Sygn. akt III CZP 63/13 UCHWAŁA Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 18 października 2013 r. SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Marta Romańska SSN Bogumiła Ustjanicz Protokolant Bożena Kowalska w sprawie z powództwa E. S.A. z siedzibą w P. przeciwko R. S. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 18 października 2013 r., zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w P. postanowieniem z dnia 17 czerwca 2013 r., "Czy po uchyleniu nakazu zapłaty wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym i przekazaniu sprawy do sądu właściwego na podstawie przepisu art. 505 34 1 k.p.c. w zw. z art. 502 1 1 k.p.c. i art. 499 pkt 4 k.p.c. niewskazanie przez powoda - na wezwanie Przewodniczącego - aktualnego adresu zamieszkania pozwanego winno skutkować umorzeniem postępowania na podstawie art. 505 37 1 zd. 2 k.p.c., czy też jego zawieszeniem, na podstawie art. 177 1 pkt 6 k.p.c.?"
2 podjął uchwałę: Po uchyleniu nakazu zapłaty wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym i przekazaniu sprawy do sądu właściwego na podstawie art. 505 34 1 w związku z art. 502 1 1 i art. 499 pkt 4 k.p.c. sąd - stosując art. 505 37 1 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 6 lipca 2013 r. - może zawiesić postępowanie bez wzywania powoda do wskazania właściwego adresu pozwanego (art. 177 1 pkt 6 k.p.c.).
3 Uzasadnienie Sąd Rejonowy w L. nakazem zapłaty wydanym w dniu 27 listopada 2012 r. w elektronicznym postępowaniu upominawczym zobowiązał pozwanego R. S. do zapłaty na rzecz powódki E. Spółki Akcyjnej w P. kwoty 460,49 zł z odsetkami ustawowymi i kosztami postępowania, a postanowieniem z dnia 27 lutego 2013 r. uchylił to orzeczenie - z uwagi na niemożność jego doręczenia pozwanemu na adres wskazany w pozwie - i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w P. Sąd Rejonowy w P. postanowieniem z dnia 28 marca 2013 r. umorzył postępowanie w sprawie na podstawie art. 505 37 1 k.p.c., wskazując, że powódka nie wykonała zarządzenia przewodniczącego wzywającego ją do wskazania adresu pozwanego, a tym samym nie usunęła braku formalnego pozwu. Sąd Okręgowy w P., rozpoznając zażalenie powódki na powyższe postanowienie, powziął wątpliwość, której dał wyraz w zagadnieniu prawnym przedstawionym Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia na podstawie art. 390 1 k.p.c. Sąd Najwyższy zważył, co następuje: Zagadnienie prawne przedstawione do rozstrzygnięcia dotyczy wykładni art. 505 37 1 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed nowelizacją dokonaną ustawą z dnia 10 maja 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 2013, poz. 654). Przepis ten nakładał na przewodniczącego - po przekazaniu sprawy w przypadkach wskazanych w art. 505 33, 505 34 oraz 503 36 - obowiązek wezwania powoda do usunięcia braków formalnych pozwu oraz uzupełnienia pozwu, w sposób odpowiedni dla postępowania, w którym sprawa będzie rozpoznana - w terminie dwutygodniowym od daty doręczenia wezwania, a w przypadku nieusunięcia braków formalnych obligował sąd do umarzenia postępowania. Wątpliwości Sądu Okręgowego wzbudziła kwestia, czy sankcja umorzenia postępowania, przewidziana w przytoczonym unormowaniu, może być zastosowana przez sąd właściwości ogólnej, któremu sprawa została przekazana po uchyleniu nakazu zapłaty wydanego w elektronicznym postępowaniu
4 upominawczym w związku niemożnością doręczenia tego orzeczenia pozwanemu na adres wskazany w pozwie. Pozytywna odpowiedź na tak postawione pytanie wymagałaby uznania, że wskazanie w pozwie wszczynającym elektroniczne postępowanie upominawcze adresu pozwanego, na który doręczenie nakazu zapłaty okazało się niemożliwe, stanowi brak formalny pozwu podlegający usunięciu na podstawie art. 505 37 1 k.p.c. Przyjęcie takiego założenia nie znajduje jednak usprawiedliwienia. Postępowanie w sprawie wszczętej w elektronicznym postępowaniu upominawczym nie kończy się w razie braku podstaw do wydania nakazu zapłaty (art. 505 33 k.p.c.), uchylenia nakazu (art. 505 34 k.p.c.) lub utraty mocy przez to orzeczenie (art. 505 36 k.p.c.), lecz jest kontynuowane przed sądem ogólnie właściwym na ogólnych zasadach procesowych. Wprawdzie w celu umożliwienia rozpoznania pozwu w postępowaniu zwykłym przewidziano konieczność usunięcia jego braków formalnych, jednakże tylko w odniesieniu do tych wymagań, których zachowanie było niemożliwe z uwagi na elektroniczna formę wszczęcia postępowania; z uwagi na wskazaną zasadę kontynuacji postępowania nie ma - rzecz jasna - potrzeby ponownego złożenia pozwu podpisanego własnoręcznie. Jak trafnie wskazano w piśmiennictwie, wezwanie do usunięcia braków formalnych pozwu na podstawie art. 505 37 1 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 6 lipca 2013 r. mogło obejmować jedynie dokument pełnomocnictwa (art. 126 3 i 3 1 k.p.c.) oraz dokumenty wykazujące umocowanie do działania za stronę (art. 68 k.p.c.). Nie ma zatem podstaw do przyjęcia, że po przekazaniu sprawy wszczętej w elektronicznym postępowaniu upominawczym sądowi właściwości ogólnej następuje powrót do etapu wstępnego badania pozwu według zasad ogólnych. Zakres kontroli przewidzianej w art. 505 37 1 k.p.c. nie jest tożsamy z zakresem badania określonego w art. 130 k.p.c. i nie obejmuje kontroli prawidłowości wskazania adresu pozwanego. Należy zauważyć, że przewodniczący w sądzie właściwości ogólnej nie ma obowiązku wezwania powoda do wskazania prawidłowego adresu pozwanego, gdyż - stosownie do jednoznacznego brzmienia art. 505 34 k.p.c. - wcześniej powinien uczynić to przewodniczący w sądzie, który wydał nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym.
5 W świetle przepisów regulujących ogólne wymagania formalne pozwu, odnoszących się również do pozwu inicjującego elektroniczne postępowanie upominawcze, pozew, który - stosownie do art. 126 2 k.p.c. - określa miejsce zamieszkania (siedziby) pozwanego, nie jest dotknięty brakiem formalnym podlegającym usunięciu na podstawie art. 130 1 k.p.c. Dotyczy to również sytuacji, w których - po nadaniu biegu sprawie - okazało się, iż miejsce zamieszkania (siedziba) pozwanego zostało wskazane w sposób wadliwy albo nie jest już aktualne. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury, w razie nadania biegu sprawie na skutek pozwu dotkniętego brakiem formalnym, nie wchodzi już w rachubę zastosowanie art. 130 1 k.p.c.; w takim przypadku powód powinien zostać wezwany do usunięcia braku w wyznaczonym terminie, a bezskuteczny upływ tego terminu może skutkować zawieszeniem postępowania na podstawie art. 177 1 pkt 6 k.p.c. (zob. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 14 kwietnia 1967 r., II CZ 25/67, nie publ. i z dnia 19 października 1988 r., I CZ 111/08, nie publ. oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2010 r., I CSK 555/09, nie publ.). Pogląd ten należy odnieść również do sytuacji, w której miejsce zamieszkania (siedziba) pozwanego zostało w pozwie wskazane, ale adres ten okazał się nieprawidłowy. Nie ma uzasadnionych podstaw do uznania, że przytoczone zapatrywanie nie znajduje zastosowania w postępowaniu toczącym się po przekazaniu sprawy wszczętej w elektronicznym postępowaniu upominawczym do sądu właściwości ogólnej. Można natomiast wskazać jeszcze inne argumenty przemawiające na rzecz takiego rozwiązania. Elektroniczne postępowanie upominawcze stanowi szczególną odmianę postępowania upominawczego, wprowadzoną przez ustawodawcę w celu ułatwienia wierzycielom sądowego dochodzenia określonych roszczeń. Wierzyciel inicjujący to postępowanie nie powinien zatem znaleźć się w pozycji gorszej od tej, którą gwarantują mu przepisy regulujące zwykłe" postępowanie upominawcze. Nie budzi zaś wątpliwości, że w postępowaniu tym, w razie ujawnienia wadliwego wskazania miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego, sad
6 ma obowiązek wezwać powoda do usunięcia tej przeszkody - uniemożliwiającej nadanie sprawie dalszego biegu - w oznaczonym terminie pod rygorem zawieszenia postępowania, a więc sankcji o skutkach łagodniejszych niż wynikające z umorzenia postępowania. Zmieniając - z dniem 7 lipca 2013 r. - treść art. 505 37 1 k.p.c. wspomnianą ustawą nowelizującą, ustawodawca wskazał jednoznacznie, że po przekazaniu sprawy w przypadkach wskazanych w art. 505 33 1, art. 505 34 1 oraz art. 505 36 1 przewodniczący wzywa powoda do wykazania umocowania zgodnie z art. 68 zdanie pierwsze oraz dołączenia pełnomocnictwa zgodnie z art. 89 1 zdanie pierwsze i drugie, a po przekazaniu sprawy na podstawie art. 505 33 1 oraz art. 505 34 1 dodatkowo do uiszczenia opłaty uzupełniającej od pozwu - w terminie dwutygodniowym od daty doręczenia wezwania pod rygorem umorzenia postępowania; w razie nieusunięcia powyższych braków pozwu sąd umarza postępowanie. Jakkolwiek uzasadnienie projektu ustawy wprowadzającej tę zmianę nie wyjaśnia motywów doprecyzowania powołanego przepisu, można zasadnie przyjąć, że było ono podyktowane potrzebą usunięcia wątpliwości nasuwających się przy jego wykładni, odzwierciedlonych w zagadnieniu prawnym przedstawionym do rozstrzygnięcia. Przytoczone argumenty nakazują uznać, że po uchyleniu nakazu zapłaty wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym i przekazaniu sprawy do sądu właściwego na podstawie art. 505 34 1 w związku z art. 502 1 1 i art. 499 pkt 4 k.p.c. sąd ten - w ramach kontroli określonej w art. 505 37 1 k.p.c. - nie może umorzyć postępowania w brzmieniu obowiązującym do dnia 6 lipca 2013 r., - lecz może zawiesić postępowanie bez wzywania powoda do wskazania właściwego adresu pozwanego (art. 177 1 pkt 6 k.p.c.). Z tych względów na podstawie art. 390 1 in flne k.p.c. orzeczono, jak na wstępie.