Temat Miesiąca - comiesięczny biuletyn informacyjny pod redakcją Rady Specjalistów EFWF 1

Temat Miesiąca - comiesięczny biuletyn informacyjny pod redakcją Rady Specjalistów EFWF 1

TEMAT MIESIĄCA Numer 7/2007 Wrześniowy, powakacyjny, numer Tematu Miesiąca przedstawia temat ważny i frapujący. Wszyscy pamiętamy falę epidemii chorób zwierzęcych, która przeszła i zapewne jeszcze nie raz przejdzie przez świat. Wielomiliardowe straty dla gospodarki i nie rzadko ofiary śmiertelne wśród ludzi to smutne żniwo które zbieramy na skutek niewiedzy o metodach zapobiegania rozprzestrzeniania się chorób zwierzęcych. Jedną z takich jest oznakowanie i paszportyzacja zwierzą hodowlanych i domowych artykuł Izabeli Czak-Żukowskiej wyczerpującą omawia to ciekawe zagadnienie. Wiedza niezbędna. Zapraszam do lektury. Redaktor Naczelny Joanna Szostek Redaktorzy Izabela Czak-Żukowska Ewa Gełzakowska Janina Hrynek Grażyna Królewicz Anna Zielińska Redaktor Naczelny Joanna Szostek Kontakt z redakcją e-mail: redakcja@bristles.com.pl tel: 604 966 586 Temat Miesiąca - comiesięczny biuletyn informacyjny pod redakcją Rady Specjalistów EFWF 2

PASZPORTY DLA ZWIERZĄT I ICH IDENTYFIKACJA Izabela Czak-Żukowska* Swobodny przepływ ludzi i towarów w Europie wkrótce obejmie również psy, koty oraz fretki. Komisja Europejska podjęła decyzję o wprowadzeniu obowiązkowych paszportów dla zwierząt od lipca 2004 roku. Paszport dla czworonogów ma ułatwić właścicielom podróże z ich pupilem po krajach Unii Europejskiej, z wyjątkiem Irlandii, Wielkiej Brytanii oraz Szwecji, które nie zmienią dotychczasowych procedur. Paszporty pozwolą na ujednolicenie kontroli sanitarnych. Wystarczy dowód, że nasz czworonożny towarzysz został zaszczepiony przeciw wściekliźnie, aby bez przeszkód zabrać go ze sobą w podróż. W paszporcie będzie można poza tym zamieścić dodatkowe informacje o stanie zdrowia naszego zwierzaka. Paszport będzie miał 12 stron i zdjęcie zwierzaka. To ostatnie nie jest jednak obowiązkowe. Początkowo psi paszport miał obowiązywać od lipca, jednak oprócz dokumentów w krajach Unii wymagane są także specjalne tatuaże, transpondery ( mikrochipy ) z numerem zwierzęcia i badania krwi wykonane w laboratoriach uznawanych przez Komisję Europejską. Polska nie jest na to jeszcze przygotowana, więc przepisy wejdą w życie w ciągu kilku najbliższych lat. Do tego czasu możemy z psem wyjechać za granicę na podstawie ważnego zaświadczenia zdrowia podpisanego przez weterynarza. Od posiadania paszportu zwolnione będą świnki morskie, a także ptaki oraz rybki akwariowe. PRZEPISY ROZPORZĄDZENIA (WE) NR 998/2003 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 26 maja 2003 r. w sprawie wymogów dotyczących zdrowia zwierząt, stosowanych do przemieszczania zwierząt domowych o charakterze niehandlowym i zmieniające dyrektywę Rady 92/65/EWG, dotyczy tylko pełnoprawnych państw członkowskich Unii Europejskiej. Psy, koty i fretki będą uważane za zidentyfikowane, jeżeli posiadają elektroniczny system identyfikacji (transponder). Temat Miesiąca - comiesięczny biuletyn informacyjny pod redakcją Rady Specjalistów EFWF 3

Właściciel lub osoba fizyczna odpowiedzialna za zwierzę domowe w imieniu właściciela musi zapewnić możliwość odczytania transpondera podczas każdej kontroli. Niezależnie od formy systemu identyfikacji zwierzęcia, należy zapewnić również wskazanie danych szczegółowych dotyczących nazwiska i adresu właściciela zwierzęcia. Przemieszczanie między Państwami Członkowskimi UE Podczas przemieszczania, psy, koty i fretki muszą: a) posiadać identyfikację (transponder), b) posiadać paszport wystawiony przez lekarza weterynarii upoważnionego przez właściwe władze, zaświadczającego wykonanie ważnego szczepienia lub w razie potrzeby ponownego szczepienia przeciwko wściekliźnie Państwa Członkowskie mogą zezwolić na przemieszczanie psów, kotów i fretek w wieku poniżej trzech miesięcy, które nie zostały zaszczepione, jeżeli posiadają one paszport i od chwili przyjścia na świat pozostawały w miejscu urodzenia bez kontaktu z dzikimi zwierzętami mogącymi być narażone na zarażenie, lub towarzyszy im ich matka, od której są one w dalszym ciągu uzależnione. Do dnia 3 lipca 2009 r. wprowadzanie psów i kotów do: Irlandii, Szwecji i Zjednoczonego Królestwa podlega następującym wymogom: - posiadać identyfikację (transponder) chyba, że Państwo Członkowskie miejsca przeznaczenia uznaje również identyfikację jako wyraźny czytelny tatuaż. - muszą posiadać paszport wydany przez lekarza weterynarii upoważnionego przez właściwe władze, zaświadczający, że oprócz identyfikacji elektronicznej, przeprowadzono neutralizujące miareczkowanie przeciwciał na poziomie, co najmniej 0,5 IU/ml na próbce w zatwierdzonym laboratorium. Miareczkowania przeciwciał nie trzeba powtarzać w stosunku do zwierząt, które po tym miareczkowaniu były regularnie szczepione w odstępach czasu (najczęściej raz do roku), określonych przez producenta szczepionki bez przerwy w Protokole szczepień wymaganym przez laboratorium produkujące. Psy i koty w wieku poniżej trzech miesięcy nie mogą być przemieszczane do momentu osiągnięcia przez nie wieku wymaganego do wykonania szczepień oraz, jeśli przewidziano to w przepisach są poddane testowi na oznaczenie miareczkowania przeciwciał. Dzień 3 lipca 2009 r. ustalony został jako data do której przepisy te obowiązują jednak może być przedłużony przez Parlament Europejski i Radę Europejską. HISTORIA IDENTYFIAKCJI ZWIERZĄT Już setki lat używa się w regionach hodowlanych oraz prywatnie różnych metod i znaków do rozpoznawania swoich zwierząt. Identyfikacja, a więc oznakowanie oznacza wizualizację tożsamości osoby, zwierzęcia lub rzeczy. Metody oznakowania zwierząt istniały dawniej i istnieją także dziś, na przykład: Temat Miesiąca - comiesięczny biuletyn informacyjny pod redakcją Rady Specjalistów EFWF 4

Wypalanie (gorące i zimne) Bydłu albo koniom, także zwierzynie dzikiej, która została zarejestrowana w rejestrze hodowlanym lub przejęta przez nowego właściciela, wypalano znaki na udzie lub w okolicy, gdzie umieszcza się siodło. Farmerzy lub handlarze bydła pędzili w tym celu stado w jedno centralne miejsce i wtedy zwierzęta zostawały oznakowane poprzez zimne lub gorące wypalanie. Wypalony znak jest określony i oznacza gospodarstwo lub przedsiębiorstwo hodowlane. Dlatego niektóre znaki wypalane składały się z inicjałów właściciela lub fantazyjnych symbolów i były wpisywane do księgi "Brand Book" z dokładnymi danymi o pochodzeniu. Początkowo rolnicy wypalali znaki na gorąco za pomocą rozżarzonego żelaza. W chwili obecnej używa się także wypalania na zimno. W tym celu zanurza się żelazo w płynnym azocie, ochładza do temperatury -196 Celsjusza i przyciska się do skóry. Poprzez ogromną różnicę temperatury powstaje podobnie jak przy wypalaniu na gorąco wypalone miejsce, w którym zostały zniszczone pigmenty i cebulki włosowe. Tatuowanie Klasycznym sposobem oznakowania jest tatuaż. Tatuowanie musi być wykonane przez fachowców pod pełną narkozą. Tatuaż może po kilku latach wyblaknąć i stać się nieczytelny. Karbowanie Karbując zwierzę wycina mu się specjalnymi obcęgami różnego rodzaju ząbki (kerby). Ta metoda jest nie tylko bolesna lecz także niedokładna. Skóra zwierzęcia zmienia się stale w ciągu rozwoju, te stałe zmiany zmieniają właściwą formę znaku. Odczytywane informacje mogą przez to być błędnie odczytane lub całkiem nieczytelne. Pomalowanie Temat Miesiąca - comiesięczny biuletyn informacyjny pod redakcją Rady Specjalistów EFWF 5

Tego sposobu używa się przede wszystkim w biedniejszych krajach np. Mongolii. Nogi zwierzęcia zostają pomalowane farbą. Proces ten jest bardzo czasochłonny i musi być regularnie powtarzany. Naszyjniki lub opaski na nogę z wyrytym albo naszytym numerem Naszyjniki lub opaski na nogę są dla wielu zwierząt ze względu na specyficzną dla każdej rasy budowę ciała lub sposób zachowania przeszkadzające i do oznakowania raczej się nie nadają. Przy tej metodzie niezbędne jest czasochłonne i wymagające wiele wysiłku rejestrowanie danych. Poprzez stały ruch zwierząt zdarza się często, że naszyjniki lub opaski się gubią. Manipulowanie tego oznakowania jest bardzo łatwe. Kolczyk metalowy Oznakowanie zwierząt hodowlanych za pomocą kolczyków metalowych niesie ze sobą niebezpieczeństwa dla oznakowanego zwierzęcia. Zdarzają się infekcje przy zakładaniu kolczyków. Metalowy kolczyk odczytuje się z trudem, ponieważ często jest on zabrudzony. Do najbardziej aktualnych, bezpiecznych i bezbolesnych dla zwierzęcia metod oznakowania zaliczamy: specjalne plastikowe kolczyki, oznakowanie elektroniczne, analiza DNA dla pełnej identyfikacji zwierzęcia. Temat Miesiąca - comiesięczny biuletyn informacyjny pod redakcją Rady Specjalistów EFWF 6

Transpondery Główną korzyścią stosowania transponderów do identyfikacji jest możliwość uniwersalnego użytkowania ich na całym świecie i odczytywania danych czytnikami różnych producentów. Wielkość wstrzykiwanego transpondera dla zwierząt wynosi przeważnie tylko 12mm x 2,12mm, czyli mniej więcej ma on wielkość ziarenka ryżu. Podobnie jak przy szczepieniu transponder zostaje wstrzykiwany pod skórę zwierzęcia (pies, kot, ryby, małe gryzonie) lub w muskulaturę (koń). Tam zrasta się transponder z tkanką łączną i pozostaje dla zwierzęcia nieodczuwalny. Sam transponder jest nieaktywny i nie obciąża zwierzęcia polami magnetycznymi. Transpondery posiadają antenę, która nie posiada własnego źródła energii. Funkcją i zadaniem tej anteny jest wysyłanie jedynego, na stałe zaprogramowanego numeru. Tylko przy pomocy odpowiedniego czytnika można transponder uaktywnić, aby przesłać do czytnika zakodowany numer. Mikrofale, promienie Roentgena, pola elektromagnetyczne lub radiowe nie oddziałują na transponder o małej częstotliwości umieszczony w zwierzęciu. Przy iniekcji transpondera należy zarejestrować stałe dane, to znaczy: numer, osobiste dane zwierzęcia, nazwisko i adres właściciela Muszą one zostać zgłoszone w odpowiednim banku danych. CZEMU SŁUŻY IDENTYFIKACJA ZWIERZĄT Znajdując bezpańskie zwierzę, można odczytać numer transpondera, nie dotykając zwierzęcia. Wystarczy wtedy zadzwonić albo sprawdzić w banku danych w internecie i w ten sposób odnaleźć właściciela, co oznacza dla zwierzęcia o wiele krótszy pobyt w schronisku. Oprócz schronisk dla zwierząt także weterynarze posiadają odpowiednie czytniki, ponieważ do przychodniach weterynaryjnych często przynoszone są znalezione zwierzęta. Poza tym transponder jest dla zwierzęcia niekiedy gwarancją utrzymania się przy życiu, ponieważ ustalenie właściciela jest zagwarantowane i uśpienie z powodów medycznych i weterynaryjnych jest przez to wykluczone. Temat Miesiąca - comiesięczny biuletyn informacyjny pod redakcją Rady Specjalistów EFWF 7

Jeżeli zwierzę się zgubi za granicą, przy pomocy numeru transpondera można natychmiast stwierdzić pochodzenie zwierzęcia, aby zguba nie stała się bezpańska i szybko się odnalazła. Z tego powodu należy zarejestrować pańskie zwierzę w banku danych, który należy do EPN (Europejski Związek Narodowych Banków Danych) (www.europetnet.com). Identyfikacja jest również niezwykle ważna ze względów sanitarnych i rozprzestrzeniania się różnych chorób np. tzw. choroby wściekłych krów. IDENTYFIKACJA ZWIERZĄT UŻYTKOWYCH Jeżeli chodzi o znakowanie zwierząt użytkowych w gospodarstwie produkcyjnym, w Europie oznakowanie bydła jest ujednolicone poprzez regulacje UE Dla bydła obowiązuje oznakowanie indywidualne. W przypadku świń, owiec i kóz nie obowiązuje jeszcze oznakowanie indywidualne, używane w tym celu znaki (marki, kolczyki) posiadają znak rejestracyjny powiatu (jak na tablicy rejestracyjnej samochodów) oraz numer zakładu produkcyjnego, następujący numer porządkowy jest fakultatywny. Oznakowanie ma również ułatwić nadzór nad pogłowiem w gospodarstwie. Odczytywanie musi odbywać się bez dotyku. Typowe jest na przykład rozpoznawanie zwierząt na stanowisku Temat Miesiąca - comiesięczny biuletyn informacyjny pod redakcją Rady Specjalistów EFWF 8

dojenia, na wadze, przy poganianiu, przy badaniach, przy automatach paszy treściwej oraz w wielu innych miejscach. Dla oznakowania zwierząt hodowlanych stosowane są kolczyki elektroniczne i nieelektroniczne jak i kapsułki ceramiczne wyposażone w elektronikę oraz transpondery ze szkła biologicznego różnych wielkości Temat Miesiąca - comiesięczny biuletyn informacyjny pod redakcją Rady Specjalistów EFWF 9

Systemy do iniekcji Systemy do iniekcji są wyposażone w: nasadkę do iniekcji Luer-Lock na iniektorze igłę do iniekcji, którą można osobno zamontować, Tego iniektora można używać wielokrotnie, lecz jego trwałość nie jest nieograniczona. Różne typy iniektorów używa się w zależności od długości igły i wielkości transpondera Istnieją również rozwiązania jednorazowego użytku, składające się z igły do iniekcji oraz iniektora. Temat Miesiąca - comiesięczny biuletyn informacyjny pod redakcją Rady Specjalistów EFWF 10

PASZPORT I CZIPOWANIE Wyjazd z psem, kotem i tchórzofretką do krajów Unii niesie ze sobą konieczność podjęcia odpowiednich działań. ZWIERZĘTA MUSZĄ POSIADAĆ PASZPORT I AKTUALNE SZCZEPIENIA P.WŚCIEKLIŹNIE. Szczepienie jeśli jest wykonywane po raz pierwszy musi być wykonane co najmniej miesiąc przed wyjazdem! Przy kolejnych szczepieniach odstęp pomiędzy podaniem kolejnych dawek nie może być mniejszy niż rok. Aby wyrobić paszport zwierzę musi być trwale oznaczone, WYRAŹNYM tatuażem, albo za pomocą transpondera wszczepianego pod skórę. Mały transponder ( mikroczip ) instalowany jest podskórnie, w okolicy karku zwierzęcia. Czip może się przemieszczać ale czytnik zawsze go odczyta. Zalecane jest aby poddawać czipowaniu zwierzęta z zakończonym wzrostem, bo tylko wówczas jest gwarancja, że nie będzie się przemieszczał. Jeśli chcemy wyjechać z naszym pupilem za granicę, przygotowania musimy rozpocząć nieco wcześniej, aby zdążyć załatwić wszelkie z tym związane formalności. W przypadku psa i kota wymagane jest świadectwo zdrowia i zaświadczenie o szczepieniu przeciwko wściekliźnie. Ważne jest to szczególnie u kotów u których na terenie Polski nie jest wymagane to prawnie, jak ma to miejsce w przypadku psów. Zwierzęta możemy wywozić w dowolnym wieku, ale np. w przypadku psów jest to minimum dwa miesiące - bo dopiero wówczas możemy zaszczepić zwierzę przeciwko wściekliźnie. Przed pierwszym wyjazdem najlepiej skontaktować się z lekarzem weterynarii, który sprawdzi ważność szczepień, wykona ewentualnie brakujące, wystawi świadectwo zdrowia i udzieli informacji gdzie i w jaki sposób uzyskać dokumenty uprawniające do przewozu zwierzęcia za granicę. Świadectwo zdrowia wystawiane przez odpowiednie służby weterynaryjne jest ważne 10 dni, dlatego dobrze jest dopełnić wszelkich formalności w jak najkrótszym czasie. Jeśli powrót do kraju będzie w ciągu 10 dni od daty wystawienia świadectwa, może sie on odbyć na podstawie tegoż samego dokumentu. Po tym terminie należy uzyskać nowe zaświadczenie w kraju docelowym. Temat Miesiąca - comiesięczny biuletyn informacyjny pod redakcją Rady Specjalistów EFWF 11

Lekarz wystawiający paszport pobiera od właściciela opłatę za jego wystawienie w kwocie 51 PLN brutto. Opłata nie zawiera kosztów szczepienia zwierzęcia przeciw wściekliźnie oraz kosztów oznakowania zwierzęcia. Praktycznie wg. mojego rozeznania koszt czipowania i paszportu kształtuje się w granicach od 100 do ok. 200 zł. Zgodnie z nowymi zasadami przed wystawieniem paszportu i przed każdym nowym wpisem do paszportu lekarz weterynarii obowiązany jest dokonać weryfikacji identyfikacji zwierzęcia poprzez odczytanie tatuażu lub odczytanie czytnikiem elektronicznym nr. transpondera. Temat Miesiąca - comiesięczny biuletyn informacyjny pod redakcją Rady Specjalistów EFWF 12

Warunkiem wydania paszportu jest: - Oznakowanie zwierzęcia poprzez tatuaż lub implantację transpondera ( mikroczipu ). Transpondery, zgodnie z konwencją implantowane są po lewej stronie szyi, w połowie jej długości a tatuaże najczęściej umieszczane są na małżowinie usznej lub w pachwinie zwierzęcia) - Aktualne świadectwo szczepienia przeciw wściekliźnie Jeżeli chodzi o inne zasady wypełniania paszportów to: 1. Jeżeli zwierzę posiada lub wykonywane jest inne szczepienia to fakt ten odnotowuje się w dziale VIII paszportu. 2. Jeżeli zwierzę zostało poddane leczeniu lub profilaktyce wobec kleszczy dane te wpisuje się w dziale VI. 3. Jeżeli zwierzę zostało poddane leczeniu i profilaktyce echinokokozy dane te wpisujemy w dziale VII. 4. Dział IX i X są wypełniane w przypadku gdy zwierzę wyjeżdża do kraju trzeciego (kraju spoza Unii Europejskiej). Wpisów dokonuje Powiatowy Lekarz Weterynarii. Temat Miesiąca - comiesięczny biuletyn informacyjny pod redakcją Rady Specjalistów EFWF 13

Dla zwierząt, które właściciele zamierzają wywieźć do IRLANDII, WIELKIEJ BRYTANII, MALTY I SZWECJI istnieje dodatkowy warunek zbadania serologicznie krwi tych zwierząt, celem określenia poziomu przeciwciał przeciw wściekliźnie. Badanie wykonują uprawnione laboratoria na koszt właściciela. Lekarz wystawiający paszport przed jego wystawieniem musi mieć wynik tego badania i adnotacje z tego wyniku wpisuje do paszportu. W Polsce jest tylko jedno laboratorium uprawnione do wykonywania tych analiz - w Puławach. (National Veterinary Research Institute, Al. Partyzantów 57, PL- 24-100 Puławy). Paszporty lekarz weterynarii zobowiązany jest wypełniać starannie, czytelnym pismem, bez poprawek i skreśleń. W przypadku pomyłek w paszporcie lekarz weterynarii, który go wypisał zobowiązany jest do wystawienia nowego paszportu, na swój koszt. Paszport uszkodzony, bądź anulowany z uwagi na błędy popełnione przy wypisywaniu należy zwrócić w biurze Izby Lekarsko Weterynaryjnej. Temat Miesiąca - comiesięczny biuletyn informacyjny pod redakcją Rady Specjalistów EFWF 14

Dopuszczone są dwa sposoby znakowania: tatuaż, implantacja transpondera. Do implantacji nadają się transpondery różnych firm pod warunkiem, że spełniają normę ISO 11784. Czytnik do odczytywania transponderów mogą być też różnych firm pod warunkiem, że spełniają normę ISO 11785 W przypadku tatuażu nie jest określony jednolity system numeracji na terenie Polski. Krajowa Izba Lekarsko Weterynaryjna zaleca by zwierzętom, które nie są trwale oznakowane, lekarze weterynarii implantowali transpondery ( mikrochipy ). Zabieg implantacji transpondera jest zdecydowanie mniej bolesny od zabiegu tatuażu i w przyszłości będzie obowiązującą metodą oznakowania zwierząt towarzyszących. Przykładowy i pokazowy chip zatopiony w tworzywie sztucznym. Aplikator Zwierzęta, które w dniu 1 października 2004 roku były wytatuowane lub miały zaimplantowany transponder zgodny z normą ISO 11784 nie podlegają ponownemu znakowaniu. Temat Miesiąca - comiesięczny biuletyn informacyjny pod redakcją Rady Specjalistów EFWF 15

Sam problem identyfikacji i paszportów dotyczy tylko psów, kotów i fretek wyjeżdżających za granicę. W praktyce jest to dodatkowy koszt związany z wyjazdem. Jednak może mieć on również zalety. Wszystkie informacje o oznaczonych zwierzętach przechowywane są w centralnej, ogólnopolskiej bazie. Do tej bazy mają dostęp służby weterynaryjne i graniczne. W przypadku zaginięcia, kradzieży lub innych przypadków losowych możemy zgłosić ten fakt do lekarza weterynarii, on wprowadzi tę informację do bazy i w całej Polsce znaleziony lub przekraczający granicę pies w przypadku kontroli jest rozpoznawalny. Opracowane przez Izabelę Czak Żukowską na podstawie: 1. Polskie Towarzystwo Rejestracji i Identyfikacji Zwierząt (PTRIZ) 2. Ogólnopolska Baza Danych PTRIZ 3. portal Krajowej Izby Lekarsko-Weterynaryjnej 4. www.animalbase.eu 5. www.zaginione.pl 6. www.gazeta.pl 7. www.europetnet.com 8. www.nowofundland.pl *Izabela Czak-Żukowska. Za zamiłowania sternik jachtowy i historyk sztuki Prezes Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Narodowego. Podróżnik - pilot wycieczek zagranicznych i przewodnik miejski. Znawca baletu i muzyki - Członek Towarzystwa Przyjaciół Opery i Baletu. Temat Miesiąca - comiesięczny biuletyn informacyjny pod redakcją Rady Specjalistów EFWF 16