Postanowienie z dnia 4 czerwca 2004 r., III CK 61/03

Podobne dokumenty
POSTANOWIENIE. SSN Tadeusz Domińczyk (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Irena Gromska-Szuster SSA Wojciech Kościołek. Protokolant Beata Rogalska

POSTANOWIENIE. SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący) SSN Gerard Bieniek SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Maria Szulc (przewodniczący) SSN Józef Frąckowiak SSN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący) SSN Iwona Koper SSN Maria Szulc (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Iwona Koper (przewodniczący) SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca) SSN Zbigniew Kwaśniewski

POSTANOWIENIE. SSN Antoni Górski (przewodniczący) SSN Marta Romańska (sprawozdawca) SSN Karol Weitz

POSTANOWIENIE. SSN Marek Sychowicz (przewodniczący) SSN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca) SSN Dariusz Zawistowski

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CSK 416/16. Dnia 5 kwietnia 2017 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. SSN Jan Górowski (przewodniczący) SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca) SSN Irena Gromska-Szuster

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CSK 129/09. Dnia 24 września 2009 r. Sąd Najwyższy w składzie :

POSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący) SSN Marta Romańska (sprawozdawca) SSA Marek Machnij

POSTANOWIENIE. Sygn. akt I CSK 329/13. Dnia 20 listopada 2013 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk SSN Marta Romańska (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. Uzasadnienie

POSTANOWIENIE. SSN Iwona Koper (przewodniczący) SSN Teresa Bielska-Sobkowicz SSN Jan Górowski (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) SSN Bronisław Czech SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący) SSN Jan Górowski SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Krystyna Bednarczyk (przewodniczący) SSN Beata Gudowska SSN Maria Tyszel (sprawozdawca) Protokolant Ewa Wolna

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CSK 62/06. Dnia 30 sierpnia 2006 r. Sąd Najwyższy w składzie :

POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Strus (przewodniczący) SSN Iwona Koper (sprawozdawca) SSN Tadeusz Żyznowski

POSTANOWIENIE. SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący) SSN Irena Gromska-Szuster SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) SSN Grzegorz Misiurek SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE UZASADNIENIE

POSTANOWIENIE. SSN Wojciech Katner (przewodniczący) SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca) SSN Bogumiła Ustjanicz

Wyrok z dnia 24 listopada 2000 r., V CKN 1124/00

Postanowienie z dnia 13 czerwca 2001 r., II CKN 543/00

POSTANOWIENIE. Sygn. akt V CSK 686/14. Dnia 24 września 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wyrok z dnia 15 grudnia 2000 r. II UKN 147/00

POSTANOWIENIE. Sygn. akt V CSK 635/14. Dnia 6 sierpnia 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Iwona Koper (przewodniczący) SSN Irena Gromska-Szuster SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. Sygn. akt III CK 472/03. Dnia 3 listopada 2004 r. Sąd Najwyższy w składzie :

Wyrok z dnia 19 stycznia 2005 r., V CK 364/04

POSTANOWIENIE. Sygn. akt III KK 216/16. Dnia 14 grudnia 2016 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. Sygn. akt V CSK 21/15. Dnia 23 października 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący) SSN Józef Frąckowiak SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. Sygn. akt I CSK 218/13. Dnia 20 listopada 2013 r. Sąd Najwyższy w składzie:

Wyrok z dnia 2 grudnia 2003 r. II UK 199/03

Wyrok z dnia 7 listopada 2002 r., II CKN 1395/00

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II BU 1/15. Dnia 25 listopada 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Jerzy Kuźniar

POSTANOWIENIE. Sygn. akt III CSK 19/07. Dnia 6 czerwca 2007 r. Sąd Najwyższy w składzie :

POSTANOWIENIE. SSN Anna Kozłowska (przewodniczący) SSN Marian Kocon SSN Władysław Pawlak (sprawozdawca)

Wyrok z dnia 15 grudnia 2004 r. I UK 78/04

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Uchwała z dnia 14 października 2011 r. III CZP 49/11

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CSK 732/12. Dnia 20 czerwca 2013 r. Sąd Najwyższy w składzie:

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący) SSN Maria Szulc SSN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CSK 183/12. Dnia 13 grudnia 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie :

Wyrok z dnia 29 września 2004 r., II CK 539/03

POSTANOWIENIE. SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący) SSN Barbara Myszka (sprawozdawca) SSN Krzysztof Pietrzykowski

POSTANOWIENIE. SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący) SSN Marta Romańska SSA Roman Dziczek (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Józef Frąckowiak (przewodniczący) SSN Marta Romańska (sprawozdawca) SSN Krzysztof Strzelczyk

Postanowienie z dnia 23 maja 2002 r., IV CKN 1092/00

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wyrok z dnia 7 lutego 2002 r. II UKN 49/01

Wyrok z dnia 23 kwietnia 1998 r. II UKN 12/98

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CSK 477/12. Dnia 13 marca 2013 r. Sąd Najwyższy w składzie :

Wyrok z dnia 5 grudnia 2002 r., III CKN 943/99

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. Sygn. akt I CSK 163/12. Dnia 8 listopada 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie:

Uchwała z dnia 16 grudnia 2005 r., III CZP 116/05

POSTANOWIENIE. SSN Jan Górowski (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk SSN Marta Romańska (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Postanowienie z dnia 25 lipca 2001 r., I CKN 1350/98

POSTANOWIENIE. Sygn. akt I CZ 56/13. Dnia 19 czerwca 2013 r. Sąd Najwyższy w składzie :

Wyrok z dnia 27 września 2002 r. II UKN 581/01

POSTANOWIENIE. SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący) SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca) SSN Katarzyna Tyczka-Rote

Uchwała z dnia 13 października 2004 r., III CZP 54/04

Wyrok z dnia 18 listopada 2004 r. II UK 40/04

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. Sygn. akt V CZ 29/14. Dnia 8 maja 2014 r. Sąd Najwyższy w składzie:

Postanowienie z dnia 26 lutego 2003 r., II CK 13/03

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. SSN Antoni Górski (przewodniczący) SSN Jan Górowski (sprawozdawca) SSN Hubert Wrzeszcz

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CZ 15/15. Dnia 24 kwietnia 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:

Wyrok z dnia 10 lutego 2004 r., IV CK 12/03

Wyrok z dnia 26 maja 1999 r. II UKN 672/98

POSTANOWIENIE. Protokolant Ewa Krentzel

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wyrok z dnia 2 grudnia 2005 r., II CK 255/05

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący) SSN Bogusław Cudowski SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. Sygn. akt V CSK 130/12. Dnia 6 lutego 2013 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący) SSN Marian Kocon (sprawozdawca) SSN Zbigniew Kwaśniewski

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca) SSN Irena Gromska-Szuster

POSTANOWIENIE. SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący) SSN Władysław Pawlak (sprawozdawca) SSN Agnieszka Piotrowska

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Dnia 6 maja 2011 r. Sąd Najwyższy w składzie :

POSTANOWIENIE. Sygn. akt I CK 308/04. Dnia 8 grudnia 2004 r. Sąd Najwyższy w składzie :

POSTANOWIENIE. SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący) SSN Marek Sychowicz SSA Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)

Wyrok z dnia 28 listopada 2002 r. II UK 68/02

Transkrypt:

Postanowienie z dnia 4 czerwca 2004 r., III CK 61/03 Wnuk spadkodawcy nie jest wyłączony od dziedziczenia gospodarstwa rolnego z tej tylko przyczyny, że jego wstępny, który spadek odrzucił, nie dziedziczyłby gospodarstwa rolnego z powodu braku kwalifikacji rolniczych. Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący) Sędzia SN Tadeusz Domińczyk (sprawozdawca) Sędzia SA Zbigniew Cendrowski Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Heleny K. przy uczestnictwie Genowefy P., Henryki D., Zofii B., Józefy M., Janiny W., Zbigniewa P., Marii Z., Ireny B., Marcina S., Zofii P., Adama P. i Ireneusza K. o stwierdzenie nabycia spadku, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 4 czerwca 2004 r. kasacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Okręgowego w Zamościu z dnia 11 września 2002 r. oddalił kasację. Uzasadnienie Postanowieniem z dnia 10 maja 2002 r. Sąd Rejonowy w Hrubieszowie stwierdził, że spadek po zmarłej w dniu 9 kwietnia 1973 r. Feliksie P. nabył na podstawie ustawy mąż Marcin P. w 1/4 części oraz zstępni Helena K., Janina W., Genowefa P., Józefa M., Marian P., Mieczysław P. i Zbigniew P. po 3/36 części, a wchodzące w skład tego spadku gospodarstwo rolne mąż Marian P. w 1/4 części oraz zstępni Henryka D., Zofia B., Genowefa P. i Zbigniew P. po 3/16 części, a spadek, w tym także gospodarstwo rolne, po Marianie P., zmarłym dnia 3 lutego 2000 r., nabyła w całości wnuczka Anna Z.; spadek po Mieczysławie P., zmarłym dnia 6 lipca 1975 r., nabył ojciec Marcin P. w 3/8 części oraz rodzeństwo Helena K., Henryka D., Zofia B., Janina W., Genowefa P., Józefa M., Marian P. i Zbigniew P. po 5/64 części; spadek po Marcinie P., zmarłym dnia 18 lipca 1979 r., nabyli zstępni Helena K., Henryka D., Zofia B., Janina W., Genowefa P., Józefa M., Marian P. i

Zbigniew P. po 1/8 części, z tym że pozostałe po nim gospodarstwo rolne dziedziczą Henryka D., Zofia B., Genowefa P., Maria P. i Zbigniew P. po 1/5 części w każdym przypadku na podstawie ustawy. W wyniku rozpoznania apelacji uczestniczki Anny Z. Sąd Okręgowy zaskarżonym postanowieniem zmienił postanowienie Sądu Rejonowego w części stwierdzającej dziedziczenie gospodarstwa rolnego po Feliksie P. przez wskazanie jako spadkobierców męża Marcina w 1/4 części oraz zstępnych Henryki D., Zofii B., Genowefy P., Zbigniewa P. i Mariana P. po 3/20 części. Sąd Okręgowy oddalił natomiast apelację wnioskodawczyni Heleny K., w której domagała się zmiany postanowienia Sądu Rejonowego w przedmiocie stwierdzenia dziedziczenia gospodarstwa rolnego po Marianie P. przez wyłączenie z dziedziczenia wnuczki spadkodawcy Anny Z. i powołanie w to miejsce Genowefy P. i Zofii T. sióstr spadkodawcy, po 1/2 części. Sad Okręgowy ustalił, powołując się na zeznania świadków, że Marian P. był związany pracą w spadkowym gospodarstwie rolnym i tym samym zachował prawo dziedziczenia tego gospodarstwa. Marian P. był rozwiedziony. Jedyną jego spadkobierczynią była córka Maria Z., która spadek odrzuciła. Z kolei córka Marii Z., Anna Z., w chwili otwarcia spadku po Marianie P. liczyła 13 lat. Wobec odrzucenia spadku przez matkę dochodzi ona do spadku gospodarstwa rolnego jako małoletnia, na podstawie art. 1059 w związku z art. 1020 k.c. Postanowienie Sądu Okręgowego w części oddalającej apelację wnioskodawczyni Heleny K., tj. kwestionującej postanowienie Sądu Rejonowego w zakresie stwierdzającym dziedziczenie gospodarstwa rolnego przez Annę Z., wnioskodawczyni zaskarżyła kasacją. Naruszenia prawa materialnego wnioskodawczyni upatrywała w wadliwej wykładni art. 931 2, art. 1020, 1060 i 1062 1 i 2 k.c. przez stwierdzenie praw do dziedziczenia gospodarstwa rolnego pozostałego po Marianie P. na rzecz Anny Aleksandry Z. w sytuacji, gdy wstępny, tj. Maria Teresa Z., która spadek odrzuciła, nie mogła dziedziczyć gospodarstwa rolnego z braku kwalifikacji do dziedziczenia gospodarstwa rolnego. W ramach drugiej podstawy kasacyjnej skarżąca zarzuciła naruszenie art. 328 2 k.p.c. przez zaniechanie podania w uzasadnieniu postanowienia przyczyn, dla których Sąd Okręgowy pominął dorobek orzecznictwa Sądu Najwyższego w kierunku interpretacji statusu prawnego spadkobiercy (w zakresie dziedziczenia

gospodarstwa rolnego), którego wstępny odrzucił spadek, ale nie miał kwalifikacji do dziedziczenia gospodarstwa rolnego. Sąd Najwyższy zważył, co następuje: Stosownie do art. 1020 k.c., spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Jeżeli po takim spadkobiercy pozostali zstępni, dziedziczą oni przypadający mu udział (art. 931 2 k.c.). Reguła ta podlega jednak w odniesieniu do spadku obejmującego gospodarstwo rolne ograniczeniom wynikającym z przepisów szczególnych. Spadek po Marianie P. otwarł się dnia 3 lutego 2000 r., czyli pod rządem kodeksu cywilnego w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321). Zmieniony tą ustawą przepis art. 1060 k.c. stanowi, że w granicach określonych w art. 931 2 wnuki spadkodawcy, które w chwili otwarcia spadku odpowiadają warunkom przewidzianym w art. 1059 pkt 1 i 2, dziedziczą gospodarstwo rolne także wtedy, gdy ich ojciec lub matka nie mogą gospodarstwa dziedziczyć dla braku warunków przewidzianych w art. 1059. Uregulowanie to zachowało aktualność w chwili otwarcia spadku, gdyż jego niekonstytucyjność orzeczona została wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001 r., G 4/99 (OTK Zb.Urz. 2001, nr 1, poz. 5) od dnia ogłoszenia tego wyroku w Dzienniku Ustaw, i odnosi się do spadków otwartych później. Artykuł 1059 k.c. w brzmieniu nadanym wskazaną ustawą zmieniającą, w pkt. 1 wymienia spadkobierców stale pracujących bezpośrednio przy produkcji rolnej, a w pkt. 2 mających przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej. Nowe brzmienie art. 1060 k.c. oznacza, że wnuki spadkodawcy mogą dojść do spadku, gdy ich wstępny nie dożył otwarcia spadku albo jest za takiego uważany, a ponadto wtedy, gdy wstępny taki nie spełnia warunków z art. 1059 k.c. Dalszą przesłanką dojścia do spadku gospodarstwa rolnego wnuków spadkodawcy jest wykazanie, że oni sami stale pracują bezpośrednio przy produkcji rolnej albo mają przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej. Wnuki spadkodawcy nie mogą natomiast doznać przeszkody w dziedziczeniu gospodarstwa rolnego z tej tylko przyczyny, że ich wstępny, który spadek odrzucił, nie dziedziczyłby gospodarstwa rolnego, brak bowiem podstaw do różnicowania uprawnień zstępnych spadkobiercy do dziedziczenia w zależności od tego, czy nie dożył on otwarcia spadku, czy też traktowany jest, jak gdyby nie dożył otwarcia spadku. Podstawy ku temu nie daje art. 1012 k.c., a stanowisko przeciwne

wymagałoby wyraźnego uregulowania ustawowego. Nie ma wobec tego normatywnego uzasadnienia stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia 13 listopada 1990 r., III CRN 365/90 (OSNCP 1991, nr 10-12, poz. 136) i Sąd Najwyższy w obecnym składzie go nie podziela. W kasacji, odwołującej się do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 listopada 1990 r., zaprezentowano pogląd, że nie może gospodarstwa rolnego dziedziczyć taki spadkobierca odrzucającego spadek, który sam by nie dziedziczył z braku kwalifikacji, czyli nie może więcej uzyskać zstępny odrzucającego niż sam odrzucający. Wykazana wadliwość takiego zapatrywania, zakreślającego zarazem granice skargi kasacyjnej, czyni kasację nieuzasadnioną. (...) Z tych względów należało orzec, jak w sentencji (art. 393 12 k.p.c.).