Regulacja audiowizualnych usług medialnych - wyzwania związane z nową dyrektywą Małgorzata Pęk Wojciech Kołodziejczyk Biuro Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
Część pierwsza Najważniejsze postanowienia dyrektywy O audiowizualnych usługach medialnych (AMSD)
Uzasadnienie AMSD zapewnienie swobodnej, równej konkurencji i dokończenie budowy rynku wewnętrznego zapewnienie przejrzystości i przewidywalności na rynku audiowizualnych usług medialnych zmniejszenie przeszkód uniemożliwiających wchodzenie na ten rynek uproszczenie tworzenia jednolitej przestrzeni informacyjnej określenie wspólnych standardów ukierunkowanych na zapewnienie wolności informacji, ochronę odbiorców/konsumentów, w tym ochronę godności ludzkiej, ochronę małoletnich i realizację celów polityki kulturalnej
Charakter zmian regulacyjnych AMSD rozszerzenie zakresu dyrektywy O telewizji bez granic na nowe formy audiowizualnych usług medialnych wprowadzenie dwustopniowej regulacji liberalizacja reguł reklamowych
Audiowizualna usługa medialna (AMS): usługa w rozumieniu art. 49 i 50 Traktatu, za którą odpowiedzialność redakcyjną ponosi dostawca usług medialnych i której podstawowym celem jest dostarczanie ogółowi odbiorców, poprzez sieci łączności elektronicznej, audycji w celach informacyjnych, rozrywkowych lub edukacyjnych. Taka audiowizualna usługa medialna jest przekazem telewizyjnym albo audiowizualną usługą medialną na żądanie, lub handlowy przekaz audiowizualny
Odpowiedzialność redakcyjna: sprawowanie faktycznej kontroli zarówno nad wyborem audycji, jak i nad sposobem ich zestawienia w chronologicznym układzie w przypadku przekazów telewizyjnych lub w katalogu w przypadku audiowizualnych usług medialnych na żądanie. Dostawca usług medialnych: osoba fizyczna lub prawna, która ponosi odpowiedzialność redakcyjną za wybór audiowizualnej treści audiowizualnej usługi medialnej i decyduje o sposobie zestawienia tej treści.
Definicja AMS nie obejmuje między innymi: usług nie mających charakteru medialnego, usług nie będących usługami masowego przekazu, to znaczy nie przeznaczonych do odbioru przez znaczną część ogółu odbiorców, usług działalności zasadniczo niekomercyjnej i niestanowiących konkurencji dla rozpowszechniania telewizyjnego, na przykład: prywatnych witryn internetowych, usług polegających na dostarczaniu lub dystrybucji treści audiowizualnej wytworzonej przez prywatnych użytkowników w celu jej udostępnienia lub wymiany w ramach grup zainteresowań, usług, których celem głównym nie jest dostarczanie audycji, tzn. usług, w przypadku których przekaz treści audiowizualnej nie jest celem głównym, ale jedynie częścią uboczną usługi np. strony internetowe zawierające elementy audiowizualne o charakterze jedynie pomocniczym, gry losowe, w których stawką są pieniądze, w tym loterie, zakłady i inne rodzaje usług hazardowych, gry i wyszukiwarki internetowe, elektronicznych wersji prasy drukowanej, transmisji dźwiękowych ani usług radiowych, samodzielnych usług tekstowych - telegazety,
rozpowszechnianie telewizyjne lub przekaz telewizyjny (tzn. linearna AMS): audiowizualna usługa medialna świadczona przez dostawcę usług medialnych, umożliwiająca równoczesny odbiór audycji na podstawie układu audycji. nadawca: dostawca usług medialnych mających formę przekazów telewizyjnych.
audiowizualna usługa medialna na żądanie (tzn. nielinearna AMS): audiowizualna usługa medialna świadczona przez dostawcę usług medialnych, umożliwiająca użytkownikowi odbiór audycji w wybranym przez niego momencie i na jego życzenie w oparciu o katalog audycji przygotowany przez dostawcę usług medialnych. dostawca usług medialnych na żądanie
Definicja rozpowszechniania telewizyjnego obejmuje miedzy innymi: telewizję analogową i cyfrową, transmisję strumieniową na żywo (live streaming), nadawanie w Internecie (webcasting), sekwencyjne udostępnianie audycji (near-video-ondemand). Nie obejmuje usług wideo na żądanie (video-ondemand), będących formą jest audiowizualnej usługi medialnej na żądanie. motyw 17 AMSD: Cechą audiowizualnych usług medialnych na żądanie jest to, że przyjmują one formę quasi telewizyjną, to znaczy są skierowane do tych samych odbiorców co przekazy telewizyjne, a ich charakter i sposób dostępu do nich dawałby użytkownikowi podstawy do oczekiwania ochrony regulacyjnej w ramach niniejszej dyrektywy.
Stopniowalna struktura obowiązków regulacyjnych AMSD różnicuje obowiązki regulacyjne stosowane do usługami linearnych oraz do usług nielinarnych dostępnych na żądanie, co związane jest z większym stopniem wyboru i kontroli użytkownika w środowisku usług na żądanie oraz mniejszym wpływem na opinię publiczną, uzasadnia to lżejsze obowiązki o charakterze minimalnym nakładane na usługi nielinearne. Zróżnicowanie regulacji usług typu push i pull
Dwa stopnie regulacji I stopień regulacji dotyczy wszystkich audiowizualnych usług medialnych i stanowi katalog standardów podstawowych, związanych z określaniem jurysdykcji, ochroną konsumentów oraz poszanowaniem godności ludzkiej. II stopień regulacji określa bardziej szczegółowe standardy, różne dla usług linearnych i dla usług nielinearnych.
W ramach I stopnia regulacji wszystkie audiowizualne usługi medialne objęte są obowiązkami o charakterze minimalnym z zakresu: podstawowych wymagań dotyczących identyfikacji usługodawcy [informacji o firmie, siedzibie, innych danych kontaktowych dostawcy AMS oraz, w odpowiednich przypadkach, o właściwych organach regulacyjnych lub nadzorczych] ochrony godności ludzkiej, stopniowego zwiększania dostępności tych dla osób z upośledzeniami wzroku lub słuchu, usług ochrony chronologii kinematograficznych, udostępniania utworów realizacji obowiązków o charakterze jakościowym w środowisku handlowych przekazów audiowizualnych stosowanych w tych usługach, w tym reguł specyficznych dla lokowania produktu, a także reguł stosowania sponsorowania.
W regulacji II stopnia wobec usług na żądanie przewidziano dodatkowe standardy jakościowe z zakresu: ochrony małoletnich, promocji europejskich dzieł audiowizualnych Regulacje II stopnia wobec usług linearnych obejmują reguły odnoszące się do: relacji z ważnych wydarzeń, będących przedmiotem praw wyłącznych, krótkich relacji informacyjnych, promocji europejskich dzieł audiowizualnych, reguł jakościowych i ilościowych stosowania reklamy telewizyjnej i telesprzedaży, zasad ochrony małoletnich przed treściami dla nich szkodliwymi, prawa do odpowiedzi.
Implikacje rozszerzenia zakresu pojęcia rozpowszechnianie telewizyjne na nowe formy usług audiowizualnych objęcie usług nowych mediów regułami właściwymi dla regulacji treści audiowizualnych, ukształtowanymi wcześniej na gruncie dyrektywy O telewizji bez granic w odniesieniu do usług tzw. tradycyjnej telewizji
Jurysdykcja Sektorowe ujęcie reguły państwa pochodzenia na gruncie AMSD i wyzwania związane z określeniem właściwości jurysdykcyjnej dostawców audiowizualnych usług medialnych
Wybór środków implementacji AMSD art. 3 ust. 7 AMSD: Państwa członkowskie popierają systemy współregulacji lub samoregulacji na szczeblu krajowym w dziedzinach, które podlegają koordynacji na mocy niniejszej dyrektywy, w zakresie dozwolonym przez ich systemy prawne. Systemy te muszą być skonstruowane tak by: były powszechnie akceptowane przez główne zainteresowane strony w danych państwach członkowskich zapewniały skuteczne wykonywanie dyrektywy
Wykorzystanie współregulacji lub samoregulacji w ramach implementacji dyrektywy - musi być w pełni zgodne z horyzontalnymi regułami prawa wspólnotowego, w tym zasadami określonymi w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, w szczególności w odniesieniu do swobody świadczenia usług i reguł prawa konkurencji. Powinno zabezpieczać także realizację celów wspólnotowej polityki kulturalnej. Te alternatywne formy regulacji mogą być wykorzystywane w procesie transpozycji dyrektywy, jednakże: musi to być pełna transpozycja, dokonana w jasny i precyzyjny sposób, transpozycja powinna mieć charakter wiążący i przewidywać stosowne sankcje za naruszenie transponowanych w ten sposób do prawa krajowego reguł.
motyw 65 preambuły dyrektywy: państwa członkowskie ( ) są ( ) odpowiedzialne za wdrożenie i skuteczne stosowanie niniejszej dyrektywy. Mogą one dowolnie wybierać odpowiednie do tego celu instrumenty zgodnie ze swoimi tradycjami prawnymi i posiadanymi strukturami, a w szczególności zgodnie z charakterem ich niezależnych organów regulacyjnych, tak by móc wykonać swoje zadanie wdrożenia niniejszej dyrektywy w sposób bezstronny i przejrzysty.
Część druga Handlowe przekazy audiowizualne (HPA) Regulacja reklamy w AMSD
Reguły reklamowe w dyrektywie O telewizji bez granic Reguły jakościowe Ochrona konsumenta Ochrona małoletnich i godności ludzkiej Ograniczenia w zakresie reklamy pewnych produktów (tytoń, napoje alkoholowe, leki dostępne na receptę) Reguły ilościowe Limit godzinny reklamy telewizyjnej i telesprzedaży Limit dobowy reklamy telewizyjnej i telesprzedaży Reguły dotyczące przerywania audycji reklamami
Uzasadnienie zmian dyrektywy w zakresie reklamy Postęp technologiczny i konwergencja mediów upowszechnienie się nowych typów audiowizualnych usług medialnych pojawienie się nowych technik reklamowych Stworzenie równej konkurencji pomiędzy tradycyjnymi a nowymi mediami
Motyw 54 dyrektywy 2007/65/WE rozwój nowych technik reklamy i innowacje marketingowe stworzyły nowe skuteczne możliwości zamieszczania audiowizualnych przekazów handlowych w ramach tradycyjnych usług rozpowszechniania, dzięki czemu przekazy te mogą w tych samych warunkach lepiej konkurować z innowacyjnymi usługami na żądanie.
Zmiany wprowadzone przez dyrektywę 2007/65/WE Zmiany wynikające z rozszerzenia zakresu dyrektywy objęcie usług na żądanie standardami podstawowymi w zakresie handlowych przekazów audiowizualnych objęcie nowych usług linearnych regułami ilościowymi i jakościowymi w zakresie reklamy Zmiany wynikające z liberalizacji przepisów w zakresie reklamy modyfikacja reguł ilościowych, w tym zasad przerywania audycji reklamami
Handlowy przekaz audiowizualny: obrazy z dźwiękiem lub bez niego, które mają służyć bezpośredniemu lub pośredniemu promowaniu towarów, usług lub wizerunku osoby fizycznej lub prawnej prowadzącej działalność gospodarczą. Obrazy te towarzyszą audycji lub zostają w niej umieszczone w zamian za opłatę lub podobne wynagrodzenie lub w celach autopromocji.
Formy handlowych przekazów audiowizualnych reklama telewizyjna telesprzedaż sponsorowanie lokowanie produktu inne formy HPA
Lokowanie produktu (product placement): wszelkie formy handlowego przekazu audiowizualnego polegającego na przedstawieniu lub nawiązaniu do produktu, usługi lub ich znaku towarowego w taki sposób, że stanowią one element samej audycji, w zamian za opłatę lub podobne wynagrodzenie
Dopuszczalność lokowania produktu art. 3g dyrektywy Zakaz lokowania produktu jako zasada Dwa wyjątki: w utworach kinematograficznych, filmach i serialach wyprodukowanych na użytek audiowizualnych usług medialnych, w audycjach sportowych oraz audycjach rozrywkowych gdy nie dochodzi do płatności, ale jedynie do dostarczenia bezpłatnie pewnych towarów lub usług, takich jak rekwizyty i nagrody, po to, aby zostały zaprezentowane w audycji. Klauzula opt out
Swoboda państw członkowskich w procesie implementacji dyrektywy Zmiany obligatoryjne rozszerzenie zakresu i wprowadzenie dwóch stopni regulacji zgodnie ze zmianą zakresu dyrektywy modyfikacja reguł ilościowych Zmiany fakultatywne klauzula opt out w odniesieniu do lokowania produktu
Swoboda państw członkowskich w dopuszczeniu lokowania produktu Trzy główne warianty: całkowity zakaz lokowania produktu skorzystanie z klauzuli opt out dopuszczenie lokowania produktu w przewidzianych w dyrektywie wyjątkach wariant pośredni - ograniczone dopuszczenie lokowania produktu w wersji wybranej przez państwo członkowskie
Zmiana sytuacji uczestników rynku Nadawcy tradycyjni Liberalizacja dotychczasowych reguł w zakresie reklamy telewizyjnej Inne usługi linearne objęcie regułami jakościowymi i ilościowymi w zakresie reklamy analogicznie do nadawców tradycyjnych Usługi na żądanie Objęcie minimalnymi standardami jakościowymi w zakresie HPA
Zastosowanie alternatywnych form regulacji w zakresie HPA Celowość stosowania alternatywnych form regulacji Wyzwania dla tradycyjnej regulacji Dopuszczalność na gruncie dyrektywy Współregulacja Samoregulacja
Informacja o autorach Małgorzata Pęk, Wicedyrektor Departamentu Prawnego Biura KRRiT pek@krrit.gov.pl Wojciech Kołodziejczyk, Departament Prawny Biura KRRiT kolodziejczyk@krrit.gov.pl