prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz Ubezpieczenia

prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz Ubezpieczenia

Ryzyko Teorie (podejście do) ryzyka: ryzyko jako zagrożenie (niebezpieczeństwo) ryzyko jako możliwość wystąpienia straty ryzyko jako niepewność mierzalna ryzyko jako prawdopodobieństwo straty ryzyko jako przedmiot ubezpieczenia ryzyko jako determinantę pojawienia się negatywnie ocenianych stanów rzeczy (wartości negatywnych i ujemnie ocenianych zmian stanu wartości pozytywnych)

Ryzyko = zagrożenie zdarzeniem, którego zaistnienie spowoduje stratę w posiadanych lub spodziewanych zasobach podmiotu ekonomicznego

Ryzyko czyste (ubezpieczalne) Ryzyko spekulatywne

Zarządzanie ryzykiem (metody postępowania z ryzykiem) unikanie ryzyka (wystrzeganie się zagrożeń); ograniczanie ryzyka (redukowanie możliwych zagrożeń i ich skutków); rozpraszanie ryzyka (rozkładanie skutków potencjalnych zagrożeń); za(prze)trzymanie (retencja) ryzyka (ponoszenie ewentualnych strat); transfer ryzyka (przenoszenie możliwych strat na inny podmiot). metoda ubezpieczenia komentarz

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM pytania: (1) Czyim ryzykiem zarządzamy? przedsiębiorstwa gospodarstwa domowego

(2) Kto zarządza ryzykiem? przedsiębiorstwo (rodzinne) gospodarstwo domowe państwo

(3) Jak zarządzamy ryzykiem? nie tylko ubezpieczenie ale ubezpieczenie bardzo ważne

Schemat ideowy metody ubezpieczenia

zarządzanie ryzykiem czyim? przedsiębiorstwa; gospodarstwa domowego; kto? przedsiębiorstwo; gospodarstwo domowe; państwo: jak? m. in. metoda ubezpieczenia - przymus zarządzania - działania prewencja - zabezpieczenie społeczne - świadomość ubezpieczeniowa - regulacje rynku ubezpieczający (ubezpieczony, uposażony, uprawniony, beneficjent) ryzyko > składka > zdarzenie losowe > strata > świadczenie ubezpieczyciel (zakład ubezpieczeń)

Schemat ideowy metody ubezpieczenia (ujęcie horyzontalne) ubezpieczający ryzyko składka zdarzenie strata świadczenie losowe zakład ubezpieczeń

Schemat ideowy metody ubezpieczenia (ujęcie wertykalne) ubezpieczający zarządzanie ryzykiem świadomość ryzyka (wiedza ubezpieczeniowa) przezorność ubezpieczeniowa wniosek o ubezpieczenie ryzyko > składka zakład ubezpieczeń zarządzanie ryzykiem zorganizowanie i obsługa wspólnoty ryzyka (koasekuracja, reasekuracja) rachunek aktuarialny ogólne warunki ubezpieczenia wniosek ubezpieczeniowy underwriting

Schemat funkcjonowania ubezpieczeniowej wspólnoty ryzyka Poszkodowani składki świadczenia Fundusz ubezpieczeniowy Źródło: opracowanie własne.

Składka ubezpieczeniowa (premium) kwota, jaką ubezpieczający jest zobowiązany zapłacić zakładowi ubezpieczeń za udzieloną ochronę ubezpieczeniową. Suma składek netto stanowi odzwierciedlenie oczekiwań ubezpieczyciela co do wysokości strat dotyczących wspólnoty ryzyka. Składka brutto (składka netto + koszty adm.+ koszty akw. + zysk) Ze składek wpłacanych przez ubezpieczających zakład ubezpieczeń tworzy fundusze ubezpieczeniowe. Zasada ekwiwalentności (equivalence principle) suma składek netto powinna być równa oczekiwanej wartości świadczeń, które mogą wynikać z tytułu zawartych umów ubezpieczenia. Ekwiwalentność funduszowa. Ekwiwalentność kompensacyjna. Składka underwritingowa. Składka ubezpieczeniowa (contribution)

ubezpieczający zachowania ostrożnościowe przestępczość ubezpieczeniowa składka > zdarzenie losowe zakład ubezpieczeń prewencja ubezpieczeniowa prewencja finansowa prewencja techniczno-ubezpieczeniowa

ubezpieczający obowiązek minimalizacji strat zdarzenie losowe > strata zakład ubezpieczeń zobowiązanie do pokrycia kosztów minimalizacji strat

ubezpieczający procedury likwidacji straty terminowe zgłoszenie straty udokumentowanie straty strata > świadczenie zakład ubezpieczeń procedury likwidacji straty zasady kompensaty straty - zasada indemnizacji - zasada miarkowania

Schemat. Klasyfikacja ubezpieczeń Kryterium Podział na ubezpieczenia: podmiotowe (czyim ryzykiem zarządzamy) ochrona ubezpieczeniowa (ubezpieczenia) przedsiębiorstwa gospodarcze ochrona ubezpieczeniowa (ubezpieczenia) gospodarstwa domowego społeczne przedmiotu osobowe majątkowe przystąpienia obowiązkowe dobrowolne zysku komercyjne non-profit inicjatywy prywatne publiczne Źródło: opracowanie własne.

Klasyfikacja ubezpieczeń i produkty ubezpieczeniowe

KLASYFIKACJA UBEZPIECZEŃ

Ubezpieczenia - gospodarcze?! - społeczne?!

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM (czyim?, kto?, jak?) Pytanie: Czyim ryzykiem zarządzamy? przedsiębiorstwa gospodarstwa domowego

Metoda ubezpieczenia w zarządzaniu ryzykiem - w sferze gospodarczej - w sferze społecznej

Kryterium podmiotowe Ubezpieczenia ochrona ubezpieczeniowa (ubezpieczenia) przedsiębiorstwa ubezpieczenia gospodarcze ochrona ubezpieczeniowa (ubezpieczenia) gospodarstwa domowego ubezpieczenia społeczne przedmiotowe osobowe majątkowe przystąpienia obowiązkowe dobrowolne inicjatywy prywatne publiczne zysku komercyjne non-profit okresu ochrony krótko-okresowe długo-okresowe

Ustawa o działalności ubezpieczeniowej: Art. 1. 1. Ustawa określa warunki wykonywania działalności w zakresie ubezpieczeń osobowych i ubezpieczeń majątkowych (wyróżnienie T.Sz). - osobowe - majątkowe

Dział I ubezpieczenia na życie (życiowe) Dział II pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe

PRODUKTY UBEZPIECZENIOWE

UBEZPIECZENIA (na życie) ŻYCIOWE podział na grupy: 1. Ubezpieczenia na życie 2. Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci 3. Ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym 4. Ubezpieczenia rentowe (annuity) 5. Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe

S 1 U S 2 określony wiek U S = I + O 3 cel posagowy U K = S 4 U p.d.t.ż

Ubezpieczenia rentowe ze składki jednorazowej (kapitałowej): renta pewna (wypłacana przez 10-20 lat); renta życiowa (dożywotnia); renta życiowa (dożywotnia) z okresem gwarantowanym. Ubezpieczenie rentowe z odroczonym terminem płatności (pewna, dożywotnia): renta ze zwrotem składek; renta bez zwrotu składek.

5 Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe

Dział II - pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe (podział na grupy ugrupowania): 1 2 3 4 5 6 7 osobowe (wypadkowe, chorobowe) casco (środków transportu: lądowego, szynowego, powietrznego, wodnego) cargo

8 9 10 11 12 13 mienia rzeczowego (szkody spowodowane żywiołami, kradzież) oc (posiadaczy środków transportu + oc ogólnej)

14 15 16 17 18 finansowe (kredytu, gwarancje ubezpieczeniowe, pozostałe) ochrony prawnej pobytu poza miejscem zamieszkania (bagaż, koszty leczenia poza granicami kraju, assistance)

Schemat 1. Instytucjonalizacja rynku ubezpieczeń: instytucje normy i instytucje organy RYNEK UBEZPIECZEŃ INSTYTUCJONALIZACJA RYNKU UBEZPIECZEŃ instytucje normy instytucje organy INSTYTUCJE NORMY zezwolenie na działalność zakładu ubezpieczeń zezwolenie na pośrednictwo ubezpieczeniowe nadzór nad działalnością ubezpieczeniową gwarancje dla ochrony ubezpieczeniowej reprezentacja interesów zakładów ubezpieczeń reprezentacja interesów ubezpieczających, ubezpieczonych organ koncesyjny* organ koncesyjny* organ nadzoru** INSTYTUCJE ORGANY organy ubezpieczeniowych funduszy gwarancyjnych*** Polska Izba Ubezpieczeń**** Rzecznik Ubezpieczonych***** *Do 2002 r. Minister Finansów; do września 2006 r. Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych; od września 2006 r. Komisja Nadzoru Finansowego. **Do 1995 r. Minister Finansów; w latach 1995-2002 Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń; do września 2006 r. Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych; od września 2006 r. Komisja Nadzoru Finansowego. ***Do 1995 r. Fundusz Ochrony Ubezpieczonych oraz Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny; od 1995 r. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. ****Do 1995 r. Izba Ubezpieczeń. *****Od 1995 r.

Schemat 2. Instytucjonalizacja działalności ubezpieczeniowej strona podażowa (oferta ochrony ubezpieczeniowej; zakres instytucjonalizacji) RYNEK UBEZPIECZENIOWY Rynek usług ubezpieczeniowych (zakres instytucjonalizacji) instytucje normy i instytucje organy strona popytowa (zapotrzebowanie na ochronę ubezpieczeniową; zakres instytucjonalizacji) INSTYTUCJONALIZACJA DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ POTENCJALNY UBEZPIECZYCIEL: KNF zezwolenie ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ (UBEZPIECZYCIEL) forma działalności: > spółka akcyjna > TUW, mały TUW zakres działalności: > dział I 5 grup > dział II 18 grup udział podmiotów zagranicznych POTENCJALNY UBEZPIECZAJĄCY: - obowiązek ubezpieczenia - wskazanie ubezpieczyciela - doręczenie owu - odstąpienie od umowy POŚREDNICTWO UBEZPIECZENIOWE agent ubezpieczeniowy broker ubezpieczeniowy NADZÓR NAD DZIAŁALNOŚCIĄ UBEZPIECZENIOWĄ Komisja Nadzoru Finansowego GWARANCJE DLA OCHRONY UBEZPIECZENIOWEJ Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny REPREZENTACJA INTERESÓW Polska Izba Ubezpieczeń Rzecznik Ubezpieczonych

USTAWA z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej USTAWA z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym USTAWA z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych USTAWA z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych

Komisja Nadzoru Finansowego (zezwolenie na działalność ubezpieczeniową)

Warunki wykonywania działalności ubezpieczeniowej przez krajowe zakłady ubezpieczeń Art. 92. 1. Zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej dla krajowego zakładu ubezpieczeń wydaje, w drodze decyzji, po rozpatrzeniu wniosku założycieli zakładu ubezpieczeń, organ nadzoru. 2. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, zawiera: 1) określenie nazwy lub firmy, siedziby i adresu, zasięgu terytorialnego i rzeczowego zakresu działalności krajowego zakładu ubezpieczeń; 2) określenie wysokości kapitału zakładowego; 3) wskazanie założycieli krajowego zakładu ubezpieczeń; 4) wskazanie formy prawnej, w jakiej ma być wykonywana działalność; 5) określenie wysokości funduszu organizacyjnego przeznaczonego na utworzenie administracji krajowego zakładu ubezpieczeń i zorganizowanie sieci przedstawicielstw; wymóg ten nie dotyczy przypadku, gdy akwizycja na rzecz zakładu ubezpieczeń, o którym mowa w art. 38 ust. 1, będzie prowadzona przez struktury własne założycieli zakładu ubezpieczeń; 6) wskazanie imion i nazwisk osób przewidzianych na członków zarządu i rady nadzorczej; 7) wskazanie imienia i nazwiska aktuariusza, osoby której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych oraz doradcy inwestycyjnego w przypadku, gdy obowiązek zatrudnienia tej osoby wynika z ustawy.

Art. 94. Zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej jest wydawane w zakresie jednej lub więcej grup ubezpieczeń, o których mowa w załączniku do ustawy.

Komisja Nadzoru Finansowego (nadzór nad działalnością ubezpieczeniową)

Art. 101. 1. Organ nadzoru może cofnąć krajowemu zakładowi ubezpieczeń w drodze decyzji zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej w zakresie jednej lub więcej grup ubezpieczeń, jeżeli: 1) przestał spełniać warunki wymagane do uzyskania zezwolenia lub 2) wykonuje działalność z naruszeniem prawa, statutu, planu działalności lub nie zapewnia zdolności krajowego zakładu ubezpieczeń do wykonywania zobowiązań, lub 3) nie zrealizuje w terminie planu przywrócenia prawidłowych stosunków finansowych albo krótkoterminowego planu wypłacalności, lub 4) zaprzestanie wykonywania działalności ubezpieczeniowej przez okres dłuższy niż 6 miesięcy, lub 5) złoży wniosek o cofnięcie zezwolenia na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej; 6) nie rozpoczął wykonywania działalności ubezpieczeniowej w terminie, o którym mowa w art. 100 ust. 1; 7) jeżeli w stosunku odpowiednio do akcjonariuszy albo udziałowców zakładu ubezpieczeń zaistniały przesłanki określone w art. 98 ust. 1 pkt 3-6.

Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny

Art. 96. 2. Fundusz jest właściwy w zakresie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych w związku z kontrolą spełnienia obowiązku zawierania umów obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej, o których mowa w art. 4 pkt 1 i 2.

Art. 97. 1. Członkiem Funduszu jest zakład ubezpieczeń posiadający zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej w grupach obejmujących ubezpieczenia obowiązkowe, o których mowa w art. 4 pkt 1 i 2. Zakład ubezpieczeń staje się członkiem Funduszu z chwilą zawarcia pierwszej umowy ubezpieczenia obowiązkowego, o którym mowa w art. 4 pkt 1 i 2. 2. Członkiem Funduszu jest również zagraniczny zakład ubezpieczeń, działający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z przepisami prawa polskiego, i posiadający zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej w grupach obejmujących ubezpieczenia obowiązkowe, o których mowa w art. 4 pkt 1 i 2.

3. Zakłady ubezpieczeń wykonujące działalność ubezpieczeniową w dziale I (ubezpieczenia na życie), zgodnie z załącznikiem do ustawy o działalności ubezpieczeniowej, stają się członkami Funduszu w przypadku, o którym mowa w art. 98 ust. 2. 4. Zakłady ubezpieczeń posiadające zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej w grupach obejmujących ubezpieczenie obowiązkowe, o którym mowa w art. 4 pkt 3, niebędące członkami Funduszu zgodnie z ust. 1 i 2, stają się członkami Funduszu w przypadku, o którym mowa w art. 98 ust. 2. 5. Zakłady ubezpieczeń posiadające zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej w grupach obejmujących ubezpieczenia obowiązkowe, o których mowa w art. 4 pkt 4, niebędące członkami Funduszu zgodnie z ust. 1-4, stają się członkami Funduszu w przypadku, o którym mowa w art. 98 ust. 2.

Art. 98. 1. Do zadań Funduszu należy zaspokajanie roszczeń z tytułu ubezpieczeń obowiązkowych, o których mowa w art. 4 pkt 1 i 2, w granicach określonych na podstawie przepisów rozdziałów 2 i 3, za szkody powstałe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej: 1) na osobie, gdy szkoda została wyrządzona w okolicznościach uzasadniających odpowiedzialność cywilną posiadacza pojazdu mechanicznego lub kierującego pojazdem mechanicznym, a nie ustalono ich tożsamości; 2) w mieniu i na osobie, gdy: a) posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego, którego ruchem szkodę tę wyrządzono, nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, b) rolnik, osoba pozostająca z nim we wspólnym gospodarstwie domowym lub osoba pracująca w jego gospodarstwie rolnym wyrządzili szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia, a rolnik nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC rolników.

cd. 2. W przypadku ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń albo oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości zakładu ubezpieczeń lub umorzenia postępowania upadłościowego, jeżeli majątek dłużnika oczywiście nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego albo w przypadku zarządzenia likwidacji przymusowej zakładu ubezpieczeń, jeżeli roszczenia osób uprawnionych nie mogą być pokryte z aktywów stanowiących pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, do zadań Funduszu należy również zaspokajanie roszczeń osób uprawnionych z: 1) umów ubezpieczeń obowiązkowych, o których mowa w art. 4 pkt 1-3, za szkody powstałe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w granicach określonych na podstawie przepisów rozdziałów 2-4; 2) umów ubezpieczeń obowiązkowych, o których mowa w art. 4 pkt 4, oraz umów ubezpieczenia na życie, w wysokości 50 % wierzytelności, do kwoty nie większej niż równowartość w złotych 30.000 euro według średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski obowiązującego w dniu ogłoszenia upadłości, oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub umorzenia postępowania upadłościowego albo w dniu zarządzenia likwidacji przymusowej.

Pośrednictwo ubezpieczeniowe

Art. 1. Ustawa określa zasady wykonywania pośrednictwa ubezpieczeniowego w zakresie ubezpieczeń osobowych i majątkowych. Art. 2. 1. Pośrednictwo ubezpieczeniowe polega na wykonywaniu przez pośrednika za wynagrodzeniem czynności faktycznych lub czynności prawnych związanych z zawieraniem lub wykonywaniem umów ubezpieczenia. 2. Pośrednictwo ubezpieczeniowe jest wykonywane wyłącznie przez agentów ubezpieczeniowych lub brokerów ubezpieczeniowych, z zastrzeżeniem art. 3. 3. Pośrednictwo ubezpieczeniowe w zakresie reasekuracji jest wykonywane wyłącznie przez brokerów ubezpieczeniowych posiadających zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej w zakresie reasekuracji (brokerów reasekuracyjnych).

Art. 4. Pośrednik ubezpieczeniowy wykonuje: 1) czynności w imieniu lub na rzecz zakładu ubezpieczeń, zwane dalej "czynnościami agencyjnymi", polegające na: pozyskiwaniu klientów, wykonywaniu czynności przygotowawczych zmierzających do zawierania umów ubezpieczenia, zawieraniu umów ubezpieczenia oraz uczestniczeniu w administrowaniu i wykonywaniu umów ubezpieczenia, także w sprawach o odszkodowanie, jak również na organizowaniu i nadzorowaniu czynności agencyjnych (działalność agencyjna) albo 2) czynności w imieniu lub na rzecz podmiotu szukającego ochrony ubezpieczeniowej, zwane dalej "czynnościami brokerskimi", polegające na: zawieraniu lub doprowadzaniu do zawarcia umów ubezpieczenia, wykonywaniu czynności przygotowawczych do zawarcia umów ubezpieczenia oraz uczestniczeniu w zarządzaniu i wykonywaniu umów ubezpieczenia również w sprawach o odszkodowanie (działalność brokerska).

Polska Izba Ubezpieczeń

Ubezpieczeniowy samorząd gospodarczy Art. 215. Krajowe zakłady ubezpieczeń i zagraniczne zakłady ubezpieczeń wykonujące działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tworzą ubezpieczeniowy samorząd gospodarczy. Art. 217. 1. Członkostwo w Izbie jest obowiązkowe i powstaje z chwilą podjęcia przez zakład ubezpieczeń, o którym mowa w art. 215, działalności ubezpieczeniowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 220. 1. Podstawowymi zadaniami Izby jest reprezentowanie i podejmowanie działań w celu ochrony wspólnych interesów członków Izby, współdziałanie w zapobieganiu zagrożeniom rynku ubezpieczeń, kształtowanie, upowszechnianie i czuwanie nad przestrzeganiem zasad uczciwej konkurencji i zasad etyki w działalności ubezpieczeniowej. 2. Do zadań Izby należy w szczególności: 1) reprezentowanie członków Izby wobec organów władzy publicznej oraz podejmowanie działań w celu ochrony ich interesów; 2) wyrażanie opinii o projektach aktów prawnych zawierających regulacje dotyczące działalności ubezpieczeniowej, lub z nią związane, i współdziałanie na wniosek przy ich opracowywaniu; 3) reprezentowanie członków Izby w międzynarodowych organizacjach ubezpieczeniowych;

cd. 4) współdziałanie z organizacjami, stowarzyszeniami i instytucjami krajowymi i zagranicznymi w zakresie ubezpieczeń; 5) inicjowanie i wykonywanie działalności edukacyjnej i informacyjnej w dziedzinie ubezpieczeń oraz współpraca w zakresie szkolenia i doskonalenia zawodowego kadr ubezpieczeniowych; 6) pozyskiwanie, gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji o funkcjonowaniu rynków ubezpieczeniowych w kraju i za granicą oraz opracowywanie na ich podstawie i udostępnianie dla potrzeb działalności ubezpieczeniowej analiz i prognoz oraz wydawanie biuletynu Izby;

cd. 7) tworzenie i wykonywanie informatycznych baz danych w zakresie statystyki ubezpieczeniowej, a w szczególności danych o przebiegu szkodowości w poszczególnych rodzajach ubezpieczeń oraz baz danych niezbędnych do przeciwdziałania przestępczości ubezpieczeniowej, w tym informacji o wypłaconych odszkodowaniach lub świadczeniach oraz agentach ubezpieczeniowych, z którymi zakład ubezpieczeń rozwiązał umowę agencyjną i osobach, przeciwko którym było prowadzone postępowanie karne w związku z podejrzeniem popełnienia przez nie przestępstwa na szkodę zakładu ubezpieczeń, zakończone wyrokiem skazującym lub warunkowym umorzeniem postępowania; 8) stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między członkami Izby.

Art. 5. 1. Rzecznik Ubezpieczonych reprezentuje interesy osób ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia, członków funduszy emerytalnych i uczestników pracowniczych programów emerytalnych. 2. W celu realizacji ustawowych zadań Rzecznik Ubezpieczonych współpracuje w szczególności z krajowymi i zagranicznymi organizacjami konsumenckimi oraz z Rzecznikiem Praw Obywatelskich.

Rzecznik Ubezpieczonych

Art. 20. Do zadań Rzecznika należy podejmowanie działań w zakresie ochrony osób, których interesy reprezentuje, a w szczególności: 1) rozpatrywanie skarg w indywidualnych sprawach kierowanych do Rzecznika; 2) opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących organizacji i funkcjonowania ubezpieczeń, funduszy emerytalnych i pracowniczych programów emerytalnych; 3) występowanie do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących organizacji i funkcjonowania ubezpieczeń, funduszy emerytalnych i pracowniczych programów emerytalnych;

cd. 4) informowanie właściwych organów nadzoru i kontroli oraz Polskiej Izby Ubezpieczeń i organizacji gospodarczych powszechnych towarzystw emerytalnych o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działaniu zakładów ubezpieczeń, funduszy emerytalnych, towarzystw emerytalnych, pracowniczych programów emerytalnych i innych instytucji rynku ubezpieczeniowego; 5) stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między ubezpieczającymi, ubezpieczonymi, uposażonymi lub uprawnionymi z umów ubezpieczenia a zakładami ubezpieczeń, między towarzystwami emerytalnymi a członkami tych towarzystw, oraz wynikłych z uczestnictwa w pracowniczych programach emerytalnych, w szczególności organizowanie sądów polubownych do rozpatrywania tych sporów; 6) inicjowanie i organizowanie działalności edukacyjnej i informacyjnej w dziedzinie ochrony ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia, członków funduszy emerytalnych oraz uczestników pracowniczych programów emerytalnych.

Ubezpieczenia obowiązkowe

Ustawa z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych Art. 3. 1. Ubezpieczeniem obowiązkowym jest ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej podmiotu lub ubezpieczenie mienia, jeżeli ustawa lub ratyfikowana przez Rzeczpospolitą Polską umowa międzynarodowa nakłada obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia.

Art. 4. Ubezpieczeniami obowiązkowymi są: 1) ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, zwane dalej "ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych"; 2) ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego, zwane dalej "ubezpieczeniem OC rolników"; 3) ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych, zwane dalej "ubezpieczeniem budynków rolniczych"; 4) ubezpieczenia wynikające z przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską, nakładających na określone podmioty obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia.

Obowiązek ubezpieczenia w Polsce (niepełna lista): Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych; Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników; Ubezpieczenie budynków rolniczych;

Ubezpieczenie Następstw Nieszczęśliwych Wypadków osób uprawiających sport

Ubezpieczenie OC obcego przewoźnika lotniczego Ubezpieczenie OC armatora za szkody spowodowane zanieczyszczeniem olejami Ubezpieczenie OC eksploatujących obiekty jądrowe za szkodę jądrową Ubezpieczenie OC przedsiębiorcy zarządzającego liniami kolejowymi lub dokonującego przewozów kolejowych

Ubezpieczenie OC architektów Ubezpieczenie OC inżynierów budownictwa Ubezpieczenie OC urbanistów

Ubezpieczenie OC adwokatów Ubezpieczenie OC notariuszy Ubezpieczenie OC radców prawnych Ubezpieczenie OC zagranicznych prawników Ubezpieczenie OC komorników sądowych Ubezpieczenie OC osób powołanych do wykonywania czynności nadzorcy sądowego

Ubezpieczenie OC detektywów

Ubezpieczenie OC doradców podatkowych Ubezpieczenie OC podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych Ubezpieczenie OC przedsiębiorców wykonujących działalność z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych

Ubezpieczenie OC osób powołanych do wykonywania czynności syndyka Ubezpieczenie OC osób powołanych do wykonywania czynności zarządcy

Ubezpieczenie OC podmiotów przyjmujących zamówienia na świadczenia zdrowotne Ubezpieczenie OC dysponentów jednostek w ramach systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego Ubezpieczenie OC badaczy i sponsorów klinicznych

Ubezpieczenie OC brokerów ubezpieczeniowych Ubezpieczenie OC agentów ubezpieczeniowych, działających na rzecz więcej niż jednego zakładu ubezpieczeń w zakresie tego samego działu ubezpieczeń

Ubezpieczenie OC rzeczoznawców majątkowych Ubezpieczenie OC zarządców nieruchomości Ubezpieczenie OC pośredników w obrocie nieruchomościami

Ubezpieczenie OC organizatorów odpłatnych imprez masowych

Ubezpieczenie OC organizatorów turystyki Ubezpieczenie OC pośredników turystycznych

Ubezpieczenie OC podmiotu organizującego gry losowe i zakłady wzajemne

Ubezpieczenie OC przedsiębiorców wykonujących działalność w zakresie łowiectwa

Ubezpieczenie OC kwalifikowanego podmiotu świadczącego usługi certyfikacyjne Ubezpieczenie OC podmiotów certyfikujących podpis elektroniczny

Ubezpieczenie OC rzeczników patentowych

Ubezpieczenie od ognia i innych zdarzeń losowych towarów przyjętych na skład przez dom składowy

Ubezpieczenie OC przedsiębiorcy działającego w zakresie wytwarzania, magazynowania lub obrotu paliwami gazowymi, energią elektryczną i ciepłem

Ubezpieczenie OC wprowadzających sprzęt za niewykonanie obowiązku zbierania, przetwarzania, odzysku, w tym recyklingu, i unieszkodliwiania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego

Ubezpieczenie OC osób sporządzających świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową

Rynek ubezpieczeń w 2012 r. liczba zakładów ubezpieczeń: 60 Dział I 29 ZU, w tym 2 TUW, 6 z przewagą (ponad 50%) kapitału krajowego; Dział II 30 ZU, w tym 6 TUW, 10 z przewagą kapitału krajowego 1 w sektorze publicznym 1 Reasekurator (PTR SA)

Liczba zakładów ubezpieczeń oferujących daną grupę ubezpieczeń życiowych: Ubezpieczenia na życie 28 Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci 25 Ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym 29 Ubezpieczenia rentowe 26 Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe 29 Tylko trzy ZU nie oferują wszystkich grup. Jeden ZU 2 grupy

Zakłady ubezpieczeń w Dziale II według różnorodności oferty mierzonej liczbą obsługiwanych grup ubezpieczeń: 18 grup oferuje 11 zakładów ubezpieczeń 17 grup oferuje 6 zakładów ubezpieczeń.... 3 grupy oferuje 1 zakład ubezpieczeń 1 grupę oferują 2 zakłady ubezpieczeń

Europejski ruch wykonywania działalności ubezpieczeniowej na terytorium RP przez: oddział albo w ramach swobody świadczenia usług.

W 2012 r. 5 zakładów ubezpieczeń z państw członkowskich UE notyfikowało zamiar wykonywania działalności ubezpieczeniowej na terytorium RP poprzez oddział. 38 zakładów ubezpieczeń z państw członkowskich UE i innych państw należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego notyfikowało zamiar prowadzenia działalności ubezpieczeniowej na terytorium RP w ramach swobody świadczenia usług (w tym: 3 zakłady ubezpieczeń działu I, 33 zakłady ubezpieczeń działu II oraz 2 zakłady ubezpieczeń zarówno w dziale I, jak i II).

Dodatkowo, w 2012 r. 4 zakłady ubezpieczeń z państw członkowskich UE notyfikowały zamiar prowadzenia działalności ubezpieczeniowej na terytorium RP w ramach swobody świadczenia usług poprzez oddział w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej.

14 zakładów ubezpieczeń z państw członkowskich UE notyfikowało zamiar rozszerzenia zakresu działalności ubezpieczeniowej prowadzonej na terytorium RP w ramach swobody świadczenia usług oraz 1 zakład ubezpieczeń, który notyfikował zamiar wykonywania działalności ubezpieczeniowej na terytorium RP przez oddział, a także 1 zakład ubezpieczeń, który notyfikował zamiar wykonywania działalności ubezpieczeniowej na terytorium RP w ramach swobody świadczenia usług poprzez oddział w innym państwie członkowskim UE. Natomiast 18 zakładów ubezpieczeń wycofało się z prowadzenia działalności ubezpieczeniowej na terytorium RP, w tym 17 zakładów ubezpieczeń, które notyfikowały zamiar wykonywania działalności ubezpieczeniowej na terytorium RP w ramach swobody świadczenia usług oraz 1 zakład poprzez oddział. Dodatkowo, 2 zakłady ubezpieczeń, które notyfikowały zamiar wykonywania działalności ubezpieczeń na terytorium RP poprzez oddział połączyły się.

Na koniec 2012 r. łączna liczba zagranicznych zakładów ubezpieczeń z państw członkowskich UE, które notyfikowały zamiar prowadzenia działalności na terytorium RP w ramach swobody świadczenia usług (w inny sposób niż przez oddział) wynosiła 583, łączna liczba zagranicznych zakładów ubezpieczeń, które notyfikowały zamiar utworzenia oddziału, wynosiła 22. Dodatkowo, 1 zakład reasekuracji pozostawał uprawniony do wykonywania działalności ubezpieczeniowej na terytorium RP przez oddział.

Wskaźniki rozwoju rynku ubezpieczeniowego

Zakłady ubezpieczeń uzyskały w 2012 r. przychody w wysokości 82,9 mld zł. W strukturze przychodów zakładów ubezpieczeń dominuje składka przypisana brutto (75,56% przychodów ogółem).

W 2012 r. składka przypisana brutto zakładów ubezpieczeń wyniosła 62,6 mld zł i była o 9,7% (5,5 mld zł) wyższa niż w 2011 r.

Wskaźnik wartości składek przypisanych brutto per capita (typ wskaźnika gęstości ubezpieczeń porównanie wskaźników z innymi krajami i z ugrupowaniami krajów np. UE, OECD)

Tabela 1. Składki przypisane brutto per capita w wybranych latach Lata Składki przypisane brutto (w mld zł) Wartość składek przypisanych brutto per capita (w zł) 1991 1,5 39 1995 5,6 145 2003 24,8 649 2007 43,2 1133 2008 58,8 1547 2009 51,4 1353 2010 54,2 1419 2011 57,1 1495 2012 62,6 1644

Wskaźnik udziału składek przypisanych brutto w PKB (typ wskaźnika penetracji ubezpieczeń zmiana wskaźnika w ujęciu dynamicznym; wyraża skłonność do korzystania z ochrony ubezpieczeniowej w stosunku do stopnia rozwoju społeczno-gospodarczego danego kraju i do wzrostu zamożności społeczeństwa; nie można w ten sposób ustalić wzrostu stopnia skłonności samych gospodarstw domowych do zakupu ubezpieczeń, bo taką skłonność wykazują też przedsiębiorstwa)