Załącznik nr 7 PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK ELEKTROENERGETYK TRANSPORTU SZYNOWEGO SYMBOL CYFROWY 311[47]
I. OPIS ZAWODU 1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć: 1) interpretować podstawowe zjawiska z zakresu mechaniki, elektrotechniki i elektroniki wykorzystywane w maszynach, urządzeniach elektrycznych oraz sieciach elektrycznych; 2) dobierać materiały przewodzące i elektroizolacyjne; 3) wykonywać obróbkę ręczną i mechaniczną materiałów stosowanych w elektroenergetyce; 4) czytać i wykonywać rysunki techniczne elementów maszyn i urządzeń elektrycznych, sieci i urządzeń zasilania elektroenergetycznego oraz schematy urządzeń i sieci elektroenergetycznych; 5) wykonywać połączenia elementów elektrycznych, elektronicznych i mechanicznych; 6) dokonywać pomiarów wielkości elektrycznych i nieelektrycznych, dobierając przyrządy pomiarowe i metody pomiarowe oraz interpretować wyniki pomiarów; 7) określać przyczyny i skutki przepięć, przeciąŝeń i zwarć oraz stosować środki skutecznej ochrony urządzeń od poraŝeń prądem elektrycznym; 8) posługiwać się schematami ideowymi i montaŝowymi sieci elektrycznych i układów maszyn i urządzeń elektrycznych; 9) klasyfikować elementy drogi kolejowej; 10) dokonywać oględzin i prowadzić badania techniczne urządzeń elektrycznych; 11) obsługiwać urządzenia łączności przewodowej i bezprzewodowej; 12) organizować zaplecza budowy; 13) projektować i realizować nieskomplikowane zmiany w układach elektroenergetycznych maszyn i urządzeń; 14) montować i eksploatować instalacje elektryczne i zasilające sieci elektroenergetyczne; 15) montować i eksploatować podstacje trakcyjne i kabiny sekcyjne; 16) montować i eksploatować systemy zasilania taboru szynowego, urządzenia elektryczne w taborze trakcyjnym; 17) montować i eksploatować urządzenia wyposaŝenia elektrycznego taboru szynowego; 1
18) opracowywać instrukcję eksploatacji i obsługi urządzeń i sieci elektroenergetycznych; 19) klasyfikować tabor szynowy z uwzględnieniem oddziaływania tor pojazd; 20) posługiwać się sygnalizacją obowiązującą w transporcie kolejowym; 21) stosować zasady dotyczące skrajni budowli i skrajni taboru; 22) prowadzić prace eksploatacyjne w czynnych urządzeniach zasilania elektrotrakcyjnego z uwzględnieniem warunków bezpieczeństwa; 23) przestrzegać na stanowisku pracy przepisów dotyczących elektroenergetyki i taboru szynowego; 24) dobierać silniki elektryczne i urządzenia pomocnicze oraz urządzenia w instalacjach elektrycznych i elektroenergetyce zgodnie z dokumentacją techniczno-ruchową; 25) obsługiwać ręczne, mechaniczne, elektryczne i komputerowe urządzenia stosowane w taborze i elektroenergetyce; 26) korzystać z komputerowego oprogramowania uŝytkowego, wspomagającego prowadzenie pojazdów szynowych oraz sterowanie urządzeniami elektroenergetycznymi; 27) posługiwać się słuŝbowym rozkładem jazdy pociągów; 28) sporządzać dokumentację produkcyjną; 29) określać wpływ transportu kolejowego na środowisko oraz podejmować działania związane z jego ochroną; 30) posługiwać się instrukcjami i normami dotyczącymi przebiegu procesów technologicznych; 31) posługiwać się językiem obcym w zakresie niezbędnym do wykonywania zadań zawodowych; 32) stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych; 33) przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska; 34) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii; 35) kierować zespołem pracowników; 36) stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy; 37) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy; 38) korzystać z róŝnych źródeł informacji oraz doradztwa specjalistycznego; 2
39) planować działalność gospodarczą. Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych "Podstawy przedsiębiorczości". 2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik elektroenergetyk transportu szynowego powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: 1) instalowania podzespołów i zespołów urządzeń i maszyn elektrycznych taboru szynowego; 2) montowania sieci zasilających i trakcji na stacjach i liniach kolejowych i rozdzielnicach elektroenergetycznych; 3) eksploatowania trakcji elektrycznej; 4) eksploatowania urządzeń taboru szynowego; 5) eksploatowania sieci i urządzeń zasilania elektrotrakcyjnego; 6) sprawdzania i oceniania stanu technicznego pojazdów szynowych; 7) czytania i wykonywania schematów elektrycznych i mechanicznych maszyn i urządzeń znajdujących się w taborze szynowym oraz urządzeniach i sieciach elektroenergetycznych i trakcyjnych; 8) organizowania prac i nadzoru podczas budowy, przebudowy, konserwacji, przeglądów okresowych i badań diagnostycznych urządzeń trakcji elektrycznej; 9) organizowania prac i nadzoru w czasie trwania przeglądów, napraw i awarii pojazdów szynowych oraz dokonywania pomiarów i prób w czynnych urządzeniach taboru szynowego oraz w urządzeniach elektroenergetycznych; 10) prowadzenia dokumentacji eksploatacyjnej taboru szynowego; 11) instalowania i sprawdzania urządzeń ochrony przeciwporaŝeniowej; 12) oceniania stanu technicznego torów i rozjazdów we współpracy z trakcją elektryczną; 13) obsługiwania urządzeń łączności przewodowej i bezprzewodowej; 14) obsługiwania systemów informatycznych związanych z eksploatacją taboru szynowego, trakcji elektrycznej i sieci energoelektrycznych; 3
15) kwalifikowania taboru szynowego i sieci trakcyjnej do remontu; 16) wykonywania pomiarów i regulacji urządzeń zasilania i sieci trakcyjnej; 17) wykonywania konserwacji i remontów urządzeń zasilania i sieci trakcyjnej; 18) projektowania prostych układów zasilania urządzeń i trakcji elektrycznej; 19) projektowania i przygotowania danych wejściowych prostych systemów informatycznych wspomagających realizację zadań zawodowych; 20) sporządzania dokumentacji budowy lub przebudowy urządzeń zasilania i trakcji elektrycznej. II. BLOKI PROGRAMOWE Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta, zawierają następujące bloki programowe: 1) wiedza o transporcie szynowym; 2) elektroenergetyka; 3) tabor szynowy; 4) podstawy działalności zawodowej. BLOK: WIEDZA O TRANSPORCIE SZYNOWYM 1. Cele kształcenia Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć: 1) klasyfikować środki transportu szynowego; 2) rozpoznawać oznaczenia pojazdów szynowych; 3) czytać i analizować plany schematyczne stacji kolejowych, metra, pętli i zajezdni tramwajowych; 4) rozpoznawać konstrukcję drogi szynowej i budowli inŝynieryjnych; 5) rozpoznawać urządzenia sterowania ruchem; 6) opisywać procedury postępowania w czasie przebudowy lub awarii urządzeń sterowania ruchem; 7) analizować warunki techniczne dróg szynowych; 8) analizować oddziaływanie taboru na tor izolowany; 9) określać współdziałanie urządzeń sterowania ruchem ze zwrotnicami i torami; 4
10) obsługiwać komputerowe oprogramowanie uŝytkowe wspomagające realizację zadań przewozowych; 11) przestrzegać na danym stanowisku pracy przepisów i instrukcji dotyczących transportu szynowego; 12) stosować przepisy Międzynarodowej Organizacji Kolei (Union Internationale des Chemins de fer - UIC), dotyczące eksploatacji i naprawy taboru szynowego; 13) prowadzić dokumentację wykonywanych czynności słuŝbowych; 14) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy; 15) posługiwać się środkami ochrony indywidualnej; 16) posługiwać się sygnalizacją obowiązującą w transporcie szynowym; 17) określać rodzaj pociągu i jego relację kierunkową na podstawie numeru pociągu; 18) stosować zasady dotyczące skrajni budowli i skrajni taboru; 19) dokonywać oględzin torów i rozjazdów zgodnie z procedurami; 20) opisywać wagon, jego urządzenia i wyposaŝenie z uwzględnieniem wymagań technicznych i bezpieczeństwa ruchu; 21) opisywać procedury i technikę prowadzenia ruchu taboru szynowego w warunkach normalnych i awaryjnych; 22) posługiwać się słuŝbowymi rozkładami jazdy pociągów, tramwajów i metra; 23) posługiwać się urządzeniami łączności podczas wykonywania czynności słuŝbowych; 24) stosować procedury postępowania w stanach awaryjnych, zagroŝenia bezpieczeństwa ruchu i wypadkach taboru szynowego; 25) posługiwać się co najmniej jednym językiem obcym w zakresie wykonywanych zadań zawodowych. 2. Treści kształcenia (działy programowe) Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych: 1) historia i organizacja transportu szynowego; 2) budowa i znakowanie pojazdów szynowych; 3) oznaczenia na planach i schematach; 4) podtorze i budowle inŝynierskie; 5) nawierzchnie torowe; 5
6) tor i jego elementy; 7) rozjazdy, skrzyŝowania i połączenia torów; 8) kontrola i ocena stanu technicznego toru oraz naprawy rozjazdów; 9) urządzenia sterowania ruchem; 10) oprogramowanie komputerowe w zakresie automatyki transportu szynowego, diagnostyki taboru, torów i rozjazdów oraz zadań przewozowych; 11) ustawa o transporcie kolejowym przepisy wykonawcze; 12) podstawowe przepisy międzynarodowe, dotyczące eksploatacji taboru szynowego; 13) poŝary akcje ratownicze; 14) sygnalizacja ruchu w transporcie szynowym; 15) zasady i organizacja przewozów osób i ładunków; 16) pojazdy szynowe w transporcie; 17) słuŝbowe rozkłady jazdy; 18) telekomunikacja w transporcie; 19) protokoły, sprawozdania, notatki i korespondencja słuŝbowa; 20) procedury postępowania w czasie awarii i wypadków; 21) pierwsza pomoc w wypadku omdleń, poraŝenia prądem elektrycznym, poparzeń, zatrucia, zranień, zwichnięć, złamań, krwotoków; 22) wybrany język obcy zawodowy z uwzględnieniem terminologii właściwej dla transportu szynowego. BLOK: ELEKTROENERGETYKA 1. Cele kształcenia Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć: 1) czytać schematy ideowe, montaŝowe oraz rysunki techniczne elementów konstrukcyjnych z zakresu elektrotechniki i elektroniki; 2) rozróŝniać elementy obwodów elektrycznych i energetycznych oraz określać ich funkcje; 3) dobierać i obrabiać materiały stosowane w elektroenergetyce; 4) wykonywać połączenia elementów elektrycznych i mechanicznych; 5) wyjaśniać podstawowe zjawiska zachodzące w polu elektrycznym, magnetycznym i elektromagnetycznym; 6
6) klasyfikować sieci i urządzenia elektroenergetyczne; 7) opisywać proces wytwarzania, przesyłania, rozdziału i odbioru energii elektrycznej; 8) charakteryzować sieć elektroenergetyczną i trakcyjną oraz określać ich parametry eksploatacyjne; 9) posługiwać się dokumentacją sieci elektroenergetycznej i trakcyjnej; 10) wykonywać montaŝ, naprawy, konserwacje i regulacje sieci trakcyjnej; 11) opisywać podstacje trakcyjne i kabiny sekcyjne wraz z urządzeniami pomocniczymi oraz określać ich funkcje; 12) posługiwać się dokumentacją techniczną urządzeń zasilania elektrotrakcyjnego oraz sieci, instalacji i urządzeń elektroenergetycznych; 13) dokonywać montaŝu, demontaŝu, napraw, konserwacji i regulacji urządzeń w podstacjach sieciowych i trakcyjnych, kabinach sekcyjnych i stacjach transformatorowych; 14) określać i eliminować przyczyny i skutki przepięć, przeciąŝeń i zwarć; 15) dokonywać pomiarów parametrów trakcji elektrycznej i urządzeń zasilających, w tym uziomów, instalacji odgromowej i prostowników oraz strojenia filtrów, prób napięciowych kabli i badań transformatora; 16) wyznaczać trasy kabli wysokiego, średniego i niskiego napięcia; 17) badać sprzęt dielektryczny i olej transformatorowy w wyznaczonych terminach; 18) prowadzić dokumentację materiałową urządzeń zasilania elektroenergetycznego i osprzętu; 19) dokonywać obliczeń trakcyjnych i zuŝycia energii elektrycznej; 20) dobierać i przygotowywać kable, przewody oraz osprzęt do wykonywania połączeń; 21) nadzorować sterowanie urządzeniami elektroenergetycznymi; 22) prowadzić pomiary badawcze i kontrolne gotowych wyrobów, modeli i prototypów urządzeń elektroenergetycznych; 23) dokonywać oceny stanu urządzeń sieci trakcyjnej oraz urządzeń zasilania sieci na podstawie pomiarów, regulacji lub przeglądów; 24) prowadzić prace budowlano-montaŝowe związane z instalowaniem urządzeń zasilania elektroenergetycznego trakcji; 25) opracowywać dokumentację technologiczną i harmonogramy przeglądów oraz napraw urządzeń zasilania elektroenergetycznego; 7
26) prowadzić dokumentację z zakresu wykonywanych zadań; 27) stosować i dobierać środki ochrony przeciwporaŝeniowej; 28) stosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, przeciwporaŝeniowej oraz ochrony środowiska; 29) posługiwać się środkami ochrony osobistej oraz sprzętem przeciwpoŝarowym; 30) korzystać z przepisów prawa energetycznego oraz z literatury i publikacji zawodowych; 31) organizować stanowisko pracy oraz zaplecze budowy sieci i instalacji elektroenergetycznych; 32) stosować procedury postępowania dotyczące zasilania elektrotrakcyjnego w stanach awaryjnych, zagroŝenia bezpieczeństwa ruchu lub w wypadkach taboru szynowego; 33) korzystać z oprogramowania sterującego zasilaniem elektrotrakcyjnym; 34) udzielać pierwszej pomocy osobom poraŝonym prądem elektrycznym; 35) stosować procedury zarządzania jakością ISO w świadczeniu usług elektroenergetycznych; 36) posługiwać się terminologią z zakresu elektroenergetyki co najmniej w jednym języku obcym. 2. Treści kształcenia (działy programowe): Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych: 1) podstawy rysunku technicznego; 2) elementy rysunku technicznego maszynowego; 3) podstawy rysunku technicznego geodezyjnego; 4) podstawy rysunku technicznego elektrycznego; 5) schematy elektryczne maszyn i urządzeń oraz sieci zasilających; 6) rysunki urządzeń elektrycznych i elektronicznych; 7) dokumentacje konstrukcyjno-technologiczne; 8) materiały przewodzące; 9) materiały niemetalowe i elektroizolacyjne; 10) źródła energii elektrycznej; podstawowe pojęcia elektryczne; 11) działanie prądu elektrycznego na organizm ludzki; 12) prąd stały pojęcia, obwody; 8
13) prąd przemienny pojęcia, obwody, przebiegi; 14) prąd trójfazowy pojęcia, obwody, przebiegi, stany nieustalone; 15) elektrownie; 16) mikrosekwencyjne metody wytwarzania, przetwarzania i przesyłania energii elektrycznej; 17) przewody i kable elektroenergetyczne; 18) oświetlenie elektryczne; instalacje elektroenergetyczne; 19) środki ochrony przed poraŝeniem prądem elektrycznym; 20) stacje i urządzenia elektroenergetyczne; 21) zwarcia i przepięcia w systemie elektroenergetycznym; 22) linie napowietrzne; 23) linie kablowe; 24) straty sieciowe i regulacja napięcia w sieciach elektrycznych; 25) gospodarka mocą i energią elektryczną; 26) sieć trakcyjna; 27) budowa sieci trakcyjnej; 28) sekcjonowanie sieci trakcyjnej; 29) sieć powrotna i prądy błądzące; 30) zasilanie za pośrednictwem trzeciej szyny; 31) przekształtniki i łączniki półprzewodnikowe; 32) układy automatycznej regulacji w urządzeniach elektroenergetycznych; 33) eksploatacja urządzeń elektroenergetycznych; 34) rozdzielnie elektroenergetyczne prądu stałego i przemiennego; 35) urządzenia rozdzielcze prądu przemiennego i stałego; 36) zespoły przekształtnikowe; 37) transformatory budowa, zasady działania, rodzaje; 38) stany transformatora; 39) transformatory trójfazowe; 40) kabiny sekcyjne; 41) zasady eksploatacji sieci trakcyjnej i urządzeń elektroenergetycznych; 42) gospodarka energetyczna w transporcie szynowym; 43) organizacja zaplecza budowy; 44) organizacja budowy sieci trakcyjnej i urządzeń energetycznych; 45) prowadzenie dokumentacji budowy; 9
46) zabezpieczenia przewodów i odbiorników; 47) przyrządy pomiarowe do diagnozowania urządzeń elektroenergetycznych; 48) pomiar parametrów sieci trakcyjnej (jezdnej), sieci elektrycznych i instalacji elektrycznych; 49) systemy komputerowe sterowania zasilaniem elektroenergetycznym; 50) ochrona przepięciowa w sieci trakcyjnej; 51) ochrona przeciwporaŝeniowa człowieka; 52) systemy zarządzania jakością w elektroenergetyce; 53) zasady bezpiecznej pracy przy urządzeniach sieci trakcyjnej oraz urządzeniach zasilania sieci trakcyjnej; 54) udzielanie pierwszej pomocy osobom poraŝonym prądem elektrycznym; 55) język obcy terminologia z zakresu elektroenergetyki i trakcji elektrycznej. BLOK: TABOR SZYNOWY 1. Cele kształcenia Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć: 1) posługiwać się schematami obwodów elektrycznych, schematami ideowymi i montaŝowymi układów maszyn i urządzeń elektrycznych stosowanych w taborze szynowym; 2) obsługiwać urządzenia elektryczne i komputerowe stosowane w taborze szynowym; 3) dobierać silniki elektryczne i urządzenia pomocnicze stosowane w taborze szynowym zgodnie z załoŝeniami techniczno-ruchowymi; 4) dokonywać oględzin i prowadzić badania techniczne urządzeń elektrycznych taboru szynowego; 5) eksploatować akumulatory i montować je w pojazdach szynowych; 6) montować, regulować i eksploatować elementy pobierające prąd dla taboru szynowego; 7) instalować i eksploatować urządzenia wyposaŝenia elektrycznego taboru szynowego; 8) dokonywać wymiany i regeneracji podzespołów taboru szynowego; 9) wyszukiwać i usuwać usterki w zespołach i podzespołach automatyki taboru szynowego; 10
10) prowadzić pomiary wielkości elektrycznych w urządzeniach i maszynach trakcyjnych; 11) prowadzić pomiary dopuszczalnego zuŝycia części i elementów ruchomych w taborze szynowym; 12) klasyfikować, sprawdzać i obsługiwać urządzenia hamujące taboru szynowego oraz urządzenia kontroli ich działania; 13) klasyfikować i porównywać zalety oraz wady systemów hamowania pojazdów trakcyjnych i wagonów; 14) wykonywać próby hamulców zespolonych w pojazdach transportu szynowego; 15) rozpoznawać typowe usterki w układzie hamulcowym i określać sposoby ich usuwania; 16) dokonywać oceny stanu technicznego pojazdu szynowego; 17) czytać charakterystyki pracy pojazdów trakcyjnych; 18) klasyfikować elementy taboru szynowego: wózki taborowe, zestawy kołowe, zawieszenia silników trakcyjnych, przekładnie, prądnice oświetleniowe oraz przetwornice w wagonach; 19) rozróŝniać i klasyfikować konstrukcje nadwozi taboru szynowego; 20) obsługiwać urządzenia sprzęgowe i zderzne oraz ich połączenia elektryczne; 21) rozróŝniać przekładnie mechaniczne, hydrauliczne i elektryczne, opisywać ich zalety i wady, a takŝe porównywać ich sprawność; 22) obsługiwać urządzenia regulacji nastawiania zespołów grzejnych, wentylacyjnych i klimatyzacji taboru; 23) dokonywać oględzin i badań urządzeń elektrycznych taboru, a w szczególności urządzeń ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji; 24) wykorzystywać charakterystyki robocze elektrycznych silników trakcyjnych i przetwornic głównych; 25) oceniać stan techniczny komutatorów, szczotek oraz innych elementów maszyn elektrycznych; 26) diagnozować urządzenia stosowane w taborze szynowym oraz klasyfikować je do naprawy; 27) określać cechy charakterystyczne nastawnika jazdy i styczników grupowych w pojeździe trakcyjnym; 28) sprawdzać, regulować i naprawiać urządzenia elektryczne w obwodach pomocniczych pojazdów trakcyjnych i wagonach; 11
29) charakteryzować technologię przygotowania wagonów i pojazdów trakcyjnych do ruchu; 30) oceniać przydatność do ruchu wagonów i pojazdów trakcyjnych na podstawie obowiązujących przepisów; 31) określać liczbę pojazdów trakcyjnych niezbędnych do realizacji zadań przewozowych; 32) opracowywać harmonogramy napraw pojazdów trakcyjnych i wagonów pasaŝerskich; 33) dokonywać codziennej obsługi pojazdów trakcyjnych i wagonów pasaŝerskich; 34) określać czas wykorzystania pojazdów trakcyjnych; 35) sporządzać plany pracy pojazdów trakcyjnych i ich obsługi; 36) wykorzystywać charakterystyki prędkości i sił pociągowych pojazdów trakcyjnych; 37) oceniać wpływ oporów ruchu pociągów na prędkość jazdy pociągów; 38) obliczać czas jazdy i prędkość pojazdów dla potrzeb rozkładu jazdy; 39) obliczać dopuszczalną w określonych warunkach masę wagonów w składzie pociągu, metra i zespole tramwaju; 40) posługiwać się urządzeniami komputerowymi w diagnostyce i obsłudze pojazdów trakcyjnych i wagonów pasaŝerskich; 41) sprawdzać przygotowanie, pod względem bezpieczeństwa, składu pociągu do przewozu ładunków niebezpiecznych i specjalnych; 42) obsługiwać systemy lokalizacji pojazdów trakcyjnych; 43) stosować procedury postępowania w wydarzeniach kolejowych i wypadkach taboru szynowego; 44) posługiwać się sprzętem przeciwpoŝarowym; 45) stosować środki ochrony przeciwporaŝeniowej; 46) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy; 47) stosować procedury zarządzania jakością ISO w obsłudze i pracy pojazdów trakcyjnych; 48) posługiwać się co najmniej jednym językiem obcym w zakresie wykonywanych zadań zawodowych. 12
2. Treści kształcenia (działy programowe) Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych: 1) prądnice prądu stałego; 2) silniki prądu stałego; 3) silniki jednofazowe; 4) silniki trójfazowe; 5) mikromaszyny elektryczne; 6) zabezpieczenia przeciwporaŝeniowe stosowane w silnikach i prądnicach; 7) akumulatory w pojazdach szynowych; 8) zabezpieczenia prądowe silników i transformatorów; 9) przyrządy pomiarowe do diagnozowania taboru szynowego; 10) technika pomiarów; 11) rodzaje taboru kolejowego; 12) podwozia pojazdów trakcyjnych i wagonów; 13) nadwozia pojazdów trakcyjnych i wagonów; 14) urządzenia sprzęgowe i zderzne; 15) napęd pojazdów szynowych; 16) urządzenia pneumatyczne taboru szynowego; 17) systemy urządzeń odbioru prądu elektrycznego; 18) maszyny elektryczne, trakcyjne i pomocnicze taboru szynowego; 19) urządzenia elektryczne obwodów głównych elektrycznych pojazdów trakcyjnych; 20) urządzenia elektryczne obwodów pomocniczych taboru szynowego; 21) przekształtniki trakcyjne; 22) urządzenia automatyki w obwodach sterowania pojazdów trakcyjnych; 23) regulatory w taborze szynowym; 24) zabezpieczenie obwodów i urządzeń elektrycznych w taborze; 25) schematy elektryczne i automatyki obwodów taboru szynowego; 26) układy sterowania w pojazdach trakcyjnych; 27) układy hamulcowe, hamulce elektropneumatyczne i hamowanie elektryczne taboru szynowego; 28) elementy elektroniki w taborze szynowym; 29) organizacja obsługi i naprawy taboru szynowego; 13
30) zasady organizowania przewozów taborem szynowym; 31) praca posterunków rewizji technicznej; 32) zasady gospodarki taborem szynowym; 33) wymagania dla wagonów w komunikacji międzynarodowej; 34) przydział i ewidencja pojazdów trakcyjnych; 35) praca pojazdu trakcyjnego; 36) zasady wykorzystania pojazdów trakcyjnych; 37) dysponowanie pojazdami trakcyjnymi; 38) charakterystyki sił pociągowych; 39) ruch pociągu, tramwaju, metra; 40) opory ruchu pociągu, tramwaju, metra; 41) obliczanie dopuszczalnej masy wagonów w składzie pociągu, metra i w zespole tramwaju; 42) badania pojazdów trakcyjnych; 43) urządzenia komputerowe w sterowaniu pojazdów trakcyjnych i wagonów pasaŝerskich; 44) przygotowanie wagonów do przewozu ładunków niebezpiecznych i specjalnych; 45) systemy lokalizacji pojazdów trakcyjnych; 46) procedury postępowania w przypadku awarii lub wypadku; 47) pogotowia techniczne, pociągi ratunkowe i pociągi utrzymania sieci trakcyjnej; 48) zasady bezpiecznej pracy z taborem trakcyjnym; 49) środki ochrony przeciwporaŝeniowej i przeciwpoŝarowej stosowane w pojazdach trakcyjnych; 50) pierwsza pomoc; 51) system zarządzania jakością ISO w pracy i obsłudze pojazdów trakcyjnych oraz wagonów pasaŝerskich; 52) język obcy terminologia związana z taborem szynowym. BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ 1. Cele kształcenia Uczeń (słuchacz) w wyniku procesu kształcenia powinien umieć: 1) wyjaśniać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej; 2) rozróŝniać formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw; 14
3) sporządzać budŝet i planować rozwój przedsiębiorstwa; 4) opracowywać plan marketingowy; 5) podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy; 6) sporządzać dokumenty dotyczące zatrudnienia; 7) sporządzać dokumenty niezbędne do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej; 8) stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy; 9) stosować przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska; 10) stosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej; 11) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii; 12) stosować środki ochrony indywidualnej; 13) udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy; 14) określać wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy; 15) komunikować się z uczestnikami procesu pracy; 16) prowadzić negocjacje; 17) rozwiązywać problemy dotyczące działalności zawodowej; 18) podejmować decyzje; 19) korzystać z obcojęzycznych źródeł informacji, dokumentacji technicznej, norm, katalogów oraz oprogramowania uŝytkowego; 20) organizować doskonalenie zawodowe pracowników; 21) przestrzegać zasad etyki. 2. Treści kształcenia (działy programowe) Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych: 1) gospodarka rynkowa; 2) formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw; 15
3) analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie; 4) struktura budŝetu przedsiębiorstwa; 5) plan rozwoju przedsiębiorstwa; 6) strategie marketingowe; 7) metody poszukiwania pracy; 8) dokumenty związane z zatrudnieniem; 9) podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej; 10) prawo pracy i prawo działalności gospodarczej; 11) bezpieczeństwo i higiena pracy; 12) ochrona przeciwpoŝarowa i ochrona środowiska; 13) elementy ergonomii; 14) środki ochrony indywidualnej; 15) zasady udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy; 16) elementy fizjologii i higieny pracy; 17) zagroŝenia i profilaktyka w środowisku pracy; 18) zasady i metody komunikowania się; 19) elementy socjologii i psychologii pracy; 20) źródła informacji zawodowej i oprogramowanie uŝytkowe w języku obcym; 21) formy doskonalenia zawodowego; 22) etyka. 16
III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE Nazwa bloku programowego Minimalna liczba godzin w okresie kształcenia w %* Wiedza o transporcie szynowym 10 Elektroenergetyka 40 Tabor szynowy 40 Podstawy działalności zawodowej 5 Razem 95** * Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieŝy i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej). ** Pozostałe 5% jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy. IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne: 1) laboratorium elektryczne i elektroniczne: 2) pracownia zajęć praktycznych; 3) pracownia infrastruktury kolejowej; 4) pracownia taboru szynowego; 5) pracownia sieci i rozdzielni elektroenergetycznych. Laboratorium elektryczne i elektroniczne powinno być wyposaŝone w: 1) stanowiska pomiarowe zasilane napięciem stabilizowanym w zakresie 0 150 V= i 3x400/230 V~ - jedno stanowisko dla 3 uczniów; 2) mierniki analogowe i cyfrowe; 17
3) generatory funkcji; 4) oscyloskopy o paśmie 20 MHz z sondami pomiarowymi; 5) makiety (trenaŝery) umoŝliwiające pomiary napięcia, prądu, rezystancji, pojemności, indukcyjności, obwodów RLC, transformatora, silnika małej mocy, instalacji elektrycznych, linii przesyłowych, zabezpieczeń elektrycznych, prądnic małej mocy; 6) stanowiska komputerowe do opracowywania wyników nie mniej niŝ trzy; 7) wzmacniacze; 8) generatory; 9) elementy i układy elektroniczne; 10) elementy i układy scalone; 11) regulatory czynników fizycznych; 12) czujniki i elementy wykonawcze stosowane w automatyce; 13) przetworniki A/C i C/A; 14) układy transmisji szeregowej i równoległej; 15) przekaźniki prądu stałego, przemiennego, elektroniczne, czasowe; 16) układy prostownicze. Pracownia zajęć praktycznych powinna być wyposaŝona w: 1) stanowiska do obróbki ręcznej i mechanicznej materiałów stosowanych w elektroenergetyce; 2) stanowiska do wykonywania połączeń nierozłącznych i rozłącznych; 3) stanowiska do montaŝu i demontaŝu podzespołów, zespołów i urządzeń taboru szynowego oraz urządzeń elektroenergetycznych; 4) stanowiska do obróbki przewodów, kabli oraz montaŝu podzespołów i zespołów oraz urządzeń elektrycznych; 5) zestaw elektronarzędzi do obróbki elementów maszyn i urządzeń elektroenergetycznych i taboru szynowego. Pracownia infrastruktury kolejowej powinna być wyposaŝona w: 1) modele, foliogramy i przezrocza, przedstawiające: a) skrajnię budowli i taboru, b) przekroje poprzeczne podtorza i toru, c) budowle inŝynierskie, budynki i urządzenia stacyjne, 18
d) konstrukcje toru, rozjazdów z zamknięciami nastawczymi na poziomie szyn, e) konstrukcje przejazdów i urządzenia zabezpieczające, f) złącza izolowane, g) łączniki szynowe, h) maszyny i sprzęt do robót torowych, i) sieć trakcyjną; 2) filmy dydaktyczne dotyczące budowy i remontów torów kolejowych, zwrotnic i montaŝu urządzeń sterowania ruchem kolejowym; 3) komplet przyrządów do pomiaru toru, zwrotnic i zamknięć nastawczych; 4) oznaczniki na planach schematycznych; 5) dokumentacje budowy urządzeń na szlakach i stacjach kolejowych; 6) urządzenia łączności ruchowej z koncentratorem elektromechanicznym i komputerowym; 7) sieci radiotelefoniczne wyposaŝone w koncentratory i radiotelefony; 8) urządzenia łączności dyspozytorskiej; 9) urządzenia rozgłoszeniowej i wizualnej informacji dla podróŝnych; 10) komputerowe programy symulujące działanie urządzeń sterowania ruchem kolejowym; 11) urządzenia telewizji przemysłowej; 12) model rozjazdu torów tramwajowych z napędem i ogrzewaniem. Pracownia taboru szynowego powinna być wyposaŝona w: 1) modele lub przezrocza taboru szynowego; 2) modele elementów połączeń pojazdów szynowych; 3) modele wózków i zestawów kołowych pojazdów szynowych; 4) modele i schematy układów oświetlenia, ogrzewania i klimatyzacji wagonów i kolejowych pojazdów szynowych, tramwajów i wagonów metra; 5) modele lub urządzenia sprzęgowe i zderzne; 6) modele i schematy urządzeń hamulcowych; 7) modele, rysunki i elementy instalacji hamulcowej; 8) przekroje zaworów hydraulicznych, pneumatycznych i elektropneumatycznych stosowane w instalacji hamulcowej pojazdów szynowych; 19
9) modele napędów pojazdów trakcyjnych; 10) modele i schematy obwodów głównych i pomocniczych oraz urządzeń ochrony odgromowej w pojazdach trakcyjnych; 11) urządzenia kontrolo-pomiarowe taboru; 12) schematy obwodów działania urządzeń elektrycznych w układzie sterowania pojazdów; 13) silniki elektryczne i nastawniki jazdy lokomotyw i pojazdów torowych; 14) elementy maszyn elektrycznych i regulatory napięcia w pojazdach szynowych; 15) przekaźniki stosowane w obwodach elektrycznych; 16) układy rozrządowe pojazdów trakcyjnych; 17) styczniki, wyłączniki, przełączniki, odłączniki, wyłączniki szybkie lub ich modele; 18) elektroniczne tablice informacyjne; 19) model instalacji nagłaśniającej w pojazdach szynowych; 20) tachografy i rejestratory rejestrujące przebieg pracy pojazdów szynowych; 21) model systemu nadzoru ruchu tramwajów w oparciu o system GPS; 22) komputerowe programy symulujące działanie pojazdów trakcyjnych. Pracownia sieci i rozdzielni elektroenergetycznych powinna być wyposaŝona w: 1) model układu zasilania trakcji elektrycznej; 2) modele odbieraków prądu elektrycznego pojazdów trakcyjnych; 3) model trzeciej szyny; 4) osprzęt sieci zasilającej, przesyłowej i trakcyjnej (elementy lub modele); 5) modele konstrukcji wsporczych; 6) modele fundamentów; 7) modele sieci trakcyjnej stacji; 8) model przęsła napręŝenia sieci trakcyjnej; 9) elementy ochrony przepięciowej i odgromowej; 10) model sieci powrotnej; 11) przyrządy pomiarowe do lokalizowania uszkodzonych kabli oraz układów zabezpieczających podstacje trakcyjne; 12) sprzęt ochronny zabezpieczający przed poraŝeniem prądem, instrukcje i przepisy z zakresu ochrony przeciwporaŝeniowej; 20
13) przekształtniki i ich elementy; 14) makietę z wyposaŝeniem budynku podstacji i kabiny selekcyjnej; 15) eksponaty lub modele rozdzielni prądu stałego; 16) modele urządzeń pomocniczych, w tym filtrów podstacyjnych wygładzających; 17) stanowisko do pokazu oddziaływania prądu elektrycznego na obwody sterowania ruchem kolejowym; 18) model układu sterowania zwrotnicami tramwajowymi; 19) program symulacyjny lub makietę stanowiska sterowania zasilaniem elektroenergetycznym. Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego. W sali lekcyjnej naleŝy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów. 21