Instruktor jazdy konnej (342303) Technicy i inny średni personel
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich Publikacja opracowana w ramach projektu systemowego pn. Rozwijanie zbioru krajowych standardów kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców. Priorytet I PO KL, Działanie 1.1 Krajowy standard kompetencji zawodowych Instruktor jazdy konnej (342303) Copyright by Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa 2013 Kopiowanie i rozpowszechnianie może być dokonane za podaniem źródła ISBN 978-83-7951-000-9 (całość) ISBN 978-83-7951-114-3 (114) Nakład 1000 egz. Publikacja bezpłatna Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich 00-697 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 65/79, tel. (22) 237-00-00, fax (22) 237-00-99 e-mail: sekretariat@crzl.gov.pl http://www.crzl.gov.pl Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji Państwowego Instytutu Badawczego 26-600 Radom, ul. K. Pułaskiego 6/10, tel. centr. (48) 364-42-41, fax (48) 364-47-65 e-mail: instytut@itee.radom.pl http://www.itee.radom.pl 2
Spis treści 1. Dane identyfikacyjne zawodu... 4 1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu w klasyfikacjach... 4 1.2. Notka metodologiczna i autorzy... 4 2. Opis zawodu... 6 2.1. Synteza zawodu... 6 2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania, obszary występowania zawodu... 6 2.3. Środowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narzędzia pracy, zagrożenia, organizacja pracy)... 6 2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne, w tym przeciwwskazania do wykonywania zawodu... 7 2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie... 7 2.6. Możliwości rozwoju zawodowego, potwierdzenia/walidacji kompetencji... 7 2.7. Zadania zawodowe... 8 2.8. Wykaz kompetencji zawodowych... 9 2.9. Relacje między kompetencjami zawodowymi a poziomem kwalifikacji w ERK/PRK... 9 3. Opis kompetencji zawodowych... 10 3.1. Nauczanie jazdy konnej Kz1... 10 3.2. Przygotowywanie zajęć jeździeckich zgodnie z psychofizycznymi uwarunkowaniami jeźdźca i konia Kz2... 11 3.3. Kompetencje społeczne KzS... 12 4. Profil kompetencji kluczowych... 13 5. Słownik... 14 3
1. Dane identyfikacyjne zawodu 1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu w klasyfikacjach Według Klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy (KZiS 2010): 342303 Instruktor jazdy konnej Grupa wielka 3 Technicy i inny średni personel (w Międzynarodowej Klasyfikacji Standardów Edukacyjnych ISCED 2011 poziom 4). Grupa elementarna 3423 Instruktorzy fitness i rekreacji ruchowej (w Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada grupie 3423 Fitness and recreation instructors and program leaders). Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007): Sekcja P. Edukacja, Dział 85. Edukacja, Grupa 85.5. Pozaszkolne formy edukacji. 1.2. Notka metodologiczna i autorzy Opis standardu kompetencji zawodowych wykonano na podstawie: analizy źródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe) oraz głównie wyników badań analitycznych na 15 stanowiskach pracy w 13 przedsiębiorstwach (mikro 13, w tym produkcyjne 1, usługowe 13, inne 1), przeprowadzonych w kwietniu 2013 r. Zespół Ekspercki: Magdalena Porzeczkowska Gospodarstwo rolne w Lubczynie, Agnieszka Kaczmarek Akademia Rolnicza w Szczecinie, Małgorzata Maćkowiak Gospodarstwo Agroturystyczne Stajnia w Brzózkach, Karolina Mądry PPHU Magrama w Szczecinie. Ewaluatorzy: Anna Sobczyńska Cech Rzemiosł Różnych i Przedsiębiorców w Kamieniu Pomorskim, Grażyna Motylińska Gimnazjum im. Unii Europejskiej w Dobrej. 4
Recenzenci: Joanna Zdanowska Zachodniopomorski Związek Hodowców Koni w Szczecinie Małgorzata Statkiewicz Polskie Towarzystwo Nauk Ogrodniczych w Krakowie Komisja Branżowa (zatwierdzająca): Zbigniew Szczerkowski (przewodniczący) NSZZ Solidarność w Kamieniu Pomorskim, Małgorzata Ciszek-Lewicka przedstawiciel pracodawców Ośrodek Edukacji Jeździeckiej Czahary w Pogorzelicy, Andrzej Muż Izba Rzemieślnicza Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Szczecinie. Data zatwierdzenia: 15.10.2013 r. 5
2. Opis zawodu 2.1. Synteza zawodu Instruktor jazdy konnej uczy jeździectwa oraz zajmuje się aktywizacją i rekreacją ruchową klientów. 2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania, obszary występowania zawodu Instruktor jazdy konnej jest zawodem o charakterze usługowym. Celem jego pracy jest nauczanie jeździectwa oraz popularyzowanie aktywności i rekreacji ruchowej klientów. Udziela instrukcji z zakresu postępowania z końmi i korzystania ze sprzętu, wyjaśnia i egzekwuje przestrzeganie zasad obowiązujących podczas jazdy konnej, przepisów jeździeckich i procedur bezpieczeństwa. Pomaga przy siodłaniu i rozsiodływaniu oraz czynnościach pielęgnacyjnych koni. W czasie zajęć zaleca ćwiczenia i zadania stosując odpowiednie metody dydaktyczne. Instruktor jazdy konnej odpowiedzialny jest za bezpieczeństwo jeźdźców i koni, a w razie potrzeby udziela pomocy przedmedycznej. Do jego zadań należy ocena stanu psychofizycznego jeźdźców i koni oraz stanu technicznego sprzętu, pomoc przy czynnościach związanych z obsługą koni, prowadzenie dokumentacji usług. 2.3. Środowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narzędzia pracy, zagrożenia, organizacja pracy) Miejscem pracy instruktora jazdy konnej są ośrodki jeździeckie, stadniny koni, stada ogierów, gospodarstwa agroturystyczne, stajnie i inne obiekty, w których konie przebywają, np. wiaty, padoki itp. Instruktor jazdy konnej może prowadzić zajęcia na ujeżdżalni, lonżowniku, w hali i/lub w terenie otwartym. W miejscu pracy występują zagrożenia dla zdrowia wynikające z nieprzewidywalnych zachować koni (kopnięcie, ugryzienia) oraz zagrożenia spowodowane uciążliwymi warunkami pracy, np. zapyleniem, zbyt dużym nasłonecznieniem lub mrozem i chorobami odzwierzęcymi. Z tego względu ważne jest planowanie i organizacja pracy z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa jeźdźca i konia oraz z uwzględnieniem warunków atmosferycznych. Praca instruktora przebiega w systemie dwuzmianowym. Pracuje indywidualnie z jedną osobą lub z grupą osób. Instruktor jazdy konnej pracuje samodzielnie. Pracę charakteryzują stałe czynności, jednakże praca ta ma charakter różnorodny ze względu na zróżnicowanie poziomu zaawansowania klientów. Instruktor jazdy konnej stosuje pomoce dydaktyczne, takie jak: cavaletti, koziołki, drągi, stojaki. 6
2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne, w tym przeciwwskazania do wykonywania zawodu Instruktor jazdy konnej powinien mieć dobrą kondycję, być silny fizycznie, mieć dobry wzrok, słuch, sprawny zmysł dotyku oraz donośny głos. Bardzo ważna jest zdolność koncentracji, kreatywność, spostrzegawczość. Ze względu na to, że praca w tym zawodzie wiąże się z kontaktami z ludźmi, cechą niezbędną do wykonywania zawodu jest łatwość nawiązywania kontaktów oraz wypowiadania się. Instruktor jazdy konnej powinien cechować się odpowiedzialnością, rzetelnością, dbałością o czystość i porządek. Specyfika tego zawodu wymaga także od instruktora znajomości metodyki nauczania, jak również umiejętności pracy w różnych warunkach atmosferycznych. 2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie Do wykonywania zawodu instruktora jazdy konnej wskazane jest posiadanie wykształcenia średniego o dowolnym kierunku, zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do uprawiania jazdy konnej i ukończenie z wynikiem pozytywnym kursu na instruktora rekreacji ruchowej o specjalności jazda konna (egzamin praktyczny, teoretyczny i opieka stajenna) organizowanego przez uprawnione stowarzyszenia/organizacje/ /przedsiębiorstwa lub kursu na instruktora szkolenia podstawowego w jeździectwie organizowanego przez organizacje branżowe. W drugim przypadku dodatkowo wymagane jest posiadanie matury oraz co najmniej Srebrnej Odznaki Jeździeckiej. W obu przypadkach, po pozytywnym zdaniu egzaminów z części teoretycznej i praktycznej, wydawana jest legitymacja uprawniająca do wykonywania zawodu instruktora jazdy konnej. 2.6. Możliwości rozwoju zawodowego, potwierdzania/ /walidacji kompetencji Potwierdzeniem kwalifikacji niezbędnych do wykonywania zawodu instruktora jazdy konnej jest posiadanie legitymacji instruktora rekreacji ruchowej o specjalności jazda konna lub legitymacji instruktora szkolenia podstawowego w jeździectwie. Pracodawcy chętnie zatrudniają instruktorów, którzy posiadają dodatkowe klasy sportowe lub/i odznaki jeździeckie. Kolejnym etapem na drodze rozwoju zawodowego instruktora jazdy konnej jest uzyskanie tytułu Instruktora sportu jeździeckiego (wymagania dodatkowe: ukończony 21 rok życia i złota odznaka jeź- 7
dziecka lub I klasa sportowa) oraz kolejno trenera II klasy w jeździectwie (wymagania dodatkowe: minimum trzyletni staż w charakterze instruktora sportu jeździeckiego), następnie trenera I klasy w jeździectwie (wymagania dodatkowe: minimum trzyletni staż w charakterze trenera II klasy w jeździectwie i udokumentowany dorobek pracy szkoleniowej). Ostatnim etapem jest trener klasy mistrzowskiej w jeździectwie. Aby uzyskać ten tytuł niezbędny jest minimum pięcioletni staż w charakterze trenera I klasy w jeździectwie, przedstawienie komisji egzaminacyjnej koni samodzielnie przygotowanych przez kandydata, które startowały w finale pucharu świata, w mistrzostwach Europy, w mistrzostwach Świata, zakwalifikowały się do Igrzysk Olimpijskich lub zdobyły tytuł Mistrza Polski, lub udokumentowanie przeprowadzonych wykładów i szkoleń, publikacji związanych z teorią jazdy konnej lub odbytych zagranicznych szkoleń i kursów. 2.7. Zadania zawodowe Z1. Przygotowywanie harmonogramu zajęć jazdy konnej (niezbędne kompetencje: Kz1, KzS). Z2. Kontrolowanie stanu psychofizycznego konia (niezbędne kompetencje: Kz2, KzS). Z3. Sprawdzanie stanu technicznego sprzętu jeździeckiego pod względem bezpieczeństwa jeźdźców i koni (niezbędne kompetencje: Kz1, KzS). Z4. Udzielanie instruktażu i pomocy klientom w zakresie postępowania z końmi, korzystania ze sprzętu jeździeckiego (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, KzS). Z5. Udzielanie instruktażu i nadzorowanie przestrzegania zasad i przepisów jeździeckich oraz procedur bezpieczeństwa jeździeckiego (niezbędne kompetencje: Kz1, KzS). Z6. Nadzorowanie zajęć i weryfikowanie umiejętności, ocenianie postępów jeźdźca oraz w razie potrzeby udzielanie pomocy przedmedycznej (niezbędne kompetencje: Kz1, KzS). Z7. Zalecanie odpowiednich ćwiczeń w czasie zajęć (niezbędne kompetencje: Kz1,KzS). Z8. Prowadzenie dokumentacji usług (niezbędne kompetencje: Kz1, KzS). Z9. Organizowanie stanowiska pracy, w tym przestrzeganie zasad BHP i ochrony ppoż. (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, KzS). 8
2.8. Wykaz kompetencji zawodowych Kz1 Nauczanie jazdy konnej (potrzebne do wykonywania zadań: Z1, Z3, Z4, Z5, Z6, Z7, Z8, Z9). Kz2 Przygotowywanie zajęć jeździeckich zgodnie z psychofizycznymi uwarunkowaniami jeźdźca i konia (potrzebne do wykonywania zadań: Z2, Z4, Z9). KzS Kompetencje społeczne (potrzebne do wykonywania zadań: Z1 Z9). 2.9. Relacje między kompetencjami zawodowymi a poziomem kwalifikacji w ERK/PRK Kompetencje zawodowe potrzebne do wykonywania zadań w zawodzie sugeruje się wykorzystać do opisu kwalifikacji na poziomie 4 właściwym dla wykształcenia średniego w Europejskiej i Polskiej Ramie Kwalifikacji. Poziom ten jest uzasadniony miejscem usytuowania zawodu w Klasyfikacji zawodów i specjalności (grupa wielka 3 i jej odpowiednik w ISCED 2011). Osoba wykonująca zawód Instruktor jazdy konnej: 1) w zakresie wiedzy: zna poszerzony zbiór podstawowych faktów, zasad, przepisów, procedur i pojęć ogólnych w zawodzie instruktora jazdy konnej; zna i rozumie w szerszym zakresie fakty, pojęcia i zależności w zawodzie oraz w szerszym zakresie podstawowe uwarunkowania prowadzonej działalności w branży jeździeckiej; 2) w zakresie umiejętności: ma umiejętności wymagane do realizacji zadań i rozwiązywania problemów poprzez wybieranie podstawowych metod nauczania, pomocy dydaktycznych, sprzętu jeździeckiego i odpowiedniego doboru koni do jeźdźców oraz informacji; potrafi wykonywać zadania według ogólnych zasad, często w zmiennych warunkach; umie rozwiązywać typowe problemy; odbierać i formułować wypowiedzi, także proste wypowiedzi w języku obcym. 9
3. Opis kompetencji zawodowych Opis kompetencji dotyczy tylko kompetencji zawodowych zdefiniowanych w badaniach na stanowiskach pracy. Wykonanie zadań zawodowych Z1, Z3, Z4, Z5, Z6, Z7, Z8, Z9 wymaga posiadania kompetencji zawodowej Kz1. 3.1. Nauczanie jazdy konnej Kz1 Wiedza zna i rozumie poszerzony zbiór podstawowych faktów, zasad, procesów, pojęć ogólnych i zależności związanych z nauczaniem jazdy konnej, w szczególności zna: zasady i przepisy BHP i ochrony ppoż., ergonomii, ochrony środowiska w zakresie nauczania jazdy konnej; teorię jazdy konnej; wyposażenie jeździeckie; zasady przygotowania jeźdźca i konia do jazdy; zasady zachowania na ujeżdżalni; zasady zachowania w terenie otwartym (las, pole, droga, teren górzysty i rozlewisko wodne, przeszkody naturalne); podstawy szkolenia konia; zasady nauczania jazdy konnej; zasady i procedury udzielania pomocy przedmedycznej; zasady i procedury podczas lonży, procedury bezpieczeństwa w jeździectwie; zasady i przepisy dotyczące sportów konnych; Umiejętności wykonuje niezbyt proste zadania związane z nauczaniem jazdy konnej według określonej instrukcji, w często zmiennych warunkach, w szczególności potrafi: stosować przepisy BHP i ochrony ppoż., ergonomii, ochrony środowiska w zakresie nauczania jazdy konnej; jeździć konno co najmniej na poziomie klasy L w ujeżdżeniu, LL w skokach; przygotowywać harmonogram zajęć; rozróżniać i użytkować wyposażenie jeździeckie oraz oceniać jego stan techniczny; nadzorować i pomagać uczniowi w siodłaniu, rozsiodływaniu i pielęgnacji konia; stosować zasady zachowania na ujeżdżalni; stosować zasady zachowania w terenie otwartym; nauczać zasad zachowania na ujeżdżalni i w terenie; szkolić konia na poziomie podstawowym, korygować konia w trakcie zajęć; 10
zasady prowadzenia dokumentacji usług instruktorskich. udzielać pomocy przedmedycznej; nauczać jeździectwa, zalecać odpowiednie ćwiczenia, stosować pomoce, dydaktyczne: cavaletti, drągi, stojaki, koziołki; prowadzić lonżę, zalecać odpowiednie ćwiczenia na lonży; stosować procedury bezpieczeństwa w stajni oraz podczas zajęć; prowadzić dokumentacje usług instruktorskich. Wykonanie zadań zawodowych Z2, Z4, Z9 wymaga posiadania kompetencji zawodowej Kz2. 3.2. Przygotowywanie zajęć jeździeckich zgodnie z psychofizycznymi uwarunkowaniami jeźdźca i konia Kz2 Wiedza zna i rozumie poszerzony zbiór podstawowych faktów, zasad, procesów, pojęć ogólnych i zależności związanych z przygotowywaniem zajęć jeździeckich, w szczególności zna: zasady i przepisy BHP i ochrony ppoż., ergonomii, ochrony środowiska w zakresie organizacji zajęć jeździeckich; zasady obchodzenia się z koniem; podstawy budowy ciała i pokroju konia; podstawowe maści i odmiany koni; podstawy bytowania z elementami zoohigieny konia; podstawy żywienia konia; Umiejętności wykonuje niezbyt proste zadania związane z przygotowywaniem zajęć jeździeckich według określonej instrukcji, w często zmiennych warunkach, w szczególności potrafi: stosować przepisy BHP i ochrony ppoż., ergonomii, ochrony środowiska w zakresie przygotowania zajęć jeździeckich; stosować zasady postępowania z koniem; rozróżniać części ciała i wady postawy konia; rozróżniać maści i odmiany koni; rozróżniać pasze i podawać je w racjonalnych porcjach; rozróżniać podstawowe schorzenia koni; 11
podstawy zdrowia z elementami opieki weterynaryjnej konia; zasady rozczyszczania kopyt; podstawy etologii; podstawy budowy i funkcjonowania ciała ludzkiego; podstawy psychologii. zapobiegać kontuzjom koni; stosować wytyczne i zasady profilaktyki i pierwszej pomocy u koni; rozróżniać nieprawidłowości w obrębie kopyt i nadzorować okresy rozczyszczania kopyt (werkowania), podkuwania koni; rozpoznawać i rozróżniać zachowania koni; rozróżniać części ciała człowieka, wady postawy i oceniać kondycję fizyczną; rozpoznawać uwarunkowania psychiczne jeźdźca. Wykonanie wszystkich zidentyfikowanych w standardzie zadań zawodowych wymaga posiadania kompetencji społecznych KzS. 3.3. Kompetencje społeczne KzS: ponosi odpowiedzialność za nauczanie jazdy konnej oraz aktywizację i rekreację ruchową klientów, dostosowuje zachowanie do zmian w środowisku miejsca pracy, pracuje samodzielnie i podejmuje współpracę w zorganizowanych warunkach miejsca pracy, ocenia wpływ swoich działań realizowanych w ramach współpracy zespołowej w miejscu pracy w zakresie nauczania jazdy konnej i organizowania zajęć jeździeckich oraz ponosi odpowiedzialność za ich skutki. 12
4. Profil kompetencji kluczowych Ocenę ważności kompetencji kluczowych dla zawodu instruktora jazdy konnej przedstawia rys. 1. Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowanego w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych projekt PIAAC (OECD). Rozwiązywanie problemów Współpraca w zespole Komunikacja ustna Wywieranie wpływu/przywództwo Planowanie i organizowanie pracy Sprawność motoryczna Umiejętność czytania ze zrozumieniem i pisania Umiejętności matematyczne Umiejętność obsługi komputera i wykorzystania Internetu Serie1 1 2 3 4 5 Zbędne Mało ważne Istotne Ważne Bardzo ważne Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu 342303 Instruktor jazdy konnej 13
5. Słownik Zawód Specjalność Zadanie zawodowe Kompetencje zawodowe Wiedza Umiejętności Kompetencje społeczne Kompetencje kluczowe Standard kompetencji zawodowych Kwalifikacja Europejska Rama Kwalifikacji Polska Rama Kwalifikacji Krajowy System Kwalifikacji zbiór zadań (zespół czynności) wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji i kompetencji (wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych) zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu stanowi źródło dochodów. jest wynikiem podziału pracy w ramach zawodu, zawiera część czynności o podobnym charakterze (związanych z wykonywaną funkcją lub przedmiotem pracy) wymagających pogłębionej lub dodatkowej wiedzy i umiejętności zdobytych w wyniku dodatkowego szkolenia lub praktyki. logiczny wycinek lub etap pracy w ramach zawodu o wyraźnie określonym początku i końcu, wyodrębniony ze względu na rodzaj lub sposób wykonywania czynności zawodowych powiązanych jednym celem, kończący się produktem, usługą lub decyzją. wszystko to, co pracownik wie, rozumie i potrafi wykonać, odpowiednio do sytuacji w miejscu pracy. Opisywane są trzema zbiorami: wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych. zbiór opisów faktów, zasad, teorii i praktyk przyswojonych w procesie uczenia się, odnoszących się do dziedziny uczenia się lub działalności zawodowej. zdolność wykonywania zadań i rozwiązywania problemów właściwych dla dziedziny uczenia się lub działalności zawodowej. zdolność autonomicznego i odpowiedzialnego uczestniczenia w życiu zawodowym i społecznym oraz kształtowania własnego rozwoju, z uwzględnieniem kontekstu etycznego. wiedza, umiejętności i postawy odpowiednie do sytuacji, niezbędne do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej i zatrudnienia. norma opisująca kompetencje zawodowe konieczne do wykonywania zadań zawodowych wchodzących w skład zawodu, akceptowana przez przedstawicieli organizacji zawodowych i branżowych, pracodawców, pracobiorców i innych kluczowych partnerów społecznych. zestaw efektów uczenia się (zasób wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych), których osiągnięcie zostało formalnie potwierdzone przez uprawnioną instytucję. przyjęta w Unii Europejskiej struktura i opis poziomów kwalifikacji, umożliwiający porównywanie kwalifikacji uzyskiwanych w różnych krajach. W Europejskiej Ramie Kwalifikacji wyróżniono 8 poziomów kwalifikacji opisywanych za pomocą efektów uczenia się; stanowią one układ odniesienia krajowych ram kwalifikacji. opis hierarchii poziomów kwalifikacji wpisywanych do zintegrowanego rejestru kwalifikacji w Polsce. ogół rozwiązań służących ustanawianiu i nadawaniu kwalifikacji (potwierdzaniu efektów uczenia się) oraz zapewnianiu ich jakości. 14