Konkurs Chemiczny dla gimnazjalistów województwa zachodniopomorskiego w roku szkolnym 07/08 Etap wojewódzki Klucz odpowiedzi i schemat punktowania Część I. Test jednokrotnego wyboru z jedną poprawną odpowiedzią Numer zadania A B C D Liczba punktów X X 3 X 4 X 5 X 6 X 7 X 8 X 9 X 0 X X X 3 X 4 X 5 X 6 X 7 WSZYSCY UCZESTNICY PUNKT 8 X 9 X 0 X X X 3 X 4 X 5 X Suma punktów za zadania zamknięte 5
Część II. Zadania otwarte Nr zadania Odpowiedzi Schemat punktow ania Liczba punktów a) za uzupełnienie schematu BaO (s) HCl (aq) 6 b) za uzupełnienie tabeli Barwa papierka wskaźnikowego przed wprowadzeniem tlenku baru po dodaniu tlenku baru czerwony żółty 4 c) za zapianie równanie reakcji chemicznej w formie cząsteczkowej oraz jonowej skróconej BaO (s) + HCl (aq) BaCl + H O BaO + H + Ba + + H O x a) za zapisanie zestawu odczynników chemicznych wodny roztwór siarczanu(vi) miedzi(ii) i gazowy siarkowodór lub 3 b) za zapianie równanie reakcji chemicznej w formie cząsteczkowej oraz jonowej skróconej x 7 CuSO 4 (aq) + H S (g) CuS + H SO 4 (aq) 4 Cu + (aq) + H S (g) CuS + H + (aq) c) za zapianie nazwy metody, którą należy zastosować, aby wyodrębnić wodny roztwór kwasu siatkowego(vi) z mieszaniny powstałej po reakcji chemicznej sączenie (filtracja) lub dekantacja (oraz sedymentacja) 8 a) za uzupełnienie nazw opisanych pierwiastków oraz numerów grupy w układzie okresowym 3
Nazwa pierwiastka Numer grupy pierwiastek X fluor 7 pierwiastek Y lit b) za zapisanie wzoru sumarycznego związku chemicznego, który tworzą te pierwiastki oraz określenie rodzaj wiązania chemicznego Wzór sumaryczny LiF Rodzaj wiązania jonowe c) za zapisanie wzorów sumarycznych wodorku pierwiastka X oraz tlenku pierwiastka Y wzór sumaryczny wodorku pierwiastka X HF wzór sumaryczny tlenku pierwiastka Y Li O a) za wpisanie numerów tych doświadczeń Opis reakcji Numer doświadczenia I. reakcja strącania II. reakcja zobojętniania, w której odczyn wodnego roztworu mieszaniny poreakcyjnej jest obojętny b) za zapisanie równania reakcji zobojętniania w formie cząsteczkowej, w której użyto nadmiaru zasady Ba(OH) + HNO 3 Ba(NO 3 ) + H O 9 lub Ba(OH) + HNO 3 [BaOH]NO 3 + H O c) za zakwalifikowanie opisanych procesów ze względu na ich efekt energetyczny 5 egzotermiczne d) za obliczenie liczby moli nadmiaru substratu, za poprawną metodę obliczeń ( pkt), za obliczenia i wynik z poprawną jednostką ( pkt) Przykład rozwiązania zadania: H SO 4 + KOH K SO + H O obliczenie liczby moli kwasu, która jest taka sama jak liczba moli zasady: n = C m V r n k = n z = 0,5 dm 3 0, mol dm -3 = 0,05 mol 3
obliczenia wynikające ze stechiometrii równania reakcji: mol k mol z x( g) k = 0,05mol z x = 0,0075 mol kwasu 0,05 mol 0,0075 mol = 0,0075 mol kwasu Odpowiedź: Użyto 0,0075 mola nadmiaru kwasu. 30 za zaznaczenie wzorów substancji (błędne zaznaczenie eliminuje poprawne) B, D, E, H za 4 poprawne zaznaczen ia pkt, za 3 poprawne zaznaczen ia pkt, za,,0 poprawny ch zaznaczeń 0pkt - za obliczenie stężenie procentowego roztworu: za poprawną metodę obliczeń ( pkt), za obliczenia i wynik z poprawną jednostką ( pkt) Przykład rozwiązania zadania: 3 m s =89,9g m r =89,9g+00g=89,9g C p m r 5% 50g m s = = =37,5g 00% 00% m s3 =89,9g+37,5g=7,4g m r3 =89,9g+50g=539,9g 7,4g C p = 00%=4,% 4% 539,9g Odpowiedź: Stężenie procentowe roztworu wynosi 4%. 4
a) za wpisanie podanych wartości temperatur wrzenia alkoholi Wzór alkoholu Temperatura wrzenia, C. CH 3 OH 64. CH 3 CH OH 79 3. CH 3 CH CH OH 97 4. CH 3 CH CH CH OH 7 5. CH 3 CH CH CH CH OH 38 6. CH 3 CH CH CH CH CH OH 57 b) za zapisanie nazw systematycznych alkoholi 3 Najbardziej lotny alkohol: metanol Najmniej lotny alkohol: heksan--ol c) za narysowanie wzorów półstrukturalnych dwóch izomerów oraz zapisanie ich nazw systematycznych I izomer II izomer wzór półstrukturalny CH 3 CH(OH)CH CH CH 3 CH 3 CH CH(OH)CH CH 3 nazwa systematyczna pentan--ol pentan-3-ol lub inne izomery pentanolu, wzór półstrukturalny izomeru musi zawsze odpowiadać nazwie tego związku x (za poprawne uzupełnie nie jednej kolumny, czyli wzór i nazwa pkt) 5 d) za napisanie równania reakcji otrzymywania alkoholu oznaczonego w tabeli numerem. z węglowodoru nienasyconego i określenia typu tej reakcji chemicznej H C CH + H O katalizato r CH 3 CH OH Typ reakcji: addycja a) za zapisanie produktu reakcji kwasu winowego z metalicznym potasem 33 KOOC CH(OK) CH(OK) COOK b) za zapisanie równania reakcji kwasu winowego z roztworem wodorotlenku potasu HOOC CH(OH) CH(OH) COOH + KOH KOOC CH(OH) CH(OH) COOK + H O 5
a) za napisanie równania reakcji otrzymywania związku oznaczonego numerem ) w procesie fermentacji CH 3 CH OH + O CH 3 COOH + H O bakterie b) za uzupełnienie tabeli Nazwa systematyczna I. etanian propylu (octan propylu) II. propano-,,3-triol (glicerol, gliceryna) c) za napisanie równania reakcji otrzymywania dipeptydu o nazwie Gly-Glu H N CH COOH + HOOC CH CH CH(NH ) COOH H N CH CONH CH(COOH) CH CH COOH + H O 34 d) za napisanie wzoru sumarycznego produktu reakcji związku oznaczonego w tabeli numerem 3) ze związkiem oznaczonym w tabeli numerem 4) C 57 H 04 O 6 lub C 3 H 5 (C 7 H 33 COO) 3 lub 6 CH OCOC 7 H 33 CHOCOC 7 H 33 CH OCOC 7 H 33 e) za zaprojektowanie doświadczenia obserwacje muszą odpowiadać doborowi odczynnika chemicznego x I. Wzór sumaryczny odczynnika chemicznego II. Obserwacje Br (aq) lub KMnO 4 (aq) Pomarańczowy roztwór wody bromowej (lub fioletowy roztwór manganianu(vii) potasu) się odbarwił. - za obliczenie objętości wodoru otrzymanego w reakcji glinu z HCl i sprawdzenie, czy ta objętość wystarczy w reakcji uwodornienia etynu: za poprawną metodę obliczeń ( pkt), za obliczenia, wynik z poprawną jednostką i wniosek ( pkt) 35 Przykład rozwiązania zadania: Al + 6HCl AlCl 3 + 3H 6,75 g glinu x (dm 3 ) wodoru 54 g glinu 67, dm 3 wodoru x = 8,4 dm 3 wodoru 6
HC CH + H CH 3 CH 3 mol etynu 44,8 dm 3 0,5 mol etynu y (dm 3 ) wodoru y = 5,6 dm 3 Odpowiedź: W reakcji uwodornienia należy zużyć 5,6 dm 3 wodoru, więc 8,4 dm 3 wodoru wystarczy. Suma punktów za zadania otwarte 35 Łączna liczba punktów za test 60 7