Wybielanie zębów. Już od dawien dawna próbowano rozjaśnić kolor zębów testując wiele metod. Stosowano różne środki, nawet te które dzisiaj budziłyby uśmiech politowania. Początkowo używano piasku, węgla drzewnego, czy choćby moczu Portugalczyków (starożytny Rzym), potem już kwasu solnego lub azotowego. W naszym społeczeństwie, kierującym się zasadą keep smiling, człowiek uśmiechnięty jest ikoną sukcesu i zdrowia, więc biały kolor zębów staje się nie tyle kosmetycznym kaprysem co wręcz ekonomiczną koniecznością. Dowiedziono, że podczas osądu drugiej osoby, uwagę zwracamy głównie na jego wygląd, a w szczególności na zęby i paznokcie. Kolor zęba zależy przede wszystkim od koloru zębiny, czyli wewnętrznej warstwy twardej tkanki zęba, ponieważ szkliwo tylko nadaje mu połysk, warunkuje twardość i odporność na próchnicę. Nie znaczy to jednak, że nie odgrywa ono żadnej roli w zabarwieniu naszych zębów. Wiele barwników spożywczych zawartych w takich płynach i pokarmach jak kawa, herbata, cola, czerwone wino, ziemniaki, pomidory czy nikotyna mogą przebarwiać zęby. U dzieci trwałe przebarwienia mogą też powstać w wyniku zażywania antybiotyków z grupy tetracyklin. Zęby ciemnieją też pod wypełnieniami amalgamatowymi, po leczeniu kanałowym. Kolor zębów zmienia się z wiekiem, gdyż ścierające się przezroczyste szkliwo odsłania ciemniejszą zębinę, która ma zazwyczaj kolor kości słoniowej, choć w wyróżnia się w tym względzie spore różnice. W przypadku powierzchownych przebarwień wystarczy oczyścić zęby u stomatologa przy użyciu specjalistycznych szczotek i past polerskich lub poprzez piaskowanie powierzchni zębów strumieniem wody i piasku o specjalnym składzie, który nie rysuje szkliwa. Pomaga również stosowanie przez pacjentów tzw. past wybielających, zawierających cząstki o większej (niż w przypadku normalnych past) ścieralności. Trzeba tu jednak zachować ostrożność, ponieważ zbyt częste stosowanie tych past w połączeniu z wadliwą metodą szczotkowania może doprowadzić do trwałych uszkodzeń szkliwa w postaci ubytków klinowych. Jeśli przebarwienie zębów ma charakter strukturalny proste metody nie pomogą i trzeba sięgnąć po środki chemiczne, które zmienią kolor zębiny. Do najczęściej stosowanych należą nadtlenek mocznika i nadtlenek wodoru o stężeniu uzależnionym od metody ich używania, a więc jeśli wybielanie jest przeprowadzane w gabinecie stomatologicznym (stężenia 30-
38%), jeśli zaś w domu przez pacjenta (stężenia 5-20%). Wybielanie za pomocą środków chemicznych, nie uszkadza twardych tkanek zęba i jest całkowicie nieszkodliwe, o ile zachowa się ostrożność i stosuje do wskazań lekarza i producenta. Zasada działania tych środków polega na uwalnianiu z preparatu tlenu atomowego, który wnika do struktury zębiny i szkliwa i utlenia związki powodujące jej przebarwienie, nie powodując zmian w ich jakościowym składzie. Trzeba pamiętać, że zęby powinny być poleczone, a dziąsła nie wykazujące objawów stanu zapalnego. Nie zaleca się wybielania zębów młodzieży przed 18-rokiem życia i kobietom w ciąży. Przed wybielaniem należy oczyścić zęby z kamienia nazębnego i osadu, tak aby środek wybielający miał łatwy dostęp do zęba. Obecnie na rynku dostępna jest ogromna ilość preparatów służących do wybielania zębów. Są sprzedawane w formie past do zębów (Blend-a med. Dual Action White, Signal Mikrogranulki, Email Diamant, Blanx, Youtel Classic), pasków wybielających (Whitestrips), lakierów (Colgate Simple White), gum do żucia (Yotuel Chewing Gum), nici dentystycznych, kredek (Blanx Med.), długopisów (Yotuel Pen) i przede wszystkim żeli, najskuteczniejszych preparatów wybielających. Środki te mogą być używane przez pacjentów w domu, ale dopiero po wcześniejszej konsultacji stomatologicznej. Wybielanie tymi środkami polega na kilkukrotnym w ciągu dnia, nakładaniu pasków lub lakieru na zęby przez kilka-kilkanaście dni aż do uzyskaniu pożądanego efektu. Ze względu na małoprocentową zawartość środka wybielającego, sposoby te są stosunkowo mało skuteczne i stanowią raczej działanie wspomagające profesjonalne wybielanie. Najbardziej efektywny sposób wybielania za pomocą środków chemicznych jest tzw. domowe wybielanie nakładkowe przy użyciu żelu i indywidualnie (dla każdego pacjenta) wykonanych nakładek na zęby. Na pierwszej wizycie lekarz bada i diagnozuje pacjenta, oczyszcza mu zęby z kamienia i osadu oraz pobiera wyciski na szyny do wybielania. W laboratorium protetycznym na bazie modelu uzębienia pacjenta sporządza się z miękkiego, przezroczystego tworzywa dwie indywidualne szyny górną i dolną w które pacjent, już samodzielnie w domu, będzie wprowadzał żel wybielający. Na drugiej wizycie stomatolog dopasowuje szyny, daje pacjentowi wybrany preparat i instruuje o sposobie przeprowadzania zabiegów. Przy pomocy standardowego kolornika ustala się z pacjentem wyjściowy kolor zębów. W otrzymane szyny, pacjent wprowadza żel wybielający i zakłada je na umyte zęby na kilka godzin dziennie. Można to robić zarówno w ciągu dnia jak i nocy. Żel najskuteczniej
działa przez pierwsze dwie godziny, później jego skuteczność maleje. Należy pamiętać o wytarciu dziąseł z nadmiaru żelu, ponieważ mogłoby to zaszkodzić dziąsłom. Najpierw można wybielać tylko jeden łuk zębowy, po to by mieć porównanie wybielanych zębów z kolorem początkowym. Zabiegi wykonuje się od 10 do 14 dni, aż do uzyskania satysfakcjonującego efektu. Zazwyczaj już po pierwszej aplikacji widać efekt i to motywuje do systematycznego zakładania żelu i kontynuacji wybielania. Trzeba pamiętać jednak, że po pierwszych dniach zęby są bardziej wybielone ze względu na duże odwodnienie i dwa tygodnie po odstawieniu żelu, gdy zęby ściągną płyny z jamy ustnej, ten kolor może trochę ściemnieć. Bardzo ważna jest więc w okresie wybielania i dwa tygodnie później tzw. biała dieta, a więc wyeliminowanie kawy, mocnej herbaty, coli, czerwonego wina i spożywania ciemnych potraw. Należy pić za to dużo wody mineralnej. Nie wolno palić papierosów, ponieważ nadtlenek wodoru potęguje rakotwórcze działanie dymu tytoniowego. W trakcie wybielania mogą pojawić się objawy przejściowej nadwrażliwości zębów na bodźce zimna, ciepła, słodkości i kwasu. Można przerwać wtedy zabiegi i zaaplikować do szyny żel zmniejszający dolegliwości (np.ultra Ez), który przeważnie dołączony jest do każdego zestawu wybielającego lub zgłosić się do gabinetu, gdzie stomatolog zastosuje profesjonalne środki do znoszenia nadwrażliwości zębów. Do niektórych żeli wybielających dodaje się fluor i związki potasu, aby tę nadwrażliwość zredukować do minimum (Opalescence 15%PF). Można przerwać kurację na dzień, dwa nie zmieni to jej skuteczności. Okresowo może wystąpić także zaczerwienienie dziąseł spowodowane przez podrażnienie ich żelem. Objawy mijają jednak samoistnie po zakończeniu wybielania. Niektórzy pacjenci skarżą się też na objawy pieczenia języka, gardła, co jest spowodowanie nakładaniem do szyn zbyt dużej ilości żelu i nie zdejmowaniem jego nadmiarów. Wybielanie jest zabiegiem bardzo indywidualnym, więc trudno przewidzieć końcowy efekt; u jednego pacjenta może to być rozjaśnienie nawet o 8 odcieni, a u drugiego zaledwie 2-3. Można jednak zagwarantować, że efekt będzie widoczny bardziej lub mniej, ale będzie, Bardzo trudno wybielają się zmiany potetracyklinowe zęby wymagają nawet kilkumiesięcznych zabiegów. Zęby martwe wymagają dodatkowo tzw. wybielania wewnątrzkomorowego, co musi zrobić specjalista w gabinecie stomatologicznym. Wypełnienia, odbudowy kompozytowe, mosty i korony porcelanowe nie poddają się wybieleniu. Po wybieleniu zębów własnych pacjenta, prace te trzeba wymienić ze względu na brak kosmetyki. Po za tymi przypadkami nakładkowe wybielanie daje dobry i trwały efekt. Ma też bardzo dobrą relację ceny do efektu, z reguły jest to koszt rzędu 600-900 złotych.
Wybielanie zębów w gabinecie stomatologicznym Dla pacjentów niecierpliwych, którzy chcą widzieć natychmiastowy efekt opracowano metodę jedno-seansowego wybielania zębów w gabinecie stomatologicznym. Metoda oparta jest też na żelach zawierających nadtlenek wodoru lub nadtlenek mocznika, ale w stężeniu dużo wyższym niż te używane do wybielania nakładkowego. Stężenie substancji utleniających dochodzi nawet do 38% w związku z czym musi być stosowana procedura zapewniająca bezpieczeństwo pacjentowi. Zabieg wykonywany jest na fotelu dentystycznym przez lekarza lub wykwalifikowaną asystentkę stomatologiczną. Przed aplikacją żelu pacjent ma założone okulary ochronne, wargi zabezpieczone kremem, a na dziąsła w bezpośrednim sąsiedztwie zębów założona jest specjalna bariera zapobiegająca oparzeniom przyzębia brzeżnego. Ustala się kolor wyjściowy. Dopiero na tak przygotowane zęby (oczywiście, jak w metodzie nakładkowej, uprzednio oczyszczone z kamienia i osadów) nałożony jest żel wybielający na 10-20 minut. Do przyspieszenia procesu wybielenia używane mogą być specjalne lampy wybielające, emitujące zimne światło diodowe o długości fali od 480 do 520 nm. Następnie przy pomocy wody i ssaka lekarz oczyszcza zęby z żelu i ocenia efekty wybielenia. Do uzyskania najlepszego efektu zabieg należy powtórzyć jedno, lub dwukrotnie na tej samej wizycie lub na wizycie następnej. Naraz wybielać można zarówno jeden łuk zębowy jak i oba. Metoda ta, podobnie jak metoda nakładkowa, jest całkowicie bezpieczna i nie powoduje osłabienia struktur zęba, lecz tylko zmianę koloru. Zęby, podobnie jak w metodzie nakładkowej muszą być jednak wyleczone, a przyzębie bez objaw jakiegokolwiek stanu zapalnego. Wybieleniu nie ulegają wypełnienia, odbudowy i uzupełnienia protetyczne. U niektórych pacjentów może wystąpić przejściowa nadwrażliwość na bodźce z którą jednak stosunkowo łatwo można sobie poradzić stosując środki do jej znoszenia. Tak jak w przypadku wybielania domowego pacjent musi przestrzegać po zabiegu zaleceń tzw. białej diety, co wiąże się z piciem dużej ilości wody mineralnej. W ciągu ok. dwóch tygodni zęby się nawodnią i kolor ulegnie stabilizacji. Wtedy też można bezpiecznie dobrać nowy kolor wypełnień i uzupełnień protetycznych. Zabieg wybielania w gabinecie kosztuje od 1000 do 2000 złotych. Ostatnimi czasy, a zwłaszcza w USA, do aktywacji żelu przy wybielaniu gabinetowym zaczęto jako aktywatora stosować laser. Zabieg przebiega dokładnie tak jak opisany powyżej w metodzie lampowej i podobnie jest całkowicie nieszkodliwy dla zębów.
Z badań przeprowadzonych na wybielonych zębach wynika, że najdłużej efekt wybielania utrzymuje się po wybielaniu nakładkowym trwającym przeciętnie 6-18 miesięcy. Po tym okresie kolor ciemnieje, ale nigdy nie wraca do stanu z przed wybielania. Wystarczy wtedy już znacznie krótszy czas do powtórnego rozjaśnienia zębów przy użyciu np. tych samych nakładek, które pacjent przechowuje w domu. Odrębnym zagadnieniem jest wybielenie zębów martwych leczonych endodontycznie. Przede wszystkim taki ząb musi być prawidłowo uleczony, bo w przeciwnym razie zabieg trzeba powtórzyć. Rozjaśnienie takiegoż zęba można przeprowadzać albo w gabinecie na fotelu w czasie wybielania lampowego, albo przy pomocy opatrunków zakładanych przez lekarza do komory zęba na okres kilku dni, jedno, lub kilkukrotnie. I tu środkiem rozjaśniającym jest silny utleniacz, ale w odróżnieniu od poprzednich metod nie jest ona całkowicie obojętna dla zęba. Mogą się bowiem z biegiem czasu w takim zębie pojawiać trudne do wyleczenia resorpcje osłabiające jego twarde struktury. Dlatego zalecane jest po takim wybieleniu założenie do zęba na okres ok. dwóch tygodniu preparatów wapnia dla wzmocnienia jego struktur. Dopiero po takim okresie ząb można ostatecznie wypełnić lub odbudować protetycznie. Wszystkie opisane powyżej metody wybielania są bezpieczne dla pacjenta pod warunkiem stosowania się do zaleceń lekarza i producenta.