Warszawa, czerwiec 2013 BS/89/2013 SUKCES ŻYCIOWY I JEGO DETERMINANTY



Podobne dokumenty
Warszawa, październik 2013 BS/146/2013 ZMIANY W POSTRZEGANIU KRYZYSU I ZACHOWANIACH EKONOMICZNYCH POLAKÓW

Warszawa, czerwiec 2013 BS/81/2013 POLACY O ROCZNYCH URLOPACH RODZICIELSKICH

Warszawa, październik 2013 BS/152/2013 ZMIANY W POSTRZEGANIU KRYZYSU I ZACHOWANIACH EKONOMICZNYCH POLAKÓW

Zadowolenie z życia KOMUNIKAT Z BADAŃ. ISSN Nr 6/2019. Styczeń 2019

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

Zadowolenie z życia KOMUNIKAT Z BADAŃ. ISSN Nr 5/2018. Styczeń 2018

Warszawa, kwiecień 2011 BS/38/2011 STOSUNEK POLAKÓW DO PRACY I PRACOWITOŚCI

Wiedza o powstaniu w getcie warszawskim i jego znaczenie

Warszawa, grudzień 2014 ISSN NR 167/2014 CO STANOWI O UDANYM ŻYCIU?

Warszawa, grudzień 2012 BS/161/2012 CENY I ZAKUPY

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ WARTOŚCI ŻYCIOWE BS/98/2004 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, CZERWIEC 2004

Warszawa, grudzień 2012 BS/173/2012 WIZERUNEK NAUCZYCIELI

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

Oceny roku 2017 i przewidywania na rok 2018

Warszawa, lipiec 2013 BS/94/2013 JAK I GDZIE KUPUJEMY ŻYWNOŚĆ

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

Warszawa, czerwiec 2014 ISSN NR 84/2014 OPINIE O BEZPIECZEŃSTWIE W KRAJU I W MIEJSCU ZAMIESZKANIA

Warszawa, marzec 2013 BS/38/2013 NASTROJE SPOŁECZNE W MARCU

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

Warszawa, październik 2012 BS/145/2012 ZAUFANIE DO BANKÓW

Warszawa, czerwiec 2013 BS/74/2013. POLACY O PIT-ach I URZĘDACH SKARBOWYCH

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ OPINIA PUBLICZNA O KONTRAKCIE Z NORWEGIĄ NA DOSTAWĘ GAZU DO POLSKI BS/166/2001 KOMUNIKAT Z BADAŃ

OCENY I PROGNOZY SYTUACJI GOSPODARCZEJ I WARUNKÓW MATERIALNYCH GOSPODARSTW DOMOWYCH W POLSCE, NA SŁOWACJI I WĘGRZECH BS/111/2012

Warszawa, czerwiec 2013 BS/87/2013 POSTAWY POLAKÓW WOBEC NIECODZIENNYCH ZDARZEŃ LOSOWYCH

Warszawa, listopad 2010 BS/147/2010 WYDATKI RODZICÓW NA EDUKACJĘ DZIECI

Warszawa, grudzień 2013 BS/172/2013 OPINIE NA TEMAT SZCZEPIEŃ OCHRONNYCH DZIECI

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

Warszawa, czerwiec 2011 BS/71/2011 OPINIE O NASTAWIENIU KRAJÓW SĄSIEDZKICH DO POLSKI

KOMUNIKATzBADAŃ. Wyjazdy wypoczynkowe i wakacyjna praca zarobkowa uczniów NR 135/2016 ISSN

Warszawa, listopad 2010 BS/159/2010 UDZIAŁ POLSKI W OPERACJI NATO W AFGANISTANIE I JEGO KONSEKWENCJE

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ O WALENTYNKACH I INNYCH ŚWIĘTACH BS/27/2002 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, LUTY 2002

Czy Polacy są altruistami?

Czy uczniowie powinni pracować zarobkowo w trakcie wakacji?

KOMUNIKATzBADAŃ. PIT-y 2015 NR 78/2016 ISSN

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ OPINIE O NIEKTÓRYCH PROPOZYCJACH NAPRAWY FINANSÓW PAŃSTWA BS/73/2003 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, KWIECIEŃ 2003

Warszawa, styczeń 2011 BS/1/2011

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

Warszawa, maj 2011 BS/53/2011 OPINIE O OBNIŻENIU SKŁADKI PRZEKAZYWANEJ DO OFE

Warszawa, maj 2013 BS/63/2013 BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE

Warszawa, styczeń 2015 ISSN NR 3/2015 ZADOWOLENIE Z ŻYCIA

Warszawa, maj 2014 ISSN NR 62/2014

Warszawa, czerwiec 2013 BS/79/2013 POSTAWY WOBEC ZWIERZĄT

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SPOŁECZNE POPARCIE DLA INTEGRACJI POLSKI Z UNIĄ EUROPEJSKĄ BS/157/2002 KOMUNIKAT Z BADAŃ

Warszawa, październik 2011 BS/137/2011 WAKACJE DZIECI I MŁODZIEŻY WYPOCZYNEK I PRACA

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ OPINIE O PLANACH URUCHOMIENIA TELEWIZJI TRWAM BS/36/2003 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, LUTY 2003

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ OPINIE O WYJEŹDZIE POLSKICH ŻOŁNIERZY DO AFGANISTANU I DZIAŁANIACH ANTYTERRORYSTYCZNYCH NATO BS/4/2002

Warszawa, listopad 2010 BS/146/2010 WAKACJE UCZNIÓW WYJAZDY WYPOCZYNKOWE I PRACA ZAROBKOWA

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

Warszawa, luty 2014 NR 22/2014 POLACY O ROZWOJU SYTUACJI NA UKRAINIE

Warszawa, maj 2013 BS/70/2013 OPINIE NA TEMAT DOPUSZCZALNOŚCI TZW. UBOJU RYTUALNEGO

Warszawa, wrzesień 2014 ISSN NR 133/2014 OPINIE O ADMINISTRACJI PODATKOWEJ

Warszawa, styczeń 2012 BS/8/2012 ROLA DZIADKÓW W NASZYM ŻYCIU

KOMUNIKATzBADAŃ. Zadowolenie z życia NR 3/2017 ISSN

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SYLWESTER 2003 MARZENIA NA NOWY ROK BS/200/2003 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, GRUDZIEŃ 2003

Warszawa, marzec 2012 BS/35/2012 KORZYSTANIE ZE ŚWIADCZEŃ I UBEZPIECZEŃ ZDROWOTNYCH

KOMUNIKATzBADAŃ. Zadowolenie z życia NR 4/2016 ISSN

WAKACJE DZIECI I MŁODZIEŻY WARSZAWA, WRZESIEŃ 2000

OCENY I PROGNOZY STANU GOSPODARKI I WARUNKÓW MATERIALNYCH GOSPODARSTW DOMOWYCH W POLSCE, CZECHACH, NA SŁOWACJI I WĘGRZECH BS/162/2010

Warszawa, czerwiec 2011 BS/70/2011 POSTAWY WOBEC PALENIA PAPIEROSÓW

OPINIE O PROJEKCIE PODATKU KATASTRALNEGO WARSZAWA, LISTOPAD 2000

KOMUNIKATzBADAŃ. Jakiej pomocy potrzebują osoby starsze i kto jej im udziela? NR 162/2016 ISSN

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ ZAINTERESOWANIE PODJĘCIEM PRACY W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ BS/47/2004 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, MARZEC 2004

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ ,

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

OCENY I PROGNOZY SYTUACJI GOSPODARCZEJ I WARUNKÓW MATERIALNYCH GOSPODARSTW DOMOWYCH W POLSCE, CZECHACH, NA SŁOWACJI I WĘGRZECH BS/94/2011

KOMUNIKATzBADAŃ. Styl jazdy polskich kierowców NR 86/2017 ISSN

Warszawa, marzec 2010 BS/36/2010 POSTAWY WOBEC PALENIA PAPIEROSÓW

Lekarze podstawowej opieki zdrowotnej i ich kompetencje

Warszawa, wrzesień 2014 ISSN NR 123/2014 OPINIE O MINIMALNEJ GODZINOWEJ STAWCE WYNAGRODZENIA

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SPOŁECZNY ZAKRES BEZROBOCIA BS/60/2003 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, KWIECIEŃ 2003

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

OCENY I PROGNOZY SYTUACJI GOSPODARCZEJ ORAZ WARUNKÓW MATERIALNYCH GOSPODARSTW DOMOWYCH W POLSCE, CZECHACH, NA SŁOWACJI I WĘGRZECH NR 160/2014

Warszawa, czerwiec 2013 BS/78/2013 ZAGROŻENIE TERRORYZMEM

Warszawa, lipiec 2011 BS/80/2011 SPOŁECZNA PERCEPCJA CEN

Warszawa, czerwiec 2013 BS/88/2013

KOMUNIKATzBADAŃ. Polacy wobec obietnic wyborczych PiS NR 139/2016 ISSN

KOMUNIKATzBADAŃ. Wybrane wskaźniki położenia materialnego a stabilność zatrudnienia NR 148/2015 ISSN

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

KOMUNIKATzBADAŃ. Czy osoby starsze są w naszym społeczeństwie dyskryminowane? NR 164/2016 ISSN

Warszawa, styczeń 2015 ISSN NR 1/2015

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

Warszawa, maj 2010 BS/70/2010

Warszawa, maj 2014 ISSN NR 59/2014 WYDARZENIA NA UKRAINIE A POCZUCIE ZAGROŻENIA W EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

Warszawa, październik 2013 BS/135/2013 WYJAZDY WYPOCZYNKOWE I WAKACYJNA PRACA ZAROBKOWA UCZNIÓW

Warszawa, kwiecień 2013 BS/45/2013 CZY POLACY SKORZYSTAJĄ Z ODPISU PODATKOWEGO NA KOŚCIÓŁ?

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ OPINIE O KOBIETACH PRACUJĄCYCH ZAWODOWO BS/125/2003 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, SIERPIEŃ 2003

Warszawa, marzec 2013 BS/34/2013 KOBIETY W ŻYCIU PUBLICZNYM

Warszawa, kwiecień 2010 BS/56/2010 SZEŚĆ LAT OBECNOŚCI POLSKI W UNII EUROPEJSKIEJ

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

Warszawa, październik 2013 BS/138/2013 WIEŚ POLSKA CHARAKTERYSTYKA LUDNOŚCI ROLNICZEJ

POLACY, CZESI, SŁOWACY I WĘGRZY O INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

Warszawa, sierpień 2012 BS/107/2012 POSTAWY WOBEC PALENIA PAPIEROSÓW

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ WIEK EMERYTALNY KOBIET I MĘŻCZYZN BS/192/2003 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, GRUDZIEŃ 2003

Transkrypt:

Warszawa, czerwiec 2013 BS/89/2013 SUKCES ŻYCIOWY I JEGO DETERMINANTY

Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia 2013 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej ul. Żurawia 4a, 00-503 Warszawa e-mail: sekretariat@cbos.pl; info@cbos.pl http://www.cbos.pl (48 22) 629 35 69

Czym dla Polaków jest sukces? W poszukiwaniu odpowiedzi na to pytanie jedni wzruszają ramionami, inni dalej pracują z nadzieją, że go osiągną. W naszym badaniu 1 zapytaliśmy respondentów, co według nich składa się na sukces oraz czy oni sami mają poczucie, że go osiągnęli. SUKCES Ośmiu na dziesięciu Polaków (81%) ma poczucie, że przynajmniej w pewnej odniosło w życiu sukces, w tym niemal co szósty (17%) twierdzi, że osiągnął go w pełni. Taki sam odsetek (17%) nie może się nim pochwalić. RYS. 1. CZY OSIĄGNĄ(Ę)Ł(A) PAN(I) W SWOIM ŻYCIU SUKCES ŻYCIOWY? CBOS Tak w znacznej 36% 17% Tak - w pełni 28% 17% 2% Nie odniosłem Tak - 1 Badanie Aktualne problemy i wydarzenia (272) przeprowadzono w dniach 3 9 stycznia 2013 roku na liczącej 1227 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski. Prezentowany komunikat powstał jako rezultat umowy o współpracy między Fundacją CBOS a Akademią Leona Koźmińskiego. Umowa ta umożliwia studentom ALK systematyczny udział w badaniach opinii publicznej, realizowanych na reprezentatywnych próbach dorosłej ludności kraju. Studenci przygotowują projekty bloków pytań na wybrane przez siebie tematy, a następnie opracowują wyniki badania. Możliwość uczestnictwa w badaniach stanowi element studiów na ALK unikalny w skali nie tylko polskiej, ale i światowej. Niniejszy komunikat oraz badanie, na którym się opiera, zaprojektowane i opracowane zostały w ramach studiów socjologicznych na ALK, pod kierunkiem prof. dr hab. Krzysztofa Zagórskiego.

- 2 - CZYM JEST SUKCES? Odpowiedzi na pytanie otwarte o to, czym jest sukces życiowy, dają się pogrupować w kilkanaście bardziej ogólnych kategorii. Niektóre z nich są jednoczynnikowe, inne stanowią połączenie kilku czynników. RYS. 2. CZYM JEST SUKCES ŻYCIOWY? CBOS Dobra rodzina Łącznie praca, warunki materialne i rodzina Dobre zdrowie Radość, szczęście, spełnienie marzeń Dobre warunki materialne Dobra praca Łącznie zdrowie, praca i rodzina Osiągnięcie celów Łącznie dobra praca i warunki materialne Całe udane życie Bogate życie wewnętrzne, samorealizacja Dobre wykształcenie Wysoki status, awans społeczny Godność i niezależność Bycie dobrym, pomocnym, uczciwym, użytecznym Inne 10% 8% 7% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 2% 1% 1% 1% 2% 9% 18% 29% Procenty nie sumują się do 100, ponieważ ankietowani mogli podać więcej niż jedną odpowiedź Sukces najczęściej kojarzony jest z udanym życiem rodzinnym (29%). Dla blisko co piątego respondenta (18%) miarą jest połączenie dobrej sytuacji rodzinnej, materialnej i zawodowej; rzadziej (6%) połączenie dobrego zdrowia, pracy i rodziny. Udane życie rodzinne traktowane jest przez zdecydowaną większość Polaków (52%) jako jedyny lub współwystępujący z innymi element życiowego. Kolejnym, często wymienianym gwarantem satysfakcji, jest dobre zdrowie, wymieniane samodzielnie przez 10%, a dodatkowo w połączeniu z życiem rodzinnym i dobrą pracą przez 6% badanych (łącznie 16%). Jedna trzecia badanych (34%) jako jedyny lub częściej, jako współwystępujący

- 3 - składnik życiowego podaje atrakcyjną pracę. Dobre warunki materialne wymieniane są same lub łącznie z innymi kryteriami przez 28% ankietowanych. Triadę radość, szczęście, i spełnienie marzeń kojarzy z sukcesem życiowym 8% badanych. Inne zapewniające życiowy sukces elementy wskazywane są już sporadycznie. Zaskakujący jest bardzo niski odsetek badanych wymieniających w tym kontekście dobre wykształcenie (2%). ROZUMIENIE SUKCESU A POCZUCIE JEGO OSIĄGNIĘCIA W jakim stopniu rozumienie życiowego przekłada się na poczucie, że się ten sukces osiągnęło? Jakie wyznaczniki zrealizować jest łatwiej, a jakie trudniej? Tabela 1 Czym jest sukces życiowy? w pełni lub w znacznej Nie odniosłe(a)m Trudno powiedzieć Dobra rodzina 72 18 8 2 Dobre zdrowie 62 24 11 3 Łącznie: zdrowie, praca i rodzina 57 34 9 0 Łącznie: praca, warunki materialne i rodzina 51 32 16 1 Całe udane życie 51 23 26 0 Radość, szczęście, spełnienie marzeń 49 38 13 0 Dobra praca 48 41 11 0 Dobre warunki materialne 44 26 27 3 Osiągnięcie celów 42 47 9 2 Łącznie: dobra praca i warunki materialne 30 38 32 0 Poczucie odniesienia pełnego lub znacznego w życiu najczęściej towarzyszy badanym, którzy kojarzą go z udanym życiem rodzinnym (72%). Na kolejnym miejscu pod względem subiektywnego są ci, którzy definiują sukces jako dobre zdrowie (62%). Blisko trzy piąte badanych (57%) rozumiejących życiowy sukces jako połączenie dobrego życia rodzinnego z dobrą pracą i zdrowiem, deklarowało jego osiągnięcie. Około połowy Polaków, którzy postrzegają sukces jako całe udane życie, dobre zdrowie oraz radość, szczęście i spełnienie marzeń, ma poczucie, że go osiągnęli. Na następnym miejscu lokuje się sukces rozumiany jako dobra praca, szczególnie występująca z udaną rodziną, zdrowiem lub warunkami materialnymi. Dobre warunki materialne nie są, jak się okazuje, domeną, w której

- 4 - bardzo często zyskujemy poczucie, jeśli nie łączą się one z dobrą pracą i jednocześnie z dobrą rodziną Można więc powiedzieć, że życiowy sukces osiągają w swym mniemaniu najczęściej osoby, które za jego podstawowy lub składowy czynnik uważają udane życie rodzinne. POCZUCIE OSIĄGNIĘCIA SUKCESU W RÓŻNYCH GRUPACH SPOŁECZNYCH Kobiety częściej niż mężczyźni deklarują, że osiągnęły sukces życiowy. Wynika to prawdopodobnie z faktu, że to one często definiują sukces jako udane życie rodzinne. Tabela 2 Płeć w pełni lub w znacznej Mężczyzna 50 28 21 1 Kobieta 54 28 14 3 Poczucie osiągniętego wyraźnie zależy od wieku badanych. Im są oni starsi, tym częściej uważają, że osiągnęli sukces. Jest to zrozumiałe, bowiem w młodości stawiamy sobie wysokie wymagania, ale na ich spełnienie potrzebujemy czasu. Dotyczy to szczególnie spraw rodzinnych, zawodowych i materialnych. Nie jest też wykluczone, że z wiekiem maleją nasze aspiracje. Tabela 3 Wiek w pełni lub w znacznej 18 29 lat 34 40 23 3 30 44 lata 55 26 17 2 45 60 lat 56 28 15 1 61 i więcej lat 61 21 15 3

- 5 - Wprawdzie Polacy rzadko uważają wykształcenie za kryterium, to jednak najczęściej ze swoich życiowych osiągnięć zadowoleni są absolwenci szkół wyższych. Im niższy poziom wykształcenia, tym rzadziej deklarowane jest poczucie osiągnięcia życiowego. Niemniej nawet osoby najsłabiej wykształcone stosunkowo często mają poczucie pełnego lub znacznego (45%). Tabela 4 Wykształcenie w pełni lub w znacznej Podstawowe 45 20 30 5 Zasadnicze zawodowe 48 30 19 3 Średnie 54 30 14 2 Wyższe 63 30 7 0 Dobre warunki materialne również nie należą do kryteriów, którym Polacy najczęściej mierzą swoje życiowe osiągnięcia. Być może należy to tłumaczyć faktem, iż do wysokiego statusu materialnego dochodzi się latami i często z trudem. Należy także pamiętać, że wśród ogółu badanych zamożni stanowią nieliczną grupę. Jak wynika z dalszej analizy, dochody mają jednak wpływ na subiektywne oceny życiowych dokonań. Osoby najwięcej zarabiające najczęściej są przekonane, że odniosły życiowy sukces w pełnym lub znacznym stopniu (68% osób o dochodach powyżej 2750 zł miesięcznie i 60% osób uzyskujących dochód od 2000 do 2749 zł). Najrzadziej (35%) swój pełny życiowy sukces deklarują respondenci nieosiągający żadnych dochodów. Jest to grupa bardzo różnorodna, składająca się głównie z uczącej się młodzieży, gospodyń domowych i osób bezrobotnych. W każdej z tych podgrup brak życiowego może mieć nieco inne podłoże. Tabela 5 Dochód respondenta w pełni lub w znacznej Brak dochodu 35 33 29 3 do 999 zł 51 20 27 2 1000 1499 zł 49 27 19 5 1500 1999 zł 49 31 20 0 2000 2749 zł 60 31 9 0 2751 i więcej zł 68 25 6 1

- 6 - Dobra praca, obok udanego życia rodzinnego, była najczęściej wymieniana jako warunek życiowego. Nic więc dziwnego, że satysfakcja z pracy wpływa na przekonanie o tym, czy odnieśliśmy w życiu sukces czy też nie. Im większe zadowolenie z pracy, tym pełniejszy deklarowany poziom. Tabela 6 Czy obecna praca, ogólnie rzecz biorąc, przynosi satysfakcję? w pełni lub w znacznej Trudno powiedzieć Zdecydowanie tak 67 21 10 2 Raczej tak 54 34 11 1 I tak, i nie 46 40 13 1 Raczej nie 33 31 36 0 Zdecydowanie nie 25 40 35 0 Czy posiadanie własnej firmy (samodzielnie lub ze wspólnikami) wpływa na poczucie życiowego? Odpowiedź jest pozytywna, zależność nie jest jednak zbyt silna. Sukces życiowy co najmniej w znacznej osiągnęło 56% właścicieli i współwłaścicieli firm (wobec 52% pozostałych respondentów). Tabela 7 Czy posiada Pan(i) własną firmę sam(a) lub ze wspólnikiem/wspólnikami? w pełnej lub znacznej Trudno powiedzieć Tak 56 32 12 0 Nie 52 28 18 3 Ponad połowa Polaków ma poczucie, że co najmniej w znacznej osiągnęła życiowy sukces. Tylko 17% nie ocenia dobrze swoich osiągnięć, uważając, że nie odnieśli nawet choćby. Opinia na ten temat w dużym stopniu zależy od tego, jak definiowany jest sukces życiowy. Najczęściej osiągają sukces osoby, które uważają, że decyduje o nim udane życie rodzinne i dobra praca. Stosunkowo rzadko osiągają w swym mniemaniu życiowy sukces ci, którzy za jego kryterium uważają dobre warunki

- 7 - materialne. Albo więc trudno jest w Polsce osiągnąć dobre warunki materialne, albo osoby traktujące te warunki jako miernik życiowego mają pod tym względem wysokie i przez to trudne do zaspokojenia aspiracje. Osiągnięcie życiowego częściej deklarują kobiety niż mężczyźni oraz osoby starsze, które zakończyły działalność zawodową, odchowały dzieci, doczekały się wnuków i na ogół mają już za sobą życiowe osiągnięcia, jakkolwiek byłyby one definiowane. Niebagatelny wpływ na poczucie ma również wykształcenie. Mimo że samo wykształcenie zastanawiająco rzadko uważane jest za kryterium życiowego, im jest ono wyższe, tym poczucie silniejsze. Opracowała Joanna ORLIŃSKA