Warunki zaliczenia inwestycyjnych i emerytalnych dr Jacek Rodzinka Instytut Badań i Analiz Finansowych jrodzinka@wsiz.pl (17) 866 15 29 Egzamin pisemny zgodny z wymaganiami Krajowych Ram Kwalifikacji. 25.06.2015 w godzinach 9.50 do 11.30. w Sali KA108. Efekty kształcenia Efekty wiedzy: Opisać istotę działalności funduszy inwestycyjnych na rynku polskim i międzynarodowym, Opisać istotę działalności funduszy emerytalnych na rynku, Opisać podstawowe kryteria wyboru funduszy inwestycyjnych z perspektywy klienta. Efekty umiejętności: Oszacować korzyści i koszty związane z wykorzystaniem w procesie inwestowania funduszy inwestycyjnych i emerytalnych, Porównać efektywność działania funduszy inwestycyjnych i emerytalnych. Na ocenę 2 student nie potrafi Student nie potrafi opisać istoty działalności funduszy inwestycyjnych ani na rynku polskim ani międzynarodowym Student nie potrafi opisać istoty działalności funduszy emerytalnych ani na rynku polskim ani międzynarodowym Student nie potrafi scharakteryzować żadnych kryteriów wyboru funduszy inwestycyjnych z perspektywy klienta Student nie potrafi oszacować korzyści i kosztów związanych z wykorzystaniem w procesie inwestowania funduszy inwestycyjnych i emerytalnych Student nie potrafi dokonać porównania efektywność działania funduszy inwestycyjnych i emerytalnych Na ocenę 3 student potrafi Student potrafi opisać niektóre aspekty działalności funduszy inwestycyjnych na rynku Student potrafi opisać niektóre aspekty działalności funduszy emerytalnych na rynku Student potrafi opisać podstawowe kryteriów wyboru funduszy inwestycyjnych z perspektywy klienta Student potrafi oszacować korzyści i kosztów związanych z wykorzystaniem w procesie inwestowania funduszy inwestycyjnych i emerytalnych. Umie jednak wykorzystywać jedynie podstawowe narzędzia analizy Student potrafi dokonać porównania efektywności działania funduszy inwestycyjnych i emerytalnych. Porównanie takie dotyczy jedynie wybranych aspektów (cech) Na ocenę 4 student potrafi Student potrafi opisać istotę działalności funduszy inwestycyjnych na rynku Student potrafi opisać istotę działalności funduszy emerytalnych na rynku Student potrafi opisać większość kryteriów wyboru funduszy inwestycyjnych z perspektywy klienta Student potrafi oszacować korzyści i kosztów związanych z wykorzystaniem w procesie inwestowania funduszy inwestycyjnych i emerytalnych. Umie wykorzystywać większość narzędzia analizy omawianych na zajęciach Student potrafi w sposób kompleksowy dokonać porównania efektywności działania funduszy inwestycyjnych i emerytalnych Na ocenę 5 student potrafi Student potrafi płynnie i własnymi słowami opisać istotę działalności funduszy inwestycyjnych na rynku polskim i międzynarodowym. Ponadto wykazuje umiejętność prowadzenia samodzielnej analizy i wnioskowania w zakresie wpływu działalności funduszy inwestycyjnych na funkcjonowanie rynku finansowego i działalność przedsiębiorstw Student potrafi płynnie i własnymi słowami opisać istotę działalności funduszy emerytalnych na rynku polskim i międzynarodowym. Ponadto wykazuje umiejętność prowadzenia samodzielnej analizy i wnioskowania w zakresie wpływu działalności funduszy emerytalnych na funkcjonowanie rynku finansowego i działalność przedsiębiorstw Student potrafi płynnie i własnymi słowami opisać wszystkie najważniejsze (omówione na wykładzie) kryteria wyboru funduszy inwestycyjnych z perspektywy klienta. Ponadto wykazuje umiejętność prowadzenia samodzielnej analizy porównawczej funkcjonowania tych instytucji. Student potrafi oszacować korzyści i kosztów związanych z wykorzystaniem w procesie inwestowania funduszy inwestycyjnych i emerytalnych. Umie wykorzystywać wszystkie narzędzia analizy omawianye na zajęciach Student potrafi w sposób kompleksowy dokonać porównania efektywności działania funduszy inwestycyjnych i emerytalnych Potrafi obszernie opisać uwarunkowania i czynniki wpływające na poziom efektywności Literatura: Literatura podstawowa: D. Dawidowicz "Fundusze inwestycyjne: rodzaje, typy, metody pomiaru i ocena efektywności" Wyd. CeDeWu, Warszawa 2008. K. Gabryelczyk "Fundusze inwestycyjne: rodzaje, zasady funkcjonowania, efektywność" Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2006 Z. Dobosiewicz "Fundusze inwestycyjne" Wyd. Twigger, Warszawa 2008. Literatura uzupełniająca: D. Krupa "Zamknięte fundusze inwestycyjne" Wyd. CeDeWu, Warszawa 2008 M. Rogala "Otwarte fundusze inwestycyjne" Wyd. Helion, Gliwice 2006 W. Dębski, finansowy i jego mechanizmy, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2011. B. Jawdosiuk, K. Rożko, ABC inwestowania w fundusze inwestycyjne, CEDUR KNF, www.knf.gov.pl P. Biernacki, P, Szulec, Pierwsze kroki na rynku kapitałowym, CEDUR KNF, www.knf.gov.pl Plan zajęć 1. Definicja i klasyfikacja funduszy inwestycyjnych. 2. Rozwój rynku funduszy wspólnego inwestowania. 3. Fundusze inwestycyjne w Polsce, USA, UE. 4. Efektywność i ryzyko inwestowania w funduszach inwestycyjnych. 5. Definicja, klasyfikacja i znaczenie funduszy emerytalnych. 1
Z A G R A N I C A Co to jest rynek? Na rynku działają dwie przeciwstawne siły: jest to miejsce gdzie dokonywane są transakcje kupnasprzedaży. POPYT reprezentowany przez kupujących. Miejsce gdzie dochodzi do transakcji kupna sprzedaży. PODAŻ reprezentowana przez sprzedających. Podział rynku 1. realny dokonuje się wyceny i wymiany dóbr, usług oraz czynników produkcji. 2. finansowy kupowane i sprzedawane są wyłącznie prawa, czyli wartości o charakterze niematerialnym (instrumenty finansowe). S C Instytucje finansowe G Obieg pieniądza w gospodarce I X T e Realny Finansowy Dóbr i usług konsumpcyjnych Czynników produkcji Pieniężny Kapitałowy Gosp. domowe T d Państwo T d Przedsiębiorstwa Pracy Rzeczowych środków obrotowych Rzeczowych środków trwałych walutowy Papierów wartościowych B Z Dóbr inwestycyjnych Pieniądza krajowego Kredytów bankowych Nieruchomości Wkładów bankowych Pozabankowych instytucji finansowych C konsumpcja Y dochód S oszczędności I inwestycje Y G wydatki rządowe B - transfery T d podatki bezpośrednie T e podatki pośrednie X eksport Z - import Przepływy na rynku finansowym Podział sektora finansowego Pośrednicy Sektor finansowy Dawcy kapitału finansowy Biorcy kapitału Sektor bankowy Sektor ubezpieczeniowy Sektor inwestycyjny Przepływ instrumentów finansowych Przepływ środków finansowych 2
Funkcje rynku finansowego: Mobilizacja kapitału transformacja oszczędności w inwestycje. skłania do inwestowania oferując atrakcyjny zysk, jako nagrodę za podjęcie ryzyka związanego z inwestowaniem i odłożeniem konsumpcji. finansowy to nie tylko rynek depozytów bankowych, ale i możliwość inwestowania w inne instrumenty. Alokacja kapitału identyfikacja potrzeb finansowych na rynku, rynek kieruje środki do potrzebujących tych środków na rozwój sektorów gospodarki, które zapewniają najefektowniejsze wykorzystanie funduszy. Schemat funkcjonowania rynku finansowego Gospodarstwa domowe Pośrednicy finansowi Przedsiębiorstwa Wycena kapitału i ryzyka każda inwestycja kapitału wiąże się z ryzykiem. Ryzyko jest związane z niepewnością efektów inwestycji. Poprzez rynek oferujący różnorodność możliwości inwestycyjnych następuje ocena efektów inwestycji oraz określenie ryzyka towarzyszącego inwestowaniu. Państwo Zagranica Udziały Pożyczki Oszczędności Kredyty Kapitały Uczestnicy rynku finansowego finansowy Dawcy kapitału (kapitałodawcy) nabywcy instrumentów finansowych: Gospodarstwa domowe (lokata bankowa, zakup akcji, obligacji) Przedsiębiorstwa (lokata bankowa, zakup akcji, obligacji) Władze publiczne (lokata środków dewizowych, rezerw) Biorcy kapitału (kapitałobiorcy) wystawcy instrumentów finansowych: Gospodarstwa domowe (kredyt konsumpcyjny, hipoteczny, pożyczka) Przedsiębiorstwa (sprzedaż akcji, obligacji, kredyt obrotowy) Władze publiczne (sprzedaż bonów skarbowych, obligacji). Pośrednicy (Banki centralne, Banki komercyjne, Banki inwestycyjne, Fundusze inwestycyjne, Fundusze emerytalne, Zakłady ubezpieczeń, Domy maklerskie). Podmioty organizujące obrót instrumentami finansowymi (giełdy, brokerzy, domy maklerskie, instytucje rozliczeniowe). Podmioty dostarczające informacji inwestorom. Podmioty nadzorujące rynek KNF. pieniężny Lokaty międzybankowe Bony skarbowe Certyfikaty depozytowe Weksle depozytowokredytowy Lokaty bankowe Kredyty bankowe Pożyczki kapitałowy Akcje Obligacje Certyfikaty inwestycyjne Kwity depozytowe walutowy Waluty instrumentów pochodnych Forwards Futures Opcje Swapy kapitałowy segment rynku finansowego, na którym dokonywane są emisje średnio i długoterminowych instrumentów finansowych takich jak akcje i obligacje, przeznaczone na finansowanie inwestycji. Podstawową formą rynku kapitałowego jest rynek papierów wartościowych. Fundusze inwestycyjne 3
Fundusze inwestycyjne w skrócie Jest to forma zbiorowego lokowania środków pieniężnych wpłacanych przez osoby fizyczne, osoby prawne, przedsiębiorstwa czy gminy. Fundusz inwestycyjny tworzą pieniądze powierzone przez indywidualnych inwestorów, które to pieniądze są zarządzane na ich rzecz przez specjalistów, przede wszystkim licencjonowanych przez KNF doradców inwestycyjnych. Zadanie zarządzających funduszem polega na inwestowaniu wpłaconych do środków w taki sposób, aby osiągnąć jak największy zysk dla uczestników, przy jednoczesnym ograniczeniu ryzyka inwestycyjnego. Istota funduszy inwestycyjnych opiera się zatem na połączeniu środków (zasobów kapitałowych) indywidualnych inwestorów w celu wspólnego ich inwestowania. Inwestorzy dokonując wpłat do inwestorom otrzymują w zamian jednostki uczestnictwa lub ich ułamkowe części (FIO) albo certyfikaty inwestycyjne (FIZ). Wpłaty uczestników tworzą portfel inwestycyjny. Fundusz wycenia wartości jednostek lub certyfikatów. Mnożąc wartość jednostki uczestnictwa przez liczbę posiadanych jednostek, otrzymuje się aktualną wartość środków ulokowanych w. Fundusz inwestycyjny - definicje Instytucja finansowa gromadząca powierzone jej środki finansowe, aby przynosiły dochód w postaci wartości dodanej 1. Jest to forma lokaty pieniężnej, która umożliwia inwestorom za pomocą dowolnej kwoty wnoszonej systematycznie lub niesystematycznie udział w majątku w postaci papierów wartościowych, nieruchomości lub towarów, z zachowaniem korzyści inwestycyjnych wynikających z profesjonalnego zarządzania oraz podziału ryzyka 2. Instytucje finansowe, które lokują powierzone sobie pieniądze w przedsięwzięcia mające przynieść zysk, przede wszystkim na rynkach finansowych 3. Przedsiębiorstwo pozyskujące środki pieniężne od wielu inwestorów a następnie lokuje je w akcje, obligacje, krótkoterminowe instrumenty rynku pieniężnego lub inne papiery wartościowe 4. 1 Słownik wyrazów obcych 2 M. Mazur, A. Chróścicki, Fundusze inwestycyjne w Polsce i na świecie, Rzeczpospolita nr 229, 1996, s. 18. 3 W. Tarczyński, M. Kunasz, kapitałowy, Wyd. Zachodniopomorskia Agencja Rozwoju Regionalnego, Szczecin 2002, s. 45. 4 Definicja Amerykańskiej Komisji Papierów Wartościowych i Giełd (SEC) Fundusz inwestycyjny - definicje Fundusz inwestycyjny - definicje Funduszem inwestycyjnym lub instytucją wspólnego inwestowania jest instytucja inwestycyjno-finansowa skierowana do prywatnych inwestorów małych lub dużych albo do inwestorów instytucjonalnych zakładów ubezpieczeń, banków oferująca następujące 5 kluczowych zalet w odniesieniu do bezpośrednich inwestycji w akcje, obligacje i nieruchomości: Ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych - ryzyko jest rozproszone, dzięki czemu jest zredukowane, fundusz pozwala inwestorom na dostęp do profesjonalnych i pełnookresowych ekspertyz zarządzających funduszem, fundusze są efektywne pod względem kosztowym, fundusze oferują dostęp do rynków, które w innym przypadku są niedostępne bądź sprawiają zbyt duży problem techniczny dla indywidualnych inwestorów, zaleta funduszy wynika z instytucjonalnego bezpieczeństwa związanego z tym, że ich działalność jest regulowana przepisami prawa oraz, podlega nadzorowi 1. jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze publicznego, a w przypadkach określonych w ustawie również niepublicznego, proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych, w określone w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe. 1 European Fund and Asset Managmcnt Association EFAMA EFAMA jest europejską pozarządową organizacją skupiającą instytucje związane z rynkiem funduszy inwestycyjnych. Członkami EFAMA są 23 organizacje narodowe z krajów europejskich oraz 43 Członków korporacyjnych. Siedziba EFAMY mieści się w Brukseli. Historia funduszy inwestycyjnych Początki zbiorowego inwestowania XVII w. Idea funduszy inwestycyjnych bierze się z pomysłu wspólnego inwestowania wprowadzonego w Holandii w 1774 r. przez holenderskiego kupca i pośrednika Abrahama van Ketwicha. 1868 r. powstał pierwszy nieholenderski fundusz: The Foreign and Colonial Government Trust (Wielka Brytania). W 1870 r. w Wielkiej Brytanii powstało pierwsze towarzystwo inwestycyjne Szkocko-Amerykański Trust Inwestycyjny Robert Fleming. Szybki rozwój funduszy w Anglii, aż do kryzysu 1890 r. (50 funduszy) Zainteresowanie FI powróciło w początkowych latach XX w. Idea tworzenia funduszy inwestycyjnych przeniosła się do Stanów Zjednoczonych. Instytucje wspólnego inwestowania przez długi czas były domeną angloamerykańską. W krajach europejskich oraz w Japonii do II wojny światowej długoterminowym lokowaniem pieniędzy zajmowały się przede wszystkim banki. Historia funduszy inwestycyjnych w USA 1904 r. powstał pierwszy fundusz zamknięty. 1924 r. powstał w Bostonie pierwszy fundusz powierniczy Massachusesetts Investor Trust. Jego nowatorstwo polegało na tym, że udziały były sprzedawane każdemu i fundusz zobowiązywał się do odkupienia ich w dowolnym czasie po cenie równej sumie zebranych aktywów podzielonej przez ilość udziałów. Szczególny rozkwit funduszy w latach dwudziestych XX w. 1944 r. Rozpoczyna się zbieranie statystyk dotyczących rynku FI. 1945 r. aktywa zgromadzone w funduszach przekroczyły miliard USD. 1951 r. działa ponad 100 FI mających ponad milion inwestorów. 1953 r. pierwszy fundusz międzynarodowy. 1969 r. liczba osób oszczędzających w funduszach przekracza 10,4 miliona, a liczba funduszy wzrasta do 269. 1972 r. pierwszy fundusz rynku pieniężnego. 1980 r. aktywa funduszy inwestycyjnych przekraczają 100 miliardów dolarów. Koniec lat osiemdziesiątych to 58 milionów oszczędzających w 2900 funduszach. 4
Historia funduszy inwestycyjnych w USA Bardzo szybki wzrost rynku w latach 1980-98. Na tak ogromne zainteresowanie funduszami inwestycyjnymi w Stanach Zjednoczonych największy wpływ miały: rozwój systemu ubezpieczeń społecznych, wprowadzenie przywilejów podatkowych dla systemów emerytalnych - wprowadzono zasadę opodatkowania przywilejów emerytalnych dopiero w momencie przejścia na emeryturę znaczny spadek stóp procentowych rozwój rynków finansowych - rozszerzenie dostępnej gamy instrumentów finansowych, dobre prawo funduszy inwestycyjnych - pogłębia zaufanie wobec tych instytucji w społeczeństwie. Historia funduszy inwestycyjnych w Polsce Ustawa z dnia 22 marca 1991 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych. 1992 r. powstaje pierwszy fundusz powierniczy utworzony przez spółkę z grupy amerykańskiej Pioneer Group: Pioneer Pierwsze Polskie Towarzystwo Powierniczych S.A. (pierwszy w Polsce fundusz: Pioneer Pierwszy Polski Fundusz Powierniczy). 1995 r. powstaje Fundusz Pioneer 2 inwestujący w dłużne papiery wartościowe oraz Pionieer 3 Agresywnego inwestowania (akcji). 1995 r. powstaje drugie w Polsce TFP Korona Towarzystwo Powierniczych oferujące fundusz zrównoważony. 1996 r. istnieje 11 funduszy zarządzanych przez 5 towarzystw (Fidelia, Universal, ATUT, Przymierze). 1997 r. Ustawa o funduszach inwestycyjnych. Przekształcenie funduszy powierniczych otwartymi funduszami inwestycyjnymi. Intensywny rozwój rynku kapitałowego wpływa na rozwój rynku funduszy inwestycyjnych 10 TFI i 30 FI. Historia funduszy inwestycyjnych w Polsce 1998 r. załamanie koniunktury. Giełdowej pierwszy rok spada wartość aktywów netto FI. 1999 r. pierwsze upadłości - TFP Fidelia, cofnięcie zezwolenia dla TFP Nestor. Podział funduszy inwestycyjnych 2000 r. działa 21 TFI i 84 FI. 2001 r. spowolnienie gospodarcze, lepsze wyniki osiągają fundusze dłużne. 2004 r. nowa Ustawa o funduszach inwestycyjnych dostosowuje polskie prawo do wymagań UE - zagraniczne fundusze inwestycyjne otwarte mogą sprzedawać swoje tytuły uczestnictwa na terenie Polski. Fundusze inwestycyjne ze względu na konstrukcję : fundusze inwestycyjne otwarte - FIO, specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte - SFIO, fundusze inwestycyjne zamknięte FIZ, specjalistyczne fundusze inwestycyjne zamknięte - SFIZ, fundusze inwestycyjne mieszane - FIM. FI Fundusze inwestycyjne ze względu na konstrukcję : Specjalistyczne fundusze inwestycyjne zamknięte to fundusze, które umożliwiały gromadzenie środków pieniężnych w drodze niepublicznej. Mają możliwość lokowania środków w prawa własności nieruchomości gruntowych, budynków i lokali, czego pozbawiony był w tym czasie fundusz inwestycyjny zamknięty. Cecha ta wpływała na to, że fundusz ten charakteryzował się wysokim ryzykiem inwestycyjnym. FIO SFIO FIZ SFIZ FIM Niekreślony czas działania Jednostki uczestnictwa Nieograniczona ilość jednostek Brak możliwości zbywania jednostek na rzecz osób trzecich. Większa płynność. Mniejsze ryzyko inwestycyjne. Określony czas działania Certyfikaty inwestycyjne Ograniczona ilość jednostek Możliwości zbywania certyfikatów na rzecz osób trzecich, np. na giełdzie. Mniejsza płynność. Większe ryzyko inwestycyjne. Fundusze inwestycyjne mieszane FIM nazywane funduszami półotwartymi. Jego konstrukcja umożliwiała wykup emitowanych przez niego certyfikatów inwestycyjnych na życzenie uczestników takiego, podobnie jak odbywa się to w inwestycyjnym otwartym lub specjalistycznym otwartym. 5
Fundusze inwestycyjne ze względu na konstrukcję : fundusze inwestycyjne z różnymi kategoriami jednostek uczestnictwa mogą to być fundusze otwarte lub specjalistyczne, charakteryzują się tym, że mogą zbywać jednostki uczestnictwa, które różnią się sposobem pobierania opłat manipulacyjnych lub opłat obciążających aktywa, specjalistyczne fundusze z wyodrębnionymi subfunduszami tzw. Fundusze parasolowe każdy subfundusz może prowadzić inną politykę inwestycyjną. Fundusz inwestycyjny otwarty Specjalistyczny fundusz inwestycyjne otwarte lub Fundusz inwestycyjny zamknięty Fundusze inwestycyjne ze względu na: Formę prawną: fundusze statutowe majątek spółki zarządzającej takim funduszem nie jest oddzielony od majątku powstałego z wpłat środków, pieniężnych wnoszonych przez uczestników (inwestorów) takiego, fundusze umowne - majątek spółki zarządzającej takim funduszem jest oddzielony od majątku powstałego z wpłat środków, pieniężnych wnoszonych przez uczestników (inwestorów) takiego. A B C D E Formę prawną: fundusze inwestycyjne posiadające osobowość prawną, fundusze inwestycyjne nie posiadające osobowość prawną np.: subfundusze. fundusze inwestycyjne podstawowe i powiązane - Fundusz podstawowy i fundusze powiązane działają w ramach jednego towarzystwa funduszy inwestycyjnych. Istotą ich działania jest to. iż fundusz podstawo wy zbywa jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne wyłącznie funduszom inwestycyjnym powiązanym utworzonym przez to samo towarzystwo. Typ inwestora: fundusze publiczne, fundusze specjalne, fundusze prywatne. Fundusze inwestycyjne ze względu na: Fundusze inwestycyjne zamknięte dzielimy na: Rodzaj dokonywanych lokat: akcyjne (MŚP, indeksowe, sektorowe), mieszane inaczej hybrydowe (zrównoważone, stabilnego wzrostu), papierów dłużnych (obligacji), gotówkowe i rynku pieniężnego. Geograficzny zasięg działania: Rynku krajowego, Rynków zagranicznych, Bez określonej specjalizacji geograficznej. Podstawową walutę lokat: W walucie polskiej, W określonej walucie zagranicznej, Bez określonej podstawowej waluty. Portfelowe Fundusze inwestycyjne zamknięty Sekurytyzacyjne Aktywów niepublicznych Portfelowe: Statut określa portfel indeksowy lub portfel bazowy, w który inwestuje fundusz. Sekurytyzacyjne: Sekurytyzacja to metoda pozyskiwania kapitału na cele inwestycyjne i obrotowe polegającą na przekształceniu wyodrębnionych aktywów w papiery wartościowe, które mogą stać się przedmiotem obrotu. Aktywów niepublicznych: Lokuje co najmniej 80 % środków w aktywa finansowe inne niż te dopuszczone do publicznego obrotu i instrumenty rynku pieniężnego. Wyspecjalizowane fundusze inwestycyjne: fundusze funduszy multifundusze, inwestujące środki w inne fundusze, fundusze private equity lokują w papiery wartościowe znajdujące się głównie na rynku niepublicznym, fundusze venture capital odmiana (private equity) fundusze wysokiego ryzyka, lokują kapitał w małe rozpoczynające działalność przedsięwzięcia, fundusze hedgingowe wykorzystują instrumenty, których nie mogą wykorzystywać inne fundusze (np.: krótka sprzedaż, arbitraż, instrumenty pochodne w celach spekulacyjnych). Schemat organizacyjny funduszy inwestycyjnych Zarządzający Uczestnicy Zarządzanie Towarzystwo Inwestycyjnych inwestycyjnych Rejestr aktywów Depozytariusz Inne kryteria: Wysokości opłat i prowizji (prowizyjne i bezprowizyjne). Uczestnictwa uczestników funduszy w dochodach (tezauryzacyjne i dystrybucyjne (dywidendowe)). Sposobu zarządzania (aktywnego zarządzania, aktywnej alokacji kapitału, pasywnego zarządzania (portfelowe)). Tytuły uczestnictwa Wpłaty/wypłaty Lokaty Aktywa 6
Fundusze inwestycyjne Fundusz inwestycyjny fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze publicznego, a w przypadkach określonych w ustawie o funduszach inwestycyjnych również niepublicznego, proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych, w określone w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe. Jest to forma zbiorowego lokowania środków pieniężnych wpłacanych przez osoby fizyczne, osoby prawne, przedsiębiorstwa czy gminy. Fundusz inwestycyjny to instytucja zbiorowego inwestowania lokująca powierzone mu przez członków środki finansowe w różnego rodzaju instrumenty, którymi dokonuje się obrotu na rynku finansowym. Wyróżnić można wiele rodzajów funduszy inwestycyjnych, które różnią się między sobą m. in. strategią inwestycyjną. Preferując bezpieczną strategię oszczędzania fundusz większość swych środków lokuje w bezpieczne papiery wartościowe, które z reguły generują mniejsze zyski. Fundusz zakupuje najczęściej w takiej sytuacji dłużne papiery wartościowe obligacje, bony skarbowe. Realizując natomiast strategię bardziej ryzykowną fundusz część swojego portfela ma zaangażowaną w papierach mniej bezpiecznych jeżeli chodzi o możliwość generowania zysków. Są to najczęściej akcje. Zgodnie z przepisami polskiego prawa jedyną instytucją uprawnioną do tworzenia i zarządzania funduszem inwestycyjnym jest Towarzystwo Inwestycyjnych, które może tworzyć i zarządzać więcej niż jednym funduszem inwestycyjnym. Majątek przekazywany przez osoby do przeliczane są na tzw. jednostki uczestnictwa. Stanowią one tytuł prawny do uczestnictwa w dochodach wypracowywanych przez fundusz. Jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne reprezentują prawa majątkowe uczestników, określone ustawą i statutem inwestycyjnego. Inwestycja w jednostki uczestnictwa inwestycyjnego może przynieść nie tylko zyski, lecz także straty, dodatkowo będzie narażona na różnego rodzaju ryzyka występujące na rynkach finansowych. Niezmiernie ważne jest poznanie podstawowych zasad funkcjonowania funduszy inwestycyjnych, rodzajów ofert oraz źródeł informacji o funduszach. Szczegółowy opis funkcjonowania Giełdy znajdziesz w module pt.: finansowy w gospodarce Rodzaje funduszy inwestycyjnych: fundusz inwestycyjny otwarty (fundusze oparte na jednostkach uczestnictwa); specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty (fundusze oparte na jednostkach uczestnictwa); fundusz inwestycyjny zamknięty (fundusze oparte na certyfikatach inwestycyjnych). Otwarty fundusz inwestycyjny: Jak sama nazwa wskazuje jest to fundusz otwarty dla wszystkich podmiotów, które chcą inwestować swoje środki w jednostki uczestnictwa tego. Z założenia jednak jest to fundusz kierowany do szerokiego grona klientów, przede wszystkim do indywidualnych, aczkolwiek mogą w nim uczestniczyć również podmioty gospodarcze, czy jednostki nie posiadające osobowości prawnej. Są to najbezpieczniejsze fundusze z uwagi na ograniczenia co do zakresu dokonywanych inwestycji. Fundusz pozyskuje kapitał od swoich członków w drodze zbycia nieograniczonej ilości jednostek uczestnictwa. Członkiem można się stać poprzez nabycie jednostek uczestnictwa. Fundusz ma obowiązek odkupić swoje jednostki uczestnictwa na żądanie członka. Fundusze oparte na jednostkach uczestnictwa. Najczęściej dzieli się te fundusze w zależności od ryzyka i przewidywanej stopy zwrotu na: fundusze papierów dłużnych, zwane też funduszami obligacji, rynku pieniężnego, stabilnego wzrostu, ochrony kapitału - w głównej mierze środki tych funduszy przechowywane są w najbezpieczniejszych papierach wartościowych gwarantujących bezpie0czny i stabilny, aczkolwiek niezbyt duży wzrost wartości oraz w gotówce, fundusze akcji - środki funduszy inwestowane są w różnego rodzaju papiery właścicielskie, czyli akcje, w zależności od rodzaju mogą to być akcje małych, średnich czy dużych przedsiębiorstw działających na różnych rynkach krajowym lub zagranicznym, fundusze te nastawione są na osiągnięcie sporego zysku, ale ten zysk obarczony jest stosunkowo dużym ryzykiem, nie zawsze w funduszach tych środki finansowane są tylko w akcje, zdarza się, iż jakaś część (najczęściej niewielka) środków lokowana jest dla zwiększenia bezpieczeństwa w papierach dłużnych czy gotówce, fundusze mieszane, hybrydowe struktura inwestycji tego typu funduszy to mniej więcej pół na pół akcji i papierów dłużnych, kumulują one zalety i wady dwóch poprzednich rodzajów funduszy, dają możliwość osiągnięcia średnich zysków przy zachowaniu średniego poziomu ryzyka. Specjalistyczny otwarty fundusz inwestycyjny Fundusz zbliżony w swej konstrukcji do otwartego. Podstawową różnicą jest ustalenie w statucie takiego funduszy warunków, które należy spełnić, aby stać się członkiem takiego. Najczęściej stosowane kryteria to przeznaczenie dla konkretnej grupy podmiotów lub warunki, jakie musza oni spełnić, aby nabyć jednostki uczestnictwa i stać się uczestnikami. Fundusz specjalistyczny podobnie jak otwarty zbywają jednostki uczestnictwa. Poza wymienionymi funduszami, istnieją szczególne typy funduszy inwestycyjnych, np.: fundusz portfelowy, fundusz aktywów niepublicznych, itp. Zamknięty fundusz inwestycyjny Podstawową różnicą między funduszami otwartymi, specjalistycznymi a funduszami zamkniętymi jest to, iż te pierwsze dwa zbywają jednostki uczestnictwa, natomiast fundusze zamknięte emitują certyfikaty inwestycyjne, które mogą być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym. Certyfikaty inwestycyjne są to papiery wartościowe imienne, bądź na okaziciela, można je odsprzedać na giełdzie lub funduszowi, ale wyłącznie w sytuacjach określonych w statucie. Z tego powodu fundusze zamknięte mogą być traktowane jako inwestycje znacznie mniej płynne. Obejmowane są podobnie jak akcje w drodze subskrypcji. Fundusze te mogą inwestować w najbardziej ryzykowne papiery wartościowe, co może skutkować potencjalnie wysokimi zyskami dla członków, lecz wiąże się też z podwyższonym ryzykiem. Są to fundusze oparte na certyfikatach inwestycyjnych. Schemat organizacyjny funduszy inwestycyjnych Zarządzający Uczestnicy Tytuły uczestnictwa Zarządzanie Towarzystwo Inwestycyjnych inwestycyjnych Rejestr aktywów Depozytariusz Wpłaty/wypłaty Lokaty Aktywa 7