Strategia badawcza projektu na lata 2009-2010/11 Kraków 2009

Strategia badawcza projektu na lata 2009-2010/11 Kraków 2009 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

SPIS TREŚCI Wstęp... 3 Zasady prowadzenia i upowszechniania badań i analiz w ramach Małopolskiego Obserwatorium Polityki Społecznej założenia 4 Program badawczy Małopolskiego Obserwatorium Polityki Społecznej na lata 2009-2010/11... 7 Szczegółowy opis zadań badawczych Małopolskiego Obserwatorium Polityki Społecznej.8 Uzupełniające zadania badawcze Małopolskiego Obserwatorium Polityki Społecznej... 19 Metodologia budowy strategii... 20 Identyfikacja potrzeb informacyjnych z obszaru polityki społecznej... 20 Warsztaty eksperckie... 21 Procedura wyłaniania priorytetów badawczych dla Małopolskiego Obserwatorium Polityki Społecznej... 22 SPIS TABEL Tabela 1. Ogólne obszary badawcze. 22 Tabela 2. Katalogi szczegółowych problemów badawczych. 24 strona 2 z 26

Wstęp Strategia badawcza Małopolskiego Obserwatorium Polityki Społecznej zawiera priorytetowe tematy badawcze na lata 2009-2010/11 1. Ich realizacja stanowić będzie odpowiedź na najpilniejsze potrzeby informacyjne zgłaszane przez realizatorów polityk społecznych w województwie małopolskim, w szczególności ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centrów pomocy rodzinie. Informacje pochodzące z realizowanych przez Obserwatorium badań będą również użyteczne dla organizacji pozarządowych funkcjonujących w obszarze polityki społecznej, podmiotów ekonomii społecznej, a także kluczowych instytucji regionalnych. Prezentowana strategia powstała głównie w oparciu o przeprowadzone w ramach projektu: badanie Identyfikacja potrzeb informacyjnych z obszaru polityki społecznej 2008 oraz warsztaty eksperckie. Wybrane tematy badawcze korespondują również z założeniami programowymi Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013 w Obszarze V - Spójność wewnątrzregionalna. Badania i analizy w ramach wyłonionych tematów badawczych zostaną zarówno zlecone do realizacji zewnętrznym wykonawcom, jak i realizowane siłami własnymi zespołu Obserwatorium. Wyniki prowadzonych badań i analiz będą upublicznione w serwisie internetowym Małopolskiego Obserwatorium Polityki Społecznej, prezentowane podczas konferencji informacyjnych projektu, część z nich zostanie wydana w formie publikacji książkowych. Dodatkowo, o rezultatach prowadzonych prac badawczych kluczowi odbiorcy będą informowani za pomocą newslettera generowanego z serwisu internetowego i e-mailingu (skróty raportów badawczych wraz z rekomendacjami). Podstawowym celem prezentowanej strategii jest wskazanie badań i analiz, których realizacja przyczyni się do zapełnienia luk informacyjnych w obszarach, w których są one największe i najbardziej uciążliwe. Cel ten zostanie zrealizowany zarówno w drodze analizy istniejących źródeł informacji (statystyki publiczne, raporty badawcze, rejestry i sprawozdania branżowe), jak i badań własnych. Zapełnianie luk informacyjnych będzie się odbywało w pierwszej kolejności poprzez gromadzenie, selekcjonowanie i syntetyzowanie danych użytecznych z punktu widzenia instytucji pomocy i integracji społecznej. W dalszej kolejności prowadzone będą własne badania (jednorazowe i cykliczne) nowych i niewyeksplorowanych jak dotąd obszarów. 1 Małopolskie Obserwatoria Rozwoju Regionalnego realizują dwuletnie programy badawcze. Niemniej, w niniejszej strategii z uwagi na okres finansowania pierwszego etapu projektu (do połowy 2011 r.) znajduje się badanie, które będzie realizowane w pierwszej połowie roku 2011. strona 3 z 26

Zasady prowadzenia i upowszechniania badań i analiz w ramach Małopolskiego Obserwatorium Polityki Społecznej - założenia Zasady prowadzenia badań i analiz: 1. Działalności Obserwatorium będzie przyświecała zasada użyteczności. Gromadzone dane będą dostosowywane do potrzeb realizatorów polityk społecznych w regionie, w szczególności małopolskich instytucji pomocy i integracji społecznej, z wyraźnym wskazaniem na celowość dostarczanych informacji. Prowadzenie badań bez wskazania ich adresata prowadzi do zwiększania i tak już dużej ilości informacji nieprzydatnych. Zarówno sytuacja nadmiaru jak i braku informacji prowadzą do trudności w planowaniu działań i podejmowaniu decyzji. 2. Konieczne jest w pierwszym rzędzie gromadzenie, selekcjonowanie i syntetyzowanie istniejących danych z obszaru polityki społecznej ( hurtownia danych ), a w dalszej kolejności prowadzenie badań własnych zapełniających zidentyfikowane luki informacyjne skracając tym samym czas poświęcany przez pracowników instytucji pomocy i integracji społecznej i innych realizatorów polityk społecznych w regionie na poszukiwanie danych. Przed przystąpieniem do badania każdorazowo zostanie dokonana analiza istniejących danych w celu weryfikacji, czy wskazana luka informacyjna jest rzeczywistym obszarem niewiedzy, czy też wynika z trudności dostępu do informacji lub braku wiedzy na temat źródeł istniejących i dostępnych danych. 3. Wybór tematów badawczych prowadzonych przez Obserwatorium opierać się będzie o potrzeby realizatorów polityk społecznych, a przede wszystkim małopolskich instytucji pomocy i integracji społecznej, czemu służy cykliczne badanie projektu Identyfikacja potrzeb informacyjnych z obszaru polityki społecznej każdorazowo poprzedzające konstruowanie programu badawczego. 4. Badania i analizy realizowane przez Obserwatorium będą, w miarę możliwości (wynikających ze specyfiki danego badania czy analizy), przeprowadzane w sposób umożliwiający dekompozycję danych na poziom powiatu i gminy. 5. Obserwatorium będzie wyczulone na pojawiające się nowe problemy społeczne. W przypadku ich zidentyfikowania, Obserwatorium będzie dążyć do szczegółowego rozpoznaniu problemu. 6. Obserwatorium będzie także monitorować i obserwować problemy społeczne w Małopolsce. Monitorowanie to oparte będzie o informacje dostarczane w sposób cykliczny (dobór portfela wskaźników ), na podstawie których powstanie dynamiczna mapa problemów społecznych, umożliwiająca formułowanie konkretnych wniosków i oszacowanie zmian zachodzących w obszarze polityki społecznej. 7. Obserwatorium, w procesie diagnozowania obszarów badawczych, a następnie realizacji badań, dążyć będzie do wypracowania mechanizmów współpracy z innymi aktorami rynku polityki społecznej w kierunku zintegrowanego systemu międzyinstytucjonalnego przepływu informacji. strona 4 z 26

8. Ze względu na powiązanie i przenikanie się obszarów zainteresowań Obserwatorium Polityki Społecznej oraz Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji, zakłada się szczególnie ścisłe współdziałanie ze sobą tych projektów w sieci czterech regionalnych Obserwatoriów. Zasady upowszechniania badań i analiz: 1. Obserwatorium będzie pełnić rolę aktywnego aktora na rynku polityki społecznej. Funkcja ta wyrażać się będzie poprzez promocję wyników badań i analiz prowadzonych przez Obserwatorium, wyprowadzając z nich wnioski i rekomendacje dla podmiotów kształtujących politykę społeczną w regionie, wskazując tym samym na użyteczność zebranych informacji w procesie decyzyjnym. 2. Dodatkowo każdy z publikowanych raportów posiadać będzie wersję skróconą (tzw. abstrakt ) umożliwiający zainteresowanym podmiotom zapoznanie się z przebiegiem badania, zastosowaną metodologią, głównymi wynikami bez konieczności wglądu w pełną, często obszerną, wersją opracowania, przyczyniając się tym do redukcji obserwowalnego przeciążenia danymi. 3. Efekty prac analitycznych i badawczych Obserwatorium będą dostarczane projektantom i realizatorom polityk i programów społecznych z uwzględnieniem odpowiedniej formy i narzędzi przekazu. Za najbardziej efektywne narzędzie przekazu uważa się Internet. W oparciu o takie założenie wszelkie wyniki prac badawczych i analitycznych Obserwatorium publikowane będą w serwisie internetowym projektu (www.politykaspoleczna.obserwatorium.malopolska.pl). O działalności Obserwatorium będzie także informował subskrybentów bezpłatny newsletter oraz elektroniczna prenumerata, generowane z w/w serwisu. Przewiduje się także cykliczne rozsyłanie zapowiedzi o wygenerowanych informacjach, w tym drogą e-mailingu do instytucji kształtujących politykę społeczną w regionie w oparciu o skonstruowane listy kluczowych odbiorców. 4. Aby wzmocnić siłę przekazu i oddziaływania, informacje zamieszczane w sieci łączone będą z narzędziami upowszechniania wyników badań i analiz innego typu. Temu celowi służyć będą konferencje informacyjne projektu, a także upowszechnianie publikacji drukowanych. 5. Kwestia ścisłego powiązania i przenikania się obszarów zainteresowań Obserwatorium Polityki Społecznej oraz Rynku Pracy i Edukacji będzie odzwierciedlana także w formie prezentacji danych. Serwisy internetowe projektów stworzone w oparciu o jednolitą grafikę prezentować będą opracowania zgromadzone we wspólnej elektronicznej bibliotece w sposób umożliwiający użytkownikom jednoczesne przeszukiwanie zasobów zgromadzonych przez oba projekty. Analogicznie, nowe zasoby biblioteki dodane przez poszczególne projekty widoczne będą dla korzystających z każdego z serwisów projektowych. 6. Obserwatorium będzie wskazywać podmiotom działającym w obszarze polityki społecznej jak w praktyce wykorzystywać gromadzone w ramach projektu dane i informacje. Poza wskazywaniem praktycznego wymiaru danych Obserwatorium strona 5 z 26

będzie uczyć, w jaki sposób efektywnie z nich korzystać. Cel ten realizowany będzie poprzez zaplanowane w projekcie szkolenia. 7. Wskazane powyżej ścieżki upubliczniania dorobku Obserwatorium będą także (w połączeniu z działaniami promocyjnymi) służyły kształtowaniu potrzeby strategicznego planowania działań wśród instytucji pomocy i integracji społecznej na poziomie lokalnym. Bowiem ujawniony w trakcie badania Identyfikacja potrzeb informacyjnych z obszaru polityki społecznej 2008 deficyt planowania strategicznego na tym poziomie nie będzie sprzyjał zainteresowaniu działalnością Obserwatorium, korzystaniu z prowadzonych w jego ramach analiz i gotowości do współpracy. strona 6 z 26

Program badawczy Małopolskiego Obserwatorium Polityki Społecznej na lata 2009-2010/11 Zadania z obszaru badań cyklicznych: 1. Diagnoza dostarczająca informacji wspierających efektywne wykorzystanie środków unijnych (Bilans potrzeb w zakresie pomocy społecznej); 2009 2. Diagnoza dostarczająca informacji wspierających efektywne wykorzystanie środków unijnych (Bilans potrzeb w zakresie pomocy społecznej); 2010 3. Diagnoza dostarczająca informacji wspierających efektywne wykorzystanie środków unijnych (Bilans potrzeb w zakresie pomocy społecznej); 2011 4. Identyfikacja potrzeb informacyjnych z obszaru polityki społecznej; 2010 Zadania z obszaru analizy danych zastanych: 1. Mapa problemów społecznych w Małopolsce; 2009 2. Mapa problemów społecznych w Małopolsce; 2010 3. Mapa problemów społecznych w Małopolsce; 2011 Jednorazowe zadania badawcze: 1. Analiza potencjału małopolskich organizacji pozarządowych; 2009 2. Analiza warunków życia osób niepełnosprawnych; 2009 3. Analiza problemu przemocy w rodzinie; 2010 4. Analiza problemu ubóstwa; 2010 5. Analiza losów wychowanków placówek opiekuńczo - wychowawczych; 2011 strona 7 z 26

Szczegółowy opis zadań badawczych Małopolskiego Obserwatorium Polityki Społecznej Zadanie 1: Diagnoza dostarczająca informacji wspierających efektywne wykorzystanie (Bilans potrzeb w zakresie pomocy społecznej) Planowana data rozpoczęcia badania: marzec 2009, luty 2010, 2011 Planowana data zakończenia badania: lipiec 2009, 2010, czerwiec 2011 Typ badania: badanie cykliczne Planowany sposób realizacji: siły własne zespołu projektowego Użyteczność badania w pracy instytucji: Zarząd Województwa Małopolskiego, Instytucja Pośrednicząca PO KL (Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej), Instytucja Wdrażająca PO KL (Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie), Komisja Oceny Projektów POKL (w szczególności w Priorytecie VII Promocja integracji społecznej), Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie (w szczególności projekt Szkolenie i doskonalenie zawodowe kadr pomocy społecznej ), Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie (w szczególności Wydział Polityki Społecznej), Małopolskie ośrodki pomocy społecznej Małopolskie powiatowe centra pomocy rodzinie. Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Instytut Rozwoju Służb Społecznych (w kontekście realizacji projektu centralnego Koordynacja na rzecz aktywnej integracji ). Cele badania: Celem badania jest wsparcie efektywnego wykorzystania środków unijnych w priorytecie VII Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w kontekście realizacji projektów systemowych ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centrów rodzinie, a także prowadzenia systemowych projektów szkoleniowych Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej oraz określenie sposobu realizacji zadań pomocy społecznej w regionie wraz z identyfikacją występujących potrzeb i barier w tym zakresie. Ponadto badanie ma na celu dostarczenie wiedzy o potencjale kadr ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centrów pomocy rodzinie w województwie małopolskim. Bilans dostarczy również informacji o kierunkach zmian zachodzących w sektorze pomocy społecznej, co umożliwia cykliczny charakter badania. Dane uzyskane w trakcie badania pomogą Instytucji Wdrażającej dostosowywać do potrzeb pomocy społecznej prowadzenie projektów systemowych PO KL (Priorytet VII, Działanie 7.1, Poddziałania: 7.1.1 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez ośrodki pomocy społecznej, 7.1.2 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez powiatowe centra pomocy rodzinie). Jednocześnie będą one pomocne dla Instytucji Pośredniczącej strona 8 z 26

w tworzeniu Planów Działania dla Priorytetu VII. Zebrane informacje służyć będą też dostosowaniu do potrzeb jednostek pomocy społecznej propozycji projektu Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Szkolenie i doskonalenie zawodowe kadr pomocy społecznej realizowanego również w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (Priorytet VII, Działanie 7.1, Poddziałanie 7.1.3 Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej). Zbiorcze raporty - zgodnie z wymogami ustawowymi - będą także przekazywane Wojewodzie Małopolskiemu do wykorzystania przy ocenie stanu i efektywności pomocy społecznej w regionie. Ponadto w związku z planami skonstruowania jednolitego dla kraju narzędzia bilansowania potrzeb pomocy społecznej doświadczenia Małopolski w tym względzie mogą stać się użyteczne dla innych Regionalnych Ośrodków Polityki Społecznej (projekt Koordynacja na rzecz aktywnej integracji - PO KL, Priorytet I - Zatrudnienie i integracja społeczna, Działanie 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznej). Diagnozowane będą między innymi następujące zagadnienia: realizacja projektów systemowych w obszarze aktywnej integracji, realizacja podstawowych zadań ustawowych, opracowywanie lokalnych strategii rozwiązywania problemów społecznych, współpraca z organizacjami pozarządowymi przy realizacji zadań pomocy społecznej, sytuacja kadrowa jednostek, potrzeby szkoleniowe kadr. Planowane metody realizacji badania: Badanie realizowane będzie za pomocą metod ilościowych tj. kwestionariusza ankiety (ankieta rozsyłana) kierowanego do wszystkich ośrodków pomocy społecznej, powiatowych centrów pomocy rodzinie oraz miejskich ośrodków pomocy społecznej powiatów grodzkich w województwie małopolskim tj. 201 jednostek. Narzędzia badawcze (odpowiadające w/w typom jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w Małopolsce) poddawane będą pilotażowi pogłębionemu i konsultacjom w środowisku. Przewiduje się uzupełnianie badania ankietowego o część badawczą o charakterze jakościowym. Planowane formy upowszechnienia wyników: publikacja pełnej i skróconej wersji raportów z badań (wraz z rekomendacjami) w serwisie internetowym Obserwatorium: www.politykaspoleczna.obserwatorium.malopolska.pl Wydruk raportów z badań wraz z rekomendacjami przekazany Zarządowi Województwa Małopolskiego, Instytucji Pośredniczącej PO KL (Departament Polityki Regionalnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego), Instytucji Wdrażającej PO KL (Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie), Wydziałowi Polityki Społecznej Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, e-mailing do kluczowych odbiorców, newsletter do subskrybentów, prezentacje multimedialne w ramach spotkań, konferencji i szkoleń (projektowych, zewnętrznych). strona 9 z 26

Zadanie 2: Identyfikacja potrzeb informacyjnych z obszaru polityki społecznej Planowana data rozpoczęcia badania: luty 2010 Planowana data zakończenia badania: czerwiec 2010 Typ badania: badanie cykliczne Planowany sposób realizacji: jakościowe etapy badawcze (indywidualne wywiady pogłębione - eksperckie i wywiady grupowe) zlecenie; etap ilościowy badania (ankieta rozsyłana) - siły własne zespołu projektowego Użyteczność badania w pracy instytucji: Zarząd Województwa Małopolskiego, Instytucja Pośrednicząca PO KL (Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej), Instytucja Wdrażająca PO KL (Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie), Komisja Oceny Projektów POKL (w szczególności w Priorytecie VII Promocja integracji społecznej), Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie, Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji. Cele badania: Głównym zadaniem identyfikacji potrzeb informacyjnych z obszaru polityki społecznej jest rozpoznanie priorytetowych tematów badawczych do realizacji przez Małopolskie Obserwatorium Polityki Społecznej. W oparciu o wyniki badania opracowany zostanie program badawczy Obserwatorium na kolejny etap realizacji projektu, adekwatny do potrzeb informacyjnych zgłoszonych przez realizatorów polityk społecznych w regionie. Planuje się również wykorzystanie wyników identyfikacji do tworzenia Planów Działania dla Priorytetu VII w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, poprzez wskazanie preferowanych tematów badawczych, które nie zostaną zrealizowane przez Obserwatorium /kontekst realizacji operacji Poddziałania 7.2.1 Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym prowadzenie, publikowanie i upowszechnianie badań i analiz z zakresu polityki społecznej w regionie (w tym działań mających na celu przygotowanie i wdrażanie gminnych lub powiatowych strategii rozwiązywania problemów społecznych )/. Wyniki identyfikacji przekazane partnerskiemu projektowi Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji pomogą w powiązaniu programów badawczych tych projektów w sytuacji przenikania się ich obszarów zainteresowań. Badanie obejmie identyfikację kluczowych obszarów badawczych, a także oczekiwań środowiska wobec Obserwatorium w obliczu kolejnego etapu realizacji projektu. Planowane metody realizacji badania: Identyfikacja potrzeb informacyjnych zrealizowana zostanie poprzez dwa jakościowe etapy badawcze (indywidualne wywiady pogłębione - eksperckie i wywiady grupowe) oraz jeden etap ilościowy (ankieta rozsyłana). Badaniem zostaną objęte przede wszystkim jednostki organizacyjne pomocy społecznej w Małopolsce (ośrodki pomocy społecznej i powiatowe centra pomocy rodzinie), wybrane organizacje pozarządowe, podmioty ekonomii społecznej oraz instytucje regionalne zaangażowane w proces kreowania polityki społecznej. strona 10 z 26

Planowane formy upowszechnienia wyników: publikacja pełnej i skróconej wersji raportu z badania (wraz z rekomendacjami) w serwisie internetowym Obserwatorium: www.politykaspoleczna.obserwatorium.malopolska.pl e-mailing do kluczowych odbiorców, newsletter do subskrybentów, prezentacje multimedialne w ramach spotkań, konferencji i szkoleń (projektowych, zewnętrznych). Zadanie 3: Mapa problemów społecznych w Małopolsce Planowana data rozpoczęcia badania: lipiec 2009 Planowana data zakończenia badania: badanie ciągłe do 2011 Typ badania: cykliczna analiza danych zastanych Planowany sposób realizacji: siły własne zespołu projektowego, eksperci Użyteczność badania w pracy instytucji: Zarząd Województwa Małopolskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Instytucja Pośrednicząca PO KL (Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej), Instytucja Wdrażająca PO KL (Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie), Komisja Oceny Projektów POKL (w szczególności w Priorytecie VII Promocja integracji społecznej), Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie, Małopolskie ośrodki pomocy społecznej, Małopolskie powiatowe centra pomocy rodzinie, Małopolskie organizacje pozarządowe, Małopolskie podmioty ekonomii społecznej, Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji. Cele badania: Mapa problemów społecznych stanowi priorytetowe zadanie badawcze Obserwatorium spełniając funkcję użyteczności w stosunku do licznych instytucji pomocy i integracji społecznej. Po pierwsze, mapa problemów społecznych stanowić będzie narzędzie wspomagające monitorowanie wskaźników Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013 w obszarze polityki społecznej (Obszar V Spójność wewnątrzregionalna). Po drugie, stale aktualizowana mapa problemów społecznych dostarczy informacji niezbędnych w strategicznym zarządzaniu instytucjami pomocy i integracji społecznej poprzez wskazywanie problemów społecznych i grup zagrożonych wykluczeniem, wobec których uzasadnione jest kierowanie odpowiednio sprofilowanych działań interwencyjnych i profilaktycznych. Informacje, których dostarczy mapa, posłużyć mogą do projektowania dokumentów programowych (regionalnych, powiatowych, gminnych) takich jak: strategie, w szczególności gminne i powiatowe strategie rozwiązywania strona 11 z 26

problemów społecznych, plany działania, programy, projekty. Po trzecie, monitoring problemów społecznych ułatwi ocenę skuteczności podejmowanych działań wobec osób i grup zagrożonych wykluczeniem społecznym odpowiednich instytucji pomocy i integracji społecznej. Po czwarte, mapa problemów społecznych w ręku Komisji Oceny Projektów Instytucji Wdrażającej Program Operacyjny Kapitał Ludzki w województwie małopolskim, w szczególności Priorytet VII, będzie użytecznym narzędziem pomocnym w rozdysponowywaniu środków w sposób adekwatny do realnych potrzeb. Mapa problemów społecznych będzie obejmować między innymi następujące moduły: a\ cechy społeczno - demograficzne mieszkańców województwa małopolskiego b\ problemy społeczne c\ zasoby instytucjonalne. Planowane metody realizacji badania: Mapa problemów społecznych powstanie w oparciu o analizę dostępnych danych zastanych gromadzonych w sposób cykliczny przede wszystkim w postaci statystyk publicznych, wyników badań statystycznych, raportów badawczych, publikacji resortowych i sprawozdań branżowych oraz rejestrów ( portfel wskaźników ). Planowane formy upowszechnienia wyników: publikacja w serwisie internetowym Obserwatorium: www.politykaspoleczna.obserwatorium.malopolska.pl prezentacje multimedialne w ramach spotkań, konferencji i szkoleń (projektowych, zewnętrznych). Zadanie 4: Analiza potencjału małopolskich organizacji pozarządowych Planowana data rozpoczęcia badania: czerwiec 2009 roku Planowana data zakończenia badania: grudzień 2009 roku Typ badania: badanie jednorazowe Planowany sposób realizacji: zlecenie Użyteczność badania w pracy instytucji: Zarząd Województwa Małopolskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego (w szczególności Koordynator współpracy z organizacjami pozarządowymi), Instytucja Pośrednicząca PO KL (Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej), Instytucja Wdrażająca PO KL (Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie), Komisja Oceny Projektów POKL (w szczególności w Priorytecie VII Promocja integracji społecznej), Małopolska Rada Pożytku Publicznego, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie, Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie, Małopolskie ośrodki pomocy społecznej, strona 12 z 26

Małopolskie powiatowe centra pomocy rodzinie, Małopolskie organizacje pozarządowe, Małopolskie podmioty ekonomii społecznej, Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji. Cele badania: Głównym celem badania jest zdiagnozowanie stanu organizacji pozarządowych działających w obszarze polityki społecznej funkcjonujących na terytorium województwa małopolskiego. Badanie dostarczy informacji o: charakterze działalności organizacji (obszary działania), kapitale ludzkim, finansowym, problemach w bieżącej działalności oraz możliwościach absorpcji środków publicznych. Informacje zgromadzone w wyniku badania, pozwolą na określenie faktycznego potencjału organizacji, szczególnie w kontekście możliwości cedowania zadań z poziomu instytucji publicznych na poziom trzeciego sektora. Informacje te wydają się być szczególnie istotne w kontekście rozwoju współpracy międzysektorowej, w tym planowanej w ramach lokalnych strategii społecznych. Badaniem tym objęta zostanie również instytucja wolontariatu. Ten moduł badania przyczyni się do poznania liczby wolontariuszy, obszarów, w których wolontariusze działają, zapotrzebowania. Planowane metody realizacji badania: Planuje się wielotorowe przeprowadzenie badania. W pierwszym etapie, analizie zostaną poddane dane zastane. W dalszej kolejności (etap II) zrealizowane zostaną wywiady grupowe z liderami organizacji pozarządowych, przedstawicielami administracji publicznej i wolontariuszami. Etap trzeci obejmie ilościową diagnozę obejmującą próbę organizacji pozarządowych w województwie małopolskim oraz wolontariuszy. Planowane formy upowszechnienia wyników: publikacja pełnej i skróconej wersji raportu z badania (wraz z rekomendacjami) w serwisie internetowym Obserwatorium: www.politykaspoleczna.obserwatorium.malopolska.pl publikacja w formie książkowej, e-mailing do kluczowych odbiorców, newsletter do subskrybentów, prezentacje multimedialne w ramach spotkań, konferencji i szkoleń (projektowych, zewnętrznych). Zadanie 5: Analiza warunków życia osób niepełnosprawnych Planowana data rozpoczęcia badania: czerwiec 2009 rok Planowana data zakończenia badania: grudzień 2009 rok Typ badania: badanie jednorazowe Planowany sposób realizacji: zlecenie strona 13 z 26

Użyteczność badania w pracy instytucji: Zarząd Województwa Małopolskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego (w szczególności Departament Polityki Społecznej), Instytucja Pośrednicząca PO KL (Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej), Instytucja Wdrażająca PO KL (Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie), Komisja Oceny Projektów POKL (w szczególności w Priorytecie VII Promocja integracji społecznej), Wojewódzka Społeczna Rada ds. Osób Niepełnosprawnych, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie, Małopolskie ośrodki pomocy społecznej, powiatowe centra pomocy rodzinie, Małopolskie organizacje pozarządowe, Małopolskie podmioty ekonomii społecznej, Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Cele badania: Głównym celem badania jest zdobycie informacji o warunkach życia - sytuacja finansowa, wykształcenie, sytuacja na rynku pracy (możliwości i bariery zatrudnienia), bariery w dostępie do poradnictwa, opieki medycznej i rehabilitacji - niepełnosprawnych mieszkańców województwa małopolskiego. Informacje z badania będą pomocne w tworzeniu Planów Działania dla Priorytetu VII w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, poprzez wskazanie preferowanych obszarów i form wsparcia przewidzianych do realizacji w ramach wskazanego Priorytetu. Wyniki badania pomogą Komisji Oceny Projektów w wyborze projektów kierowanych do osób niepełnosprawnych i ich otoczenia. Informacje, których dostarczy badanie, posłużyć mogą do projektowania dokumentów programowych (regionalnych, powiatowych, gminnych) takich jak: strategie, w szczególności lokalne strategie rozwiązywania problemów społecznych, programy, projekty. Rozpoznanie sytuacji niepełnosprawnych mieszkańców Małopolski może ułatwić także ocenę skuteczności podejmowanych działań wobec tej grupy osób odpowiednich instytucji pomocy i integracji społecznej. Planowane metody realizacji badania Pierwszy etap badania zostanie zrealizowany w postaci pogłębionych wywiadów swobodnych z osobami niepełnosprawnymi, członkami gospodarstw domowych z osobą niepełnosprawną, przedstawicielami lokalnych instytucji pomocy i integracji społecznej. Etap drugi zostanie przeprowadzony w formie zestandaryzowanych wywiadów kwestionariuszowych z osobami niepełnosprawnymi. Planowane formy upowszechnienia wyników: publikacja pełnej i skróconej wersji raportu z badania (wraz z rekomendacjami) w serwisie internetowym Obserwatorium: www.politykaspoleczna.obserwatorium.malopolska.pl publikacja w formie książkowej, e-mailing do kluczowych odbiorców, strona 14 z 26

newsletter do subskrybentów, prezentacje multimedialne w ramach spotkań, konferencji i szkoleń (projektowych, zewnętrznych). Zadanie 6: Analiza problemu przemocy w rodzinie Planowana data rozpoczęcia badania: marzec 2010 rok Planowana data zakończenia badania: listopad 2010 rok Typ badania: badanie jednorazowe Planowany sposób realizacji: zlecenie Użyteczność badania w pracy instytucji: Zarząd Województwa Małopolskiego, Instytucja Pośrednicząca PO KL (Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej), Instytucja Wdrażająca PO KL (Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie), Komisja Oceny Projektów w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na lata 2007-2013 (Priorytet VII Promocja integracji społecznej), Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie, Małopolska Rada Polityki Prorodzinnej, Kuratorium Oświaty w Krakowie, Małopolskie ośrodki pomocy społecznej, Małopolskie powiatowe centra pomocy rodzinie, Małopolskie organizacje pozarządowe, wymiar sprawiedliwości, Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji. Cele badania: Przemoc w rodzinie w dalszym ciągu, mimo licznych kampanii społecznych, stanowi ważny problem społeczny. Głównym celem badania jest określenie skali, charakteru i dominujących typów przemocy w rodzinie. Informacje o skali i charakterze przemocy w rodzinie umożliwią przede wszystkim opracowywanie odpowiednich strategii i dokumentów programowych w szczególności regionalnych i gminnych w związku z realizacją zadań z Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie takich, jak: tworzenie gminnych systemów przeciwdziałania przemocy w rodzinie; opracowywanie i realizacja programów ochrony ofiar przemocy (zadania gmin); inspirowanie i promowanie nowych rozwiązań w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie; opracowywanie programów ochrony ofiar przemocy w rodzinie oraz ramowych programów korekcyjno - edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie (zadanie samorządu województwa). Programy i kampanie społeczne, opierające się na rzetelnych danych zgromadzonych w wyniku badania pomogą dostosować interwencje i działania profilaktyczne do realnych potrzeb. strona 15 z 26

Planowane metody realizacji zadania Badanie przemocy w rodzinie jest zagadnieniem drażliwych, a więc trudnym do zbadania. Z tego powodu diagnoza przemocy w rodzinie zostanie opracowana na podstawie różnych źródeł danych: zastanych i wywołanych. Pierwszy etap badania obejmie analizę danych zastanych. Drugi etap badania zostanie zrealizowany w oparciu o metody jakościowe i ilościowe. Planowane formy upowszechnienia wyników: publikacja pełnej i skróconej wersji raportu z badania (wraz z rekomendacjami) w serwisie internetowym Obserwatorium: www.politykaspoleczna.obserwatorium.malopolska.pl publikacja w formie książkowej, e-mailing do kluczowych odbiorców, newsletter do subskrybentów, prezentacje multimedialne w ramach spotkań, konferencji i szkoleń (projektowych, zewnętrznych). Zadanie 7: Analiza problemu ubóstwa Planowana data rozpoczęcia badania: marzec 2010 rok Planowana data zakończenia badania: listopad 2010 rok Typ badania: badanie jednorazowe Planowany sposób realizacji: zlecenie Użyteczność badania w pracy instytucji: Zarząd Województwa Małopolskiego, Instytucja Pośrednicząca PO KL (Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej), Instytucja Wdrażająca PO KL (Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie), Komisja Oceny Projektów w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na lata 2007-2013 (Priorytet VII Promocja integracji społecznej), Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie, Małopolska Rada Polityki Prorodzinnej, Małopolskie ośrodki pomocy społecznej, Małopolskie powiatowe centra pomocy rodzinie, Małopolskie organizacje pozarządowe, Małopolskie podmioty ekonomi społecznej, Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji, Cele badania: strona 16 z 26

Podstawowym celem badania jest zebranie rzetelnych danych o rzeczywistej skali i charakterze ubóstwa w Małopolsce. W wyniku badania zestawione ze sobą zostaną dane ilościowe z jakościowymi charakterystykami osób ubogich. Instytucjom pomocy i integracji społecznej w wyniku badania dostarczone zostaną informacje o skali ubóstwa w podziale na gminy i powiaty, przyczynach ubóstwa, barierach wyjścia z ubóstwa i mechanizmach radzenia sobie z tym problemem. Ważnym zagadnieniem, które zostanie zbadane jest ubóstwo dzieci. Jest to ważny problem z punktu widzenia polityki społecznej, ponieważ dzieci stanowią grupę potencjalnych klientów pomocy społecznej (transmisja biedy). Wieloaspektowość badania ubóstwa obejmie w końcu problem niskiego wynagrodzenia pracowników, generując tym samym problem tzw. pracujących - ubogich, których dochód z jednej strony jest za duży, aby korzystać ze świadczeń socjalnych, a z drugiej nie zapewnia środków wystarczających na godziwe życie. Rzetelne informacje o ubóstwie w Małopolsce, a więc takie, które wychodzą poza kryteria pomocy społecznej, będą szczególnie użyteczne w przygotowywaniu i aktualizacji gminnych i powiatowych strategii rozwiązywania problemów społecznych. Planowane metody realizacji badania Metodologia badania ubóstwa będzie opierać się zarówno na badaniach jakościowych (I etap badania), jak i ilościowych (etap drugi). Ilościowa diagnoza ubóstwa na poziomie lokalnym pogłębiana zostanie zatem o dane jakościowe ukazujące złożoność problemu, mechanizmy radzenia sobie z ubóstwem, przyczyny i bariery wyjścia z ubóstwa. W badaniu biedy w środowisku lokalnym zwrócona zostanie uwaga na grupy i kategorie społeczne szczególnie narażone na problem ubóstwa. Planowane formy upowszechnienia wyników: publikacja pełnej i skróconej wersji raportu z badania (wraz z rekomendacjami) w serwisie internetowym Obserwatorium: www.politykaspoleczna.obserwatorium.malopolska.pl publikacja w formie książkowej, e-mailing do kluczowych odbiorców, newsletter do subskrybentów, prezentacje multimedialne w ramach spotkań, konferencji i szkoleń (projektowych, zewnętrznych). Zadanie 8: Analiza losów wychowanków placówek opiekuńczo - wychowawczych Planowana data rozpoczęcia badania: styczeń 2011 rok Planowana data zakończenia badania: czerwiec 2011 rok Typ badania: badanie jednorazowe Planowany sposób realizacji: zlecenie Użyteczność badania w pracy instytucji: Zarząd Województwa Małopolskiego, strona 17 z 26

Instytucja Pośrednicząca PO KL (Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej), Instytucja Wdrażająca PO KL (Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie), Komisja Oceny Projektów w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na lata 2007-2013 (Priorytet VII Promocja integracji społecznej), Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie, Małopolska Rada Polityki Prorodzinnej, Małopolskie ośrodki pomocy społecznej, Małopolskie powiatowe centra pomocy rodzinie, Małopolskie placówki opiekuńczo - wychowawcze, Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji. Cele badania: Głównym celem analizy losów wychowanków placówek opiekuńczo - wychowawczych jest zdiagnozowanie warunków życia w kontekście samodzielnego funkcjonowania w dorosłym życiu osób, które opuściły całodobowe placówki opiekuńczo - wychowawcze. Badanie pozwoli na sprawdzenie efektywności oddziaływań placówek opiekuńczo - wychowawczych i powiatowych centrów pomocy rodzinie, opracowanie programów edukacyjno - korekcyjnych dla placówek. Wartością dodaną badania będzie wsparcie rozwoju systemu opieki nad dziećmi pozbawionymi opieki rodzicielskiej. Planowane metody realizacji badania: Badanie losów wychowanków placówek opiekuńczo - wychowawczych zostanie przeprowadzane w kilku etapach. Etap pierwszy obejmował będzie analizę danych urzędowych. W drugim etapie przeprowadzone zostaną wywiady pogłębione z wychowawcami i dyrektorami placówek opiekuńczo - wychowawczych oraz wybranymi wychowankami tych placówek. Badanie jakościowe pozwoli na zbadanie mechanizmów radzenia sobie wychowanków w dorosłym życiu. Etap trzeci zostanie zrealizowany w formie zestandaryzowanego wywiadu kwestionariuszowego zrealizowanego na próbie wychowanków placówek opiekuńczo - wychowawczych (badanie panelowe). Planowane formy upowszechnienia wyników: publikacja pełnej i skróconej wersji raportu z badania (wraz z rekomendacjami) w serwisie internetowym Obserwatorium: www.politykaspoleczna.obserwatorium.malopolska.pl publikacja w formie książkowej, e-mailing do kluczowych odbiorców, newsletter do subskrybentów, prezentacje multimedialne w ramach spotkań, konferencji i szkoleń (projektowych, zewnętrznych). strona 18 z 26

Uzupełniające zadania badawcze Małopolskiego Obserwatorium Polityki Społecznej Wyżej opisane zadania badawcze dotyczą tych tematów, które z punktu widzenia Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013, badania potrzeb informacyjnych, warsztatów eksperckich i zapisów wniosku o dofinansowanie realizacji projektu Małopolskie Obserwatorium Polityki Społecznej - Etap I, wydają się być priorytetowe. Osiem pogłębionych, zazwyczaj wieloaspektowych i wymagających triangulacji metod i danych badań, może być zwiększona o kolejne badania w miarę możliwości organizacyjnych i finansowych projektu. Zatem, poza ośmioma (wartość minimum) opisanymi zadaniami badawczymi, zespół Obserwatorium może zrealizować dodatkowe badania z puli pozostałych tematów priorytetowych: a\ Analiza małopolskich instytucji pomocy i integracji społecznej pod kątem komunikacji pomiędzy instytucjami, b\ Wieloaspektowa analiza sytuacji osób starszych, mieszkańców województwa małopolskiego. Planowane formy upowszechnienia wyników: publikacja pełnej i skróconej wersji raportów z badań (wraz z rekomendacjami) w serwisie internetowym Obserwatorium: www.politykaspoleczna.obserwatorium.malopolska.pl e-mailing do kluczowych odbiorców, newsletter do subskrybentów, prezentacje multimedialne w ramach spotkań, konferencji i szkoleń (projektowych, zewnętrznych). strona 19 z 26

Metodologia budowy strategii Wyłonienie zaprezentowanych zadań badawczych odbyło się w drodze realizacji dwóch działań: badania Identyfikacja potrzeb informacyjnych z obszaru polityki społecznej 2008 oraz warsztatów eksperckich. Wybrane tematy zostały również skonfrontowane z założeniami programowymi Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013 (Obszar V - Spójność wewnątrzregionalna). Taka procedura wyłaniania zadań badawczych wynika między innymi z realizacji rekomendacji płynących z identyfikacji potrzeb informacyjnych, które wskazują na potrzebę konsultacji obszarów i tematów badawczych z ekspertami z obszaru polityki społecznej - zarówno ze szczebla regionalnego, jak i lokalnego. Również użyteczność badań, tak często podkreślana przez badanych w ramach wspomnianej identyfikacji, może zostać zapewniona poprzez włączenie w proces decyzyjny, odbiorców przyszłych badań realizowanych przez Obserwatorium, a więc między innymi: ośrodków pomocy społecznej, powiatowych centrów pomocy rodzinie, Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Krakowie, organizacji pozarządowych oraz podmiotów ekonomii społecznej. W celu zapewnienia przejrzystości procedury wyłaniającej tematy badawcze, która zostanie zaprezentowana w następnym rozdziale, poniżej przedstawiony zostanie krótki opis dwóch zadań, których wyniki zdecydowały o ostatecznym wyborze i kształcie priorytetowych tematów badawczych. Identyfikacja potrzeb informacyjnych z obszaru polityki społecznej Głównym celem badania potrzeb informacyjnych było wskazanie luk informacyjnych, które między innymi wpływają negatywnie na jakość gminnych i powiatowych strategii rozwiązywania problemów społecznych, na prawidłowe funkcjonowanie organizacji pozarządowych i podmiotów ekonomii społecznej. Również instytucje regionalne, szczególnie te, które oceniają i wdrążają projekty finansowane ze środków unijnych w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VII, zgłaszają zapotrzebowanie na aktualne informacje. Biorąc pod uwagę zarówno lokalne, jak i regionalne braki informacyjne z obszaru polityki społecznej, identyfikacja potrzeb informacyjnych przebiegała wieloetapowo. Etap pierwszy badania został zrealizowany z wykorzystaniem ankiety rozesłanej do wszystkich kierowników i dyrektorów głównych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej (ośrodki pomocy społecznej, powiatowe centra pomocy rodzinie), ankiety przekazanej do wypełnienia kierownikom działów w Regionalnym Ośrodku Polityki Społecznej w Krakowie, rozesłanej wytypowanym 2 organizacjom pozarządowym i podmiotom ekonomii społecznej. Ostatecznie analizie poddano 217 ankiet. Etap drugi został przeprowadzony w formie indywidualnych wywiadów pogłębionych - eksperckich. W gronie informatorów znaleźli się dyrektorzy instytucji sektora publicznego kształtujący rynek polityki społecznej, przewodniczący komisji i rad, liderzy organizacji pozarządowych oraz 2 Organizacje pozarządowe zostały wybrane z listy organizacji pożytku publicznego z województwa małopolskiego oraz z bazy organizacji współpracujących z Koordynatorem współpracy z organizacjami pozarządowymi Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego. Podmioty ekonomii społecznej zostały zidentyfikowane na podstawie bazy wypracowanej w ramach projektu Akademia Rozwoju Ekonomii Społecznej. strona 20 z 26

eksperci z krakowskich ośrodków akademickich posiadający wiedzę i doświadczenie w realizacji projektów i programów przeciwdziałających wykluczeniu społecznemu (łącznie 31 respondentów). W trzecim etapie badania, wywiadach grupowych, udział wzięli wybrani reprezentanci instytucji lokalnych i regionalnych instytucji, którzy na co dzień zajmują się problemami osób i grup zagrożonych wykluczeniem społecznym. Uczestników spotkań dobrano w sposób celowy tak, aby reprezentowali różne regiony Małopolski i różne typy instytucji. W doborze informatorów do wywiadów grupowych uwzględniono przede wszystkim poziom zaangażowania instytucji na etapie badań ankietowych. W sumie zorganizowano osiem grup fokusowych (55 respondentów). Warsztaty eksperckie Identyfikacja potrzeb informacyjnych pozwoliła na wyłonienie ogólnych luk informacyjnych i obszernych szczegółowych katalogów problemów badawczych. Biorąc pod uwagę wskazówki płynące z wyżej wymienionych rekomendacji, tematy badawcze (w ramach wspomnianych katalogów problemów badawczych) zostały ocenione pod kontem użyteczności dla instytucji pomocy i integracji społecznej i przedyskutowane w gronie ekspertów z obszaru polityki społecznej. Do udziału w warsztatach zaproszono praktyków, realizatorów polityki społecznej na szczeblu lokalnym z pięciu podregionów Małopolski, organizacje pozarządowe, koordynatora współpracy z organizacjami pozarządowymi przy Urzędzie Marszałkowskim Województwa Małopolskiego oraz przedstawicieli podmiotów ekonomii społecznej. Tak dobrana próbka pozwoliła na zweryfikowanie katalogów tematów badawczych przez tych, do których wyniki badań będę kierowane. Każdy podregion województwa Małopolskiego reprezentowany był zatem przez przedstawicieli ośrodków pomocy społecznej, powiatowych centrów pomocy rodzinie. Do dyskusji zaproszono również przedstawicieli Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Krakowie, przedstawicieli organizacji pozarządowych i przedstawicieli podmiotów ekonomii społecznej. Warsztaty składały się z trzech części. W części pierwszej zapoznano uczestników z wynikami badania Identyfikacja potrzeb informacyjnych z obszaru polityki społecznej 2008. Oceny katalogów szczegółowych problemów badawczych dokonano w drugiej części warsztatów. Trzecia część zrealizowana została w formie pracy grupowej i dyskusji nad najbardziej użytecznymi, w opinii uczestników, tematami badawczymi. Eksperci wskazywali tutaj przede wszystkim na sposób wykorzystania takich danych w pracy instytucji, które reprezentują. Zidentyfikowano również najważniejsze moduły/elementy, które powinny się pojawić w ramach najlepiej ocenionych według kryterium użyteczności, tematów badawczych. strona 21 z 26

Procedura wyłaniania priorytetów badawczych dla Małopolskiego Obserwatorium Polityki Społecznej Proces wyłaniania tematów badawczych odbył się, w drodze dwóch, opisanych w poprzednim rozdziale, zadań: a\ badania Identyfikacja potrzeb informacyjnych z obszaru polityki społecznej 2008 oraz b\ warsztatów eksperckich, które odbyły się po zakończonej identyfikacji, a ich celem było ostateczne wyłonienie i przedyskutowanie szczegółowych priorytetów badawczych dla Obserwatorium. Z łącznych (trzy etapy) wyników identyfikacji wyłoniły się luki informacyjne i wiążące się z nimi ogólne obszary badawcze dla Obserwatorium: Tabela 1. Ogólne obszary badawcze Indywidualne wywiady eksperckie Wywiady grupowe Ankieta rozsyłana Problemy rodziny Problemy dzieci i młodzieży Mapa problemów społecznych Transmisja biedy i patologii społecznych Niewydolność rodziny (w tym sieroctwo migracyjne) Losy wychowanków placówek opiekuńczo - wychowawczych Ubóstwo Problemy osób starszych Problemy rodziny Sieroctwo migracyjne Wykluczenie społeczne dzieci i młodzieży Sytuacja osób niepełnosprawnych Sytuacja osób niepełnosprawnych Sytuacja osób niepełnosprawnych Problem uzależnień Bezdomność Przemoc w rodzinie Przemoc w rodzinie Uzależnienia Mapa problemów społecznych Ubóstwo Sytuacja kobiet Bezdomność Długotrwałe bezrobocie Bariery powrotu na rynek pracy Bariery powrotu na rynek pracy Problemy osób starszych Problemy mniejszości narodowych i etnicznych Funkcjonowanie instytucji pomocy i integracji społecznej Problemy mniejszości narodowych i etnicznych Funkcjonowanie instytucji pomocy i integracji społecznej Problemy mniejszości narodowych i etnicznych Bezdomność Źródło: Identyfikacja potrzeb informacyjnych z obszaru polityki społecznej 2008 Wyżej wymienione obszary badawcze można pogrupować na kilka dziedzin. Można zatem wskazać w pierwszej kolejności na problemy rodziny. Luki informacyjne związane z funkcjonowaniem małopolskich rodzin można wytłumaczyć poprzez pryzmat co najmniej trzech wymiarów. Po pierwsze, niektóre problemy rodziny istnieją od dawna i były rejestrowane przez instytucje pomocy i integracji społecznej, jednak stanowią one temat tabu, co wpływa na trudność w identyfikacji faktycznej skali danego zjawiska. Przykładem strona 22 z 26

takich drażliwych problemów jest z pewnością przemoc w rodzinie, uzależnienia oraz niepełnosprawność członka bądź członków rodziny (szczególnie na obszarach wiejskich). Po drugie, niektóre zjawiska istniały od dawna, jednakże w przeszłości nie były rejestrowane przez podmioty pomocy i integracji społecznej. Po trzecie, luki informacyjne związane z problemami rodziny wynikają z wieloaspektowości tych zjawisk, co wymaga długookresowej i wielowymiarowej analizy badawczej. Do tej grupy luk należy zaliczyć zjawisko transmisji biedy i patologii społecznych. Z problemami rodzin wiążą się bezpośrednio problemy dzieci i młodzieży, w obszarze których, co wynika z analizy materiału badawczego, istnieje najwięcej luk informacyjnych odnoszących się między innymi do sytuacji dzieci i młodzieży w rodzinach zastępczych, losów wychowanków placówek opiekuńczo - wychowawczych, przemocy (w tym rówieśniczej) oraz różnych, w tym tych związanych z nowymi technologiami, form uzależnień. Problemy osób starszych, które również są związane z negatywnymi zjawiskami występującymi w rodzinie, obejmują wiele zagadnień szczegółowych. Badani wskazywali z jednej strony na brak informacji o warunkach życia małopolskich seniorów, skali przemocy w stosunku do nich, dyskryminacji ze względu na wiek, w tym na rynku pracy. Z drugiej strony istnieje coraz większa potrzeba integracji osób starszych z młodszym pokoleniem. Do realizacji tego postulatu przyczynić się mogą programy aktywizujące małopolskich seniorów, jednakże konieczne wydaje się w pierwszej kolejności zbadanie zapotrzebowania na tego typu działania. Problem niepełnosprawności generuje kolejne luki informacyjne, które związane są w dużej mierze z brakiem aktualnej statystyki osób niepełnosprawnych liczba takich osób, specyfika niepełnosprawności, ich warunki życia, możliwości edukacyjne i zawodowe. Trudność z wygenerowaniem rzetelnej statystyki osób niepełnosprawnych wynika między innymi z braku współpracy i możliwości porównania danych pomiędzy instytucjami zajmującymi się ich gromadzeniem. Kolejny obszar luk informacyjnych związany jest ze zjawiskami uzależnień. Wyniki analiz wskazują na brak informacji dotyczących uzależnień i realnego wpływu programów odpowiednich instytucji pomocy i integracji społecznej na skalę tego zjawiska. Nowe formy uzależnień, szczególnie wśród dzieci i młodzieży, związane przede wszystkim z nowymi technologiami są również słabo rozpoznane. Długotrwałe bezrobocie jest jednym z podstawowych zjawisk generujących syndrom wykluczenia społecznego determinującego pojawianie się negatywnych zjawisk towarzyszących (np. ubóstwo, uzależnienia i przemoc w rodzinie). Stąd duże zainteresowanie badanych takim obszarem niewiedzy. W ramach tego obszaru wskazano również na niezdiagnozowane do tej pory bariery powrotu na rynek pracy i wiążący się z tym problem sytuacji kobiet na rynku pracy. Ubóstwo stanowi w dalszym ciągu głęboką lukę informacyjną, co oznacza brak pogłębionych analiz na temat przyczyn biedy, mechanizmów radzenia sobie z tym problemem i strategii wychodzenia z ubóstwa. Analiza materiału z identyfikacji potrzeb informacyjnych wskazuje również, podobnie jak w przypadku problemu niepełnosprawności i długotrwałego bezrobocia, na słabości identyfikacji ubóstwa poprzez pryzmat dominujących obecnie wskaźników wykorzystywanych w instytucjach pomocy społecznej. Badani zwracali uwagę na strona 23 z 26