PRZYCZYNEK DO HISTORII WŁOCŁAWSKIEJ OCHOTNICZEJ STRAŻY POŻARNEJ Włocławska Straż Pożarna powstała jako jedna z pierwszych w Królestwie Polskim w dn. 11 lipca 1874r., jako Stowarzyszenie Straży Ogniowej Ochotniczej we Włocławku. Zaznaczyć należy, że już od roku 1861 czynione były starania w celu zorganizowania bardziej skutecznych działań w walce z pożarami zarówno w mieście jak i w okolicy Włocławka. Oficjalna nazwa Włocławska Ochotnicza Straż Pożarna WOSP, ustalona została na podstawie ustawy podjętej przez generał-gubernatora w Warszawie dn. 20 listopada 1878 r. W 1881 r. WOSP liczyła już 194 członków czynnych i 285 członków honorowych, przy ogólnej liczbie mieszkańców Włocławka 11024. W XX wieku, a szczególnie w okresie międzywojennym nastąpił znaczny rozwój w zakresie sprawności działania i wyposażenia straży w sprzęt przeciwpożarowy. W historii W.O.S.P. godny odnotowania jest fakt przynależności w I połowie XX w. czterech braci z rodziny Białeckich: Wiktora, Józefa, Stefana i Edmunda, którzy wymienieni są w opracowanej przez dr Zdzisława Jana Zasadę "Dziejach Straży Pożarnych Włocławka oraz powiatu włocławskiego na tle historii ochrony przeciwpożarowej Kujaw Wschodnich (1874-2004). Jako członek tej rodziny syn Edmunda i Stanisławy Białeckich, Aleksander ur. 1929r pragnę dodać nieco informacji o moim ojcu Edmundzie Białeckim (1896-1955) i jego braciach, a moich stryjkach: Wiktorze(1878-1925), Józefie(1882-1957), Stefanie(1891-1952), służących w WOSP. Rodzina pojawiła się we Włocławku w drugiej połowie XIX wieku. Franciszek Białecki(1841-1906) przybył do Włocławka z zaboru pruskiego z miasta Wielatowo (dzisiaj wieś Wylatowo w województwie Kujawsko-Pomorskim ) i jak głosi przekaz rodzinny, powodem opuszczenia zaboru pruskiego było uniknięcie służby w wojsku pruski W dniu 22 stycznia 1874r.odbył się ślub Franciszka Białeckiego w kościele Św. Jana we Włocławku z Bronisławą Ulbrych (1856-1943), która przybyła do Włocławka wraz z całą rodziną z Warszawy. W roku zawarcia ślubu Franciszek miał 35 lat, a Bronisława 17. Małżonkowie Białeccy dochowali się licznej rodziny:(3 córki i 5 synów), którzy założyli swoje rodziny i pozostawili liczne potomstwo. Z zachowanych w rodzinie pamiątek w postaci zdjęć i różnych zapisów oraz dokumentacji metrykalnych odnalezionych w archiwach Gniezna, Bydgoszczy i Włocławka opracowana została genealogia obejmująca udokumentowaną historię rodziny Białeckich obejmującą lata 1795-2012. Wykorzystując opracowane przez dr Z.J. Zasadę dzieje Straży Pożarnej Włocławka i powiatu włocławskiego oraz opracowaną przeze mnie historię rodziny Białeckich, łącznie z zachowanymi pamiątkami oraz rozmowami z żyjącymi jeszcze członkami rodziny w okresie międzywojennym, wojennym i powojennym do roku 1950 (w którym opuściłem Włocławek). W ten sposób pragnę poszerzyć wiedzę o służbie we Włocławskiej Ochotniczej Straży Pożarnej członków mojej rodziny. WIKTOR BIAŁECKI ( 1879 1925 ) Wiktor Białecki był najstarszym synem Franciszka i Bronisławy Białeckich. W roku 1902 zawarł związek małżeński z Marią Stefańską (1879-1939). W tym małżeństwie urodziło się ośmioro dzieci: 6 dziewczynek i 2 chłopców. Wiktor pracował jako dekarz razem z ojcem przy budowie kościołów i domów oraz wybudował swój dom rodzinny we Włocławku przy ulicy Mylnej. Do Ochotniczej Straży Ogniowej wstąpił w wieku 20 lat w roku 1898, a w roku 1915 został mianowany dziesiętnikiem I oddz. Toporników. W roku 1918 brał udział w grupie obrońców dzwonów włocławskiej katedry przed grabieżą przez Prusaków. Fakt ten został wspomniany w broszurze p.t. Pamięci Obrony Dzwonów w 1918 r. (w załączeniu). 1
W 1920 roku jako ochotnik stawił się do armii, aby walczyć w obronie Ojczyzny z najazdem Bolszewików, co zostało upamiętnione w roku 1922 na marmurowej tablicy umieszczonej w remizie straży pożarnej na ulicy Żabiej we Włocławku. Obecnie wierna kopia tej tablicy znajduję się w nowej siedzibie Państwowej Straży Pożarnej na ul. Rolniczej. W gazecie Słowo Kujawskie z dn. 19 czerwca 1925 r.(w załączeniu) opisany jest tragiczny wypadek śmierci Wiktora Białeckiego wówczas dowódcy I oddziału toporników, który nastąpił w wyniku upadku z rusztowania podczas budowy przez straż ołtarza na procesję Bożego Ciała. Śmierć ojca wielodzietnej rodziny i zasłużonego strażaka z 27 letnim stażem oraz wielkiego patrioty, spowodowała utworzenie specjalnego komitetu dla zebrania pieniędzy na stworzenie funduszu pomocy licznej rodziny. Pogrzeb śp. Wiktora Białeckiego stał się wielką manifestacją na część tragicznie zmarłego obywatela miasta Włocławka. Kondukt pogrzebowy prowadzony był głównymi ulicami miasta przez J. E. ks. biskupa sufr. W. Owczarka z udziałem licznego duchowieństwa, delegacji miasta Włocławka i powiatu oraz licznych oddziałów straży pożarnych z całego powiatu. Z uroczystości pogrzebowych zachowały się w rodzinie pamiątkowe zdjęcia. Zdjęcia z pogrzebu Wiktora Białeckiego 2
3
4
5
JÓZEF BIAŁECKI ( 1882 1957 ) Z zawodu był ślusarzem i pracował w Fabryce Lin, Drutu i Gwoździ Klauke znajdującej się na ulicy Kościuszki. W roku 1905 Józef Białecki zawarł związek małżeński Marią Kalinowską (1882-1946) i w rodzinie urodziły się 3 córki oraz syn Antoni. Małżonkowie Józef i Maria zbudowali swój dom rodzinny przy ul. Kapitulnej 66, córki założyły rodziny, natomiast syn Antoni w roku 1937 jako ochotnik wstąpił do marynarki wojennej. W sierpniu 1939r. odpłynął na kontrtorpedowcu GROM z Gdyni do W. Brytanii, aby tam wraz z flotą wojenną sojuszników walczyć z Niemcami. Podczas walk w 1940r. w Norwegii ORP GROM został zbombardowany i w ciągu 3 min. zatonął. Antoni jako artylerzysta obsługi Boforsa, wybuchem bomb został wyrzucony z pokładu na wody fiordu Rombakien i zdołał się uratować, a następnie dalej walczył na innych polskich okrętach. Po wojnie nie wrócił do kraju, pozostał w Wlk. Brytanii i tam się ożenił z Angielką. O służbie Józefa Białeckiego w WOSP pozostały skąpe wiadomości i kilka zdjęć. Z protokołu Walnego Zgromadzenia z dn.19 lipca 1931r.wiadomo, że Józef Białecki został mianowany pomocnikiem dowódcy I oddziału oraz członkiem komisji rewizyjnej. Z opisowego sprawozdania zarządu WOSP z lat 1934/35 Józef Białecki w tej kadencji został wyznaczony zastępcą członka komisji rewizyjnej. Od lewej Stefan i Józef Białeccy. Z zachowanych zdjęć archiwalnych wiadomo, że Józef i Edmund Białeccy na różnych uroczystościach występowali w składzie pocztu sztandarowego WOSP, a także obaj byli członkami drużyny ćwiczebnej, która brała udział w dniu 13 lipca 1924, w zawodach straży pożarnych i zajęła I miejsce. W pozycji półleżącej Józef i Edmund Białeccy. 6
STEFAN BIAŁECKI ( 1891 1952 ) Z zawodu był ślusarzem-spawaczem i pracował w Fabryce lin, Drutu i Gwoździ Klauke na ul. Kościuszki we Włocławku. Związek małżeński zawarł z Czesławą Elżanowską i zamieszkali na ul. Zduńskiej we Włocławku. Małżeństwo Stefan i Czesława Białeccy mieli jedną córkę Hannę która jako mężatka nazywała się Hanna Rozkrut. Jedyny zachowany ślad przynależności Stefana Białeckiego do WOSP znajduje się na pamiątkowej marmurowej tablicy prezentującej strażaków ochotników do armii aby walczyć w obronie Ojczyzny z Bolszewikami w 1920r. poz.4. EDMUND BIAŁECKI ( 1896 1955 ). W rodzinie Franciszka i Bronisławy Białeckich między najstarszą córką Franciszką(1875-1969), a bratem Edmundem różnica wieku wynosiła dwadzieścia jeden lat, a ponieważ Jan i Franciszka Tulińscy byli małżeństwem bezdzietnym, udając się przed I wojną światową na Kaukaz w celach zarobkowych zabrali ze sobą małego Edmunda. W Rosji przebywali w miastach: Tyflis (dzisiaj stolica Gruzji -Tbilisi ) i w Rostowie n/donem. Po dojściu do pełnoletniości Edmund, jako urodzony w Kraju Priwiślanskim, powołany został do służby w wojsku rosyjskim i brał udział w wojnie rosyjsko-tureckiej, gdzie był ranny (miał przestrzeloną nogę). W roku 1918 po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Tulińscy wraz z Edmundem Białeckim powrócili do Polski i we Włocławku w dzielnicy Kapitułka obok domów braci Wiktora i Józefa kupili parcelę i podjęli budowę domu rodzinnego Jana i Franciszki Tulińskich oraz Edmunda Białeckiego Po przybyciu do Polski Edmund Białecki niezwłocznie zgłosił się do polskiego wojska i służył w stopniu plutonowego w jednostce stacjonującej we Włocławku Po odejściu z wojska podobnie jak jego bracia wstąpił do WOSP i podjął pracę we włocławskich fabrykach. W roku 1922 odbył się ślub Edmunda Białeckiego ze Stanisławą Estkowską (1895-1973). W tym małżeństwie urodziła się trójka dzieci: Jolanta(1923), Alicja(1927) i Aleksander(1929) i wszyscy założyli swoje rodziny. Pierwszym dokumentem potwierdzającym przynależność do WOSP jest zdjęcie drużyny ćwiczebnej, w której uczestniczył razem z bratem Józefem w dniu 13.07.1924. Na zdjęciu w pozycji półleżącej od lewej Edmund i Józef Białeccy. Po prawej Edmund Białecki Od lewej Edmund i Jan Biełeccy - Rosja, Manglis 1916r. - Włocławek 1919r. 7
Z protokółu Walnego Zebrania WOSP z dn. 19.07.1931r. wiadomo, że Edmund Białecki Został mianowany pomocnikiem dowódcy II oddziału, a z opisowego sprawozdania zarządu WOSP z lat 1934/35, że został mianowany p.o. dowódcy II plutonu i członkiem Kasy pogrzebowej. W następnych latach Edmund awansował na dowódcę I plutonu i na ważnych uroczystościach ogólnonarodowych i kościelnych występuje jako dowodzący reprezentacyjnym oddziałem WOSP. Obok kierowcy Edmund Białecki - 3 maja 1938r. W roku 1937 Edmund Białecki był zaangażowany w charakterze instruktora szkolącego pracowników Fabryki papieru i celulozy do powstającej fabrycznej straży pożarnej. W szkoleniu tym komendant WOSP Wacław Wrześniak prowadził wykłady teoretyczne, a Edmund Białecki szkolił praktycznie na placu ćwiczeń znajdującej się tam wspinalni. W 1938r. Edmund Białecki został odznaczony Srebrnym Medalem Zasługi przez Zarząd Główny Związku Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej legitymacja 2531, a w marcu 1939r. ukończył w Toruniu kurs III stopnia dla oficerów i podoficerów straży. Edmund Białecki na czele oddziału OSP 8
Warto podkreślić, że w latach międzywojennych WOSP brała aktywny udział w życiu włocławskiego społeczeństwa, uczestnicząc w obchodach ważnych rocznic oraz świąt państwowych i kościelnych. Na podstawie zachowanych zdjęć wiadomo że członkowie WOSP realizowali również zalecenia Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, organizując i szkoląc w dzielnicach miasta drużyny obronne. Zachowane pamiątkowe zdjęcie przedstawia drużynę LOPiP w dzielnicy Kapitułka, zorganizowaną przez członków WOSP Edmunda i Józefa Białeckich. Drużyna LOPiP w dzielnicy Włocławka Kapitułka Organizatorzy: Edmund i Józef Białeccy, w środku. Od prawej z apteczką PCK Stanisława Białecka 1935r. W okresie międzywojennym straż dla rodzin strażackich organizowała poza miastem na wolnym powietrzu majówki a w okresie Bożego Narodzenia zabawy choinkowe dla dzieci strażaków, co, ilustruje zachowane zdjęcie z 1936r.,przedstawiające zespół taneczny do krakowiaka, w którym uczestniczyłem wraz z moją starszą siostrą Alicją. Organizacją choinki zajmowały się panie z żeńskiej drużyny WOSP. W karnawale organizowane były huczne zabawy taneczne dla rodzin strażackich i zaproszonych Od lewej na dole: 1Alicja i 5 Aleksander dzieci Edmunda Białeckiego 1936r. gości, na których grała strażacka orkiestra. Druga połowa lat 30-tych, w których komendantem był Wacław Wrześniak-doświadczony znawca techniki przeciwpożarowej i oficer wojska polskiego,wosp charakteryzowała się sprawną organizacją, aktywną współpracą z władzami miasta i społeczeństwem Włocławka oraz koleżeńską 9
współpracą wśród członków straży. W początkach okupacji niemieckiej we Włocławku, Wacław Wrześniak został wraz z rodziną przesiedlony do Generalnej Guberni i przez krótki czas korespondował z moim ojcem. Działając w zbrojnym podziemiu na terenie Generalnej Guberni Wacław Wrześniak zginął w walce z Niemcami w Garwolinie w listopadzie 1940r. Działalność komendanta straży Wacława Wrześniaka na terenie Włocławka cieszyła się dużym uznaniem władz miasta i po wojnie jego nazwisko wymienione zostało na pamiątkowej tablicy ku czci zasłużonych pracowników Samorządu Włocławka, odsłoniętej w 1948r. w dawnym budynku urzędu miasta. Obecnie w związku ze zmianą lokalizacji urzędu miasta wierna kopia pamiątkowej tablicy znajduje się w nowym budynku Urzędu Miasta Włocławka przy Zielonym Rynku. W dniach wojny od 1 września 1939r. do wkroczenia wojsk niemieckich do Włocławka Edmund Białecki wraz z członkami kadry dowódczej straży i sporej grupy ochotników strażaków pełnili całodobową służbę w remizie straży i uczestniczyli w gaszeniu pożarów w czasie bombardowania miasta w trzecim dniu wojny. W okresie okupacji niemieckiej ojciec również służył w straży kierowanej przez Niemców. Po wkroczeniu do Włocławka wojsk radzieckich i polskich w dniu 20 stycznia 1945r. w trzecim dniu tj. 23 stycznia przy udziale szerokiej reprezentacji społeczeństwa Włocławka, w którym WOSP reprezentowali: Tadeusz Postolski i Edmund Białecki dokonano wyboru Tymczasowego Zarządu Miasta. W tym czasie Edmund Białecki zajmował się organizowaniem niezbędnego sprzętu gaśniczego dla działań straży, ponieważ wycofujący się Niemcy zabrali z sobą zarówno samochody gaśnicze jak również najlepszy sprzęt przeciwpożarowy. W połowie roku 1945,Edmund Białecki w wyniku źle układającej się współpracy z wyznaczonym komendantem straży pożarnej opuścił WOSP i przeszedł do pracy zawodowej w upaństwowionej Fabryce lin, drutu i gwoździ podległej branżowemu zjednoczeniu w Bytomiu. Wkrótce w związku z nakazem zjednoczenia utworzenia na terenie fabryki odpowiedniej służby przeciwpożarowej sprawę tą powierzono Edmundowi Białeckiemu, który w pracy tej wykorzystał swoją wiedzę i wieloletnie doświadczenie. JÓZEF KWIECIŃSKI (1908-1966) Obok WOSP w 1937r. rozpoczęła swoją działalność straż pożarna w Fabryce Papieru i Celulozy we Włocławku. Również z tą strażą istnieją związki rodzinne poprzez osobę starszego ogniomistrza Józefa Kwiecińskiego komendanta tej straży w latach 1949-1966. Rodzicami Józefa Kwiecińskiego byli: Antoni Kwieciński (1878-1959) i Władysława Białecka (1877-1962). Antoni pochodził ze Starego Radziejowa i był stolarzem, Władysława była córką Franciszka i Bronisławy Białeckich i siostrą Wiktora, Józefa, Stefana i Edmunda. Kwiecińscy byli liczną rodziną składającą się z 4 córek i 4 synów. Posiadali własny dom i ogród na ulicy Jasnej we Włocławku. Józef nie założył rodziny i przeniósł się do Warszawy, gdzie służył w Warszawskiej Straży Pożarnej w okresie międzywojennym, wojennym w czasie Generalnej Guberni i Powstania Warszawskiego oraz po wojnie do czasu przeniesienia służbowego na komendanta straży w Fabryce Papieru i Celulozy we Włocławku. Jako bliski członek rodziny, mój stryjeczny brat, Józef był częstym gościem w naszym domu i miał wiele wspólnych tematów w rozmowach z moim ojcem Edmundem Białeckim. Józef Kwieciński zmarł w 1966 r. pełniąc do końca służbę na stanowisku komendanta Straży Pożarnej w 10
Fabryce Papieru i Celulozy we Włocławku i został pochowany jak wszyscy z rodziny Białeckich i Kwiecińskich na miejscowym cmentarzu. Na koniec warto zaznaczyć, że w przyszłym roku 2014 Włocławska Straż Pożarna będzie obchodziła swoją 140 rocznicę działalności, w tym 65 lat jako instytucja społeczna-ochotnicza. Opracował: Aleksander Białecki. Gdynia marzec 2013r. 11