Gen. dyw. Włodzimierz Potasiński

Sobota 10 kwietnia 2010 Wydanie specjalne, nakład 100 tys. Lech Kaczyński Maria Kaczyńska Ryszard Kaczorowski Krzysztof Jakub Putra Jerzy Andrzej Szmajdziński Krystyna Maria Bochenek Władysław Stasiak Aleksander Marek Szczygło Paweł Wypych Mariusz Handzlik Andrzej Kremer Stanisław Jerzy Komorowski Tomasz Merta Franciszek Gągor Andrzej Jan Przewoźnik Maciej Płażyński Mariusz Kazana Leszek Deptuła Grzegorz Dolniak Grażyna Gęsicka Przemysław Gosiewski Sebastian Karpiniuk Izabela Jaruga-Nowacka Zbigniew Wassermann Aleksandra Natalli-Świat Arkadiusz Rybicki Jolanta Szymanek-Deresz Wiesław Woda Edward Wojtas Janina Fetlińska Stanisław Zając Janusz Kochanowski Sławomir Skrzypek Janusz Marek Kurtyka Ks. Bp gen. dyw. Tadeusz Stefan Płoski Abp gen. bryg. Mirosław Miron Chodakowski Ks. płk Adam Pilch Gen. broni Bronisław Kwiatkowski Gen. broni pil. Andrzej Błasik Gen. dyw. Tadeusz Buk Gen. dyw. Włodzimierz Potasiński Wiceadmirał Andrzej Karweta Gen. bryg. Kazimierz Gilarski Gen. bryg. Stanisław Nałęcz-Komornicki Piotr Nurowski Edward Duchnowski Ks. Józef Joniec Ks. Zdzisław Król ks. Andrzej Kwaśnik Tadeusz Lutoborski Zenona Mamontowicz-Łojek Stanisław Mikke Katarzyna Piskorska Joanna Agacka-Indecka Wojciech Seweryn Gabriela Zych Ewa Bąkowska Anna Maria Borowska Bartosz Borowski Leszek Solski Czesław Cywiński Zbigniew Dębski Katarzyna Doraczyńska Aleksander Fedorowicz Bronisław Gostomski Roman Indrzejczyk Dariusz Jankowski Janusz Krupski Wojciech Lubiński Barbara Mamińska Stefan Melak POLSKA W ŻAŁOBIE Janina Natusiewicz-Mirer Bronisława Orawiec-Löffler Ks. ppłk Jan Osiński Ks. Ryszard Rumianek Andrzej Sariusz-Skąpski Izabela Tomaszewska Anna Walentynowicz Teresa Walewska- -Przyjałkowska Janusz Zakrzeński 2 RP Jarosław Florczak Artur Francuz Paweł Janeczek Paweł Krajewski Piotr Nosek Jacek Surówka Marek Uleryk Dariusz Michałowski

2 metro Sobota 10 kwietnia 2010 Piszcie listy: metro@agora.pl Katastrofa www.emetro.pl Wydanie specjalne GOOGLE MAPS KATYŃ PODWÓJNA TRAGEDIA Lotnisko Siewiernyj Smoleńsk Dziś po godzinie 9 Polskę obiegła nieprawdopodobna informacja. W katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem zginęły najważniejsze osoby w państwie. Następne informacje były tylko gorsze. Na pokładzie było 96 osób. Zginęli wszyscy. O 14.20 premier Donald Tusk złożył kondolencje rodzinom ofiar Zapis wydarzeń wyglądał mniej więcej tak. Rządowy samolot Tu-154 wystartował o 7.23 z warszawskiego Okęcia, miał wylądować o 9 na lotnisku Siewiernyj w Smoleńsku. O 9.30 planowano rozpoczęcie obchodów 70. rocznicy zbrodni katyńskiej. Ale o 8.56 doszło do katastrofy. Ministerstwo Spraw Zagranicznych poinformowało o niej oficjalnie o 9:26. Parę minut później ratownikom udało się ugasić płonący wrak. Próbowali wydobyć ciała ofiar. Według świadków na miejscu katastrofy nie było karetek, była tylko straż pożarna. O godzinie 9.54 gubernator obwodu smoleńskiego potwierdził informację, że w katastrofie zginęło 87 osób. Zgromadzeni na obchodach w Katyniu, płacząc, odmawiali wspólną modlitwę w intencji ofiar. W polskich kościołach zaczęły bić dzwony, pod Pałacem Prezydenckim w Warszawie zgromadziły się tłumy, ludzie przynosili kwiaty i palili znicze. Około południa polski MSZ przedstawił oficjalną listę 89 ofiar i całej załogi. Samolot leciał za nisko Samolot Tu-154 runął na ziemię krótko przed godziną 9 w miejscowości Pieczersk 1,5 kilometra od lotniska Siewiernyj w Smoleńsku. Wiadomo, że przed startem pilotowi zaproponowano lądowanie w Mińsku albo w Moskwie. W Smoleńsku była gęsta mgła. Wiadomo też, że 15 min. przed lądowaniem prezydenta służby kontrolne lotniska zabroniły lądować wojskowemu Ił-76 i tamten samolot odleciał. Pilotowi prezydenta też nie zalecano lądowania. Ale nikt nie mógł mu tego zabronić. Według ekspertów samolot leciał za nisko, zbaczając w lewą stronę od osi lotniska. Po jego locie w smoleńskim lesie zostały ścięte wierzchołki 2,5- metrowych drzew. Według ekspertów, w tym położeniu samolot powinien być na wysokości 80 metrów. Nie wiadomo, czy urządzenia w samolocie wskazywały pilotowi jego zbyt niskie położenie. Prawdopodobnie stare wojskowe lotnisko nie miało systemów naprowadzania. Wiadomo, że pilot próbował maszynę poderwać i wtedy prawdopodobnie doszło do wybuchu. Nie jest też jasne, ile razy podchodził do lądowania samolot. Jedne źródła podają, że cztery, inne że tylko raz. Rządowy samolot był po generalnym remoncie. Prokuratura rosyjska wszczęła śledztwo z paragrafu o niezachowania bezpieczeństwa lotu. Tym samym sugeruje, że przyczyną katastrofy był błąd człowieka, a nie awaria maszyny. Na lotnisku w Smoleńsku parę dni temu lądował premier Rosji Władimir Putin i premier Polski Donald Tusk. Będzie śledztwo polskie i rosyjskie Kondolencje złożył już prezydent Rosji Dmitrij Miedwiediew. Powiedział, że to tragedia także dla Rosjan, a wczorajszy dramat sprawia, że miejsce katastrofy staje się mistyczne. Miedwiediew zapewnił też, że zrobi wszystko, aby wyjaśnić okoliczności katastrofy. Prokurator generalny Andrzej Seremet na wniosek ministra sprawiedliwości zarządził także polskie śledztwo, niezależne od rosyjskiego. Do Smoleńska poleciał naczelny prokurator wojskowy płk Krzysztof Parulski z grupą prokuratorów wojskowych, by zabezpieczyć materiał dowodowy. Wojskowa Prokuratura Okręgowa w Poznaniu poinformowała, że zabezpieczono dokumentację ze stanem technicznym samolotu i materiał dowodowy na warszawskim Okęciu, skąd wystartował. Katarzyna Zacharska Uderzył dzwon Zygmunta n Znicze pod Pałacem Prezydenckim w Warszawie, bijący dzwon Zygmunta i odwołane mecze i koncerty Polska pogrążyła się w żałobie Ból w związku z tragedią w Smoleńsku wyraził prymas Polski abp. Henryk Muszyński. W chwili wypadku znajdował się w Pradze. Dlatego mszę żałobną w Katedrze Wawelskiej o godz. 17.50 koncelebrował metropolita krakowski kard. Stanisław Dziwisz. W południe z katedry wawelskiej odezwał się dzwon Zygmunta, którego dźwięk upamiętnia najważniejsze wydarzenia w Polsce. W intencji ofiar odprawiono też o godz. 18 mszę św. katedrze gnieźnieńskiej. Bóg dopuścił na nas, na naród i państwo niezwykłą tragedię. Stało się to w 70. rocznicę tamtej niewyobrażalnej tragedii, jaką jest zbrodnia katyńska mówił w Gdańsku abp. Tadeusz Gocłowski. Dziękujemy za dzieło i posługę tych wszystkich, którzy zginęli w dzisiejszej katastrofie. Największą wartością służby państwowej jest ofiara życia powiedział metropolita poznański abp Stanisław Gądecki. Odwołano mecze i koncerty zapowiedziane na sobotę i niedzielę. Do odwołania zawieszono wszystkie rozgrywki poinformował Polski Związek Piłki Nożnej. W obliczu tragicznej katastrofy wszystkie rozgrywki organizowane przez Związek Piłki Ręcznej w Polsce i wojewódzkie związki piłki ręcznej w dziś i jutro zostają odwołane to komunikat rzecznika prasowego związku Jana Korczaka-Mleczki. Odwołano również imprezy rozrywkowe. Z uwagi na poszanowanie uczuć rodaków koncert gitarzysty Jima Halla w warszawskiej Filharmonii Narodowej, zaplanowany na 12 kwietnia, zostaje odwołany poinformował Dionizy Piątkowski z Ery Jazzu. Dyrekcja Teatru Wielkiego Opery Narodowej zapowiedziała, że odwołuje wszystkie spektakle w dniach 10-11 kwietnia 2010 r. ( Oresteia, Jezioro łabędzie, Oniegin ). pap

metro WYDANIE SPECJALNE www.emetro.pl Piszcie listy: metro@agora.pl Sobota 10 kwietnia 2010 3 SMOLEŃSK Zdjęcia z miejsca katastrofy polskiego samolotu F. KLIMASZEWSKI (2), PAP (3), REUTERS (2)

4 metro Sobota 10 kwietnia 2010 Piszcie listy: metro@agora.pl www.emetro.pl WYDANIE SPECJALNE CO DALEJ BĘDZIE Z POLSKĄ? Jacek Marczewski/AG n Dziś na godzinę 13 zwołano nadzwyczajne posiedzenie rządu Konstytucja Artykuł 131, ust. 2.: Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej. Ust 3.: Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu. Ust 4.: Osoba wykonująca obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu. DLA METRA prof. Piotr Winczorek konstytucjonalista: Paraliżu władzy nie będzie. Dla premiera i ministrów nic się nie zmienia, muszą wykonywać swoje zadania. Z kolei instytucje, które straciły swoich szefów NBP, IPN, instytucja Rzecznika Praw Obywatelskich mają zastępców, którzy chwilowo przejmą władzę. Podobnie jest z wojskiem. I tak: n Władzę po prezydencie powinien już objąć z mocy prawa marszałek Sejmu Bronisław Komorowski i będzie ją sprawował tak długo, aż zostanie obsadzone stanowisko prezydenta. Jako p.o. prezydenta będzie miał prawo podejmować wszystkie decyzje, np. podpisywać ustawy. n W ciągu 14 dni marszałek Sejmu powinien ogłosić wybory prezydenckie, które powinny się odbyć najpóźniej w ciągu 60 dni. n Komorowski, mimo że będzie p.o. prezydenta, może kandydować na to stanowisko. Takie prawo ma każdy obywatel. Miał je też Lech Kaczyński jako urzędująca głowa państwa. n Czy można odłożyć wybory z powodu śmierci kandydata na prezydenta z SLD Jerzego Szmajdzińskiego i typowanego kandydata PiS Lecha Kaczyńskiego? Wybory można odłożyć z powodu stanu nadzwyczajnego. Tu tego jednak nie widzę. n Sejm i Senat muszą uzupełnić swój skład. W przypadku Sejmu na miejsce zmarłych posłów wchodzą kolejne osoby z listy z największą liczbą głosów. W przypadku Senatu konieczne są wybory uzupełniające. n Sejm musi też wybrać nowych prezesów NBP, IPN, Rzecznika Praw Obywatelskich. n Nowego szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego wybiera p.o. prezydenta. not. maj gen. prof. Stanisław Koziej były wiceminister obrony narodowej: Wojsko jest przygotowane na tak wielkie tragedie i sytuacje kryzysowe. Dowództwo przejmą zastępcy. Nie widzę przeszkód do tego, żeby marszałek Sejmu wyznaczył szybko nowego szefa Sztabu Generalnego. not. maj Odeszła polska elita Dmitrij Miedwiediew, prezydent Rosji Rosja łączy się z Polską w smutku i żałobie. Nicolas Sarkozy, prezydent Francji W tej tragicznej chwili pragnę przypomnieć, że Polaków i Francuzów łączy wyjątkowa więź przyjaźni. Angela Merkel, kanclerz Niemiec Jestem głęboko wstrząśnięta wypadkiem i śmiercią Prezydenta Polski. Dalia Grybauskaitë, prezydent Litwy Składam najgłębsze kondolencje narodowi polskiemu. Lech Wałęsa, były prezydent Umarła elita narodu. Jerzy Buzek, przewodniczący Parlamentu Europejskiego To niewyobrażalna katastrofa w skali Europy. Konstantin Kosaczow, przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych Rosyjskiej Dumy Pogrążyliśmy się w bólu razem z polskim narodem. Katyń zebrał nowe ofiary. Aleksander Kwaśniewski, były prezydent Nie znajduję słów, żeby wyrazić mój żal. To jest tragedia nas wszystkich. pap, TVN24, tad O katastrofie, w której zginął prezydent RP Lech Kaczyński wraz z małożonką oraz towarzysząca mu delegacja na uroczystości katyńskie, piszą wszystkie serwisy internetowe na świecie. Na większości stron www, zamieszczono zarówno zdjęcia z miejsca tragedii, jak i portret prezydenta RP. Światowa prasa o katastrofie w Smoleńsku Lech Kaczyński zginął w katastrofie lotniczej Frankfurter Allgemeine Zeitung Samolot z polskim prezydentem Lechem Kaczyńskim podczas lądowania na lotnisku w miejscowości Smoleńsk, zapalił się i spadł. W katastrofie zginęli również małżonka polskiego prezydenta, wicemarszałek sejmu Jerzy Szmajdziński, parlamentarzyści i kilku najbliższych współpracowników Lecha Kaczyńskiego. Polski prezydent zginął w katastrofie lotniczej Le Figaro Samolot z prezydentem Lechem Kaczyńskim i innymi ważnymi polskimi urzędnikami uderzył w drzewa podczas lądowania w Smoleńsku. Rosyjskie władze podejrzewają, że przyczyną katastrofy był błąd pilota. Samolot polskiego prezydenta spada podczas lądowania. 132 ofiary La Repubblica Samolot z prezydentem Polski Lechem Kaczyńskim rozbił się podczas lądowania na lotnisku wojskowym w Smoleńsku. Nikt nie przeżył katastrofy. Polski prezydent, jego żona i najważniejsi urzędnicy wśród ofiar katastrofy lotniczej w Rosji Daily Mail Prezydent Polski Lech Kaczyński i jego żona Maria zginęli w katastrofie samolotu, po nieudanej próbie podejścia maszyny do lądowania. Prezydent Polski ginie w katastrofie lotniczej Le Soir Samolot z prezydentem Polski Lechem Kaczyńskim na pokładzie rozbił się w Rosji. W katastrofie zginęła również żona prezydenta i urzędnicy. Do wypadku mogło dojść w wyniku błędu pilota. Polski prezydent zginął w wypadku Die Welt Polski samolot z prezydentem Lechem Kaczyńskim na pokładzie rozbił się podczas podchodzenia do lądowania. Zginęło 132 pasażerów. Polski prezydent zginął w katastrofie lotniczej The Times Polski prezydent z żoną i wieloma wysokimi urzędnikami państwowymi zginął w katastrofie lotniczej, jak podają rosyjskie władze. Polski prezydent zginął w katastrofie lotniczej Il Giornale Samolot z Lechem Kaczyńskim na pokładzie miał problemy podczas lądowania na lotnisku w Smoleńsku. Wśród ofiar wypadku byli także żona prezydenta i wysocy rangą polscy politycy. tad, mart

metro WYDANIE SPECJALNE www.emetro.pl Piszcie listy: metro@agora.pl Sobota 10 kwietnia 2010 5 LISTA OFIAR Lech Kaczyński, Prezydent Rzeczpospolitej Urodzony 18 czerwca 1949 roku w Warszawie był czwartym prezydentem III RP, pełnił tę funkcję od 2005 roku, doktor habilitowany nauk prawnych, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. W latach 1992 1995 r. był prezesem NIK, w rządzie Jerzego Buzka sprawował urząd ministra sprawiedliwości, w latach 2002 2005 był prezydentem Warszawy jego największym osiągnięciem była budowa Muzeum Powstania Warszawskiego. Współzałożyciel Prawa i Sprawiedliwości i pierwszy prezes tej partii, senator i poseł na Sejm z ramienia PiS. Działalność publiczną rozpoczął w 1977 roku, kiedy nawiązał kontakt z opozycyjnym Komitetem Obrony Robotniczej. W sierpniu 1980 roku był doradcą Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, był autorem części zapisów porozumień sierpniowych. Związał się z powstałym w 1980 roku Niezależnym Samorządnym Związkiem Zawodowym Solidarność, był delegatem gdańskiej Solidarności na I Zjazd Krajowy Delegatów związku. W stanie wojennym internowany, w drugiej połowie lat 80. był jednym z najbliższych współpracowników Lecha Wałęsy. Uczestniczył w rozmowach Okrągłego Stołu. Jako Prezydent RP wynegocjował korzystne warunki traktatu lizbońskiego podczas szczytu Unii Europejskiej w Brukseli w 2007 r. W 2008 r. mobilizował międzynarodową opinię publiczną do obrony Gruzji, której terytorium zaatakowała Rosja. Wraz z przywódcami państw bałtyckich i Ukrainy w trakcie konfliktu przyleciał do Tbilisi. Maria Kaczyńska Urodzona 21 sierpnia 1943 roku w Machnowie żona prezydenta Lecha Kaczyńskiego, Pierwsza Dama Rzeczypospolitej. magister nauk ekonomicznych, po studiach pracowała w Instytucie Morskim w Gdańsku. Od 2005 r., gdy została Pierwszą Damą, zaangażowała się w działalność charytatywną. Reprezentowała Polskę na forum UNICEF oraz działała na rzecz Centrum Zdrowia Dziecka. W 2008 r. podpisała apel o niezmienianie zapisów ustawy antyaborcyjnej politycznych. W 2009 r. uczestniczyła w Kongresie Kobiet Polskich. Jest laureatką m.in. Bursztynowej Róży, przyznawanej w uznaniu za działalność charytatywną pod hasłem Miej serce i patrzaj w serce oraz ma tytuł Mecenasa Polskiej Ekologii, przyznany przez Narodową Radę Ekologiczną. Ryszard Kaczorowski ostatni Prezydent RP na Uchodźstwie Urodzony 26 listopada 1919 w Białymstoku. Ostatni prezydent RP na Uchodźstwie od śmierci swego poprzednika Kazimierza Sabbata, zmarłego nagle 19 lipca 1989 w Londynie, do 22 grudnia 1990, gdy przekazał insygnia władzy prezydenckiej Lechowi Wałęsie w dniu jego zaprzysiężenia na prezydenta III RP. Równolegle z Ryszardem Kaczorowskim funkcję prezydenta (w kraju) pełnił generał armii Wojciech Jaruzelski. Krzysztof Jakub Putra wicemarszałek Sejmu Urodzony 4 lipca 1957 roku w Józefowie. Polityk Prawa i Sprawiedliwości, senator i wicemarszałek Senatu VI kadencji w latach 2005 2007, poseł na Sejm X, I i VI kadencji, wicemarszałek Sejmu VI kadencji. Jerzy Andrzej Szmajdziński wicemarszałek Sejmu Urodzony 9 kwietnia 1952 roku we Wrocławiu. Poseł na Sejm w latach 1985 1989 i ponownie nieprzerwanie od 1991 (I, II, III, IV, V i VI kadencji), wicemarszałek Sejmu VI kadencji, były minister obrony narodowej. Kandydat Lewicy na Prezydenta RP w wyborach, które miały odbyć się jesienią tego roku. Krystyna Maria Bochenek wicemarszałek Senatu Urodzona 30 czerwca 1953 roku w Katowicach. Dziennikarka, polityk, od 2004 senator V, VI i VII kadencji, wicemarszałek Senatu VII kadencji. Władysław Stasiak Szef Kancelarii Prezydenta RP Urodzony 15 marca 1966 we Wrocławiu urzędnik, działacz państwowy i samorządowy, minister spraw wewnętrznych i administracji w rządzie Jarosława Kaczyńskiego, były szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego. Były Szef Kancelarii Prezydenta RP. Aleksander Marek Szczygło Szef BBN Urodzony 27 października 1963 w Jezioranach polityk, poseł na Sejm (2001 2006 i 2007 2009), w 2007 minister obrony narodowej w rządzie Jarosława Kaczyńskiego, były szef Kancelarii prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, od 2009 szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego. Paweł Wypych Urodzony 20 lutego 1968 w Otwocku samorządowiec, były wiceminister pracy i prezes ZUS, od 2009 sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta. Mariusz Handzlik Urodzony 11 czerwca 1965 w Bielsku- Białej dyplomata, polityk, działacz państwowy, podsekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego od 9 października 2008. Andrzej Kremer Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Urodzony 8 sierpnia 1961 roku w Krakowie Prawnik, dyplomata, wiceminister spraw zagranicznych, były wicekonsul i konsul w Hamburgu, od listopada 2009 roku zasiada w składzie rady Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. Stanisław Jerzy Komorowski, Urodzony 18 grudnia 1953 roku w Warszawie Polityk, fizyk, były wiceminister spraw zagranicznych, od 26 listopada 2007 roku podsekretarz stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej, były ambasador Polski w Holandii i Wlk. Brytanii. Tomasz Merta, Urodzony 7 listopada 1965 w Legnicy Historyk myśli politycznej, publicysta, od 2005 podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Generalny Konserwator Zabytków. Franciszek Gągor Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego Urodzony 8 września 1951 w Koniuszowej koło Nowego Sącza w Małopolsce polski dowódca wojskowy, oficer Wojsk Lądowych, specjalista w dziedzinie rozpoznania i operacji pokojowych, generał i doktor nauk wojskowych, dowódca misji UNIKOM w Iraku, misji UNDOF na Wzgórzach Golan, od 2006 roku Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Andrzej Jan Przewoźnik Urodzony 13 maja 1963 roku historyk, działacz państwowy. Od 1 września 1992 roku pełni funkcję sekretarza generalnego Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Wiceprzewodniczący i Sekretarz Komisji ds. Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Katyńskiej przy Prezesie Rady Ministrów, organizował m.in. budowę polskich cmentarzy wojennych w Katyniu, Miednoje i Charkowie. Maciej Płażyński Urodzony 10 lutego 1958 w Młynarach prawnik, polityk, wojewoda gdański w latach 1990 1996, marszałek Sejmu w latach 1997 2001, jeden z założycieli i były przewodniczący Platformy Obywatelskiej oraz jej klubu parlamentarnego, poseł na Sejm III, IV i VI kadencji, senator i wicemarszałek Senatu VI kadencji, prezes Stowarzyszenia Wspólnota Polska. Mariusz Kazana Urodzony 5 sierpnia 1960 roku w Bydgoszczy wieloletni pracownik służb dyplomatycznych, m.in. naczelnik Wydziału Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej, dyrektor Biura Dyrektora Generalnego, Dyrektor Generalny Służby Zagranicznej. Od 11 lutego 2008 roku dyrektor Protokołu Dyplomatycznego. Leszek Deptuła Urodzony 25 lutego 1953 w Żaganiu) polityk, samorządowiec, lekarz weterynarii, poseł PSL na Sejm VI kadencji, wiceprezes Krajowego Sądu Lekarsko-Weterynaryjnego w Warszawie Grzegorz Dolniak Urodzony 17 lutego 1960 w Będzinie) polityk i przedsiębiorca, z wykształcenia ekonomista, poseł Platformy Obywatelskiej na Sejm VI kadencji, wiceprzewodniczący klubu parlamentarnego PO, Grażyna Gęsicka Urodzona 13 grudnia 1951 w Warszawie socjolog i polityk, minister rozwoju regionalnego w rządach Kazimierza Marcinkiewicza i Jarosława Kaczyńskiego, posłanka PiS na Sejm VI kadencji, przewodnicząca klubu parlamentarnego PiS Przemysław Gosiewski Urodzony 12 maja 1964 roku w Słupsku prawnik, czołowy polityk PiS, poseł na Sejm VI kadencji, wicepremier w rządzie Jarosława Kaczyńskiego, były przewodniczący klubu parlamentarnego PiS Sebastian Karpiniuk Urodzony 4 grudnia 1972 w Kołobrzegu polityk i radca prawny, poseł PO na Sejm VI kadencji, samorządowiec, członek sejmowej komisji śledczej ds. nacisków Izabela Jaruga-Nowacka Urodzona 23 sierpnia 1950 roku w Gdańsku jedna z czołowych polityków lewicy, posłanka na Sejm VI kadencji, była przewodnicząca Unii Pracy i Unii Lewicy, wicepremier, minister polityki społecznej w rządzie Marka Belki, pełnomocnik rządu ds. równego statusu kobiet i mężczyzn w rządzie Leszka Millera Zbigniew Wassermann Urodzony 17 września 1949 roku w Krakowie prawnik, nieprzerwanie od 2001 roku poseł PiS, były przewodniczący sejmowej komisji ds. służb specjalnych, wiceprzewodniczący sejmowej komisji śledczej ds. PKN Orlen, członek sejmowej komisji śledczej ds. afery hazardowej Aleksandra Natalli-Świat Urodzona 20 lutego 1959 w Obornikach Śląskich polityk, ekonomistka, posłanka PiS na Sejm VI kadencji, wiceprzewodnicząca sejmowej komisji finansów publicznych, od stycznia 2008 roku wiceprezes PiS Arkadiusz Rybicki Urodzony 12 stycznia 1953 roku w Gdyni polityk, działacz opozycyjny internowany w stanie wojennym i samorządowy, poseł na Sejm PO VI kadencji. Jolanta Szymanek-Deresz Urodzona 12 lipca 1954 roku w Przedborzu) polityk, prawnik, poseł Lewicy na Sejm VI kadencji, Szefowa Kancelarii Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego Wiesław Woda Urodzony 17 sierpnia 1946 roku w Paleśnicy (powiat tarnowski) polityk, inżynier rolnik, poseł PSL na Sejm RP X, III, IV, V i VI kadencji, były wojewoda tarnowski, były członek Trybunału Stanu.

6 metro Sobota 10 kwietnia 2010 Piszcie listy: metro@agora.pl www.emetro.pl WYDANIE SPECJALNE LISTA OFIAR Edward Wojtas Urodzony 15 marca 1955 roku w Wólce Modrzejowej ekonomista, działacz samorządowy, były Marszałek województwa lubelskiego, członek Rady Naczelnej PSL, poseł na Sejm z ramienia tej partii Janina Fetlińska Urodzona 14 czerwca 1952 w Tuligłowach polityk, doktor nauk medycznych, wieloletni pracownik służby zdrowia, członek Rady Politycznej PiS, senator VI i VII kadencji z ramienia tej partii Stanisław Zając Urodzony 1 maja 1949 roku w Święcanach prawnik, wieloletni poseł, ostatnio senator z ramienia PiS, członek Senackiej Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą a także przewodniczący Senackiej Komisji Obrony Narodowej, honorowy obywatel Jasła Janusz Kochanowski Urodzony 18 kwietnia 1940 roku w Częstochowie prawnik, były prezes zarządu fundacji Ius et Lex, od 2006 roku Rzecznik Praw Obywatelskich. Sławomir Skrzypek Urodzony 10 maja 1963 roku w Katowicach inżynier, ekonomista, od 2007 roku prezes Narodowego Banku Polskiego, Janusz Marek Kurtyka Szef IPN Urodzony 13 sierpnia 1960 w Krakowie. Polski historyk, dr hab. nauk historycznych, od 2005 prezes Instytutu Pamięci Narodowej. Ks. Bp gen. dyw. Tadeusz Stefan Płoski Urodzony 9 marca 1956 w Lidzbarku Warmińskim. Polski duchowny katolicki, dziekan Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, dziekan Biura Ochrony Rządu, biskup polowy Wojska Polskiego, generał dywizji Wojska Polskiego, członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Abp gen. bryg. Mirosław Miron Chodakowski Urodzony 21 października 1957 w Białymstoku polski arcybiskup prawosławny, generał brygady, dr teologii, wikariusz diecezji warszawskobielskiej, prawosławny ordynariusz Wojska Polskiego. Ks. płk Adam Pilch Urodzony 26 czerwca 1965 r. w Wiśle. Od 1999 zastępca Ewangelickiego Biskupa Wojskowego; od 2000 Dziekan Wojsk Lądowych. Gen. broni Bronisław Kwiatkowski Dowódca Operacyjny Sił Zbrojnych RP Urodzony 5 maja 1950 polski generał broni, oficer wojsk pancernych i powietrzno-desantowych. Od 1969 służy w Siłach Zbrojnych. Dowodził Polskim Kontyngentem Wojskowym w Syrii, 6 Brygadą Desantowo- Szturmową oraz Wielonarodową Dywizją Centrum-Południe w Iraku.. Gen. broni pil. Andrzej Błasik Dowódca Sił Powietrznych RP Urodzony 11 października 1962 w Poddębicach generał broni pilot Wojska Polskiego, od 19 kwietnia 2007 dowódca Sił Powietrznych. Gen. dyw. Tadeusz Buk Dowódca Wojsk Lądowych RP Urodzony 15 grudnia 1960 w Mójczy gm. Daleszyce woj. świętokrzyskie polski wojskowy, generał dywizji. Od września 2009 dowódca Wojsk Lądowych Rzeczypospolitej Polskiej. Gen. dyw. Włodzimierz Potasiński Dowódca Wojsk Specjalnych RP Urodzony 1956 roku, generał dywizji. Dowódca wojsk specjalnych od 15 sierpnia 2007 roku. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski w 2006 roku. Wiceadmirał Andrzej Karweta Dowódca Marynarki Wojennej RP Urodzony 11 czerwca 1958 roku w Jeleniu oficer dyplomowany polskiej Marynarki Wojennej w stopniu wiceadmirała na etacie admirała floty, magister inżynier nawigator, w okresie od 1986 do 2002 roku dowódca ORP Czapla, ORP Mewa. Od 11 listopada 2007 roku dowódca Marynarki Wojennej, odznaczony Srebrnym i Brązowym Krzyżem Zasługi. Gen. bryg. Kazimierz Gilarski, Urodzony 7 maja 1955 w Rudołowicach generał brygady Wojska Polskiego. 11 listopada 2006 roku otrzymał nominację na stopień generała brygady oraz wyznaczony został na stanowisko dowódcy Garnizonu Warszawa. Gen. bryg. Stanisław Nałęcz- Komornicki Piotr Nurowski, szef PKOl Urodzony w 1945 roku w Sandomierzu. Prezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Prawnik, wieloletni działacz sportowy. Mając 27 lat, został wiceprezesem, a rok później prezesem Polskiego Związku Lekkiej Atletyki. W 1991 r. związał się z Zygmuntem Solorzem, wraz z nim tworzył telewizję Polsat. W 2005 r. został wybrany prezesem PKOl. Edward Duchnowski sekretarz Zarządu Głównego Związku Sybiraków Ks. Józef Joniec Urodzony w 1959 r., kapelan warszawskiej Rodziny Katyńskiej, pełnił m.in. funkcje duszpasterza dzieci i młodzieży oraz rektora Kolegium Zakonu Pijarów w Warszawie Ks. Zdzisław Król Urodzony w 1935 r. kapelan Federacji Rodzin Katyńskich, proboszcz parafii Wszystkich Świętych w Warszawie. Postulator procesu beatyfikacyjnego Sługi Bożego ks. Jerzego Popiełuszki, członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa ks. Andrzej Kwaśnik Urodzony., wicedziekan dekanatu wilanowskiego, kapelan Federacji Rodzin Katyńskich, kapelan Policji Tadeusz Lutoborski Urodzony w 1926 r., syn por. Adama Lutoborskiego, który zginął w Katyniu, wieloletni przewodniczący warszawskiej Rodziny Katyńskiej Zenona Mamontowicz-Łojek prezes Polskiej Fundacji Katyńskiej Stanisław Mikke Prawnik, autor książki Śpij mężny w Katyniu Charkowie i Midnoje, wiceprzewodniczący Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Katarzyna Piskorska Członek zarządu warszawskiej Rodziny Katyńskiej Joanna Agacka-Indecka Wojciech Seweryn Urodzony w 1939 r., syn zamordowanego w Katyniu oficera 16 pułku piechoty. Inicjator i przewodniczący budowy Pomnika Ofiar Katyńskich w Chicago Gabriela Zych Urodzony w 1940 r. prezes stowarzyszenia Rodzina Katyńska w Kaliszu. W Katyniu zamordowany został ojciec jej męża. Ewa Bąkowska Stowarzyszenie Rodzin Ofiar Katynia w Krakowie, wnuczka gen. bryg. Mieczysława Smorawińskiego zamordowanego w Katyniu Anna Maria Borowska Pierwsza wiceprzewodnicząca Gorzowskiej Rodziny Katyńskiej. Bartosz Borowski Leszek Solski Czesław Cywiński Zbigniew Dębski Katarzyna Doraczyńska Aleksander Fedorowicz Bronisław Gostomski Ks. Roman Indrzejczyk Przyjaciel opozycji demokratycznej i Solidarności. Od 2005 r. kapelan prezydenta Lecha Kaczyńskiego Dariusz Jankowski Janusz Krupski Wojciech Lubiński 7Barbara Mamińska 7Stefan Melak 7Janina Natusiewicz-Mirer 7Bronisława Orawiec-Löffler 7Ks. ppłk Jan Osiński 7Ks. Ryszard Rumianek 7Andrzej Sariusz-Skąpski 7Izabela Tomaszewska 7Anna Walentynowicz Urodziła w 1929 r. się w Równem na Wołyniu. W latach 70. operatorka suwnicy w Stoczni Gdańskiej, współtwórczyni i działaczka Wolnych Związków Zawodowych. Jej wyrzucenie z pracy spowodowała wybuch strajku w Sierpniu 80. i powstanie Solidarności. W stanie wojennym internowana i więziona. Należała do działaczy związku krytycznych wobec Lecha Wałęsy (zarzucała mu współpracę Z SB) i Okrągłego Stołu. IPN ujawnił, że była inwigilowana przez ponad 100 agentów SB, zaś w 1981 r. podobno planowano jej otrucie. Po odzyskaniu niepodległości na marginesie polityki. Zagrała samą siebie w Człowieku z żelaza Andrzeja Wajdy. Jej biografia była inspiracją dla filmu Strajk Volkera Schlondorffa. Prezydent Lech Kaczyński odznaczył Walentynowicz Orderem Orła Białego. 7Teresa Walewska-Przyjałkowska Janusz Zakrzeński Urodzony w 1936 r. znany aktor teatralny i filmowy. Najbardziej znany z roli marszałka Józefa Piłsudskiego m.in. w filmie Polonia Restituta. Publiczność kochała go też m.in. za epizod w Misiu Stanisława Berei jako reżyser filmu Ostatnia paróweczka hrabiego Barry Kenta. Był członkiem rady programowej Związku Piłsudczyków. W 2008 r. Światowy Związek Sybiraków przyznał mu nagrodę Ambasador Sybiraków za rolę w spektaklu Bezgłośny krzyk. Jarosław Florczak, funkcjonariusz BOR Artur Francuz, funkcjonariusz BOR Paweł Janeczek, funkcjonariusz BOR Paweł Krajewski, funkcjonariusz BOR Piotr Nosek, funkcjonariusz BOR Jacek Surówka, funkcjonariusz BOR Marek Uleryk, funkcjonariusz BOR Dariusz Michałowski, funkcjonariusz BOR

metro WYDANIE SPECJALNE www.emetro.pl Piszcie listy: metro@agora.pl Sobota 10 kwietnia 2010 7 KATYŃSKI APEL O ZGODĘ PO KATASTROFIE Osoby starsze mdlały, większość na wieść o wypadku zaczęła płakać. Trudno nam w to uwierzyć to jedyne słowa, jakie byli w stanie wypowiedzieć uczestnicy rocznicowych uroczystości na cmentarzu w Katyniu Wszystko wskazuje na to, że prezydent Lech Kaczyński, który miał przylecieć na sobotnie uroczystości w Katyniu, nie żyje poinformował tuż przed rozpoczęciem mszy minister w Kancelarii Prezydenta Jacek Sasin zebranych na cmentarzu członków rodzin ofiar zbrodni katyńskiej, żołnierzy Wojska Polskiego, parlamentarzystów, harcerzy i uczniów. Do planowanej wcześniej modlitwy w intencji ofiar zbrodni katyńskiej dołączona została modlitwa w intencji ofiar katastrofy. Odprawili ją ksiądz harcmistrz Dariusz Stańczyk oraz ksiądz Andrzej Spacewicz. Ta modlitwa przypomniała mi odmawianie świętego różańca przy grobie Jana Pawła II w kaplicy Świętego Piotra. Wówczas też tę modlitwę odmawiałem. Czułem, że spłynęła na mnie łaska powiedział ks. Stańczyk. Zebranych na miejscu tragedii pocieszał ojciec Ptolemeusz, proboszcz parafii katolickiej w Smoleńsku. Stoimy przed faktem śmierci, ale i przed faktem życia. Czym jest życie? Dziś ono jest, jutro już go nie ma mówił. Na zakończenie zaapelował do wszystkich o zgodę. Na cmentarzu w Katyniu zgromadziło się wczoraj przed południem kilkaset osób. Większość dotarła do pobliskiego Smoleńska po kilkunastogodzinnej podróży specjalnym pociągiem. Ze Smoleńska do Katynia uczestnicy pojechali specjalnie podstawionymi autokarami. Większość jeszcze w trakcie podróży podkreślała, że przybycie do Katynia wiązała się z ogromnymi emocjami, a najważniejszym momentem miało być oddanie hołdu pomordowanym. kol, pap Las Katyński. Modlitwa za pomorodwanych jak i ofiary katastrofy lotniczej. Znicz i flagę Polski postawiono w miejscu zarezerwowanym dla osób, które leciały samolotem PAP CAŁA POLSKA PŁACZE Na wieść o tragedii tysiące ludzi gromadzą się pod Pałacem Prezydenckim. Na budynku, w którym urzędował Prezydent RP Lech Kaczyński, flaga została opuszczona do połowy masztu n Po katastrofie w Smoleńsku pod pałac nieżyjącego prezydenta RP przychodzą od samego rana tysiące ludzi. Zapalają znicze i składają kwiaty czerwone i białe róże, tulipany, a także goździki. Kilka osób trzyma polskie flagi przewiązane czarnym kirem. Pod bramą pałacu ktoś postawił wydrukowane naprędce czarnobiałe zdjęcie pary prezydenckiej Lecha i Marii Kaczyńskich. Pod nim napisano: Zawsze pozostaniecie w naszej pamięci. Wśród żałobników są zarówno osoby starsze, młodzież, jak i dzieci. Niektórych wieść o tragedii zaskoczyła podczas sobotnich wycieczek w centrum Warszawy byli na rowerach, na spacerze z dziećmi. Wiele osób płacze, powtarzają pod nosem, że nie mogą uwierzyć, w to, co się stało. Trzęsą im się ręce. Większość nie jest w stanie rozmawiać. Na Krakowskim Przedmieściu, w samym centrum stolicy, gdzie co sobota słychać gwar spacerowiczów i turystów, teraz panuje przenikliwa cisza. Mało wiem o waszym prezydencie. Jesteśmy w Polsce na wakacjach. Ale jestem pod wielkim wrażeniem tego, jak ludzie żegnają najważniejszą osobę w waszym kraju mówi Paula z Włoch, jedna z wielu zwiedzających osób, które znalazły się w centrum stolicy. W kilka godzin po tragedii zapełniać zaczęły się również kościoły w centrum Warszawy. Wierni modlili się za ofiary katastrofy. Przed domem, w którym mieszka Jarosław Kaczyński z matką, pojawiły się biało-czerwone róże i znicze. akar, pap

8 metro Sobota 10 kwietnia 2010 Piszcie listy: metro@agora.pl www.emetro.pl WYDANIE SPECJALNE PYTANIA O KATASTROFĘ Po rozmowie z emerytowanym wysokim oficerem lotnictwa rodzą się następujące pytania: Dlaczego w jednym samolocie znalazło się tyle ważnych osób w państwie (prezydent, generalicja, ministrowie, w tym prominentni urzędnicy Kancelarii Prezydenta, parlamentarzyści, w tym wicemarszałkowie Sejmu, szefowie ważnych instytucji państwowych)? Dlaczego piloci zdecydowali się na lądowanie we mgle, skoro jak podawały służby meteorologiczne dziś rano na tym lotnisku widoczność wahała się między 80 a 200 metrami. Jak podają rosyjskie agencje, służby lotnicze sugerowały pilotowi, aby lądował awaryjnie w Mińsku lub Moskwie. Dlaczego samolot poleciał do Smoleńska dopiero w dniu uroczystości? Kto o tym zdecydował? Takie loty planuje się ze znacznym, zwykle wielotygodniowym wyprzedzeniem, rozważa się różne warianty pogodowe, planuje się zapas czasowy, tak aby w razie czego był czas na wylądowanie awaryjne w innym miejscu i dojazd na uroczystość. Czy piloci lądowali lądowali w Smoleńsku (i zrezygnowali z możliwości awaryjnego lądowania w innym miejscu), aby za wszelką cenę wszyscy zdążyli na uroczystość? Czy między pilotami samolotu, a rosyjską obsługą lotniska mogło dojść do nieporozumień, np. językowych? Zdaniem naszego rozmówcy to raczej mało prawdopodobne. Jaką prognozę pogody (mówi ona m.in., jaka będzie sytuacja meteo na miejscu lądowania) otrzymał pilot prezydenckiego samolotu? Tego nie wiemy, bo meldunek zabezpieczyła prokuratura. CO WIEMY O SAMOLOTACH TU-154 Samoloty Tu-154, służące przedstawicielom polskich władz, od dawna nazywano latającymi trumnami. Plany zakupu nowych maszyn które zastąpiłyby te używane od blisko 20 lat! od kilku lat były stale przekładan Jeden z rządowych Tu - 154 n Te samoloty pasażerskie średniego zasięgu, produkcji radzieckiej, zaprojektowano w biurze konstrukcyjnym Tupolewa. Wprowadzono je do eksploatacji w 1972 r. Tu-154 stanowił radziecką odpowiedź na amerykańskiego Boeinga 727. Używały ich linie lotnicze m.in. byłego ZSRR, Bułgarii, Kuby, Polski, Rumunii, Węgier, Korei Północnej oraz Syrii. 14 maszyn Tu-154M w 1986 r. nabyły Polskie Linie Lotnicze LOT. Po 1989 r. firma zaczęła je wycofywać i przechodzić na maszyny zachodnie. Choć ostatni lot tych samolotów w barwach narodowego przewoźnika miał miejsce w 1996 r., to dwa Tu- 154M przeznaczono na użytek najwyższych władz państwowych premiera i prezydenta. Od 1990 r. nasze władze używały maszyny z numerem 101, cztery lata później zaczęły korzystać z samolotu z numerem bocznym 102 (rok produkcji 1990). Tu-154M mieści ok. 180 pasażerów, osiąga prędkość 850 km na godz., a jego zasięg z pełnym obciążeniem wynosi 3,5 tys. km. Seryjną produkcję maszyny zakończono w 2001 r., po wykonaniu 926 egzemplarzy wszystkich wersji. Jak podaje Aviation Safety Network, dzisiejszy wypadek Tu-154 jest 58. katastrofą samolotu tego typu, który zyskał opinię wyjątkowo pechowego. W sierpniu 2004 r. w Rosji Tu-154 rosyjskich linii Sibir wystartował z moskiewskiego lotniska Domodiedowo do Soczi nad Morzem Czarnym, z 46 osobami ma pokładzie. Ostatni sygnał nadał o 22.56. Po dziewięciu godzinach odnaleziono wrak w pobliżu kurortu Tiszkowo Kamienskij, w rejonie Rostowa. Samolot prawdopodobnie wybuchł w powietrzu, a jego szczątki rozrzucone były na obszarze 40-50 km. Również polscy politycy mieli kłopoty z Tu-154: w 2004 r. w samolocie z premierem Markiem Belką na pokładzie podczas kołowania zapalił się silnik. w grudniu 2005 r. prezydent Aleksander Kwaśniewski dwie godziny czekał na wiedeńskim lotnisku na nowy samolot do Polski, gdyż rządowy Tu-154 miał problemy z akumulatorami. I to mimo że maszyna rok wcześniej przeszła w Rosji kapitalny remont! w grudniu 2008 r. awaria maszyny zatrzymała Lecha Kaczyńskiego w Mongolii, skąd miał lecieć do Japonii. Kiedy kolumna prezydencka dotarła na lotnisko, okazało się, że skrzydła samolotu są zbyt oblodzone (temperatura w stolicy Mongolii spadła do -17 st. Celsjusza). Awaria była poważniejsza, niż się wydawało: popsuł się elektroniczny element systemu synchronizacji położeń klap na skrzydłach. Samolot miał przejść generalny remont w Moskwie. mista REUTERS ROZMOWA METRA : Politycy wciąż odwlekali wymianę rządowych maszyn Z Grzegorzem Sobczakiem, ekspertem ds. lotnictwa i szefem magazynu Skrzydlata Polska, rozmawia Michał Stangret Od kilku lat mówiło się, że trzeba w końcu wymienić Tu-154. Dlaczego przekładano plany? Cały czas mówiło się, że najpilniejszej wymiany wymagały samoloty krótkiego zasięgu Jak-40 cztery z nich władze używają w lotach krajowych. Tymi maszynami już dawno nie powinno się latać, to niebezpieczne. Tu-154 są młodsze i mimo wszystko w lepszym stanie. Mówiło się, że będą wymienione w drugiej kolejności. Kilka razy do tego podchodzono i zawsze rezygnowano. Wśród polityków przeważało przeświadczenie, że zakup samolotów mógłby zostać źle przyjęty przez opinię publiczną. Zwracano uwagę na to, że są ważniejsze problemy, np. gospodarcze, które wymagają pieniędzy od za- raz, a samoloty mogą poczekać. Mam wrażenie, że żaden z rządów nie mógł się odważyć na wymianę, bojąc się oskarżeń o wyrzucanie pieniędzy. Czy władze któregokolwiek kraju w Europie latały jeszcze tymi samolotami? Nie. Jesteśmy jedynym krajem w Europie i jednym z wyjątków na świecie, którego władze używały jeszcze tych maszyn. Jeżeli gdziekolwiek prezydenci czy premierzy latają jeszcze Tu-154, to być może w państwach Afryki, b. ZSRR albo w Korei Płn., ale to też już rzadkość. Nowsze maszyny, którymi lata świat, mają nowocześniejsze systemy lokacyjne (GPS) i naprowadzające, które pomagają w trudnych lądowaniach, złych warunkach atmosferycznych albo na lotniskach o słabszej infrastrukturze, jak to jest w Smoleńsku. Ten wypadek to wina maszyny? Nie jest to pewne. Samolot, podchodząc do lądowania, zahaczył o czubki drzew. To może świadczyć o czynniku ludzkim, błędzie pilota. Trzeba zbadać, czy piloci mieli wystarczające doświadczenie. Z drugiej strony czy prawidłowo zadziałały wszelkie sygnalizatory i wskaźniki, bo może ich awaria wprowadziła pilota w błąd. Te maszyny wielokrotnie pokazały, że były awaryjne.