Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 1/6 1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI, PRODUCENTA I DYSTRYBUTORA Nazwa produktu: Wzór chemiczny: Inne nazwy: Producent: Dystrybutor: Podtlenek azotu N 2 O tlenek diazotu, gaz rozwesalający 2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH Substancja stwarzająca zagroŝenie: % Nr Nr Symbol Zwroty Nazwa chemiczna wag CAS WE ostrzegawczy zagroŝenia (R)* podtlenek azotu 100 10024-97-2 233-032-0 O 8 3. IDENTYFIKACJA ZAGROśEŃ Substancja została zaklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z obowiązującym prawem. O ZagroŜenie poŝarowe: Kontakt z materiałami palnymi moŝe spowodować poŝar. Gaz niepalny, utleniający. Butle pod wpływem wysokiej temperatury mogą eksplodować. ZagroŜenie toksykologiczne: Bardzo duŝa ilość podtlenku azotu moŝe wywołać gwałtowną reakcję, powodującą natychmiastowe poraŝenie układu oddechowego i krąŝenia. ZagroŜenie ekotoksykologiczne: W środowisku wodnym podtlenek azotu rozpuszcza się dobrze, wywołując zakłócenia w Ŝyciu organizmów wodnych. 4. PIERWSZA POMOC Uwaga: Usunąć poszkodowaną osobę ze skaŝonego środowiska. Osoby ratujące muszą wchodzić do skaŝonej atmosfery z aparatami oddechowymi. W razie ich braku, nieprzytomnych poszkodowanych leŝących w dołach, studniach, piwnicach itp. NaleŜy wydobywać hakami lub spuszczać ratowników na linach na taki okres, jaki wystarcza do kolejnego oddechu (wytrzymałość osobnicza). Następstwa wdychania: 1. Bardzo duŝa ilość podtlenku azotu moŝe wywołać gwałtowną reakcję, powodującą natychmiastowe poraŝenie układu oddechowego i krąŝenia. 2. Zapewnić spokój i ciepło. Jak najszybciej przewieźć do szpitala w pozycji leŝącej, a w razie wystąpienia duszności w pozycji półleŝącej. 5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POśARU Szczególne zagroŝenia: Gaz niepalny. Butle z podtlenkiem azotu naraŝone na działanie ognia lub wysokiej temperatury mogą eksplodować. Środki gaśnicze: Stosować tylko w przypadku poŝaru sąsiednich obiektów. Rodzaj w zaleŝności od potrzeb. Zalecenia szczegółowe: ZagroŜone butle wywozić w bezpieczne miejsce. Sprzęt ochronny straŝaków: Ubrania gazoszczelne, kwasoodporne. Aparaty izolujące drogi oddechowe. 6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA Zalecenia ogólne: Ogłosić alarm. Zlikwidować wszelkie źródła ognia. Osoby postronne
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 2/6 Zalecenia szczegółowe, ochrony osobiste: Metody utylizacji: wyprowadzić poza zagroŝony obszar w kierunku pod wiatr. Skutki awarii likwidują osoby przeszkolone, wyposaŝone w ubrania gazoszczelne, kwasoodporne, aparaty oddechowe. Osoby dokonujące jakichkolwiek czynności związanych z akcją ratowniczą w skaŝonej atmosferze, powinny być ubezpieczane jeszcze przez dodatkowe dwie osoby. Jedna osoba asystuje wewnątrz skaŝonego pomieszczenia (obiektu, którym mogą być równieŝ zbiorniki, kanały, studzienki kanalizacyjne, studnie, zagłębienia terenowe i inne). Druga osoba, która znajduje się na zewnątrz tego pomieszczenia (obiektu), w kaŝdej chwili musi być gotowa do udzielenia lub sprowadzenia pomocy. SkaŜone pomieszczenia (obiekty) muszą być intensywnie wentylowane świeŝym powietrzem, a następnie skraplane wodą w postaci strumieni kropelkowych. Przed przystąpieniem do jakichkolwiek działań ratowniczych naleŝy dokonać pomiarów stęŝeń podlenku azotu w skaŝonej atmosferze co moŝna wykonać za pomocą specjalnych rurek wskaźnikowych. OpróŜnione z podtlenku azotu instalacje naleŝy przedmuchiwać powietrzem. Kontrolowane wypuszczanie do zbiornika z wodą zgodnie z wymogami prawa krajowego. 7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE 7.1. Zaleca się podejmowanie środków ostroŝności podczas przemieszczania i magazynowania podtlenku azotu. NaleŜy unikać źródeł ciepła i otwartego płomienia. W pomieszczeniach zamkniętych stosować wydajną wentylację mechaniczną. Butli nie wolno rzucać, przewracać, toczyć i uderzać w nie. 7.2 Podtlenek azotu przechowywany jest w stanie spręŝonym. Butle przechowuje się w pomieszczeniach zamkniętych, przeznaczonych do magazynowania w nich gazów technicznych w butlach. Pomieszczenia te muszą suche, chłodne, nieogrzewane i przyciemnione, z łatwo zmywalną, kwasoodporną podłogą. Wydostający się z opakowań podtlenek azotu naleŝy polewać rozproszonym strumieniem wody. Przechowywać z dala od materiałów palnych. Szyby w oknach malowane są na kolor niebieski lub pomarańczowy w celu ochrony pomieszczeń przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych. Butle ustawione są pionowo, zabezpieczone przed przewróceniem się, z dala od grzejników. Personel magazynowy naleŝy wyposaŝyć w gazoszczelną i kwasoodporną odzieŝ ochronną, rękawice, okulary, maski gazowe. 7.3 Nad pomieszczeniami, w których znajdują się butle z podtlenkiem azotu, nie mogą być organizowane miejsca pracy. 7.4 W miejscach przeładunku butli z podtlenkiem azotu nie mogą przebywać osoby niezatrudnione przy tych pracach. 8. KONTROLA NARAśENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej: Wentylacja w magazynach i na stanowiskach pracy, wyciągi pneumatyczne na stanowiskach pracy, rękawice ochronne, swobodne ubrania ochronne. Ochrony osobiste: Drogi oddechowe: Ręce: Oczy: Skóra i ciało: Inne informacje: W przypadkach zagroŝenia ochrony dróg oddechowych z filtrem par typu E. Rękawice ochronne robocze, kwasoodporne. Okulary ochronne w szczelnej obudowie kwasoodpornej. Ubrania ochronne robocze, kwasoodporne. Przestrzegać ogólnych zasad higieny. Nie jeść, nie pić podczas pracy. Po zakończeniu pracy umyć ręce.
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 3/6 Obowiązujące w Polsce najwyŝsze dopuszczalne stęŝenie (mg/m 3 ) w środowisku pracy: Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1833) w sprawie najwyŝszych dopuszczalnych stęŝeń i natęŝeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ze zmianą z dnia 1.10.2005r. (Dz.U. 212 poz.1769). NDS - nie ujęty w normach dla tlenków azotu, USA (TLV-TWA) - 91 mg/m 3. 9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE Masa cząsteczkowa: 44,01 g/mol Postać fizyczna, barwa, zapach: W warunkach normalnych podtlenek azotu jest gazem bez wyraźnego smaku o słodkawym zapachu. Podtlenek azotu w niŝszych temperaturach tworzy hydrat z sześcioma cząsteczkami wody N 2 O. 6H 2 O. Temperatura topnienia: -102,42ºC. Temperatura wrzenia: -89,5ºC. Temperatura krytyczna: 36,4ºC PręŜność gazu: 63,2 barów w 20ºC Gęstość: 1,978 g/dm 3. Gęstość gazu względem powietrza: 1,53. Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach: Rozpuszczalność w wodzie - 567 g/dm 3 (20 o C). Rozpuszcza się w alkoholu, eterze i kwasie azotowym. Palność: Gaz nie palny lecz podtrzymujący palenie. Reaktywność: Podtlenek azotu ma właściwości utleniające. Klasa toksyczności (CH): 3. Podtlenek azotu jest wytwarzany w sposób naturalny w glebie oraz w powierzchniowych warstwach wody. Ponadto występuje wszędzie tam, gdzie następuje proces utleniania azotu z niedostateczną ilością tlenu. StęŜenie w powietrzu atmosferycznym wynosi 450 µg/m 3. Ilości te, występujące w niŝszych warstwach atmosfery, nie mają istotnego wpływu na zdrowie człowieka. Wytwarza się m.in. podczas procesów spalania w atmosferze redukującej. Na skalę przemysłową podtlenek azotu otrzymywany jest przez ogrzewanie azotanu amonu w temperaturze około 170ºC. Temperatury tej nie naleŝy przekraczać ze względu na groźbę wybuchu. Stosowany jest w lecznictwie i stomatologii do znieczuleń podczas zabiegów. 10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ 10.1 Stabilność i reaktywność: Podtlenek azotu jest aktywny chemicznie. Wskutek rozpadu uwalnia się tlen atomowy, o silnych właściwościach utleniających. 10.2 Właściwości korozyjne: tak 11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE Drogi naraŝenia: Oczy, skóra, wdychanie. Działanie podtlenku azotu na organizm człowieka: Podtlenek azotu był pierwszym środkiem znieczulającym zastosowanym w praktyce chirurgicznej. Podawany jest łącznie z tlenem pod ciśnieniem. Do organizmu człowieka przedostaje się poprzez drogi oddechowe. W ilościach leczniczych nie draŝni błon śluzowych dróg oddechowych, nie wywiera szkodliwego działania na układ krąŝenia i jest przyjemny w uŝyciu.
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 4/6 Brak jest bardziej sprecyzowanych informacji o działaniu większych ilości podtlenku azotu na organizm człowieka, poniewaŝ tam gdzie występuje szczególne naraŝenie, przewaŝają ekspozycje złoŝone, w których równolegle działa więcej substancji, w tym kilka tlenków azotu. Przyjmuje się, Ŝe bardzo duŝa ilość podtlenku azotu moŝe wywołać gwałtowną reakcję, powodującą natychmiastowe poraŝenie układu oddechowego i krąŝenia. W zatruciu ostrym, o nie tak gwałtownym przebiegu występują reakcje organizmu juŝ w czasie naraŝenia lub po krótkiej chwili od jego zakończenia. Są to duszności, wymioty, sinica, utrata przytomności i ostra niewydolność krąŝeniowa. Częściej zatrucia mają przebieg dwuetapowy. Najpierw podczas oddychania występuje kaszel i podraŝnienie błon śluzowych. Drugi etap zatrucia to: ostry stan duszności i silny kaszel z wydaleniem plwociny zabarwionej krwią, duszności, bóle mięśni w czasie oddychania, sinica i zaburzenie krąŝenia. Objawy powyŝsze mogą wystąpić kilka godzin po naraŝeniu, najczęściej w nocy. Dane toksykologiczne: LC50 (inhalacyjnie, szczur) = 1,06 mg/l. 12. INFORMACJE EKOLOGICZNE Dopuszczalne stęŝenie w powietrzu atmosferycznym dla tlenków azotu) przeliczone na (N 2 O 5 ): Dopuszczalne stęŝenie zanieczyszczeń w µg/m 3 w odniesieniu do okresu w ciągu 30 minut średniodobowe średnioroczne 500 150 40 13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI Metody unieszkodliwiania: Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206). Metody postępowania z odpadami: Wskazane jest powolne opróŝniane butli i zbiorników do zbiornika z wodą. Operację przeprowadzać w wyznaczonych miejscach. 14. INFORMACJE O TRANSPORCIE Nazwy stosowane w transporcie: Podtlenek azotu spręŝony Numer UN (ONZ): 1070 Klasa RID/ADR/IMO: 2 Kod klasyfikacyjny: 2O Ilości ograniczone: LQ0 Numer rozpoznawczy zagroŝenia: 25 Nalepka ostrzegawcza wg ADR/RID Nr 5.1 15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH Substancja została zaklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z obowiązującym prawem. Na etykietach naleŝy umieścić następujące informacje:
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 5/6 Symbol ostrzegawczy na opakowaniu jednostkowym: O Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych: Produkt utleniający R 8 S 1/2 S 3 S 7 Kartę wykonano zgodnie z: Zwroty wskazujące rodzaj zagroŝenia Kontakt z materiałami palnymi moŝe spowodować poŝar. Zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania Przechowywać pod zamknięciem i chronić przed dziećmi. Przechowywać w chłodnym miejscu Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11.01.2001r. (Dz.U.11 poz.84; z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniem w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 140, poz. 1171) ze zmianą z dnia 14.12.2004r. (Dz.U. 2 z 2005r. poz.2) Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 28.09.2005r w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz.U.201 poz.1674), (29ATP). Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2.09.2003r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1679 z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2.09.2003r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz. 1666 z późniejszymi zmianami). Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1833) w sprawie najwyŝszych dopuszczalnych stęŝeń i natęŝeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ze zmianą z dnia 1.10.2005r. (Dz.U. 212 poz.1769)m Ustawą z dnia 27.04.2001r. o odpadach (Dz.U.62 poz.628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27.09.2001r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz.1206). Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. 2001 nr 63 poz. 638). Klasyfikacja towarów niebezpiecznych zgodnie z Umową Europejską dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR). Ustawa z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. 2002 nr 199 poz. 1671) z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650) z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30.12.2004 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86). Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21.12.2005r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173). Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650) z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30.12.2004 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86). Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21.12.2005r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173). 16. INNE INFORMACJE Chemiczne określenie produktu: DITLENEK AZOTU SKROPLONY Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych O Produkt utleniający. R 8 Kontakt z materiałami palnymi moŝe spowodować poŝar.
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 6/6 Normy na sprzęt ochronny: PN-EN 141:2002 PN-EN 344:1996 PN-EN 166:2002 (U) PN-EN 374-3:2004 (U) PN-EN 466:1998 Powietrze na stanowiskach pracy PN-EN 1540:2004 PN-EN 689:2002 Sprzęt ochrony układu oddechowego. Pochłaniacze i filtropochłaniacze, wymagania, badanie, znakowanie; Wymagania i metody badania obuwia bezpiecznego, ochronnego i zawodowego do uŝytku w pracy. Zmiana A1; Ochrona indywidualna oczu. Wymagania; Rękawice chroniące przed chemikaliami i mikroorganizmami. Wyznaczanie odporności na przenikanie chemikaliów; OdzieŜ ochronna. Ochrona przed ciekłymi chemikaliami. Wymagania dotyczące odzieŝy chroniącej przed chemikaliami z połączeniami nieprzepuszczającymi cieczy (typ 3); Powietrze na stanowiskach pracy. Terminologia Powietrze na stanowiskach pracy. Wytyczne oceny naraŝenia inhalacyjnego na czynniki chemiczne przez porównanie z wartościami dopuszczalnymi i strategia pomiarowa. Uwaga: UŜytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacja zawarta w powyŝszej karcie stanowi opis wymogów bezpieczeństwa uŝytkowania preparatu. UŜytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do określonych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy uŝytkownika. Karta charakterystyki nie moŝe być traktowana jako gwarancja właściwości preparatu. Produkt nie moŝe być uŝywany bez pisemnej zgody w Ŝadnym innym celu aniŝeli podanym w p.1 karty charakterystyki. Karta charakterystyki jest bezpośrednio przekazywana dystrybutorowi produktu, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych. Kartę wykonano w Przedsiębiorstwie EKOS S.C. 80-266 Gdańsk, al. Grunwaldzka 209, tel/fax: (0-58)305-37- 46, www.ekos.gda.pl e-mail: ekos@ekos.gda.pl na podstawie informacji i konsultacji uzyskanych od Zamawiającego oraz materiałów z własnej bazy danych. Informacje zawarte w niniejszej karcie charakterystyki są zgodne z aktualnym stanem naszej wiedzy i spełniają warunki prawa krajowego oraz Unii Europejskiej. Informacje zawarte w niniejszej karcie charakterystyki nie są gwarancją parametrów technicznych czy przydatności do określonych zastosowań. * * * * *