OCENA STANU CHEMICZNEGO WÓD PODZIEMNYCH W WOJ. PODLASKIM W 2012 ROKU

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku 15-264 Białystok, ul. Ciołkowskiego 2/3 tel. 85 742-53-78 fax 85 742-21-04 e-mail: sekretariat@wios.bialystok.pl OCENA STANU CHEMICZNEGO WÓD PODZIEMNYCH W WOJ. PODLASKIM W 2012 ROKU Białystok, sierpień 2013 1

2

Przedmiotem monitoringu wód podziemnych są jednolite części wód podziemnych (JCWPd). Zgodnie z definicją podaną w Ramowej Dyrektywie Wodnej, jednolite części wód podziemnych obejmują te wody podziemne, które występują w warstwach wodonośnych o porowatości i przepuszczalności, umożliwiających pobór znaczący w zaopatrzeniu ludności w wodę (pobór wynoszący średnio ponad 10 m 3 /d, albo zaopatrujący co najmniej 50 osób) lub przepływ o natężeniu znaczącym dla kształtowania pożądanego stanu wód powierzchniowych i ekosystemów lądowych. Znaczący przepływ wód podziemnych wg RDW to taki przepływ, którego nie osiągnięcie na granicy JCWPd z wodami powierzchniowymi lub ekosystemami lądowymi, powodowałoby znaczące pogorszenie ekologicznej lub chemicznej jakości wód powierzchniowych lub znaczną szkodę dla bezpośrednio zależnego od wód podziemnych ekosystemu lądowego. Wydzielenie JCWPd i przeprowadzenie wstępnej oceny ich stanu zostało dokonane w 2004 roku przez Państwowy Instytut Geologiczny, po konsultacji z Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej w Warszawie, Głównym Inspektoratem Ochrony Środowiska i Biurem Gospodarki Wodnej. Na terenie Polski wyznaczono 161 jednolitych części wód podziemnych. JCWPd zostały wyznaczone z uwzględnieniem typów i rozciągłości poziomów wodonośnych, związku wód podziemnych z ekosystemami lądowymi i wodami powierzchniowymi, możliwością poboru wód oraz w nawiązaniu do charakteru i zasięgu antropogenicznego przekształcenia chemizmu i dynamiki wód podziemnych. Wstępna charakterystyka i ocena stanu wód podziemnych, w tym ocena stanu ilościowego wszystkich wydzielonych JCWPd, zawierała również wstępną identyfikację JCWPd zagrożonych ryzykiem niespełnienia celu Dyrektywy w zakresie dobrego stanu wód podziemnych do 2015 roku. Po wykonaniu pogłębionej analizy presji wydzielono łącznie w Polsce 14 subczęści oraz 18 JCWPd zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu ilościowego wód podziemnych w 2015 roku. Na terenie województwa podlaskiego nie wydzielono JCWPd zagrożonych nie osiągnięciem dobrego stanu ilościowego wód podziemnych w 2015 roku. 3

1. Monitoring diagnostyczny wód podziemnych Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy na zlecenie Głównego Inspektora Ochrony Środowiska prowadzi monitoring jakości wód podziemnych w sieci punktów pomiarowych wyznaczonych we wszystkich JCWPd. W 2009 roku badania prowadzone były w JCWPd zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu wód. W 2010 roku PIG-PIB przeprowadził po raz pierwszy badania stanu chemicznego w ramach monitoringu diagnostycznego w pozostałych JCWPd. Monitoring diagnostyczny wód podziemnych na terenie woj. podlaskiego zrealizowany został w 24 punktach kontrolno-pomiarowych. Kolejne badanie w ramach monitoringu diagnostycznego przeprowadzono w 2012 roku. Ilość badanych punktów pomiarowo-kontrolnych na terenie województwa podlaskiego wzrosła z 24 do 44. Wyznaczono je na obszarze 10 JCWPd (o numerach: 22, 23, 33, 34, 51, 54, 55, 56, 57, 58). Ocenę stanu chemicznego wody oparto na Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143 poz. 896). Klasyfikacja wód podziemnych w punktach monitoringu diagnostycznego na terenie woj. podlaskiego w 2012 roku - wg danych PIG 67% Wyniki przeprowadzonych badań wykazały zdecydowaną dominację wód reprezentujących dobry stan chemiczny (95% JCWPd) nad wodami reprezentującymi słaby stan chemiczny (5%). Dobry stan chemiczny to wody zaliczane do I, II i III klasy czystości. Wody zaliczone do IV i V klasy czystości to wody o słabej jakości. Pomimo dwukrotnie większej ilości punktów pomiarowych, uzyskane wyniki w 2012 roku, są podobne do uzyskanych w 2010 roku, kiedy to wody dobrej jakości stanowiły 96%, a wody reprezentujące słaby stan chemiczny (4%). 5% 2% I klasa II klasa III klasa IV klasa Woda, z badanych w 2012 roku na terenie województwa podlaskiego piezometrów, kwalifikowała się przeważnie do III (67%) i w znacznie mniejszym procencie do II klasy czystości (26%). Pozytywnym zjawiskiem jest fakt, 26% 4

że w stosunku do roku 2010 zmalał udział wód zaliczonych do III klasy (z 75% do 67%), wzrósł natomiast procent wód zaliczonych do klasy II (z 21% do 26%). Pojawiło się także jedno ujęcie, z którego wodę można było zakwalifikować do I klasy czystości. O zaliczeniu wody do klasy III decydowały głównie podwyższone wartości wskaźników naturalnych, nie związanych z antropopresją tj. żelazo, wapń i twardości wody. Tylko w pięciu płytkich ujęciach (o nr w bazie danych PIG: 126; 738; 748;1677; 1884), zlokalizowanych głównie na terenach zabudowy wiejskiej, stwierdzono kwalifikujące wodę do III klasy, podwyższone stężenia azotanów bądź azotynów. Natomiast w jednym ujęciu wgłębnym w Grajewie (o głębokości 143 m), w granicach stężeń III klasy czystości, wystąpiły wskaźniki: amoniak, żelazo i wodorowęglany. W 2010 roku stwierdzono tu również podwyższone wartości amoniaku, a ponadto: azotu azotanowego, potasu i wapnia. Wody o III klasie czystości, ze względu na podwyższone wartości metali ciężkich, stwierdzono w dwóch punktach pomiarowych: nr 843 wyznaczonym na terenach luźno zabudowanych w Suwałkach (podwyższone stężenie cynku), oraz w punkcie nr 1471 na terenach wiejskich w Orzeszkowie (gmina Hajnówka) (podwyższone stężenie arsenu i manganu). Do IV klasy czystości, a więc do stanu słabego, zakwalifikowano wodę z 2 ujęć wód podziemnych (nr 732 w Białowieży i nr 738 w Białymstoku) o czym zadecydowało jedynie podwyższone stężenia potasu. Wskaźniki zanieczyszczeń organicznych mieściły się w I klasie czystości. Oba ujęcia, to ujęcia płytkich wód gruntowych z terenów o miejskiej luźnej zabudowie. W 2010 roku słaby stan wód stwierdzono tylko w 1 punkcie pomiarowym - nr 1749 (m. Wigrańce gm. Sejny, JCWPd nr 23). O obniżeniu klasyfikacji zadecydowały podwyższone stężenia cynku (IV klasa) i niklu (V klasa). W punkcie tym stwierdzono ponadto, wyraźnie podwyższone w stosunku do pozostałych punktów, stężenia: antymonu, glinu, kobaltu, miedzi i ołowiu. Należy zaznaczyć, że punkt zlokalizowany jest na terenie leśnym, a woda w tym punkcie ujmowana jest z głębokości 14 metrów. W pobliżu nie ma żadnych zewidencjonowanych źródeł zanieczyszczeń antropogenicznych. Badania przeprowadzone w 2012 roku nie potwierdziły złej jakości wody. Zakwalifikowana ona została do II klasy czystości, a więc do stanu dobrego. Klasyfikację elementów fizykochemicznych w badanych punktach pomiarowych przedstawia Tabela 1, a ocenę stanu chemicznego wód podziemnych 5

w piezometrach i w JCWPd przedstawia mapa Klasyfikacja stanu chemicznego wód podziemnych w woj. podlaskim w 2012 roku na tle granic JCWPd. Numeracja punktów na mapie wg tabeli 1. 2. Monitoring wód podziemnych na obszarach zagrożonych zanieczyszczeniami przy składowiskach odpadów Na terenie województwa podlaskiego prowadzony jest również monitoring wód podziemnych na obszarach bezpośrednio zagrożonych zanieczyszczeniami ze składowisk odpadów (w piezometrach przy składowiskach). Badania, zgodnie z obowiązującymi przepisami, prowadzone są corocznie i należą do obowiązków spoczywających na jednostkach zarządzających składowiskami. Wyniki badań są systematycznie raportowane do Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Białymstoku. Monitoringiem objęto składowiska czynne jak i zamknięte. Aktualnie w ewidencji WIOŚ znajdują się 73 obiekty monitorowane. Są to w większości składowiska odpadów komunalnych. Większość obiektów posiada po trzy piezometry (w tym jeden na dopływie wód gruntowych) co umożliwia dokonanie analizy wpływu. Badania prowadzono z częstotliwością jeden raz na kwartał. Zakres wykonywanych oznaczeń obejmował 10 wskaźników: odczyn ph, przewodnictwo właściwe, Ogólny węgiel organiczny (OWO), wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) i metale ciężkie: kadm, cynk, chrom 6+, ołów, miedź i rtęć. Ocenę stanu chemicznego wody, z braku innych wytycznych do badań monitoringowych wód wokół składowisk odpadów, oparto na Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143 poz. 896). Wyniki klasyfikacji stanu chemicznego, wykonanej za rok 2011 wskazują, że: - woda, z piezometrów zlokalizowanych przy 30 składowiskach, charakteryzowała się stanem dobrym (I, II i III klasa czystości); - woda, przy 18 obiektach, charakteryzowała się stanem słabym (klasa IV i V); - przy 18 obiektach stwierdzono zróżnicowaną jakość wody na przestrzeni roku (od stanu dobrego do słabego). Z siedmiu obiektów nie uzyskano raportów z badań za 2011 rok. 6

Wyniki klasyfikacji stanu chemicznego, wykonanej za rok 2012 wskazują, że: - woda z piezometrów zlokalizowanych przy 26 składowiskach, charakteryzowała się stanem dobrym (I, II i III klasa czystości); - przy 10 obiektach, charakteryzowała się stanem słabym (klasa IV i V); - przy 18 obiektach stwierdzono zróżnicowaną jakość wody na przestrzeni roku (od stanu bardzo dobrego do złego). Z 19 obiektów nie uzyskano raportów z badań za 2012 rok. O obniżeniu jakości wody decydowały w większości przypadków wartości ogólnego węgla organicznego (OWO) i w kilku przypadkach podwyższone przewodnictwo właściwe. Wyniki oceny wody w piezometrach przy składowiskach odpadów przedstawia tabela 2 i mapa Stan chemiczny wód podziemnych w piezometrach przy czynnych i zamkniętych składowiskach odpadów w woj. podlaskim w latach 2011-2012. Numeracja składowisk na mapie odpowiada numeracji w tabeli 2. 7

Tabela 1. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych w woj. podlaskim w 2012 roku wg badań PIG - PIB Lp. Numer otworu Miejscowość Gmina JCWPd Głębokość do stropu warstwy wodonośnej [m] Użytkowanie Klasa jakości w punkcie wskaźniki w granicach stężeń III klasy jakości wskaźniki w granicach stężeń IV klasy wskaźniki w granicach stężeń V klasy 1 11 Sidorówka Jeleniewo 23 126 Łąki i pastwiska III O2, HCO3, Fe 2 12 Sidorówka Jeleniewo 23 24 Łąki i pastwiska II 3 126 Mońki Mońki 34 5 Tereny przemysłowe III NO3, Ca, HCO3 4 132 Kozioł Kolno 33 10 Zabudowa wiejska II 5 134 Kołaki Kościelne Kołaki Kościelne 51 57,5 Zabudowa wiejska II 6 237 Zambrów Zambrów 51 49 Zabudowa miejska luźna III HCO3, Fe, 7 732 Białowieża Białowieża 55 1,1 Zabudowa miejska zwarta IV Ca, HCO3 K 8 736 Białystok Białystok 55 4,8 Lasy III O2 9 738 Białystok m. Białystok 55 2,5 Zabudowa miejska luźna IV NO2, Ca, HCO3 K 10 741 Ostrówek Szudziałowo 56 14,7 Zabudowa wiejska III O2 (teren) 11 743 Sokółka Sokółka 55 65 Zabudowa miejska luźna II 12 745 Raczki Raczki 34 31 Tereny przemysłowe III Fe 13 748 Kamień Sztabin 34 20,1 Zabudowa wiejska III NO3 14 749 Sieruciowce Nowy Dwór 34 33 Zabudowa wiejska III Ca, HCO3, O2 Fe 15 843 Suwałki m. Suwałki 23 67,8 Zabudowa miejska luźna III Temp., Zn 16 856 Wiżajny Wiżajny 22 64 Zabudowa wiejska III O2, HCO3, Fe 17 1101 Gródek Gródek 55 103 Zabudowa miejska luźna II 18 1102 Mielnik Mielnik 54 5 Lasy II 19 1112 Grabarka Nurzec-Stacja 54 6,4 Lasy II 20 1232 Śniadowo Śniadowo 51 55 Tereny przemysłowe II 21 1241 Kuźnica Kuźnica 56 63 Zabudowa wiejska III O2, Fe 22 1242 Zubry Gródek 56 6,3 Zabudowa wiejska I 23 1243 Kleszczele Kleszczele 54 20 Tereny przemysłowe III O2 24 1471 Orzeszkowo Hajnówka 57 39 Zabudowa wiejska III O2, As, Mn 25 1676 Suwałki m. Suwałki 23 37 Miejskie tereny zielone III O2 8

Lp. Numer otworu Miejscowość Gmina JCWPd Głębokość do stropu warstwy wodonośnej [m] Użytkowanie Klasa jakości w punkcie 26 1675 Kolno Kolno 33 25 Zabudowa miejska zwarta III O2 wskaźniki w granicach stężeń III klasy jakości 27 1676 Grajewo Grajewo 34 143 Zabudowa miejska luźna III NH4, HCO3, Fe 28 1677 Rajgród Rajgród 34 17 Zabudowa wiejska III NO3, Ca 29 1678 Hajnówka Hajnówka 57 133 Grunty orne III O2, Fe 30 1679 Wasilków Wasilków 55 4,5 Tereny otwarte III Temp., O2 31 1681 Wysokie Mazowieckie Wysokie Mazowieckie 54 56 Zabudowa miejska zwarta II 32 1684 Łomża m. Łomża 51 62,5 Zabudowa miejska luźna III Fe wskaźniki w granicach stężeń IV klasy 33 1742 Boksze Stare Puńsk 23 5,2 Grunty orne III Fe - geogeniczne 34 1749 Wigrańce Sejny 23 13,8 Lasy II 35 1881 Husaki Bielsk Podlaski 55 335 Łąki i pastwiska III O2 Fe - geogeniczne 36 1882 Kobylin-Kuleszki Kobylin-Borzymy 55 38 Lasy III O2, HCO3, Fe 37 1883 Maszutkinie Wiżajny 23 46,2 Zabudowa wiejska III O2,, HCO3, Fe 38 1884 Sobolewo Suwałki 23 12,05 Zabudowa wiejska III O2, NO2 39 2219 Tymianka Nurzec Stacja 58 90 Zabudowa wiejska II 40 2220 Klukowicze Nurzec Stacja 58 82 Zabudowa wiejska III O2 41 2270 Poluńce Puńsk 23 27,28 Łąki i pastwiska III O2, Ca, HCO3 42 2271 Poszeszupie - Folwark Rutka Tartak 23 0,57 Łąki i pastwiska III Ca, HCO3, Fe 43 2272 Budzisko Szypliszki 23 52 Łąki i pastwiska III Ca, HCO3 LEGENDA JCWPd jednolita część wód podziemnych nr otworu nr punktu pomiarowego w bazie PIG Klasyfikacja elementów fizykochemicznych I wody bardzo dobrej jakości II wody dobrej jakości III wody zadowalającej jakości IV wody niezadowalającej jakości V wody złej jakości wskaźniki w granicach stężeń V klasy źródło: PMŚ 9

10

Tabela 2. Klasyfikacja wód w piezometrach przy składowiskach odpadów w woj. podlaskim w latach 2011-2012 Lp. Gmina Lokalizacja Status C czynne Z - zamknięte (stan 31.12.2012 r.) Ilość piezometrów Klasa wód podziemnych w piezometrach 2011 r. Klasa wód podziemnych w piezometrach 2012 r. 1 Augustów Augustów Z 2 V, IV brak danych 2 Bakałarzewo Czerwonka Z 3 I, I, I II, I, I 3 Bargłów Kościelny Kroszówka Z 4 II, II, II, II I, II, I, II 4 Filipów Filipów Z 3 IV, IV, V IV, IV, IV 5 Lipsk Lipsk Z 3 (studnie) I, I, I brak danych 6 Puńsk Szołtany Z 2 I, I I, I 7 Raczki Ludwinowo Z 3 V, V, V brak danych 8 Rajgród Wojdy Z 3 II, V, V II, V, V 9 Rutka-Tartak Baranowo Z 3 IV, II, II brak danych 10 Sejny Konstantynówka Z 3 II, II brak danych 11 Suwałki PGO Suwałki C 4 II, II, II, II I, II, I, II 12 Szypliszki Szypliszki Z 3 IV, I, I brak danych 13 Wiżajny Wiżajny Z 2 I, I brak danych 14 Ciechanowiec Nowodwory Z 3 III, II, II V, II, II 15 Czyżew Czyżew Siedliska Z 3 III, III, III III, V, III 16 Grabowo Grabowo Z 2 II, II II, II 17 Grajewo Koszarówka Z 5 I, I, I I, I, I, I, II 18 Jedwabne Korytki Borowe Zastępcze 3 II, II, III II, II, II 19 Klukowo Żabiniec Z 3 III, V, III II, II, II 20 Kolno Kolno Z 3 IV, V, III II, V, II 21 Kulesze Kościelne Czarnowo Biki Z 2 II, II II, III 22 Miastkowo MPGKiM Łomża (stare) Czartoria Z 4 V, V, V, II V, V, V, II 23 Miastkowo MPGKiM Łomża ZPiUO Czartoria C 4 II, I, I, II, I III, II, III, II 24 Nowogród Nowogród Z 3 I, V, I II, V, I 25 Piątnica Piątnica Z 2 V, II, V brak danych 26 Radziłów Radziłów Z 3 II, II, II II, II, I 27 Sokoły Racibory Nowe Z 3 II, II, III II, II, II 28 Stawiski Stawiski Z 3 II, III, II III, II, II 29 Szczuczyn Szczuczyn Z 3 I, V, II II, II, I 30 Szepietowo Dąbrówka Kościelna Z 3 II, III, III III, III, II 31 Śniadowo Ratowo Piotrowo Zastępcze 3 I, II, I I, I, I 32 Turośl Turośl Z 3 IV, III, II III, II, I 33 Wąsosz Komosewo Z 3 III, II, II II, II, I 34 Wizna Małachowo Z 3 I, II, I I, II, II 35 Wysokie Mazowieckie Gołasze Puszcza Zastępcze 3 II, III, I II, II, II 36 Zambrowski Związek Gmin ZPiUO Czerwony Bór C 4 II, II II, I, II, II 37 Zbójna Pianki Z 3 V, II, II II, I, II 38 Białowieża Stoczek Z 3 brak danych brak danych 39 Bielsk Podlaski Augustowo Zastępcze 3 IV, V, V, IV V, IV, IV 40 Brańsk m. Brańsk Zastępcze 3 IV, IV, IV II, II, II 41 Czeremcha Czeremcha Z 3 IV, IV, V II, V, II 11

Lp. Gmina Lokalizacja Status C czynne Z - zamknięte (stan 31.12.2012 r.) Ilość piezometrów Klasa wód podziemnych w piezometrach 2011 r. Klasa wód podziemnych w piezometrach 2012 r. 42 Czyże Czyże Z 2 brak danych brak danych 43 Dąbrowa Białostocka Dąbrowa Białostocka Z 3 I, I, II II, II, IV 44 Dziadkowice Dziadkowice Z 3 brak danych brak danych 45 Grodzisk Drochlin Z 3 brak danych brak danych 46 Gródek Gródek Z 2 I, I IV, I, V 47 Hajnówka Nowosady Z 3 IV, II, V IV, IV, V 48 Hajnówka m. Poryjewo Z 3 V, V, V brak danych 49 Hajnówka Stare Berezowo do zamknięcia 3 II, III, III II, III, IV 50 Janów Janów Z 2 IV, IV brak danych 51 Jasionówka Jasionówka Z 3 II, II, II I, I, I 52 Jaświły Jaświły Z 3 V, V, V IV, IV, IV 53 Juchnowiec RIPOK Hryniewicze C 4 V, V, V, V V, V, V, I 54 Kleszczele Kleszczele Z 3 IV, IV, IV V, IV, IV 55 Knyszyn Knyszyn Z 3 IV, III, V V, V, IV 56 Krypno Zastocze Zastępcze 2 IV, IV, V V, I, I, 57 Łapy Uhowo Zastępcze 4 IV, V, V, IV V, V, V, V 58 Michałowo Odnoga Zastępcze 3 III, III, III brak danych 59 Mońki Świerzbienie Z 3 IV, V, V IV, IV, IV 60 Narew Narew Zastępcze 3 IV, IV, III II, V, V 61 Nurzec - Stacja Żerczyce Z 3 IV, IV, IV III, II, II 62 Narewka Olchówka Zastępcze 3 V, V, V brak danych 63 Siemiatycze Siemiatycze Zastępcze 3 II, I, II II, II, II 64 Siemiatycze Kułygi Z 3 IV, IV, IV IV, IV, IV 65 Suchowola Poświętne Z 3 IV, IV IV, V, V 66 Supraśl Sowlany C 3 V, II, II V, I, III 67 Suraż Suraż Z 2 III, IV IV, IV, 68 Tykocin Tykocin Z 3 IV, III IV, III 69 Wasilków Studzianki Zastępcze 3 V, II, II II, V, II 70 Zabłudów Zabłudów do zamknięcia 3 IV, IV, IV V, IV, IV 71 Drohiczyn Drohiczyn Zastępcze 3 brak danych brak danych 72 Sidra Sidra Zastępcze 3 brak danych brak danych 73 Brańsk Domanowo Z 3 brak danych I, I, IV Legenda: dobry stan wód słaby stan wód zróżnicowana jakość wody w poszczególnych piezometrach 12

13