania ogółem zameldowania z miast zameldowania ze wsi zameldowania z zagranicy wymeldowania ogółem wymeldowania do miast wymeldowania na wieś wymeldowania za granicę saldo migracji Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS PROGNOZA (LATA ) Przygotowanie strategii rozwoju miasta wymaga znajomości informacji dotyczących przewidywanych w przyszłości (okresie obowiązywania strategii) trendów demograficznych, które stanowić powinny jedną z najistotniejszych grup wskaźników determinujących planowanie działań strategiczne dla rozwoju danej jednostki administracyjnej. Omawiane poniżej zestawienia danych powstały w oparciu o przygotowaną przez Główny Urząd Statystyczny Prognozę ludności faktycznej do

80 roku dla powiatów oraz miast na prawach powiatu. Jest ona spójna z obowiązującą od połowy 2008 r. prognozą dla województw na lata Podstawę obliczeń stanowiły stany ludności według płci, wieku i powiatów w dniu r. W przypadku miasta Tychy eksperci GUS projektują, że ogólna liczba mieszkańców w prognozowanym okresie zmieniwszy się w stosunku do przewidywanej na koniec roku 2013 o około 19%. Spadek ten wystąpi niemal we wszystkich grupach funkcjonalnych (0-2 lata = -44%; 3-6 = -44%; 7-12 = -30,2%; = -14,1%; = -9,6%; = -26,6%; lata = -43%; 45-59/64 lata = -5,6%), za wyjątkiem zbiorowości osób w tzw. wieku emerytalnym a więc 60+/65+, gdzie nastąpić ma istotny przyrost (27,1%). W strukturze ludności ujętej w ekonomiczne grupy wiekowe przewidywany ubytek ludności wystąpi więc w kohorcie osób w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat = -31,7%) oraz produkcyjnym (18-59/64 lata = -28,5%) stanowić jednocześnie przeciwwagę dla istotnego przyrostu osób w wieku poprodukcyjnym (60+/65+ = 27,1%). Omówione powyżej zmiany pozostają oczywiście w bezpośredniej korelacji do prognozowanego ruchu naturalnego mieszkańców miasta Tychy. Zgodnie z przewidywaniami w całym proponowanym okresie utrzymywać się będzie wzmagająca na sile tendencja spadkowa przyrostu naturalnego, a więc narastający spadek liczby urodzeń przy jednoczesnym systematycznym wzroście liczby zgonów. Nieco inaczej przewidywany jest przebieg migracji wewnętrznych i zewnętrznych, gdzie saldo migracji (będące wypadkową różnicy między napływami i odpływami ludności) choć przez cały prognozowany okres posiadać ma wartość ujemną, to jednak ubytek ludności w tym zakresie podlegać ma systematycznemu zmniejszeniu. Odnosząc tyską prognozę do przewidywanych trendów demograficznych w pozostałych powiatach wchodzących w skład podregionu tyskiego można przyjąć, że to właśnie w Tychach do roku 2035 nastąpić ma największy spadek liczby mieszkańców w porównaniu do przewidywanego stanu z 2013 r. Co ważne dla powiatu bieruńskolędzińskiego i mikołowskiego prognozowany jest wzrost liczby ludności (odpowiednio: 2,7% oraz 4,2%), a tylko dla pszczyńskiego jej spadek (-5,5%). Jednocześnie dokonując porównania rozkładu grup funkcjonalnych, godny uwagi jest fakt, że we wszystkich jednostkach podregionu przewiduje się spadek liczebny dwóch najmłodszych grup (0-2 lata i 3-6 lat), natomiast dla p. mikołowskiego prognozowany jest wzrost liczebności w grupach: 7-12 lat; lat; i lat, a dla p. bieruńskolędzińskiego w grupie lat. 80

81 Inne tyskie trendy zdają się znajdywać odzwierciedlenie w prognozach dla pozostałych powiatów, a więc również w tych jednostkach przewidywany jest spadek liczebny w grupach funkcjonalnych za wyjątkiem zbiorowości osób w tzw. wieku emerytalnym (60+/65+ lat), gdzie nastąpić ma istotny, i co ważne większy niż w Tychach, przyrost (p. bieruńsko-lędziński: 72,6%; p. mikołowski: 49%; p. pszczyński: 76,7%), również wzmagający na sile proporcjonalnie do zaawansowania wieku mieszkańców. Dlatego także w strukturze ludności ujętej w ekonomiczne grupy wiekowe, podobnie jak w Tychach, przewidywane ubytki wystąpią w kohortach osób w wieku przedprodukcyjnym (p. bieruńsko-lędziński: -12,4%; p. mikołowski: -7,1%; p. pszczyński: -25%) oraz produkcyjnym (p. bieruńsko-lędziński: -9%; p. mikołowski: -4,4%; p. pszczyński: -17,3%) stanowiąc przeciwwagę dla istotnego przyrostu osób w wieku poprodukcyjnym. Ruch naturalny mieszkańców pozostałych powiatów podregionu tyskiego kształtować ma się nieco inaczej niż w Tychach. W powiecie mikołowskim prognozowany jest stały dodatni przyrost naturalny, a w powiatach: bieruńsko-lędzińskim i pszczyńskim dodatni trend będzie się utrzymywać w pierwszej połowie prognozy, ustępując następnie stopniowemu ubytkowi naturalnemu (spadek liczby urodzeń przy jednoczesnym systematycznym wzroście liczby zgonów). Z kolei saldo migracji w powiatach: mikołowskim i bieruńsko-lędzińskim charakteryzować mają dodatnie wartości w całym prognozowanym okresie, a jedynie w powiecie pszczyńskim wystąpić ma sytuacja podobna jak w Tychach. Dokonując porównania tyskiej prognozy z przewidywanymi trendami demograficznymi w porównywanych jednostkach administracyjnych (w obrębie woj. śląskiego i spoza jego obszaru) można przyjąć, że występować w nich będą trendy zbliżone do przewidywanych w Tychach. W każdym z powiatów nastąpić ma spadek ogólnej liczby ludności (Bielsko-Biała: -9,1%; Chorzów: -3,7%; Dąbrowa Górnicza: -12,7%; Gliwice: -12%; Katowice: -16,7%; Rybnik: -7,3%; Sosnowiec: -23,7%; oraz Opole: -10,9%; i Gdynia: -6,4%). Również w tych jednostkach przewidywany jest spadek liczebny w grupach funkcjonalnych za wyjątkiem zbiorowości osób w tzw. wieku emerytalnym (60+/65+ lat), gdzie nastąpić ma istotny przyrost. Dlatego także w strukturze ludności ujętej w ekonomiczne grupy wiekowe, podobnie jak w Tychach, przewidywane ubytki wystąpią w kohortach osób w wieku przedprodukcyjnym (Bielsko-Biała: -15,7%; Chorzów: -8,7%; Dąbrowa Górnicza: -23,7%; Gliwice: -17,9%; Katowice: -21,6%; Rybnik: -16,4%; Sosnowiec: -33,6%; oraz Opole: -17,3%; i Gdynia: -12,2%). oraz produkcyjnym (Bielsko-Biała: -17,4%; Chorzów: -9,3%; Dąbrowa Górnicza: -22,9%; Gliwice: -20,2%; Katowice: -25,2%; Rybnik: -17,6%; Sosnowiec: -34,6%; oraz Opole: -20,1%; i Gdynia: -13,3%) stanowiąc przeciwwagę dla istotnego przyrostu osób w wieku poprodukcyjnym (Bielsko-Biała: 21,4%; Chorzów: 16,9%; Dąbrowa Górnicza: 31,1%; Gliwice: 18,7%; Katowice: 10,6%; Rybnik: 40,4%; Sosnowiec: 15%; oraz Opole: 22,9%; i Gdynia: 19,4%). 81

82 W ruchu naturalny mieszkańców porównywanych jednostek przewidywane są różne trendy, nie zawsze zbierze z tyskimi prognozami. W całym badanym okresie ujemny przyrost naturalny (ubytek) charakteryzować ma wszystkie miasta poza Rybnikiem, gdzie w pierwszych latach przewidywany jest dodatni przyrost, a dopiero w kolejnych tendencja ubytkowa. Z kolei ujemne saldo migracji w całym prognozowanym okresie obliczone zostało dla: Dąbrowy Górniczej, Gliwic, Katowic, Rybnika i Sosnowca. Stopniowa zmiana trendu migracyjnego z ujemnego na dodatni przewidziana została w: Bielsku-Białej, Opolu i Gdyni, a tylko w przypadku Chorzowa występować ma w każdym roku dodatnia wartości tego wskaźnika. Rys. 16: Tychy prognozowana struktura ekonomicznych grup wiekowych ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 82

83 Rys. 17: Tychy prognozowany przyrost naturalny i saldo migracji ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tab. 14: Podregion tyski prognoza demograficzna ( ) Funkcjonalne i ekonomiczne grupy wiekowe Ruch naturalni i migracyjny m. Tychy zmiana Migracje wewnętrzne na Migracje zagraniczne na Ogółem Ruch naturalny przyrost pobyt stały pobyt stały Ludność na 31 XII Urodzenia Zgony naturalny Napływ Odpływ Napływ Odpływ / / / saldo migracji 83

84 Funkcjonalne i ekonomiczne grupy wiekowe Ruch naturalni i migracyjny p. bieruńskolędziński zmiana Ludność na 31 Ruch naturalny przyrost wewnętrzne na zagraniczne na Migracje Migracje XII naturalny pobyt stały pobyt stały Ogółem Urodzenia Zgony Napływ Odpływ Napływ Odpływ / / / saldo migracji 84

85 Funkcjonalne i ekonomiczne grupy wiekowe Ruch naturalni i migracyjny Migracje Migracje p zmiana pszczyński Ludność na 31 Ruch naturalny przyrost wewnętrzne na zagraniczne na XII naturalny pobyt stały pobyt stały Ogółem Urodzenia Zgony Napływ Odpływ Napływ Odpływ / / / saldo migracji

86 Funkcjonalne i ekonomiczne grupy wiekowe Ruch naturalni i migracyjny Migracje wewnętrzne Migracje zagraniczne p. mikołowski zmiana Ludność na 31 Ruch naturalny przyrost na pobyt stały na pobyt stały XII naturalny Ogółem Urodzenia Zgony Napływ Odpływ Napływ Odpływ / / / Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. saldo migracji

87 Tab. 15: Porównywane jednostki administracyjne prognoza demograficzna ( ) Funkcjonalne i ekonomiczne grupy wiekowe Ruch naturalni i migracyjny Migracje wewnętrzne na pobyt stały Migracje zagraniczne na pobyt stały Bielsko-Biała zmiana Ruch naturalny przyrost saldo Ludność na 31 XII naturalny migracji Ogółem Urodzenia Zgony Napływ Odpływ Napływ Odpływ / / / Funkcjonalne i ekonomiczne grupy wiekowe Ruch naturalni i migracyjny Migracje Migracje Chorzów zmiana Ruch naturalny przyrost wewnętrzne na zagraniczne na Ludność na 31 XII naturalny pobyt stały pobyt stały Ogółem Urodzenia Zgony Napływ Odpływ Napływ Odpływ saldo migracji 87

88 / / / Funkcjonalne i ekonomiczne grupy wiekowe Ruch naturalni i migracyjny Migracje Migracje Dąbrowa zmiana Ruch naturalny Górnicza przyrost wewnętrzne na zagraniczne na Ludność na 31 XII naturalny pobyt stały pobyt stały Ogółem Urodzenia Zgony Napływ Odpływ Napływ Odpływ / saldo migracji 88

89 45-59/ / Funkcjonalne i ekonomiczne grupy wiekowe Ruch naturalni i migracyjny Migracje Migracje zmiana Ruch naturalny Gliwice przyrost wewnętrzne na zagraniczne na Ludność na 31 XII naturalny pobyt stały pobyt stały Ogółem Urodzenia Zgony Napływ Odpływ Napływ Odpływ / / / saldo migracji 89

90 Funkcjonalne i ekonomiczne grupy wiekowe Ruch naturalni i migracyjny Migracje Migracje Katowice zmiana Ruch naturalny przyrost wewnętrzne na zagraniczne na Ludność na 31 XII naturalny pobyt stały pobyt stały Ogółem Urodzenia Zgony Napływ Odpływ Napływ Odpływ / / / saldo migracji

91 Funkcjonalne i ekonomiczne grupy wiekowe Ruch naturalni i migracyjny Migracje Migracje Rybnik zmiana Ruch naturalny przyrost wewnętrzne na zagraniczne na Ludność na 31 XII naturalny pobyt stały pobyt stały Ogółem Urodzenia Zgony Napływ Odpływ Napływ Odpływ / / / saldo migracji Funkcjonalne i ekonomiczne grupy wiekowe Ruch naturalni i migracyjny Migracje Migracje Sosnowiec zmiana Ruch naturalny przyrost wewnętrzne na zagraniczne na Ludność na 31 XII naturalny pobyt stały pobyt stały Ogółem Urodzenia Zgony Napływ Odpływ Napływ Odpływ saldo migracji 91

92 / / / Funkcjonalne i ekonomiczne grupy wiekowe Ruch naturalni i migracyjny Migracje Migracje Opole zmiana Ruch naturalny przyrost wewnętrzne na zagraniczne na Ludność na 31 XII naturalny pobyt stały pobyt stały Ogółem Urodzenia Zgony Napływ Odpływ Napływ Odpływ / saldo migracji 92

93 45-59/ / Funkcjonalne i ekonomiczne grupy wiekowe Ruch naturalni i migracyjny Gdynia zmiana Ludność na 31 XII Ruch naturalny przyrost naturalny Migracje wewnętrzne na pobyt stały Migracje zagraniczne na pobyt stały Ogółem Urodzenia Zgony Napływ Odpływ Napływ Odpływ / / / saldo migracji 93

94 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS GOSPODARKA Diagnoza sytuacji gospodarczej miasta Tychy oraz porównywanych jednostek administracyjnych zawarta została w dwóch głównych blokach zagadnieniowych. Pierwszy z nich stanowi analizę danych statystycznych dotyczących struktury podmiotów gospodarczych tworzących lokalny biznes, drugi- to prezentacja dynamiki sytuacji na lokalnym rynku pracy. Analiza struktury gospodarczej przeprowadzona została w oparciu o badanie liczebności podmiotów gospodarczych w różnych przekrojach: ogólnej liczebności podmiotów gospodarczych; klas wielkości podmiotów gospodarczych; struktury podmiotów gospodarczych w ujęciu sektorowym wg sekcji PKD 2007; aktywności przedsiębiorczej w mieście mierzonej w oparciu o liczby powstających i likwidowanych podmiotów gospodarczych; nakładów inwestycyjnych i środków trwałych w przedsiębiorstwach; Analiza dynamiki sytuacji na rynku pracy zrealizowane została w oparciu o badanie liczebności pracujących i bezrobotnych w różnych przekrojach: liczby pracujących i bezrobotnych; strukturze pracujących w ujęciu sektorowym wg PKD 2004 i 2007; pracujących i bezrobotni wg płci; bezrobotnych wg wieku; 94

95 stopy bezrobocia zarejestrowanego; udziału bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym; ofert pracy zgłaszanych do powiatowych służb zatrudnienia; Dodatkowym elementem analizy dynamiki sytuacji na rynku pracy stanowiła wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia i jego relacja do średniej krajowej STRUKTURA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH Pod koniec 2012 roku w powiecie tyskim zarejestrowanych było podmiotów gospodarczych, co stanowiło jednocześnie 36,3% przedsiębiorstw funkcjonujących w podregionie tyskim oraz 3% w województwie śląskim. W całym badanym okresie w Tychach odnotowywano nieznaczne roczne wahania liczby podmiotów gospodarczych, jednak dokonując porównania ich liczebności w roku 2012 do roku 2002 należy wskazać na przyrost o 519 przedsiębiorstw (4%). Biorąc pod uwagę klasy wielkości przedsiębiorstw określane na podstawie liczby zatrudnionych pracowników uwidacznia się istotne rozdrobnienie lokalnego biznesu, w którym dominują mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające do 9 pracowników. W całym badanym okresie stanowiły one około 95% wszystkich zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Kolejną grupę stanowią przedsiębiorstwa małe zatrudniające od 10 do 49 pracowników, które w badanym okresie obejmowały od 4,2% do 4,8% zarejestrowanych podmiotów. Średnie przedsiębiorstwa, których zasoby pracownicze obejmują od 50 do 249 osób, stanowiły około 0,8% wszystkich podmiotów. Stosunkowo najmniejsza część lokalnego biznesu to podmioty duże i bardzo duże, a więc zatrudniające od 250 do 999 osób oraz 1000 i więcej osób, których udział w lokalnej strukturze nie przekraczał 0,3%. Należy jednocześnie podkreślić, że struktura ta odpowiada rozkładowi podmiotów gospodarczych ze względu na wielkość zatrudnienia, występującemu w skali województwa śląskiego. Dokonując porównania struktury gospodarczej Tychów do pozostałych powiatów wchodzących w skład podregionu tyskiego uwidacznia się dominująca pozycja tego miasta ze względu na liczebność zarejestrowanych przedsiębiorstw, a więc również ich procentowy udział w podregionalnej i wojewódzkiej strukturze. Pod koniec roku 2012 w pozostałych powiatach zarejestrowanych było odpowiednio: p. pszczyński: podmiotów, co stanowiło 28,8% przedsiębiorstw funkcjonujących w podregionie tyskim oraz 2,4% w całym województwie śląskim; p. mikołowski: podmiotów, co stanowiło 23,6% przedsiębiorstw funkcjonujących w podregionie tyskim oraz 1,9% w całym województwie śląskim; 95

96 p. bieruńsko-lędziński: 4230 podmiotów, co stanowiło 11,3% przedsiębiorstw funkcjonujących w podregionie tyskim oraz 0,9% w całym województwie śląskim; Również w tych jednostkach odnotowywano roczne wahania w liczbie zarejestrowanych przedsiębiorstw, jednak dokonując porównania stanu w 2012 r. ze stanem z 2002 roku odnotowano przyrost podmiotów gospodarczych, którego dynamika była silniejsza niż występująca w Tychach (p. bieruńsko-lędziński: 214 podmiotów = 5,3%; p. pszczyński: = 12,9%; p. mikołowski: 1189 = 15,6%). Biorąc pod uwagę klasy wielkości przedsiębiorstw określane na podstawie liczby zatrudnionych pracowników również w pozostałych powiatach podregionu tyskiego uwidacznia się istotna dominacja mikroprzedsiębiorstw sięgających w całym badanym okresie, podobnie jak w Tychach, około 95% wszystkich zarejestrowanych podmiotów. Kolejną grupę stanowią przedsiębiorstwa małe zatrudniające od 10 do 49 pracowników (p. bieruńsko-lędziński: 3,5-4,5%; p. pszczyński: 4,2-5,4%; p. mikołowski: 4,6-6,4%). Średnie przedsiębiorstwa, których zasoby pracownicze obejmują od 50 do 249 osób, stanowiły od 0,7% do 1% wszystkich podmiotów w każdym z powiatów. W końcu również w tych jednostkach stosunkowo najmniejsza część lokalnego biznesu to podmioty duże i bardzo duże. Należy jednak pokreślić, że w 2012 r. Tychy stanowiły zdecydowanego lidera pod względem liczebności tych podmiotów (p. bieruńsko-lędziński: 1 duży i 1 b. duży; p. pszczyński: 6 dużych i 0 b. dużych; p. mikołowski: 6 dużych i 1 b. duży). Porównując liczebność tyskiego biznesu z lokalnymi strukturami funkcjonującymi w porównywanych jednostkach administracyjnych (w obrębie woj. śląskiego i spoza jego obszaru) dokonać można następującego ich pozycjonowania w odniesieniu do stanu z końca 2012 r.: Katowice: podmiotów, co stanowiło 9,7% w całym województwie śląskim; Bielsko-Biała: podmiotów, co stanowiło 5,5% w całym województwie śląskim; Sosnowiec: podmiotów, co stanowiło 5,2% w całym województwie śląskim; Gliwice: podmiotów, co stanowiło 5,2% w całym województwie śląskim; Rybnik: podmiotów, co stanowiło 2,9% w całym województwie śląskim; Dąbrowa Górnicza: podmiotów, co stanowiło 2,7% w całym województwie śląskim; Chorzów: podmiotów, co stanowiło 2,5% w całym województwie śląskim; Gdynia: podmiotów, co stanowiło20,4 % w całym województwie opolskim ; Opole: podmiotów, co stanowiło 13,8% w całym województwie pomorskim; 96

97 Również w tych jednostkach odnotowywano roczne wahania w liczbie zarejestrowanych przedsiębiorstw, jednak dokonując porównania stanu w 2012 r. ze stanem z 2002 roku nie wszędzie odnotowano wzrost liczby podmiotów gospodarczych. Stosunkowy wzrost liczby przedsiębiorstw wystąpił w 7 z 9 badanych jednostek i co ważne tylko w jednej z nich jego dynamika była mniejsza niż odnotowana w Tychach (Gliwice: podmiotów = 17,6%; Katowice: = 7,2%; Chorzów: = 14%; Rybnik: 867 = 6,9%; Bielsko-Biała: 311 = 1,3%; oraz Gdynia: = 23,8%; Opole: = 8,4%). W przypadku dwóch powiatów nastąpił istotny spadek liczby podmiotów gospodarczych funkcjonujących w 2012 r. w stosunku do 2002 r. (Sosnowiec: = -4,7% i Dąbrowa Górnicza: = -3,5%). Ponadto biorąc pod uwagę klasy wielkości przedsiębiorstw określane na podstawie liczby zatrudnionych pracowników również w porównywanych jednostkach uwidacznia się istotna dominacja mikroprzedsiębiorstw sięgających w całym badanym okresie od około 93% do 96% wszystkich zarejestrowanych podmiotów. Kolejną grupę stanowią przedsiębiorstwa małe zatrudniające od 10 do 49 pracowników, których udział sięgał około 5%. Średnie przedsiębiorstwa, których zasoby pracownicze obejmują od 50 do 249 osób, stanowiły od 0,6% do 1,1% wszystkich podmiotów w każdym z powiatów. W końcu również w tych jednostkach stosunkowo najmniejsza część lokalnego biznesu to podmioty duże i bardzo duże (max. 0,3%). W 2012 r. wśród porównywanych jednostek wchodzących w skład woj. śląskiego zdecydowanymi liderami pod względem liczebności tych podmiotów były: Katowice (87 duży i 20 b. duży), Gliwice (51 dużych i 3 b. dużych) i Bielsko-Biała (44 dużych i 5 b. dużych), natomiast w pozostałych jednostkach funkcjonowało mniej dużych i bardzo dużych przedsiębiorstw niż w Tychach. Również w porównywanych jednostkach spoza woj. śląskiego odnotowano większą liczbę tych podmiotów niż w Tychach (Opole: 29 duży i 6 b. duży; Gdynia: 40 duży i 8 b. duży). Rys. 18: Podregion tyski ogólna liczba podmiotów gospodarczych ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 97

98 Rys. 19: Podregion tyski procentowy udział zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w ogólnej liczbie przedsiębiorstw woj. śląskiego (2012) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Rys. 20: Porównywane jednostki administracyjne procentowy udział zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w ogólnej liczbie przedsiębiorstw w woj. śląskiego (2012) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 98

99 województwo śląskie Powiat mikołowski Powiat pszczyński Powiat bieruńsko-lędziński Powiat m. Tychy Tab. 16: Podregion tyski podmioty gospodarcze wg klas wielkości ( ) Klasy wielkości L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % ogółem , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , i więcej 17 0,1 17 0,1 17 0,1 14 0,1 13 0,1 14 0,1 22 0,2 23 0,2 22 0,2 23 0,2 22 0,2 3 0,02 2 0,02 3 0,02 5 0,04 5 0,04 5 0,04 5 0,04 6 0,05 6 0,04 6 0,05 5 0,04 ogółem , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,8 36 0,9 34 0,8 34 0,8 36 0,8 35 0,8 35 0,8 35 0,9 34 0,8 35 0,9 34 0, i więcej 1 0,02 0 0,00 1 0,02 1 0,02 1 0,02 0 0,00 1 0,02 1 0,03 1 0,02 1 0,02 1 0,02 1 0,02 1 0,02 0 0,00 0 0,00 1 0,02 1 0,02 1 0,02 1 0,03 1 0,02 1 0,02 1 0,02 ogółem , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,9 77 0,8 77 0,8 75 0,8 75 0,8 72 0,7 83 0,8 83 0,8 79 0,7 80 0,8 78 0, i więcej 9 0,1 8 0,1 8 0,1 8 0,1 8 0,1 8 0,1 8 0,1 8 0,1 8 0,1 6 0,1 6 0,1 1 0,01 1 0,01 1 0,01 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 ogółem , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,8 64 0,8 67 0,8 78 1,0 79 1,0 76 1,0 78 1,0 77 1,0 80 0,9 86 1,0 84 1, i więcej 10 0,1 7 0,1 6 0,1 4 0,1 4 0,1 4 0,1 8 0,1 7 0,1 7 0,1 6 0,1 6 0,1 2 0,03 2 0,03 2 0,03 1 0,01 1 0,01 1 0,01 0 0,0 1 0,01 2 0,02 2 0,02 1 0,01 ogółem , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,8 99

100 Gliwice Dąbrowa Górnicza Chorzów Bielsko-Biała i więcej 603 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,02 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tab. 17: Porównywane jednostki administracyjne podmioty gospodarcze wg klas wielkości ( ) Klasy wielkości L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % L % ogółem , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,2 50 0,2 46 0,2 48 0,2 50 0,2 52 0,2 53 0,2 51 0,2 50 0,2 49 0,2 44 0, i więcej 8 0,03 8 0,03 7 0,03 7 0,03 7 0,03 7 0,03 6 0,03 4 0,02 4 0,02 4 0,02 5 0,02 ogółem , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,0 98 1,0 96 0,9 90 0,8 87 0,8 85 0,8 95 0, , ,9 96 0, , ,2 19 0,2 19 0,2 19 0,2 20 0,2 20 0,2 16 0,1 13 0,1 14 0,1 14 0,1 15 0, i więcej 5 0,1 3 0,03 1 0,01 1 0,01 1 0,01 2 0,02 2 0,02 2 0,02 2 0,02 2 0,02 2 0,02 ogółem , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,2 21 0,2 19 0,2 20 0,2 18 0,2 18 0,2 18 0,2 16 0,1 16 0,1 15 0,1 14 0, i więcej 6 0,05 5 0,04 4 0,03 4 0,03 4 0,03 4 0,03 4 0,03 4 0,03 4 0,03 4 0,03 4 0,03 ogółem , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,6 100

101 Opole Sosnowiec Rybnik Katowice , , , , , , , , , , , ,2 44 0,2 44 0,2 42 0,2 44 0,2 45 0,2 46 0,2 55 0,2 53 0,2 52 0,2 51 0, i więcej 7 0,03 5 0,02 3 0,01 3 0,01 3 0,01 4 0,02 4 0,02 3 0,01 3 0,01 3 0,01 3 0,01 ogółem , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,2 82 0,2 74 0,2 83 0,2 81 0,2 83 0,2 91 0,2 92 0,2 89 0,2 90 0,2 87 0, i więcej 27 0,1 29 0,1 27 0,1 25 0,1 25 0,1 23 0,1 22 0,1 23 0,1 20 0, , ,05 ogółem , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,8 97 0, , , , , , , ,1 14 0,1 12 0,1 14 0,1 14 0,1 13 0,1 13 0,1 14 0,1 14 0,1 15 0,1 14 0, i więcej 6 0,05 5 0,04 5 0,04 4 0,03 4 0,03 3 0,02 3 0,02 3 0,02 3 0,02 3 0,02 2 0,01 ogółem , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,1 34 0,1 32 0,1 28 0,1 27 0,1 28 0,1 24 0,1 24 0,1 21 0,1 21 0,1 20 0, i więcej 5 0,02 4 0,02 4 0,02 5 0,02 4 0,02 5 0,02 5 0,02 5 0,02 6 0,02 6 0,03 6 0,03 ogółem , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,2 32 0,2 31 0,2 29 0,1 30 0,2 29 0,1 28 0,1 28 0,1 30 0,1 30 0,1 29 0,1 101

102 Gdynia 1000 i więcej 6 0,03 6 0,03 6 0,03 6 0,03 6 0,03 6 0,03 7 0,04 8 0,04 7 0,03 7 0,03 6 0,03 ogółem , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,1 41 0,1 38 0,1 40 0,1 40 0,1 42 0,1 47 0,1 46 0,1 46 0,1 44 0,1 40 0, i więcej 8 0,03 7 0,02 7 0,02 5 0,02 6 0,02 6 0,02 5 0,02 7 0,02 7 0,02 7 0,02 8 0,02 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Istotnym elementem diagnozy struktury gospodarczej jest dokonanie jej rozkładu zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności 2007 (PKD 2007). Została ona opracowana na podstawie statystycznej klasyfikacji działalności gospodarczych Unii Europejskiej (NACE Rev.2.) i jest klasyfikacją pięciopoziomową. Dla zachowania optymalnego poziomu ogólności dane statystyczne wykorzystywane w dalszej analizie zagregowane zostały na poziomie pierwszym SEKCJA gdzie ogólna zbiorowość podmiotów gospodarczych podzielona zastała na 21 rodzajów działalności, na które składają się czynności związane ze sobą z punktu widzenia tradycyjnie ukształtowanego, ogólnego podziału pracy. Należy zauważyć, iż w BDL dostępne są jedynie dane obejmujące lata W strukturze gospodarczej miasta Tychy funkcjonują podmioty reprezentujące 20 z 21 sekcji PKD 2007 (za wyjątkiem sekcji U Organizacje i zespoły eksterytorialne), wśród których występuje silne ilościowe zróżnicowanie. Za dominujące uznać należy 6 sekcji, a ramach których zgrupowanych zostało 70,5% wszystkich podmiotów. Zdecydowanie największą liczebnie grupą są przedsiębiorstwa tworzące sekcję G Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, których udział obejmuje 29% lokalnego biznesu. Na drugim miejscu uplasowała się sekcja M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna z 11% udziałem, a na kolejnych: sekcja F Budownictwo (10,1%); sekcja C Przetwórstwo przemysłowe (7,9%); sekcja H Transport i gospodarka magazynowa (7,3%); oraz sekcja Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna (5,2%). Biorąc pod uwagę dynamikę zmian w liczebności reprezentacji poszczególnych sekcji w okresie od 2009 do 2012 r. można zauważyć, że stosunkowo największy przyrost podmiotów gospodarczych odnotowano w sekcjach: P Edukacja (172 nowe podmioty); M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (142 podmioty); oraz Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna (96 podmiotów). Spadek liczebności wystąpił tylko w trzech sekcjach: H Transport i gospodarka magazynowa (-84 podmioty); G Handel 102

103 hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych (-21 podmiotów) i E Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją (-6 podmiotów). Dokonując porównania rozkładu podmiotów gospodarczych zgodnie z PKD 2007 w pozostałych powiatach wchodzących w skład podregionu tyskiego można zauważyć, że również w tych jednostkach funkcjonują podmioty reprezentujące 20 z 21 sekcji PKD 2007 (za wyjątkiem sekcji U Organizacje i zespoły eksterytorialne), wśród których występuje silne ilościowe zróżnicowanie. Także w tych powiatach za dominujące uznać należy 6 sekcji, w ramach których zgrupowanych zostało ponad 70% wszystkich podmiotów. Należy podkreślić, że są to te same sekcje które dominują z Tychach, za wyjątkiem sekcji Q, która w pozostałych powiatach nie posiada licznej reprezentacji. Jej miejsce wśród dominujących zajmuje sekcja S i T Pozostała działalność usługowa oraz Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników. Zdecydowanie największą liczebnie grupą są również przedsiębiorstwa tworzące sekcję G, F, C, H, M, a ich procentowy udział jest zbliżony do obserwowanego w Tychach. Porównując liczebność tyskiego biznesu z lokalnymi strukturami funkcjonującymi w porównywanych jednostkach administracyjnych (w obrębie woj. śląskiego i spoza jego obszaru) zgodnie z klasyfikacją PKD 2007 uwidaczniają się identyczne trendy jak zaobserwowane w powiatach tworzących podregion tyski. Występuje więc silna dominacja sześciu sekcji (G, F, M, C, H, S i T oraz L) obejmująca każdorazowo około 70% zarejestrowanych podmiotów. We wszystkich powiatach, w większości sekcji odnotowano przyrost liczby reprezentantów w badanych latach

104 wzrost/spadek ( ) wzrost/spadek ( ) wzrost/spadek ( ) wzrost/spadek ( ) wzrost/spadek ( ) Rys. 21: Tychy - jednostki wpisane do rejestru REGON wg sekcji PKD 2007 (2012) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tab. 18: Podregion tyski - jednostki wpisane do rejestru REGON wg sekcji PKD 2007 (2012) Jednostki wpisane do rejestru REGON wg sekcji PKD 2007 Tychy Powiat bieruńsko-lędziński Powiat pszczyński Powiat mikołowski województwo śląskie Sekcja A - Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Sekcja B - Górnictwo i wydobywanie

105 Sekcja C - Przetwórstwo przemysłowe Sekcja D - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Sekcja E - Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją Sekcja F - Budownictwo Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle Sekcja H - Transport i gospodarka magazynowa Sekcja I - Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi Sekcja J - Informacja i komunikacja Sekcja K - Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Sekcja L - Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości Sekcja M - Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Sekcja N - Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca Sekcja O - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe

106 wzrost/spadek ( ) wzrost/spadek ( ) wzrost/spadek ( ) wzrost/spadek ( ) wzrost/spadek ( ) zabezpieczenia społeczne Sekcja P - Edukacja Sekcja Q - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Sekcja R - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją Sekcja S i T - Pozostała działalność usługowa oraz Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby Sekcja U - Organizacje i zespoły eksterytorialne OGÓŁEM Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tab. 19A: Porównywane jednostki administracyjne - jednostki wpisane do rejestru REGON wg sekcji PKD 2007 (2012) Jednostki wpisane do rejestru REGON wg sekcji PKD 2007 Bielsko-Biała Chorzów Dąbrowa Górnicza Gliwice Katowice Sekcja A - Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Sekcja B - Górnictwo i wydobywanie Sekcja C - Przetwórstwo przemysłowe

107 Sekcja D - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Sekcja E - Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją Sekcja F - Budownictwo Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle Sekcja H - Transport i gospodarka magazynowa Sekcja I - Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi Sekcja J - Informacja i komunikacja Sekcja K - Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Sekcja L - Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości Sekcja M - Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Sekcja N - Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca Sekcja O - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne

108 wzrost/spadek ( ) wzrost/spadek ( ) wzrost/spadek ( ) wzrost/spadek ( ) Sekcja P - Edukacja Sekcja Q - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Sekcja R - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją Sekcja S i T - Pozostała działalność usługowa oraz Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby Sekcja U - Organizacje i zespoły eksterytorialne OGÓŁEM Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tab. 19B: Porównywane jednostki administracyjne - jednostki wpisane do rejestru REGON wg sekcji PKD 2007 (2012) Jednostki wpisane do rejestru REGON wg sekcji PKD 2007 Rybnik Sosnowiec Opole Gdynia Sekcja A - Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Sekcja B - Górnictwo i wydobywanie Sekcja C - Przetwórstwo przemysłowe

109 Sekcja D - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Sekcja E - Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją Sekcja F - Budownictwo Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle Sekcja H - Transport i gospodarka magazynowa Sekcja I - Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi Sekcja J - Informacja i komunikacja Sekcja K - Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Sekcja L - Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości Sekcja M - Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Sekcja N - Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca Sekcja O - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne Sekcja P - Edukacja Sekcja Q - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna

110 Sekcja R - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją Sekcja S i T - Pozostała działalność usługowa oraz Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby Sekcja U - Organizacje i zespoły eksterytorialne OGÓŁEM Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Istotną częścią diagnozy gospodarczej jest odwołanie do wskaźników określających dynamikę i aktywność gospodarczą charakteryzująca lokalny biznes poszczególnych jednostek administracyjnych. Pod koniec 2012 r. w Tychach do rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców wpisane były podmioty gospodarcze, co w porównaniu do roku 2002 oznacza przyrost o 67 podmiotów (6,8%) oraz stanowi wartość wyższą od określonej dla całego województwa (982 podmioty). Jednocześnie w całym badanym okresie odnotowywano roczne wahania liczby nowozarejestrowanych i wykreślonych podmiotów z naprzemienną przewagą jednego z tych ruchów. Ponadto we wszystkich analizowanych latach utrzymywała się stała wartość wskaźnika określającego liczbę osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą przypadającą na 100 osób w wieku produkcyjnym, która w Tychach wynosiła 12 osób. W skali województwa śląskiego wskaźnik ten osiągał wartości 11 osób. Odnosząc te dane do statystyk powiatów tworzących podregion tyski, można stwierdzić, że tyski biznes charakteryzuje silniejsza dynamika i aktywność gospodarcza. Przemawia za tym fakt, że w pozostałych powiatach podregionu odnotowywano niższe niż w Tychach wartości wskaźnika określającego liczbę podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru REGON przypadającą na 10 tys. mieszkańców (p. bieruńsko-lędziński: 727 osób; p. pszczyński: 995 osób; p. mikołowski: 927 osób). Jednocześnie w całym badanym okresie odnotowywano roczne wahania liczby nowozarejestrowanych i wykreślonych podmiotów z naprzemienną przewagą jednego z tych ruchów. Ponadto wartość wskaźnika określającego liczbę osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą przypadającą na 100 osób w wieku produkcyjnym, tylko w powiecie 110

111 pszczyńskim osiągała wartości charakterystyczną dla Tychów (12 osób), a w pozostałych jednostkach była ona nieznacznie niższa (p. bieruńsko-lędziński: 8-9 osób; p. mikołowski: osób). Dokonując przeglądu wartości wskaźników osiąganych w porównywanych jednostkach administracyjnych (w obrębie woj. śląskiego i spoza jego obszaru) można zauważyć, że w 6 z 9 badanych powiatów w rejestrze REGON w 2012 r. wpisanych było więcej podmiotów gospodarczych przypadających na 10 tys. mieszkańców niż w Tychach. Wśród jednostek z obszaru woj. śląskiego liderami są Bielsko-Biała (1443 podmioty) i Katowice (1434 podmioty). Również w Opolu i Gdyni wartości tego wskaźnika są wyższe (odpowiednio: 1659 i 1466 podmiotów). Podobnie jak w całym podregionie tyskim, tak w porównywanych jednostkach w całym badanym okresie odnotowywano roczne wahania liczby nowozarejestrowanych i wykreślonych podmiotów z naprzemienną przewagą jednego z tych ruchów. Ponadto wartość wskaźnika określającego liczbę osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą przypadającą na 100 osób w wieku produkcyjnym, w 5 z 9 porównywanych jednostek były wyższe niż osiągane w Tychach (Bielsko-Biała: os.; Katowice: 14 os.; Sosnowiec: os.; oraz Opole: os.; Gdynia: os.), a w pozostałych powiatach były na podobnym poziomie (Chorzów: os.; Dąbrowa Górnicza: os.; Gliwice: os.; Rybnik: os.). Tab. 20: Podregion tyski wskaźniki dynamiki i aktywności gospodarczej ( ) Wybrane wskaźniki podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności Powiat m. Tychy Powiat bieruńskolędziński Powiat pszczyński jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności

112 Powiat mikołowski województwo śląskie jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Tab. 21: Porównywane jednostki administracyjne wskaźniki dynamiki i aktywności gospodarczej ( ) Bielsko-Biała Powiat m. Chorzów Powiat m. Dąbrowa Górnicza Wybrane wskaźniki podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności

113 Powiat m. Gliwice Powiat m. Katowice Powiat m. Rybnik Powiat m. Sosnowiec Powiat m. Opole Powiat m. Gdynia osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności

114 jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Ostatnim z obserwowanych wskaźników dotyczących podmiotów gospodarczych funkcjonujących w poszczególnych jednostkach administracyjnych określa wartości nakładów inwestycyjnych i zgromadzonych środków trwałych w przedsiębiorstwach. Ponownie w bazie BDL dostępne są jedynie dane w latach Z zestawienia uzyskanych danych wynika, że w Tychach w badanym okresie nakłady inwestycyjne z przeliczeniu na 1 mieszkańca podlegały rocznym wahaniom osiągając ostatecznie w 2011 r. wartość zł, co stanowiło przyrost o 2,9% w porównaniu do 2008 r. Tymczasem wartość zgromadzonych środków trwałych przedsiębiorstw w przeliczeniu na 1 mieszkańca stale rosła osiągając w 2011 r. poziom zł, co stanowiło przyrost o 33% w porównaniu do 2008 r. Na tle pozostałych powiatów wchodzących w skład podregionu wartości badanych wskaźników osiągane w Tychach były 2-3-krotnie wyższe. W każdym powiecie nakłady inwestycyjne w przeliczeniu na 1 mieszkańca podlegały rocznym wahaniom, osiągając w 2012 r. następujące wartości: p. bieruńsko-lędziński: 4 434zł = spadek w stosunku do 2008 r. o 869 zł = -16,4%; p. pszczyński: zł = przyrost w stosunku do 2008 r. o zł = 57,1%; p. mikołowski: zł = przyrost w stosunku do 2008 r. o zł = 43,9%. Jednocześnie w skali całego województwa śląskiego wartości nakładów inwestycyjnych sięgała w 2011 r. zaledwie zł, co stanowiło spadek w porównaniu do 2008 r. o 131 zł, a więc -3,4%. Również w przypadku zgromadzonych środków trwałych przedsiębiorstw w przeliczeniu na 1 mieszkańca, wartości wykazywane przez tyski biznes były 2-3-krotnie wyższe niż w pozostałych powiatach podregionu. W 2011 r. najwyższy poziom tych środków odnotowano w powiecie bieruńsko-lędzińskim ( zł) i mikołowskim ( zł), a najniższy w pszczyńskim ( zł), jednak należy zwrócić uwagę, że były one i tak wyższe niż wartości obliczone dla całego województwa śląskiego ( zł). 114

115 Tymczasem z przeglądu wartości wskaźników osiąganych w porównywanych jednostkach administracyjnych (w obrębie woj. śląskiego i spoza jego obszaru) wynika, że także na ich tle Tychy są powiatem gdzie w przeliczeniu na 1 mieszańca przedsiębiorcy przeznaczali najwyższe nakłady na inwestycje oraz zgromadzili najwięcej środków trwałych. Wśród porównywanych powiatów stosunkowo najwyższe nakłady na inwestycje w 2011 r. odnotowano w Gliwicach (8 543 zł), Katowicach (7 557 zł) i Dąbrowie Górniczej (7 288 zł), a najniższe w Chorzowie (2 204 zł) i Sosnowcu (2 690 zł). Jednocześnie w przypadku 4 jednostek odnotowano spadek tych nakładów w porównaniu do 2008 r. (Chorzów: -45,3%; Dąbrowa Górnicza: -25,8%; Rybnik: -17,4%; oraz Gdynia: -0,7%), a w pozostałych stosunkowy przyrost (Bielsko-Biała: 15,4%; Gliwice: 30,2%; Katowice: 12,6%; Sosnowiec: 17,4%; oraz Opole: 13,6%). Najwyższa wartość środków trwałych w 2011 r. wśród porównywanych jednostek odnotowana została w Dąbrowie Górniczej ( zł) oraz Katowicach ( zł) i Gliwicach ( zł), a najniższa w Sosnowcu ( zł) i Chorzowie ( zł). Jednak we wszystkich powiatach wystąpił przyrost tych środków w porównaniu od 2008 r. (Bielsko-Biała: 27,1%; Chorzów: 18,8%; Dąbrowa Górnicza: 15,6%; Gliwice: 23,4%; Katowice: 13,1%; Rybnik: 16%; Sosnowiec: 3,1%; oraz Opole: 27,8%; Gdynia: 4,5%). Rys. 22: Podregion tyski nakłady inwestycyjne i środki trwałe w przedsiębiorstwach w przeliczeniu na 1 mieszkańca (zł) ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 115

116 Rys. 23: Porównywane jednostki administracyjne nakłady inwestycyjne i środki trwałe (zł) w przedsiębiorstwach w przeliczeniu na 1 mieszkańca ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS RYNEK PRACY Analiza dynamiki sytuacji na rynku pracy zrealizowane została w oparciu o badanie liczebności pracujących i bezrobotnych w różnych przekrojach. Dodatkowy element tej analizy stanowi wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia i jego relacja do średniej krajowej Pracujący W powiecie tyskim pod koniec 2011 r. zatrudnionych było osób, co stanowiło jednocześnie 36,1% ogółu pracujących w podregionie oraz 2,8% w woj. śląskim. 116

117 Od początku badanego okresu (2003 r.) w Tychach utrzymywał się stały trend wzrostu liczby zatrudnionych, który jednak uległ załamaniu w 2011 r., kiedy odnotowano pierwszy spadek liczby pracujących. Nie zmienia to jednak faktu, że w ogólnym ujęciu na przełomie całego okresu odnotowano wzrost liczby pracujących na poziomie 28,6%. Zgodnie z klasyfikacją PKD 2004, w 2008 r. zatrudnieni w Tychach pracowali głównie w sektorze przemysłowym (56,2%) oraz usługowym (42,9%), a tylko sporadycznie w rolniczym (0,9%). Natomiast zgodnie z klasyfikacją PKD 2007, w 2011 r. zatrudnienie występowało głównie w: przemyśle i budownictwie (53,2%), tzw. pozostałych usługach (22,3%) oraz handlu; naprawie pojazdów samochodowych; transporcie i gospodarce magazynowej; zakwaterowaniu i gastronomi; informacji i komunikacji (17,8%). Ponadto wśród zatrudnionych dominowali mężczyźni (55,5%) nad kobietami (44,5%). W skali województwa w 2008 r. zgodnie z klasyfikacją PKD 2004 dominowało zatrudnienie w sektorze usługowym (57,4%) nad przemysłowym (38,3%) i rolniczym (4,3%). Natomiast w 2011 r. zgodnie z klasyfikacją PKD 2007 w wojewódzkiej struktura zatrudnienia odpowiadała tyskiej. Ponadto wśród pracujących przeważali mężczyźni (55,4%) nad kobietami (44,6%). Na tle pozostałych powiatów wchodzących w skład podregionu Tychy zajmowały czołowe miejsce pod względem liczby zatrudnionych oraz ich procentowego udziału w ogólnej liczbie pracujących w podregionie. Na drugi miejscu uplasował się p. pszczyński ( zatrudnionych = 25,5% w skali podregionu i 2% w województwie), na trzecim p. mikołowski ( zatrudnionych = 21,8% w skali podregionu i 1,7% w województwie), i na ostatnim p. bieruńsko-lędziński ( zatrudnionych = 16,5% w skali podregionu i 1,3% w województwie). Jednocześnie w całym badanym okresie w powiatach tych występowały roczne wahania w liczbie zatrudnionych, jednak ostatecznie, podobnie jak w Tychach, w 2011 r. odnotowano wzrost tej liczby w stosunku do 2003 r. (p. bieruńsko-lędziński: 14,7%; p. pszczyński: 10,4%; p. mikołowski: 21,7%). Zgodnie z klasyfikacją PKD 2004, również w pozostałych powiatach podregionu tyskiego, w 2008 r. zatrudnieni pracowali głównie w sektorze przemysłowym (p. bieruńskolędziński: 73,4%; p. pszczyński: 52,1%; p. mikołowski: 55%) oraz usługowym (p. bieruńsko-lędziński: 23,5%; p. pszczyński: 35,1%; p. mikołowski: 41,5%), i najrzadziej w rolniczym (p. bieruńsko-lędziński: 3,1%; p. pszczyński: 12,8%; p. mikołowski: 3,5%). Ponadto podobnie jak w Tychach, zgodnie z klasyfikacją PKD 2007, w 2011 r. zatrudnienie w pozostałych powiatach podregionu występowało głównie w: przemyśle i budownictwie (p. bieruńsko-lędziński: 71,6%; p. pszczyński: 52,6%; p. mikołowski: 55,7%), tzw. pozostałych usługach (p. bieruńsko-lędziński: 14,7%; p. pszczyński: 19,7%; p. mikołowski: 18,8%), oraz handlu; naprawie pojazdów samochodowych; transporcie i gospodarce magazynowej; zakwaterowaniu i gastronomi; informacji i komunikacji (p. bieruńsko-lędziński: 8,7%; p. pszczyński: 10,8%; p. mikołowski: 17,9%). Również w tych jednostkach wśród zatrudnionych dominowali mężczyźni (p. bieruńsko-lędziński: 72,7%; p. pszczyński: 61,3%; p. mikołowski: 58,9%), nad kobietami. 117

118 Odnosząc powyższe dane do sytuacji obserwowanej w porównywanych jednostkach administracyjnych (w obrębie woj. śląskiego i spoza jego obszaru) zaobserwować można pewne podobieństwa w występujących trendach. Pod względem udziału w ogólnej liczbie zatrudnionych w województwie, Tychy plasowały się na piątym miejscu wśród jednostek z województwa śląskiego, za: Katowicami (9,9%); Gliwicami 94,6%); Bielsko-Białą (4,2%) i Sosnowcem (3%), a przed: Rybnikiem (2,5%) i Dąbrową Górniczą (2,4%). Bardzo wysoki udział w zatrudnieniu w skali województwa mają również Opole (25,8%) i Gdynia (14,1%). Podobnie jak w tyskim podregionie w całym badanym okresie w porównywanych powiatach występowały roczne wahania w liczbie zatrudnionych, ale w niemal wszystkich, w 2011 r. odnotowano wzrost tej liczby w stosunku do 2003 r. ale z różną dynamiką (Bielsko-Biała: 21,2%; Chorzów: 4,9%; Gliwice: 29,7%; Katowice: 12%; Rybnik: 6,7%; Sosnowiec: 1,2%; oraz Opole: 12,8% i Gdynia: 1,5%). Wyjątek stanowiła tutaj Dąbrowa Górnicza, gdzie w wyniku porównania stanu z 2002 i 2011 r. odnotowano spadek liczby zatrudnionych o 0,9%. Inaczej jednak niż w Tychach i całym podregionie tyskim, kształtował się rozkład zatrudnionych zgodnie z klasyfikacją PKD W 8 z 9 porównywanych jednostek w 2008 r. zatrudnieni pracowali głównie w sektorze usługowym (Bielsko-Biała: 55,1%; Chorzów: 67,4%; Gliwice: 55,8%; Katowice: 71,4%; Rybnik: 52,9%; Sosnowiec: 62,4%; oraz Opole: 74,7% i Gdynia: 68,7%), a nie przemysłowym (Bielsko-Biała: 44,1%; Chorzów: 36,2%; Gliwice: 43,4%; Katowice: 28,3%; Rybnik: 46%; Sosnowiec: 37,1%; oraz Opole: 24,1% i Gdynia: 30,3%). Ponownie wyjątek stanowiła Dąbrowa Górnicza, gdzie dominowało zatrudnienie w sektorze przemysłowym (53%) nad usługowym (46,2%). Ale podobnie jak w Tychach i podregionie najmniej miejsc pracy we wszystkich porównywanych jednostkach, zlokalizowanych było w sektorze rolniczym (Bielsko-Biała: 0,8%; Chorzów: 0,4%; Dąbrowa Górnicza: 0,8%; Gliwice: 0,8%; Katowice: 0,3%; Rybnik: 1,1%; Sosnowiec: 0,5%; oraz Opole: 1,2% i Gdynia: 1%). Natomiast zgodnie z klasyfikacją PKD 2007, w 2011 r. podobnie jak w Tychach i podregionie, zatrudnienie w porównywanych powiatach występowało głównie w trzech sekcjach, jednak w różnych układach względem siebie w ramach poszczególnych jednostek. Były to: przemysł i budownictwo (Bielsko-Biała: 43,4%; Chorzów: 29,9%; Dąbrowa Górnicza: 55,4%; Gliwice: 40,6%; Katowice: 24,6%; Rybnik: 45,4%; Sosnowiec: 34,1%; oraz Opole: 24,1% i Gdynia: 22,5%), tzw. pozostałe usługi (Bielsko-Biała: 30,1%; Chorzów: 41,7%; Dąbrowa Górnicza: 23,7%; Gliwice: 33,5%; Katowice: 40%; Rybnik: 27,3%; Sosnowiec: 38,2%; oraz Opole: 45% i Gdynia: 32,3%), oraz handel; naprawy pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja (Bielsko-Biała: 22,8%; Chorzów: 23,9%; Dąbrowa Górnicza: 16,8%; Gliwice: 22,2%; Katowice: 25,1%; Rybnik: 22,7%; Sosnowiec: 22,6%; oraz Opole: 25,5% i Gdynia: 35,7%). Również w tych jednostkach wśród zatrudnionych dominowali mężczyźni (Bielsko-Biała: 51,3%; Chorzów: 0,4%; Dąbrowa Górnicza: 0,8%; Gliwice: 0,8%; Katowice: 0,3%; Rybnik: 1,1%; Sosnowiec: 0,5%; oraz Opole: 1,2% i Gdynia: 1%) nad kobietami. 118

119 Rys. 24: Podregion tyski pracujący ogółem ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Rys.25: Podregion tyski procentowy udział zatrudnienia w powiatach w skali podregionu tyskiego i województwa śląskiego (2011) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 119

120 wg PKD 2007 wg PKD 2004 wg PKD 2007 wg PKD 2004 Tab. 22: Podregion tyski zatrudnieni wg klasyfikacji PKD 2004 i 2007 ( ) powiat m. Tychy Pracujący według płci Pracujący ogółem sektor rolniczy sektor przemysłowy sektor usługowy rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel; naprawa pojazdów - samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa; - obsługa rynku nieruchomości pozostałe usługi mężczyźni kobiety p. bieruńsko-lędziński Pracujący według płci Pracujący ogółem sektor rolniczy sektor przemysłowy sektor usługowy rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości pozostałe usługi mężczyźni kobiety

121 w g P K D wg PKD 2007 wg PKD 2004 wg PKD 2007 wg PKD 2004 p. pszczyński Pracujący według płci Pracujący ogółem sektor rolniczy sektor przemysłowy sektor usługowy rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości pozostałe usługi mężczyźni kobiety p. mikołowski Pracujący według płci Pracujący ogółem sektor rolniczy sektor przemysłowy sektor usługowy rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości pozostałe usługi mężczyźni kobiety województwo śląskie Pracujący ogółem sektor rolniczy

122 wg PKD 2007 Pracujący według płci sektor przemysłowy sektor usługowy rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości pozostałe usługi mężczyźni kobiety Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Rys. 26: Porównywane jednostki administracyjne pracujący ogółem ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 122

123 wg PKD 2007 wg PKD 2004 Rys.27: Porównywane jednostki administracyjne - procentowy udział zatrudnienia w powiatach w skali województwa (2011) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tab. 23: Porównywane jednostki administracyjne zatrudnieni wg klasyfikacji PKD 2004 i 2007 ( ) Bielsko-Biała Pracujący według płci Pracujący ogółem sektor rolniczy sektor przemysłowy sektor usługowy rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości pozostałe usługi mężczyźni kobiety

124 wg PKD 2007 wg PKD 2004 wg PKD 2007 wg PKD 2004 Chorzów Pracujący według płci Pracujący ogółem sektor rolniczy sektor przemysłowy sektor usługowy rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości pozostałe usługi mężczyźni kobiety Dąbrowa Górnicza Pracujący według płci Pracujący ogółem sektor rolniczy sektor przemysłowy sektor usługowy rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości pozostałe usługi mężczyźni kobiety

125 wg PKD 2007 wg PKD 2004 wg PKD 2007 wg PKD 2004 Gliwice Pracujący według płci Pracujący ogółem sektor rolniczy sektor przemysłowy sektor usługowy rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości pozostałe usługi mężczyźni kobiety Katowice Pracujący według płci Pracujący ogółem sektor rolniczy sektor przemysłowy sektor usługowy rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości pozostałe usługi mężczyźni kobiety

126 wg PKD 2007 wg PKD 2004 wg PKD 2007 wg PKD 2004 Rybnik Pracujący ogółem sektor rolniczy sektor przemysłowy sektor usługowy rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości Pracujący według płci pozostałe usługi mężczyźni kobiety Sosnowiec Pracujący według płci Pracujący ogółem sektor rolniczy sektor przemysłowy sektor usługowy rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości pozostałe usługi mężczyźni kobiety

127 wg PKD 2007 wg PKD 2004 wg PKD 2007 wg PKD 2004 Opole Pracujący według płci Pracujący ogółem sektor rolniczy sektor przemysłowy sektor usługowy rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości pozostałe usługi mężczyźni kobiety Gdynia Pracujący ogółem sektor rolniczy sektor przemysłowy sektor usługowy rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości pozostałe usługi mężczyźni kobiety Pracujący według płci Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 127

128 Dla prowadzonych analiz odnoszących się do sytuacji gospodarczej w badanych jednostkach administracyjnych istotna jest również analiza osiąganego poziomu wynagrodzenia za oferowaną pracę. W tym celu poniżej dokonano agregacji danych dotyczących przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto oraz jego relacji do średniej krajowej w poszczególnych latach. Pod koniec 2011 r. w Tychach przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto wynosiło 3 443,06 zł, co w relacji do średniej krajowej stanowiło 95%. Jednocześnie było ono niższe od przeciętnego wynagrodzenia brutto dla całego województwa śląskiego o 351,56 zł (9,3%). Chociaż nominalnie wynagrodzenie to w 2011 r. było wyższe od osiąganego w 2002 r. o 550 zł (19%) to jednak należy podkreślić, że w 2002 r. stanowiło ono aż 129,2% średniej krajowej a w kolejnych dwóch latach nastąpił istotny spadek jego wysokości oraz relacji do średniej krajowej. Mimo że od 2005 r. obserwowany był stopniowy wzrost przeciętnego wynagrodzenia to jednak do 2011 r. nie udało się osiągnąć 100% średniej krajowej, nie mówiąc nawet o relacji z 2002 r. Co ważne opisana wyżej sytuacja była wyjątkowa w skali podregionu jak również w odniesieniu do porównywanych jednostek administracyjnych. W pozostałych powiatach wchodzących w skład tyskiego podregionu nominalne wartości przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń brutto w 2011 r. były niższe niż notowane w Tychach (p. bieruńsko-lędziński: zł; p. pszczyński: 2 892,32 zł; p. mikołowski: 3 111,51 zł), a co za tym idzie również relacja tych wynagrodzeń do średniej krajowej była mniej korzystna (p. bieruńsko-lędziński: 90,1%; p. pszczyński: 79,8%; p. mikołowski: 85,8%). Podobna sytuacja miała miejsce w odniesieniu do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto obliczanego dla całego woj. śląskiego (p. bieruńsko-lędziński: 86,1%; p. pszczyński: 76,2%; p. mikołowski: 82%). Jednak godny szczególnej uwagi jest fakt, że w powiatach tych odnotowano wyższy niż w Tychach nominalny i procentowy wzrost przeciętnego wynagrodzenia brutto w okresie od 2002 do 2011 r., który był następujący: p. bieruńsko-lędziński: 1 356,8 zł (71,1%); p. pszczyński: 1 044,15 zł (56,5%); p. mikołowski: 952,67 zł (44,1%). Odnosząc powyższe dane do sytuacji obserwowanej w porównywanych jednostkach administracyjnych (w obrębie woj. śląskiego i spoza jego obszaru) stwierdzić można, że choć nominalne wartości przeciętnych wynagrodzeń brutto w 2011 r. były niższe w niektórych powiatach od notowanej w Tychach, a co za tym idzie również w odniesieniu do wynagrodzeń w skali całego województwa i średniej krajowej, to jednak dynamika ich wzrostu w całym badanym okresie była znacząco wyższa. Niższe niż w Tychach przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w 2011 r. notowano tylko w: Chorzowie (3 237,48 zł); Rybniku (3 353,40 zł); i Sosnowcu (3 236,16 zł), co przyczyniało się do mniej korzystnej ich relacji do średniej krajowej (Chorzów: 89,3%; Rybnik: 92,5%; Sosnowiec: 89,3%) oraz przeciętnych wynagrodzeń na poziomie województwa (Chorzów: 85,3%; Rybnik: 88,4%; Sosnowiec: 85,3%). Natomiast wyższe niż w Tychach wartości tych wynagrodzeń występowały w pozostałych 128

129 porównywanych jednostkach (Bielsko-Biała: 3 498,80 zł; Dąbrowa Górnicza: 4 060,01 zł; Gliwice: 4 020,23 zł; Katowice: 5 013,92 zł; oraz Opole: 3 714,16 zł; Gdynia: 3 938,74 zł), gdzie notowano również korzystniejszą relację do średniej krajowej (Bielsko-Biała: 96,5%; Dąbrowa Górnicza: 112%; Gliwice: 110,9%; Katowice: 138,3%; oraz Opole: 102,5%; Gdynia: 108,6%), jak i przeciętnych wynagrodzeń na poziomie województwa (Bielsko-Biała: 92,2%; Dąbrowa Górnicza: 107%; Gliwice: 105,9%; Katowice: 132,1%; oraz Opole: 114,3%; Gdynia: 110,4%). Wspomniana wyższa dynamika wzrostu nominalnych wartości przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń brutto w porównywanych jednostkach jedynie w przypadku Rybnika była porównywalna do sytuacji w Tychach (wzrost o 538,87 zł = 19,1%), natomiast w pozostałych powiatach była ona znacząco intensywniejsza (Bielsko-Biała: 1 375,16 zł = 64,8%; Chorzów: 1 340,26 zł = 70,6%; Dąbrowa Górnicza: 1 711,82 zł = 72,9%; Gliwice: 1 408,87 zł = 54%; Katowice: 2 306,56 zł = 85,2%; Sosnowiec: 1 228,24 zł = 61,2%; oraz Opole: 1 437,94 zł = 63,2%; Gdynia: 1 515,33 zł = 62,3%). Rys. 28: Podregion tyski przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 129

130 Tab. 24: Podregion tyski przeciętne wynagrodzenie brutto i jego relacja do średniej krajowej ( ) Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto Tychy Powiat bieruńskolędziński Powiat pszczyński Powiat mikołowski Województwo śląskie Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100) Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100) Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100) Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100) Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 2893, , , , , , , , , ,06 129,2 98,9 94,0 92,3 94,8 96,5 97,3 94,3 95,8 95,0 1909, , , , , , , , , ,00 85,2 85,1 85,6 84,6 83,3 84,7 85,1 86,4 89,3 90,1 1848, , , , , , , , , ,32 82,5 81,5 81,5 80,9 82,8 83,4 84,1 82,0 82,0 79,8 2158, , , , , , , , , ,51 96,4 97,6 97,3 94,7 92,8 92,7 84,1 82,2 84,3 85,8 2298, , , , , , , , , ,62 102,6 102,8 103,3 103,2 103,5 102,3 102,6 102,7 102,7 104,7 130

131 Rys. 29: Porównywane jednostki administracyjne przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tab. 25: Porównywane jednostki administracyjne przeciętne wynagrodzenie brutto i jego relacja do średniej krajowej ( ) Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto 2123, , , , , , , , , ,80 Bielsko- Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w Biała 94,8 95,9 95,1 94,1 95,3 97,0 98,5 98,4 98,4 96,5 relacji do średniej krajowej (Polska=100) Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto 1897, , , , , , , , , ,48 Chorzów Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100) 84,7 86,6 85,6 84,7 84,7 87,0 89,8 87,6 88,6 89,3 Dąbrowa Górnicza Gliwice Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto 2348, , , , , , , , , ,01 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100) 104,9 103,0 104,6 105,4 107,2 107,8 107,2 110,1 110,4 112,0 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto 2611, , , , , , , , , ,23 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100) 116,6 105,3 107,0 109,3 109,2 109,8 110,7 110,2 110,3 110,9 Katowice Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto 2707, , , , , , , , , ,92 131

132 Rybnik Sosnowiec Opole Gdynia Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100) 120,9 131,1 135,8 135,4 133,6 130,1 131,4 135,6 132,9 138,3 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto 2814, , , , , , , , , ,40 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100) 125,7 107,1 93,1 93,3 92,8 92,4 93,9 93,9 93,9 92,5 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto 2007, , , , , , , , , ,16 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100) 89,7 90,1 88,5 87,6 88,5 88,1 91,2 90,1 90,6 89,3 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto 2276, , , , , , , , , ,16 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100) 101,6 100,5 100,1 98,6 98,4 100,4 101,1 101,1 103,1 102,5 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto 2423, , , , , , , , , ,74 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100) 108,2 104,5 110,3 109,3 110,5 111,6 110,6 108,1 106,6 108,6 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Bezrobotni Pod koniec roku 2012 w powiecie tyskim zarejestrowanych było osób bezrobotnych, co stanowiło jednocześnie 2% ogółu bezrobotnych w rejestrach województwa śląskiego. Co ważne na przełomie badanych lat tyskie bezrobocie spadło o 49,4% (w stosunku do 2002 r.). Stopa bezrobocia zarejestrowanego utrzymywała się w 2012 r. na poziomie 6,9% i była niższa od notowanej w 2002 r. o 6,2 punktu procentowego. Tyskie bezrobocie miało charakter sfeminizowany, tzn. że wśród bezrobotnych dominowały kobiety (57,4%), oraz stosunkowo młody, ponieważ 44,7% bezrobotnych w 2012 r. to osoby w wieku do 34 lat. Ponadto udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym osiągną w 2012 r. wartość 5,0. Porównując tą sytuację z pozostałymi powiatami podregionu tyskiego w 2012 r. uwidacznia się nominalna przewaga bezrobotnych w Tychach, a co za tym idzie również w układzie całego województwa tyscy bezrobotni stanowili większą część zarejestrowanych (p. bieruńsko-lędziński: os. = 0,8% w skali województwa; p. pszczyński: os. = 1,6%; p. mikołowski: os. = 1,5%). W każdym z powiatów odnotowywano stopniowy spadek liczby zarejestrowanych bezrobotnych w całym badanym okresie, który sięgał podobnie jak w Tychach około 40% w porównaniu do stanu z 2002 r. Stopa bezrobocia rejestrowanego w 2012 r. była najwyższa w powiecie mikołowskim (8,1%), następnie pszczyńskim (7,4%) i bieruńsko-lędzińskim (5,9%), a w każdym z nich podobnie jak w Tychach odnotowano istotny jej spadek w całym badanym okresie. 132

133 Ponadto podobnie jak w Tychach, również w pozostałych jednostkach podregionu bezrobocie miało charakter sfeminizowany (p. bieruńsko-lędziński: 60,4%; p. pszczyński: 60,8%; p. mikołowski: 55,4%) i dotyczyło głównie osób młodych (bezrobotni w wieku do 35 lat - p. bieruńsko-lędziński: 55%; p. pszczyński: 55,2%; p. mikołowski: 49,6%). Jednocześnie tylko w powiecie mikołowskim udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2012 r. osiągał wartość wyższą niż w Tychach (5,2), a w pozostałych powiatach była ona niższa (p. bieruńsko-lędziński: 4,1; p. pszczyński: 4,7). Odnosząc powyższe dane do sytuacji obserwowanej w porównywanych jednostkach administracyjnych (w obrębie woj. śląskiego i spoza jego obszaru) należy podkreślić, że w każdym z nich w 2012 r. zarejestrowanych było więcej osób bezrobotnych niż w Tychach, a więc również ich udział w ogólnej liczbie bezrobotnych w skali województwa był większy (Bielsko-Biała: 3,2%; Chorzów: 2,3%; Dąbrowa Górnicza: 3,5%; Gliwice: 3,5%; Katowice: 5,3%; Rybnik: 2,2%; Sosnowiec: 5,6%). Ponadto można zauważyć podobne do tyskich trendy w dynamice bezrobocia. W każdym powiecie na przełomie badanego okresu odnotowywano istotny stopniowy spadek liczby zarejestrowanych osób pozostających bez zatrudnienia (Bielsko-Biała: -30,9%; Chorzów: -55,9%; Dąbrowa Górnicza: -41,7%; Gliwice: -45,2%; Katowice: -36,2%; Rybnik: -45,9%; Sosnowiec: -47,6%; oraz Opole: -47,6%; Gdynia: -29,4%), a co za tym idzie również stopy bezrobocia. Jednocześnie wszędzie bezrobocie miało charakter sfeminizowany (Bielsko-Biała: 53,6%; Chorzów: 55,1%; Dąbrowa Górnicza: 52,3%; Gliwice: 53%; Katowice: 52,2%; Rybnik: 66,1%; Sosnowiec: 53,9%; oraz Opole: 50,2%; i Gdynia: 50,2%) i dotyczyło głównie osób młodych (do 35 lat - Bielsko-Biała: 40,3%; Chorzów: 43,8%; Dąbrowa Górnicza: 42,5%; Gliwice: 44,1%; Katowice: 45,4%; Rybnik: 52,3%; Sosnowiec: 43,8%; oraz Opole: 42,2%; i Gdynia: 40,2%). Jednocześnie tylko w Gdyni udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2012 r. osiągał wartość niższą niż w Tychach (4,2), a w pozostałych powiatach była ona wyższa (Bielsko-Biała: 6,0; Chorzów: 6,9; Dąbrowa Górnicza: 8,7; Gliwice: 6,1; Katowice: 5,5; Rybnik: 5,0; Sosnowiec: 8,3; oraz Opole: 6,3). 133

134 Rys. 30: Podregion tyski stopa bezrobocia zarejestrowanego ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tab. 26: Podregion tyski wybrane wskaźniki bezrobocia ( ) Tychy Bezrobotni zarejestrowani Bezrobotni według wieku ogółem mężczyźni kobiety lata i mniej i więcej Stopa bezrobocia rejestrowanego ,1 12,0 8,8 5,2 3,6 5,1 5,8 5,8 6,9 Udział ogółem - 8,6 7,9 7,3 5,5 3,4 2,5 3,6 4,2 4,1 5,0 bezrobotnych zarejestrowanych kobiety - 10,4 9,4 9,1 7,1 4,4 3,1 4,1 4,8 4,8 6,0 w liczbie ludności w wieku mężczyźni - 7,0 6,5 5,6 3,9 2,5 1,9 3,2 3,7 3,4 4,1 134

135 produkcyjnym Oferty pracy ogółem dla niepełnosprawnych Powiat bieruńsko-lędziński Bezrobotni zarejestrowani Bezrobotni według wieku Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym ogółem mężczyźni kobiety lata i mniej i więcej Stopa bezrobocia rejestrowanego ,2 9,9 7,9 5,5 3,0 4,6 5,1 4,9 5,9 ogółem - 8,0 7,6 6,9 5,4 3,6 2,0 3,0 3,3 3,4 4,1 kobiety - 9,7 9,3 8,6 7,0 4,9 2,4 3,6 4,1 4,3 5,2 Oferty pracy mężczyźni - 6,4 6,1 5,3 3,8 2,5 1,7 2,5 2,7 2,5 3,1 ogółem dla niepełnosprawnych Powiat pszczyński Bezrobotni zarejestrowani Bezrobotni według wieku ogółem mężczyźni kobiety lata i mniej i więcej Stopa bezrobocia rejestrowanego ,4 12,0 9,0 6,6 3,7 5,8 6,0 6,7 7,4 Udział ogółem - 8,9 8,0 7,5 5,5 4,0 2,2 3,5 3,8 4,2 4,7 bezrobotnych zarejestrowanych kobiety - 10,5 9,9 9,4 7,7 6,0 3,3 4,6 4,6 5,5 5,9 w liczbie ludności w wieku produkcyjnym mężczyźni - 7,3 6,3 5,6 3,4 2,1 1,2 2,6 3,1 3,0 3,5 135

136 Oferty pracy ogółem dla niepełnosprawnych Powiat mikołowski Bezrobotni zarejestrowani Bezrobotni według wieku Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym ogółem mężczyźni kobiety lata i mniej i więcej Stopa bezrobocia rejestrowanego ,4 13,1 12,8 9,3 4,7 6,0 6,8 7,1 8,1 ogółem - 9,3 8,8 7,9 7,9 5,6 2,8 3,7 4,3 4,5 5,2 kobiety - 10,7 10,3 9,4 9,3 7,2 3,7 4,0 5,0 5,3 6,0 Oferty pracy mężczyźni - 8,1 7,4 6,5 6,5 4,0 2,0 3,4 3,7 3,8 4,4 ogółem dla niepełnosprawnych województwo śląskie Bezrobotni zarejestrowani Bezrobotni według wieku ogółem mężczyźni kobiety lata i mniej i więcej Stopa bezrobocia rejestrowanego ,9 15,5 12,7 9,2 6,9 9,4 10,0 10,2 11,1 Udział ogółem - 10,7 10,1 9,2 7,5 5,4 4,0 5,6 6,0 6,2 6,9 bezrobotnych zarejestrowanych kobiety - 11,9 11,5 10,7 9,2 6,8 4,9 6,1 6,8 7,3 7,9 w liczbie ludności w wieku mężczyźni - 9,5 8,8 7,8 5,9 4,1 3,2 5,0 5,3 5,2 6,0 136

137 produkcyjnym Oferty pracy ogółem dla niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Rys. 31: Porównywane jednostki administracyjne stopa bezrobocia zarejestrowanego ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tab. 27: Porównywane jednostki administracyjne wybrane wskaźniki bezrobocia ( ) Bielsko-Biała Bezrobotni zarejestrowani Bezrobotni według wieku ogółem mężczyźni kobiety lata i mniej i więcej Stopa bezrobocia rejestrowanego ,1 9,3 7,4 5,2 4,8 5,9 6,0 6,2 6,7 Udział bezrobotnych ogółem - 7,9 7,5 7,0 5,6 4,2 3,9 4,8 5,1 5,4 6,0 137

138 zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Oferty pracy kobiety - 8,5 8,2 7,6 6,3 4,8 4,4 5,2 5,5 6,0 6,6 mężczyźni - 7,4 6,9 6,4 4,9 3,6 3,4 4,4 4,7 4,8 5,4 ogółem dla niepełnosprawnych Chorzów Bezrobotni zarejestrowani Bezrobotni według wieku ogółem mężczyźni kobiety lata i mniej i więcej Stopa bezrobocia rejestrowanego ,7 22,3 18,4 12,6 8,2 11,5 11,6 11,2 11,9 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Oferty pracy ogółem - 15,1 14,5 13,6 11,0 7,2 4,7 6,5 6,7 6,4 6,9 kobiety - 16,5 16,1 15,3 13,2 9,0 5,8 7,3 7,6 7,4 7,9 mężczyźni - 13,9 13,0 11,9 8,9 5,6 3,6 5,8 5,8 5,5 5,9 ogółem dla niepełnosprawnych Dąbrowa Górnicza Bezrobotni zarejestrowani Bezrobotni według wieku ogółem mężczyźni kobiety lata i mniej i więcej Stopa bezrobocia rejestrowanego ,9 18,2 15,5 11,6 7,5 11,4 11,1 11,4 12,8 Udział bezrobotnych ogółem - 14,1 13,4 12,0 10,2 7,7 4,7 7,0 7,1 7,5 8,7 zarejestrowanych w kobiety - 16,6 15,6 13,9 12,3 9,7 5,5 7,3 7,8 8,4 9,5 liczbie ludności w wieku mężczyźni produkcyjnym - 11,7 11,3 10,2 8,2 5,9 4,0 6,7 6,5 6,7 7,9 138

139 Oferty pracy ogółem dla niepełnosprawnych Gliwice Bezrobotni zarejestrowani Bezrobotni według wieku ogółem mężczyźni kobiety lata i mniej i więcej Stopa bezrobocia rejestrowanego ,0 12,5 9,3 6,2 4,5 6,7 6,8 6,4 7,3 Udział bezrobotnych ogółem - 9,8 9,5 8,6 6,5 4,5 3,2 4,9 5,3 5,3 6,1 zarejestrowanych w kobiety - 11,1 11,2 10,5 8,5 5,9 4,0 5,3 6,0 6,2 6,8 liczbie ludności w wieku produkcyjnym mężczyźni - 8,5 7,8 6,9 4,7 3,2 2,6 4,4 4,6 4,4 5,4 ogółem Oferty pracy dla niepełnosprawnych Katowice Bezrobotni zarejestrowani Bezrobotni według wieku ogółem mężczyźni kobiety lata i mniej i więcej Stopa bezrobocia rejestrowanego - - 7,7 7,1 5,4 3,3 1,9 3,3 3,8 4,2 5,2 ogółem - 8,0 7,3 6,9 5,3 3,4 1,9 3,3 3,8 4,4 5,5 kobiety - 8,7 8,1 7,6 6,3 4,0 2,3 3,7 4,2 5,0 6,0 mężczyźni - 7,3 6,6 6,1 4,3 2,8 1,6 3,0 3,4 3,9 5,1 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Oferty pracy ogółem dla niepełnosprawnych

140 Rybnik Bezrobotni zarejestrowani Bezrobotni według wieku Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym ogółem mężczyźni kobiety lata i mniej i więcej Stopa bezrobocia rejestrowanego ,4 12,9 9,4 6,5 4,6 7,0 7,5 7,9 8,3 ogółem - 9,1 8,6 7,7 5,6 3,9 2,8 4,1 4,7 4,8 5,0 kobiety - 10,8 10,6 9,9 7,7 5,5 4,0 5,2 6,0 6,6 7,0 mężczyźni - 7,5 6,8 5,7 3,6 2,3 1,6 3,2 3,4 3,1 3,3 Oferty pracy ogółem dla niepełnosprawnych Sosnowiec Bezrobotni zarejestrowani Bezrobotni według wieku ogółem mężczyźni kobiety lata i mniej i więcej Stopa bezrobocia rejestrowanego ,9 20,4 16,3 12,0 9,2 13,1 13,9 13,7 15,1 ogółem - 12,9 12,6 11,1 8,6 6,5 4,9 6,9 7,3 7,2 8,3 kobiety - 14,4 14,2 12,6 10,2 7,9 5,6 7,3 8,1 8,4 9,4 mężczyźni - 11,4 10,9 9,6 6,9 5,1 4,2 6,5 6,6 6,2 7,3 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Oferty pracy ogółem dla niepełnosprawnych

141 Opole Bezrobotni zarejestrowani Bezrobotni według wieku Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym ogółem mężczyźni kobiety lata i mniej i więcej Stopa bezrobocia rejestrowanego - - 9,9 9,1 8,5 5,3 4,4 5,9 6,4 6,2 7,1 ogółem - 8,5 7,7 7,0 6,7 4,3 3,6 4,9 5,5 5,4 6,3 kobiety - 9,5 8,7 8,0 7,7 5,2 4,1 5,0 6,0 5,8 6,5 mężczyźni - 7,4 6,7 6,0 5,6 3,3 3,0 4,8 5,0 4,9 6,2 Oferty pracy ogółem dla niepełnosprawnych Gdynia Bezrobotni zarejestrowani Bezrobotni według wieku ogółem mężczyźni kobiety lata i mniej i więcej Stopa bezrobocia rejestrowanego - - 9,4 8,0 6,0 2,5 2,3 5,3 5,5 5,5 6,4 ogółem - 6,6 5,9 5,0 3,7 1,6 1,4 3,4 3,5 3,5 4,2 kobiety - 7,8 7,2 6,6 5,2 2,3 1,9 3,2 3,8 4,3 5,1 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Oferty pracy mężczyźni - 5,5 4,6 3,5 2,3 0,9 1,0 3,6 3,2 2,8 3,4 ogółem dla niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 141

142 3.4. FINANSE MIASTA Kolejne zagadnienie będące elementem diagnozy stanowią finanse badanych jednostek administracyjnych. Ogólny rozkład dochodów i wydatków stanowić może bowiem istotne źródło informacji o kondycji poszczególnych miast. Ponadto zbilansowany układ tych wartości traktować można jako względny wskaźnik umiejętności zarządzania posiadanych przez włodarzy, których konkretne działania mają decydujący wpływ na ostateczny kształt struktury budżetowej miast i powiatów DOCHODY BUDŻETOWE Z zestawionych poniżej informacji wynika, że dochody miasta Tychy w roku 2011 wynosiły ,68 zł, z czego 66,7% stanowiły dochody własne powiatu a pozostałe 33,3% pozyskane dotacje i subwencje. W przeliczeniu na 1 mieszkańca daje to kwotę 4 490,73 zł dochodów ogółem i 2 993,73 zł dochodów własnych. Dokonując przeglądu dochodów w skali badanego okresu uwidacznia się ich stała tendencja wzrostowa - dochody ogółem uzyskane w 2011 r. było o 115% wyższe niż w roku 2002 r., natomiast dochody własne zwiększyły się o 188% w tym samym okresie. Również dochody przypadające na 1 mieszkańca uległy istotnemu wzrostowi, bowiem w 2011 r. stanowiły one w przypadku dochodów ogółem 220% kwoty z 2002 r., a dochody własne aż 295% kwoty z początku badanego okresu. Tychy pochwalić mogą się również pozyskiwaniem istotnego dofinansowania z budżetu Unii Europejskiej, które od 2006 r. obejmowało ponad 275 mln zł. Zestawiając dochody miasta Tychy z finansami powiatów wchodzących w skład podregionu tyskiego należy podkreślić, że dochody tych jednostek były znacząco niższe zarówno w ogólnym zestawieniu (p. bieruńsko-lędziński: około 49,9 mln zł; pszczyński: 85,4 mln zł; p. mikołowski: 77,5 mln zł) jak również pod względem procentowego udziału dochodów własnych (p. bieruńsko-lędziński: 38,5%; pszczyński: 36,5%; p. mikołowski: 43,7%). Także wartości przelicznika dochodów przypadających na 1 mieszkańca były niższe w pozostałych powiatach niż w powiecie tyskim zarówno w układzie ogólnym (p. bieruńsko-lędziński: 861,81 zł; pszczyński: 791 zł; p. mikołowski: 821,86 zł) jak i dochodach własnych (p. bieruńsko-lędziński: 331,81 zł; pszczyński: 288,99 zł; p. mikołowski: 359,24 zł). Należy jednak podkreślić, że również w pozostałych jednostkach podregionu w całym badanym okresie występowała podobna do tyskiej tendencja stałego wzrostu rocznych dochodów, których dynamika była jednak niższa niż w przypadku powiatu tyskiego. Badane powiaty także z sukcesami aplikowały o środki z budżetu Unii Europejskiej, jednak wartość pozyskanych dotacji była znacząco niższa niż w przypadku projektów realizowanych w Tychach (p. bieruńsko-lędziński: około 2,9 mln zł; pszczyński: 2,8 mln zł; p. mikołowski: 5,5 mln zł). 142

143 Odnosząc powyższe dane do sytuacji obserwowanej w porównywanych jednostkach administracyjnych (w obrębie woj. śląskiego i spoza jego obszaru) można stwierdzić, że w 2012 r. sześć powiatów osiągało dochody nominalnie wyższe od tyskich. Liderem były Katowice (ok mln zł) oraz Gdynia (ok mln zł), a kolejne miejsca zajmowały: Bielsko-Biała (ok. 703 mln zł); Gliwice (ok. 796 mln zł); Sosnowiec (ok. 638 mln zł); Rybnik (ok. 633 mln zł). Natomiast pozostałe z badanych jednostek osiągały dochody niższe niż powiat Tychy. Jednocześnie we wszystkich badanych jednostkach osiągane dochody własne staniały około 60% dochodów ogółem, a jedynie w przypadku Katowice obejmowały aż 72% ogólnej kwoty. Ponadto dochody wszystkich powiatów systematycznie rosły w całym badanym okresie. Pozycja Tychów wśród porównywanych jednostek ulega zmianie biorąc pod uwagę dochody przypadające na 1 mieszkańca. Okazuje się bowiem, że dokonując przeliczenia dochodów ogółem jedynie w przypadku Opola (4 510,56 zł) były one nieznacznie wyższe w 2011 r. niż osiągane w Tychach. Natomiast w przeliczeniu dochodów własnych miasta, tylko w Katowicach odnotowano wyższą wartość tego przelicznika (3 175,00 zł). Porównywane jednostki korzystały także ze wsparcia finansowego Unii Europejskiej, jednak żadnej z nich nie udało się pozyskać środków, których nominalna wartość była by wyższa od tyskich dotacji. Stosunkowo największe wsparcie w okresie otrzymała Gdynia (ok. 264 mln zł), a najmniejsze Dąbrowa Górnicza (ok. 11 mln zł). Rys. 32: Podregion tyski dochody ogólne i własne w przeliczeniu na 1 mieszkańca w zł (2011) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 143

144 Rys: 33: Porównywane jednostki administracyjne dochody ogólne i własne w przeliczeniu na 1 mieszkańca w zł (2011) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tab. 28: Podregion tyski struktura dochodów budżetowych ( ) dochody budżetowe Powiat m. Tychy Powiat bieruńskolędziński dochody ogółem , , , , , , , , , ,68 dochody własne , , , , , , , , , ,76 dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) , , ,92 subwencje ogólne , , , , , , , , , ,00 subwencje na zadania oświatowe , , , , , ,00 środki pozyskane z budżetu Unii Europejskiej środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów unijnych , , , , , ,60 dochody ogółem na 1 mieszkańca 2033, , , , , , , , , ,73 dochody własne na 1 mieszkańca 1011, , , , , , , , , ,72 dochody ogółem , , , , , , , , , ,52 dochody własne , , , , , , , , , ,17 dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) , , ,35 144

145 Powiat pszczyński Powiat mikołowski województwo śląskie subwencje ogólne , , , , , , , , , ,00 subwencje na zadania oświatowe , , , , , , , , , ,00 środki pozyskane z budżetu Unii Europejskiej środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów unijnych , , , , dochody ogółem na 1 mieszkańca 248,74 251,90 343,85 360,16 407,91 438,88 520,95 490,60 733,77 861,81 dochody własne na 1 mieszkańca 34,08 34,27 157,98 169,73 218,33 220,65 303,90 232,76 350,99 331,81 dochody ogółem , , , , , , , , , ,54 dochody własne , , , , , , , , , ,37 dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) , , ,17 subwencje ogólne , , , , , , , , , ,00 subwencje na zadania oświatowe , , , , , , , , , ,00 środki pozyskane z budżetu Unii Europejskiej środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów unijnych , , , , ,37 dochody ogółem na 1 mieszkańca 392,98 335,69 423,59 480,44 544,70 575,64 621,69 654,82 767,96 791,00 dochody własne na 1 mieszkańca 48,25 43,99 157,94 188,97 200,95 243,94 279,35 282,48 288,01 288,99 dochody ogółem , , , , , , , , , ,65 dochody własne , , , , , , , , , ,93 dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) , , ,72 subwencje ogólne , , , , , , , , , ,00 subwencje na zadania oświatowe , , , , , , , , , ,00 środki pozyskane z budżetu Unii Europejskiej środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów unijnych , , , , dochody ogółem na 1 mieszkańca 412,45 372,18 463,13 531,12 586,30 617,77 699,01 723,94 840,55 821,86 dochody własne na 1 mieszkańca 65,01 50,42 174,51 205,83 237,41 266,12 300,80 297,88 335,79 359,24 dochody ogółem , , , , , , , , , ,56 dochody własne , , , , , , , , , ,00 dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) , , ,56 subwencje ogólne , , , , , , , , , ,00 subwencje na zadania oświatowe , , , , , , , , , ,00 środki pozyskane z budżetu Unii Europejskiej , , , ,

146 środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów unijnych , ,43 dochody ogółem na 1 mieszkańca 125,48 133,66 215,86 196,19 240,32 241,59 245,87 330,25 288,73 290,55 dochody własne na 1 mieszkańca 17,63 19,29 111,71 119,41 143,67 147,85 163,73 122,64 141,17 160,76 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tab. 29: Porównywane jednostki administracyjne struktura dochodów budżetowych ( ) dochody budżetowe Bielsko-Biała Chorzów Dąbrowa Górnicza dochody ogółem , , , , , , , , , ,37 dochody własne , , , , , , , , , ,91 dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) , , ,46 subwencje ogólne , , , , , , , , , ,00 subwencje na zadania oświatowe , , , , , ,00 środki pozyskane z budżetu Unii Europejskiej środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów unijnych , , , , , ,72 dochody ogółem na 1 mieszkańca 2076, , , , , , , , , ,91 dochody własne na 1 mieszkańca 1029, , , , , , , , , ,32 dochody ogółem , , , , , , , , , ,86 dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) , , ,17 subwencje ogólne , , , , , , , , , ,00 subwencje na zadania oświatowe , , , , , ,00 dochody własne , , , , , , , , , ,69 środki pozyskane z budżetu Unii Europejskiej środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów unijnych , , , , , ,49 dochody ogółem na 1 mieszkańca 1805, , , , , , , , , ,03 dochody własne na 1 mieszkańca 849,79 806, , , , , , , , ,50 dochody ogółem , , , , , , , , , ,72 dochody własne , , , , , , , , , ,52 dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) , , ,20 subwencje ogólne , , , , , , , , , ,00 subwencje na zadania oświatowe , , , , , ,00 146

147 Gliwice Katowice Rybnik środki pozyskane z budżetu Unii Europejskiej środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów unijnych , , , , , ,62 dochody ogółem na 1 mieszkańca 2030, , , , , , , , , ,61 dochody własne na 1 mieszkańca 1141, , , , , , , , , ,09 dochody ogółem , , , , , , , , , ,32 dochody własne , , , , , , , , , ,14 dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) , , ,18 subwencje ogólne , , , , , , , , , ,00 subwencje na zadania oświatowe , , , , , ,00 środki pozyskane z budżetu Unii Europejskiej środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów unijnych , , , , , ,39 dochody ogółem na 1 mieszkańca 2447, , , , , , , , , ,20 dochody własne na 1 mieszkańca 1401, , , , , , , , , ,66 dochody ogółem , , , , , , , , , ,48 dochody własne , , , , , , , , , ,64 dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) , , ,84 subwencje ogólne , , , , , , , , , ,00 subwencje na zadania oświatowe , , , , , ,00 środki pozyskane z budżetu Unii Europejskiej środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów unijnych , , , , ,62 dochody ogółem na 1 mieszkańca 2684, , , , , , , , , ,39 dochody własne na 1 mieszkańca 1421, , , , , , , , , ,00 dochody ogółem , , , , , , , , , ,33 dochody własne , , , , , , , , , ,13 dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) , , ,20 subwencje ogólne , , , , , , , , , ,00 subwencje na zadania oświatowe , , , , , ,00 środki pozyskane z budżetu Unii Europejskiej środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów unijnych , , , , , ,37 147

148 Sosnowiec Powiat m. Opole Powiat m. Gdynia dochody ogółem na 1 mieszkańca 2098, , , , , , , , , ,98 dochody własne na 1 mieszkańca 936,25 995, , , , , , , , ,40 dochody ogółem , , , , , , , , , ,13 dochody własne , , , , , , , , , ,66 dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) , , ,47 subwencje ogólne , , , , , , , , , ,00 subwencje na zadania oświatowe , , , , , ,00 środki pozyskane z budżetu Unii Europejskiej środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów unijnych , , , , , ,93 dochody ogółem na 1 mieszkańca 1751, , , , , , , , , ,52 dochody własne na 1 mieszkańca 969,95 869, , , , , , , , ,70 dochody ogółem , , , , , , , , , ,38 dochody własne , , , , , , , , , ,71 dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) , , ,67 subwencje ogólne , , , , , , , , , ,00 subwencje na zadania oświatowe , , , , , ,00 środki pozyskane z budżetu Unii Europejskiej środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów unijnych , , , , , ,90 dochody ogółem na 1 mieszkańca 2397, , , , , , , , , ,56 dochody własne na 1 mieszkańca 1197, , , , , , , , , ,41 dochody ogółem , , , , , , , , , ,39 dochody własne , , , , , , , , , ,40 dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) , , ,99 subwencje ogólne , , , , , , , , , ,00 subwencje na zadania oświatowe , , , , , ,00 środki pozyskane z budżetu Unii Europejskiej środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów unijnych , , , , , ,21 dochody ogółem na 1 mieszkańca 1843, , , , , , , , , ,00 dochody własne na 1 mieszkańca 1011, , , , , , , , , ,84 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 148

149 WYDATKI BUDŻETOWE Wydatki budżetowe miasta Tychy w 2011 r. wyniosły ,28 zł, były więc niższe od osiąganych dochodów. Natomiast nominalne wydatki przypadające na 1 mieszkańca były zbliżone do wartości uzyskiwanych dochodów. Podobną sytuację odnotowano w pozostałych powiatach wchodzących w skład podregionu tyskiego oraz porównywanych jednostkach administracyjnych (w obrębie woj. śląskiego i spoza jego obszaru). Rys. 34: Podregion tyski wydatki ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w zł (2011) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 149

150 Rys. 35: Porównywane jednostki administracyjne wydatki ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w zł (2011) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tab. 30: Podregion tyski struktura wydatków budżetowych ( ) Wydatki z budżetu wydatki ogółem , , , , , , , , , ,28 wydatki majątkowe ogółem , , , , , , , , , ,06 Tychy wydatki majątkowe inwestycyjne , , , , , , , , , ,06 wydatki bieżące ogółem , , , ,22 wydatki bieżące na wynagrodzenia , , , ,93 wydatki ogółem na 1 mieszkańca 2194, , , , , , , , , ,34 wydatki ogółem , , , , , , , , , ,83 Powiat bieruńskolędziński wydatki majątkowe ogółem , , , , , , , , , ,01 wydatki majątkowe inwestycyjne , , , , , , , , , ,01 wydatki bieżące ogółem , , , ,82 wydatki bieżące na wynagrodzenia , , , ,27 wydatki ogółem na 1 mieszkańca 296,26 259,22 312,80 340,71 438,88 429,36 471,79 546,57 780,57 819,68 Powiat wydatki ogółem , , , , , , , , , ,33 150