WYROK Sądu Apelacyjnego w Gdansku z dnia 12 grudnia 2008 r. III AUa 867/08 Skład orzekający: SSA BoŜena Grubba SSA Małgorzata Gerszewska (spr.) SSA Małgorzata Węgrzynowska Czajewska Teza: 1. Warunkiem nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn. Dz. U. z 1997 r. Nr 56 poz. 357 ze zmianami) jest rozwiązanie przez nauczyciela na swój wniosek lub w okolicznościach wymienionych w ust. 1a art. 88 KN. stosunku pracy. Dotyczy to równieŝ nauczycieli urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r. (ust. 2a art. 88 Karty Nauczyciela). 2. Sąd Ubezpieczeń rozpoznający odwołanie od decyzji organu rentowego odmawiającej prawa do świadczenia rozstrzyga o prawie do konkretnego świadczenia, nie zaś o jego poszczególnych elementach składających się na to świadczenie. Przyznając prawo do świadczenia nie stwierdza w sentencji wyroku okoliczności faktycznych, a do takich naleŝy ustalenie okresów pracy w szczególnym charakterze. Odmawiając ubezpieczonej prawa do emerytury Sąd nie tylko nie jest zobligowany do wskazania, które okresy pracy w szkolnictwie uznaje za udowodnione, ale równieŝ nie ma do tego podstaw prawnych. Z uzasadnienia: Decyzją z dnia 15 listopada 2007 r. pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. odmówił wnioskodawczyni A. G. J. prawa do emerytury na podstawie ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela / tekst jedn. Dz. U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zmianami/. W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, Ŝe ubezpieczona udowodniła okres pracy w wymiarze 26 dni, 10 miesięcy i 2 dni w tym 16 lat, 7 miesięcy i 14 dni w szkolnictwie specjalnym.
W odwołaniu od decyzji wnioskodawczyni podniosła, Ŝe w jej ocenie do staŝu nauczycielskiego organ rentowy powinien doliczyć okresy zwolnień lekarskich, urlopów macierzyńskich i urlopu dla poratowania zdrowia. Organ rentowy w odpowiedzi wniósł o oddalenie odwołania podnosząc dodatkowo, Ŝe ubezpieczona nadal pozostaje w zatrudnieniu. Wyrokiem z dnia 21 lutego 2008 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w E. oddalił odwołanie wskazując następujące motywy rozstrzygnięcia: Wnioskodawczyni A. G. - J., urodzona 15 marca 1958 roku, złoŝyła do pozwanego w dniu 22 maja 2007 roku wniosek o emeryturę. Od 1 września 1984 r. wnioskodawczyni zatrudniona jest w Z. P. O. - W. w E. jako wychowawca. Wnioskodawczyni udowodniła łącznie 26 lat, 10 miesięcy i 2 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Sąd I instancji wskazał, Ŝe zgodnie z art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela nauczyciele mający trzydziestoletni okres zatrudnienia w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, zaś nauczyciele szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich dwudziestopięcioletni okres zatrudnienia w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym, mogą - po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy - przejść na emeryturę. Sąd przytoczył równieŝ treść ust. 2a art. 88 KN dotyczącego nauczycieli urodzonych po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r. Sąd Okręgowy podkreślił, Ŝe wymienione warunki muszą być spełnione łącznie, co oznacza, Ŝe niespełnienie chociaŝby jednego z nich uniemoŝliwia nauczycielowi uzyskania prawa do emerytury na podstawie art. 88 KN. Ubezpieczona na dzień składania wniosku o emeryturę jak równieŝ na dzień wydania decyzji pozostawała w stosunku pracy, a zatem nie spełniała jednego z trzech warunków bezwzględnie wymaganych do przyznania emerytury na podstawie Karty Nauczyciela, co skutkowało ty, Ŝe Sąd nie uznał za konieczne wypowiadanie się, co do pozostałych warunków. W dalszych rozwaŝaniach Sąd podkreślił, Ŝe ustawą z dnia 23 sierpnia 2007 r. zmieniona została treść art. 86 ust. 2a Karty Nauczyciela. PowyŜsza zmiana miała na celu umoŝliwienie nauczycielom, którzy spełniają warunki do przejścia na wcześniejszą emeryturę jej uzyskanie niezaleŝnie od terminu rozwiązania stosunku pracy. Do dnia 31 grudnia 2008 r. muszą spełnić warunek staŝu, o którym mowa w ust. 1 art. 88 KN nie muszą natomiast do tego dnia rozwiązywać stosunku pracy. Zgodnie z wcześniejszym brzmieniem powołanego
przepisu prawa, wskazał Sąd I instancji, warunkiem zachowania uprawnień do wcześniejszej emerytury dla nauczycieli urodzeni po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r., legitymujących się staŝem pracy, o którym mowa w ust. 1 art. 88 KN było rozwiązanie przez nich stosunku pracy do dnia 31 grudnia 2007 r. Zmiana powołanego przepisu prawa oznacza, Ŝe ta grupa nauczycieli -chcąc przejść na wcześniejsza emeryturę - musi do dnia 31 grudnia 2008 r. spełnić warunek staŝu pracy, nie musi natomiast rozwiązywać stosunku pracy. Mając powyŝsze na uwadze - Sąd Okręgowy na zasadzie art. 477 14 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji. Apelację od wyroku wywiodła ubezpieczona zaskarŝając go w całości. W uzasadnieniu apelacji ubezpieczona - powołując się na pismo W. P. z dnia 31 stycznia 2007 r. ( Nr Sen...) skierowane do Wiceprezesa Zarządu Głównego ZNP K. B. - wskazała, Ŝe przed rozwiązaniem stosunku pracy ma prawo do rozstrzygnięcia, czy posiada ponad 20 letni okres pracy pedagogicznej. Z uwagi na to, Ŝe nadal jest zatrudniona nie kwestionowała decyzji ZUS, co do odmowy przyznania prawa do emerytury. Zakwestionowała natomiast przyjęty przez pozwanego staŝ pracy pedagogicznej, z którego niezasadnie - w jej ocenie - wyłączono okresy zwolnień lekarskich, urlopów macierzyńskich, urlopów wychowawczych i urlopu dla poratowania zdrowia. Zdaniem skarŝącej ZUS niezasadnie powołał się na treść art. 32 ust. 1a ustawy FUS bowiem przepis ten wszedł w Ŝycie dopiero 1 lipca 2004 r. i nie moŝe działać wstecz. Zarzuciła Sądowi, Ŝe nie zajął stanowiska w tej priorytetowej dla niej kwestii. Sąd Apelacyjny zwaŝył, co następuje: Apelacja ubezpieczonej nie zasługuje na uwzględnienie. Niespornym jest, Ŝe A. G. - J. ( urodzona 15 marca 1958 r. ) składając wniosek o emeryturę domagała się jej przyznania w oparciu o przepis art. 88 ust. 2a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela. Do wniosku o emeryturę dołączyła dokumenty (świadectwo pracy, zaświadczenia, oświadczenie, zeznania świadków) potwierdzające przebieg jej zatrudnienia. W oparciu o te dowody organ rentowy ustalił staŝ pracy skarŝącej na 26 lat, 10 miesięcy i 2 dni okresów składowych i nieskładkowych. Pozwany uznał jedynie 16 lat, 7 miesięcy i 14 dni pracy w szkolnictwie specjalnym uprawniających do nabycia emerytury w niŝszym wieku zamiast wymaganych przepisami 20 lat, o których mowa w ust. 1 art. 88 KN. Z akt emerytalnych ubezpieczonej wynika, Ŝe w okresach od 26 listopada 1986r. do 30 sierpnia 1987 r. i od 19 kwietnia 1988 r. do 27 listopad 1991 r. przebywała na urlopie
wychowawczym, zaś od 29 listopada 1995 r. do 27 listopada 1996 r. korzystała z urlopu dla poratowania zdrowia. Niespornym jest równieŝ to, Ŝe A. G. - J. po 15 listopada 1991 r. korzystała ze zwolnień lekarskich z tytułu choroby. Wskazując na powyŝsze organ rentowy zaskarŝoną decyzją z dnia 15 listopada 2007 r. odmówił wnioskodawczyni prawa do emerytury nauczycielskiej. Kwestią wymagającą wyjaśnienia pozostało, wobec wydania negatywnej decyzji przez organ rentowy, to, czy do okresu pracy w szkolnictwie specjalnym naleŝy zaliczyć równieŝ okresy urlopów wychowawczych, urlopu dla poratowania zdrowia i okresów zwolnień lekarskich. Niespornym jest, Ŝe wnioskodawczyni zarówno na dzień wydania decyzji przez organ rentowy, orzekania przez Sąd Okręgowy jak i Sąd Odwoławczy pozostawała w stosunku pracy. Art. 88 ustawy Karta Nauczyciela, wskazany przez Sąd I instancji, w sposób szczegółowy reguluje zasady nabywania przez nauczycieli emerytury bez względu na wiek. Jedynym odesłaniem do ustaw FUS jest ust. 2 tego przepisu prawa dotyczący podstawy wymiaru. Warunkiem skorzystania z prawa do wcześniejszej emerytury nauczycielskiej jest legitymowanie się 30 letnim okresem zatrudnienia, w tym 20 letnim okresem wykonywania pracy w szczególnym charakterze. Z art. 86 KN wynika, Ŝe nauczyciel zaliczany jest do pracowników wykonujących pracę w szczególnym charakterze. Odnośnie nauczycieli zatrudnionych w szkołach, placówkach, zakładach specjalnych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich ustawodawcę wprowadził wymóg 25 letniego okresu zatrudnienia w tym 20 lat wykonywania pracy w szkolnictwie specjalnym - ust. 1. Przy ustalaniu 30-letniego ( bądź 25 - letniego ) okresu zatrudnienia uwzględnia się okresy składkowe i nieskładkowe wymienione w art. 6 i 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych a takŝe okresy pracy w gospodarstwie rolnym, o których mowa w art. 10 ustawy FUS. Zgodnie z regulacją zawartą w art. 5 ust. 2 cytowanej ustawy okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 udowodnionych okresów składkowych. Do 20-letniego okresu pracy nauczycielskiej zalicza się natomiast okresy pracy w wymiarze, co najmniej połowy obowiązkowego wymiaru zajęć (art. 91b ust. 1). Ustawodawca nie bez przyczyny posługuje się w art. 88 KN pojęciem zatrudnienia" i wykonywania pracy". Przez wykonywanie pracy rozumieć zatem naleŝy nie samo pozostawanie w stosunku pracy ale faktyczne jej świadczenie. Przemawia za tym nie tylko wykładnia logiczna, ale równieŝ gramatyczna. Do wymaganych 20 lat pracy na stanowisku nauczyciela nie podlegają zatem wliczeniu okresy urlopu macierzyńskiego, urlopu wychowawczego, urlopu dla poratowania zdrowia, czy teŝ
okresy pobierania zasiłków chorobowych (tak Sąd NajwyŜszy w wyroku z dnia 6 czerwca 2006r., sygn. akt UK 38/05 i wyroku z dnia 22 lutego 2008 r. w sprawie I UK 228/07 - nie publ.). Mając powyŝsze na względzie uznać naleŝy, Ŝe apelująca nie spełnia warunku 20 - letniego okresu wykonywania pracy w szkolnictwie specjalnym. Jak słusznie podkreślił Sąd Okręgowy warunkiem skorzystania przez nauczyciela z wcześniejszej emerytury jest nie tylko posiadanie określonego wyŝej staŝu pracy, ale równieŝ nie przystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego i rozwiązanie - na wniosek - stosunku pracy. Warunki te muszą być spełnione łącznie. Niespełnienie jednego z nich uniemoŝliwia nauczycielowi uzyskania prawa do emerytury na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela. Z brzmienia powołanego przepisu prawa wynika jednoznacznie, Ŝe nauczyciel nabywa prawo do emerytury po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy lub w okolicznościach wymienionych w ust. 1a art. 88 KN. Regulacja zawarta w art. 88 ust. 2a KN nie oznacza, Ŝe nauczyciele urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r. mogą skorzystać z prawa do wcześniejszej emerytury bez rozwiązania stosunku pracy. Przepis art. 88 ust. 2a KN i jego ostatnia zmiana dokonana ustawą z dnia 7 września 2007 r. ( Dz. U. Nr 191, poz. 1369) umoŝliwia jedynie nauczycielom, którzy do dnia 31 grudnia 2008 r. spełnią warunek staŝu pracy ( ogólnego i w szczególnym charakterze określonego w ust. 1) uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury niezaleŝnie od daty złoŝenia wniosku o rozwiązanie stosunku pracy. Przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury nauczycielom urodzonym po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r. bez konieczności rozwiązania stosunku pracy stanowiłoby przejaw dyskryminacji nauczycieli urodzonych przed 1 stycznia 1948 r. nie moŝe zostać zaakceptowane. Odnosząc się do Ŝądania ubezpieczonej, zawartego w apelacji, wskazać naleŝy, Ŝe organ rentowy wydając decyzję rozstrzyga o prawie do konkretnego świadczenia, nie zaś o jego poszczególnych elementach składających się na to świadczenie. Taką samą rolę spełnia Sąd Ubezpieczeń rozpoznający odwołanie od decyzji odmawiającej prawa do świadczenia. Przyznając prawo do świadczenia nie stwierdza w sentencji wyroku okoliczności faktycznych, a do takich naleŝy ustalenie okresów pracy w szczególnym charakterze. Sąd Okręgowy odmawiając ubezpieczonej prawa do emerytury nie tylko nie był obligowany do wskazania, które okresy pracy w szkolnictwie uznaje za udowodnione, ale równieŝ nie miał do tego podstaw prawnych. Podstaw takich nie znajduje równieŝ Sąd Apelacyjny. Reasumując uznać naleŝy, Ŝe zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, Ŝe wnioskodawczyni legitymuje się dwudziestoletnim okresem wykonywania pracy nauczycielskiej (w szkolnictwie specjalnym). SkarŜąca nie rozwiązała równieŝ
stosunku pracy a zatem nie spełnia warunków uprawniających do nabycia prawa do emerytury na zasadzie art. 88 ust. 1 i ust. 2a Karty Nauczyciela. Mając powyŝsze na względzie Sąd Apelacyjny na zasadzie powołanych przepisów prawa oraz art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.