Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze ZARZĄD GŁÓWNY SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI. w XVIII kadencji ( ) Warszawa, czerwiec 2017 r.

1

Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze ZARZĄD GŁÓWNY SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI w XVIII kadencji (2013 2017) Warszawa, czerwiec 2017 r. 2

Spis treści I. Wstęp... 7 II. Stan organizacyjny PTTK i sprawozdanie z prac realizowanych w XVIII kadencji.... 9 1. Uwarunkowania prawne... 9 1.1. Warunki prawne i organizacyjne....10 2. Informacje organizacyjne:...15 2.1. Skład Zarządu Głównego....15 2.2. Prezydium Zarządu Głównego PTTK...20 2.3. Komisje i Rady ZG PTTK:...21 2.4. Wyróżnienia członków PTTK, instytucji wspierających...25 2.5. Członkostwo w organizacjach krajowych...26 2.6. Członkostwo w organizacjach międzynarodowych, kontakty zagraniczne...26 3. Członkowie PTTK i struktury Towarzystwa...27 3.1. Członkowie PTTK...27 3.2. Kadra...31 3.3. Oddziały PTTK, koła i kluby oraz ich działalność organizacyjno-programowa...33 3.4. Jednostki regionalne PTTK...36 3.5. System informacji wewnętrznej...37 III. Działalność programowa...39 1. Zrealizowane kampanie i akcje:...39 1.1 Rok Przewodników Turystycznych w PTTK...39 1.2. 140. rocznica utworzenia Towarzystwa Tatrzańskiego...41 1.3. Turystyka łączy pokolenia...43 1.4. Rok Krajoznawstwa Polskiego...44 2. Popularyzacja krajoznawstwa i kultury...46 2.1. Kształtowanie aktywności Krajoznawczej...46 2.2.Działalność w sferze kultury:...50 2.2.1. Komisja Fotografii Krajoznawczej ZG PTTK...50 3

2.2.2. Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTK...54 2.2.3. Komisja Opieki nad Zabytkami ZG PTTK...58 2.2.4. Muzea PTTK...61 2.3. Centralna Biblioteka PTTK im. K. Kulwiecia...64 2.4. Działalność na rzecz ochrony przyrody...66 2.5. Działalność przewodnicka...70 2.6. Rola PTTK w zwiększaniu udziału osób niepełnosprawnych w turystyce...75 3. Budowanie wizerunku PTTK...79 3.1. Dokumentowanie historii...79 3.2. Promocja...82 3.2.1. Konkursy ogólnopolskie...88 3.2.2. Konferencje...92 3.3. Wydawnictwa, patronaty...93 3.3.1. Wydawnictwo PTTK Kraj...93 3.3.2.Gościniec PTTK...99 3.3.3. Fampage-Facebook PTTK...101 3.3.4.Patronaty...102 IV. Turystyka kwalifikowana w działalności PTTK...109 1. PTTK w górach...109 1.1. Turystyka górska...109 1.2. Turystyka narciarska...118 1.3. Górska turystyka jeździecka...120 1.4. Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK...123 2. Działalność PTTK na terenach nizinnych...145 2.1. Turystyka piesza...145 2.2. Turystyka kolarska...149 2.3. Turystyka jeździecka...153 4

2.4. Imprezy na orientację...156 2.5. Turystyka motorowa...160 3. PTTK w turystyce wodnej...165 3.1. Turystyka kajakowa...165 3.2. Turystyka żeglarska...166 3.3. Centrum Turystyki Wodnej PTTK...168 3.4. Działalność podwodna, w tym OCSP KDP ZG PTTK...171 4. PTTK dla przyszłości...176 4.1. Działalność w szkołach...176 4.2. Działalność w środowisku akademickim...177 5. Turystyka i krajoznawstwo w wybranych środowiskach...184 5.1. Działalność w środowisku wojskowym...184 5.2. Działalność w Policji i Straży Granicznej...188 5.3. Działalność w środowisku osiedli mieszkaniowych i na terenach wiejskich...189 V. Działalność gospodarcza...191 1. Warunki prowadzenia...191 2. Potencjał...192 3. Stan prawny majątku...194 4. Formy zarządzania majątkiem PTTK...198 5. Nadzór nad sprawami majątkowymi...199 6. Prace inwestycyjno-remontowe....199 7. Ubezpieczenie majątku...203 VI. Gospodarka finansowa...204 1. Dokumentacja i sprawozdawczość finansowa...204 2. Realizacja zobowiązań podatkowych...205 3. Źródła finansowania działalności...207 4. Sytuacja finansowa Towarzystwa...207 5

VII. REALIZACJA UCHWAŁ XVIII WALNEGO ZJAZDU PTTK...208 VIII. Załączniki...230 Tabela 1 Oddziały PTTK...230 Tabela 2 Koła i kluby PTTK...231 Tabela 3 Kluby turystyczno-krajoznawcze PTTK oraz liczba zrzeszonych w nich członków...232 Tabela 4 Komisje społeczne PTTK...233 Tabela 5 Kadra programowa PTTK i jej uprawnienia...234 Tabela 6 Liczba kursów szkoleniowych i ich absolwentów wg rodzajów...235 Tabela 7 Wycieczki i imprezy turystyki kwalifikowanej...236 Tabela 10 Stan organizacyjny w województwie; uprawnienia kadry; aktywność programowa...239 Tabela 12 Oddziały PTTK w województwach: stan organizacyjny ; kadra programowa; aktywność programowa...241 Tabela 14 Działalność popularyzatorska...252 Tabela nr 15 Wartość majątku trwałego w latach 2013-2016...253 Tabela nr 16 Amortyzacja w latach 2013-2016 wg stanu...254 Tabela 17 Wartość majątku trwałego w latach 2013-2016 w spółkach z większościowym kapitałem PTTK...255 Tabela 18 Zmiany kapitału funkcjonujących spółek z udziałem kapitału PTTK...256 Tabela 19 Wyniki działalności funkcjonujących spółek z udziałem kapitału PTTK...258 Tabela 20 Wyniki działalności funkcjonujących spółek z udziałem kapitału PTTK w latach 2013-2016... 260 Tabela 21 Bilans PTTK (aktywa)...261 Tabela 22 Bilans PTTK (pasywa)...262 Tabela 23 RZiS...263 Tabela 24 Realiacja budżetu...264 Tabela Nr 25 Wskaźniki płynności finansowej i źródła finansowania majątku PTTK... 266 Tabela nr 26 Pozyskiwanie środków zewnętrznych przez Biuro ZG PTTK w latach 2014-2017...267 6

I. Wstęp Przedstawiane XIX Walnemu Zjazdowi PTTK sprawozdanie z działalności Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w XVIII kadencji opiera się na danych statystycznych za lata 2013-2016. W odniesieniu do działań podejmowanych przez Zarząd Główny PTTK prezentuje stan na koniec czerwca 2017 r. Sprawozdanie zawiera opis aktualnej sytuacji PTTK, zrealizowanych działań programowych i gospodarczych podejmowanych w określonych uwarunkowaniach zewnętrznych. Do Towarzystwa na koniec 2016 r. należało 75.100 członków ( w tym młodzieży 19.776) zrzeszonych w 300 oddziałach. Konkretnym wymiarem aktywności jednostek organizacyjnych w tej kadencji są 84 tysiące imprez turystyki kwalifikowanej, w których wzięło udział prawie 2,5 miliona osób wędrując w większości po ponad 79 tysiącach kilometrów szlaków turystycznych wytyczonych, wyznakowanych i monitorowanych przez PTTK. W latach 2013-2016 w 29.999 imprezach turystyki powszechnej wzięło udział 840.910 uczestników. Turystycznej aktywności społeczeństwa służyły w kolejnych latach działania koncentrujące się wokół wiodących tematów: Rok Przewodników Turystycznych w PTTK (2013), obchody 140 rocznicy utworzenia Towarzystwa Tatrzańskiego (2013-2014), Turystyka łączy pokolenia (2014) i Rok Krajoznawstwa Polskiego (2016). Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze nadal jest głównym ośrodkiem kształtowania krajoznawstwa w Polsce, ważnym ośrodkiem ochrony dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Upowszechniając postawy krajoznawcze związane z poznawaniem i umiłowaniem Polski nadaje polskiej turystyce społeczny wymiar wykraczający poza uproszczone sprowadzanie jej do kategorii produktu turystycznego. Corocznie setki tysięcy osób wędruje po turystycznych szlakach, korzystając z obiektów PTTK. Z myślą o rozwijaniu turystyki wielopokoleniowej zostało zawarte porozumienie z Ministrem Pracy i Polityki Społecznej w sprawie udziału wybranych obiektów PTTK w programie Karta Dużej Rodziny Szeroko pojętej edukacji służyła działalność 25 regionalnych pracowni krajoznawczych PTTK zaś budowaniu poszanowania tradycji i zabytków 7 muzeów PTTK. Czerpaniu inspiracji z tradycji, przypominaniu patriotycznej treści naszych działań służyły okolicznościowe wydawnictwa a także obchodzone jubileusze kół, klubów i oddziałów. Towarzystwo jest ośrodkiem społecznej i zawodowej aktywności kilkudziesięciotysięcznej kadry skupiając czynnych przewodników, posiadających uprawnienia zawodowe oraz pilotów wycieczek a przede wszystkim przodowników i instruktorów różnych dyscyplin turystyki kwalifikowanej, instruktorów krajoznawstwa, społecznych opiekunów przyrody, zabytków. Ważną częścią kadry są nauczyciele członkowie PTTK, opiekunowie szkolnych kół krajoznawczo-turystycznych PTTK. Zawdzięczamy im skutecznie prowadzoną edukację krajoznawczo-turystyczną, szczególnie wśród dzieci i młodzieży. Najlepsi w tym gronie nadal wyróżniani są tytułem Nauczyciela Kraju Ojczystego wręczanego przy udziale przedstawicieli Ministra Edukacji Narodowej w siedzibie ministerstwa. Zachęcamy młodzież do realizacji w PTTK swoich autorskich pomysłów turystycznych i krajoznawczych nie rezygnując przy tym z przedsięwzięć o wieloletniej tradycji. Kontynuowano organizowanie Ogólnopolskich Młodzieżowych Turniejów Turystyczno- Krajoznawczych, Ogólnopolskich Młodzieżowych Konkursów Krajoznawczych Poznajemy Ojcowiznę, konkursów krasomówczych dzieci i młodzieży w Legnicy i Golubiu -Dobrzyniu. Towarzystwo działa również aktywnie w środowiskach: Wojska Polskiego, w zakładach pracy, na wsi i osiedlach mieszkaniowych, będąc tam znaczącym ośrodkiem krzewienia turystyki. 7

PTTK przywiązuje dużą wagę do wychowania patriotycznego, co znajdowało swoje odzwierciedlenie w licznych imprezach organizowanych na terenie całego kraju. W organizowanym po raz 56 Centralnym Zlocie Młodzieży PTTK Palmiry 2016 uczestniczyło ponad 2.000 osób, w roku 2015 patronat honorowy nad Zlotem objął po raz pierwszy w historii Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Szereg przedsięwzięć programowych odbywało się pod patronatem Ministra Sportu i Turystyki, Ministra Edukacji Narodowej i Prezesa Polskiej Organizacji Turystycznej. Działania podejmowane w Roku Krajoznawstwa Polskiego objęte były patronatem honorowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. W kadencji kontynuowano także w różnych formach kontakty zagraniczne oraz działalność na forum międzynarodowym, współpracując głównie z Klubem Słowackich Turystów, Klubem Czeskich Turystów i UECT. Nawiązano kontakty z Alpenverein Austria, zakończono współpracę z NFI w charakterze członka zbiorowego tego stowarzyszenia. Towarzystwo troszczy się o bazę dla turystyki kwalifikowanej, prowadzi obiekty, z których większość jest skategoryzowana zgodnie z przepisami ustawy o usługach turystycznych. Schroniska PTTK są nie tylko obiektami noclegowymi, pełnią również ważne funkcje dla bezpieczeństwa wędrujących i ochrony przyrody, są ośrodkami promocji turystyki. W kadencji kontynuowano porządkowanie stanu prawnego nieruchomości. W grudniu 2015 r. ponownie po remoncie generalnym rozpoczął przyjmować gości dawny Dom Turysty PTTK w Zakopanem funkcjonujący pod nazwą Hotel Aries. W 2015 r. zmodernizowano Ośrodek Turystyki Wodnej PTTK w Kamieniu. Na sytuację finansową Towarzystwa wpływ miało niekorzystne rozstrzygnięcie sądu z 2014 r. w sprawie Pałacu Mielżyńskich i konieczność obsługi kredytu pozwalającego na uregulowanie zobowiązań z niego wynikających. W 2013 r. Towarzystwo zostało dostrzeżone i docenione w XII edycji Konkursu Ekolaury za projekt Zmniejszanie uciążliwości Schroniska PTTK na Hali Szrenickiej dla środowiska Karkonoskiego Parku Narodowego. Rok później w XIII edycji konkursu w kategorii za całokształt działalności na rzecz ochrony środowiska PTTK zostało uhonorowanie Ekolaurem Polskiej Izby Ekologii. Ważna rolę w działalności PTTK spełniały komisje ZG oraz specjalistyczne jednostki PTTK: Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie, Centrum Turystyki Wodnej PTTK w Warszawie, Centralna Biblioteka PTTK im. Kazimierza Kulwiecia w Warszawie, Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTK im. Waldemara Dońca w Łodzi, Ogólnopolskie Centrum Szkolenia Podwodnego KDP PTTK w Warszawie, Zarząd Majątkiem PTTK w Warszawie, Okręgowy Zespół Gospodarki Turystycznej PTTK w Krakowie. Budowaniu pozycji Towarzystwa jako stowarzyszenia prowadzącego ważną i społecznie użyteczną działalność służyły kontakty z ministerstwami, kancelarią Prezydenta RP, różnymi instytucjami oraz parlamentem. Przedstawiciele Zarządu Głównego PTTK uczestniczyli w posiedzeniach komisji sejmowych, spotkaniach konsultacyjnych i ministerstwach, prezentując różne dziedziny działalności PTTK, przedstawiając opinie do przygotowywanych aktów prawnych dotyczących turystyki. W związku z nowelizacją ustawy prawo o stowarzyszeniach podjął prace powołany przez ZG PTTK Zespół do opracowania zmian Statutu PTTK. Sprawozdanie w swej części opisowej wraz z tabelarycznymi załącznikami dotyczącymi spraw organizacyjno-programowych, gospodarczych i finansowych obejmuje różnorodne i bogate w wydarzenia obszary aktywności. Działalność ta i jej efekty programowe i gospodarcze potwierdzają znaczenie wartości i celów, do których Towarzystwo przywiązuje dużą wagę, dla realizacji, których istnieje. Osiągnięte rezultaty mogą być powodem do 8

satysfakcji z podejmowanych działań i doceniania ich znaczenia zarówno dla Towarzystwa jak i dla Polski. Przedstawiając XIX Walnemu Zjazdowi PTTK sprawozdanie dziękujemy wszystkim, który przyczynili się do realizacji wielu przedsięwzięć. Dziękujemy Koleżankom i Kolegom członkom Głównej Komisji Rewizyjnej PTTK i Głównego Sądu Koleżeńskiego PTTK, komisji, rad i zespołów Zarządu Głównego. Dziękujemy wszystkim oddziałom i jednostkom regionalnym, które podejmowały i realizowały ogólnopolskie przedsięwzięcia. Podziękowania kierujemy także do zawodowej kadry programowo-organizacyjnej i gospodarczej Towarzystwa, do gospodarzy schronisk i innych obiektów PTTK. II. Stan organizacyjny PTTK i sprawozdanie z prac realizowanych w XVIII kadencji. 1. Uwarunkowania prawne W kadencji Towarzystwo zmuszone było reagować na zmieniające się regulacje prawne dotyczące turystyki i stowarzyszeń. Generalnie przyjęte i rozważane regulacje otoczenia prawnego działalności PTTK zdecydowanie się pogorszyły, dlatego starano się występować przeciwko rozwiązaniom szkodliwym dla Polski i dla Towarzystwa. Otoczenie prawne obejmuje nowe uregulowania dotyczące stowarzyszeń: zmiana ustawy prawo o stowarzyszeniach, ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, problematykę implementacji do polskiego prawa dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej 2015/2302 z dnia 25 listopada 2015 r., zmianę prawa oświatowego, rozwiązania dotyczące kadr turystyki, a także przygotowane zmiany prawa wodnego i wskazywana przez PTTK konieczność uregulowania spraw dotyczących szlaków turystycznych. W kadencji weszły w życie nowe regulacje prawa o stowarzyszeniach, przedstawiciele PTTK zgłaszali do nich uwagi, a po uchwaleniu przez Parlament zwrócono się do Prezydenta RP o rozpatrzenie podnoszonych argumentów, bowiem zmiany te nie uwzględniają w wystarczającym stopniu sensu osobowości prawnej oddziałów. Zarząd Główny PTTK zwrócił się do Prezydenta RP, aby przed podpisaniem ustawy zwrócił uwagę na następujące kwestie: - nowelizacja ustawy nie uwzględnia odmiennej sytuacji prawnej i faktycznej stowarzyszeń, w skład których wchodzą jednostki terenowe z osobowością prawną, od innych stowarzyszeń rejestrowanych w Krajowym Rejestrze Sądowym, - proponowane zmiany, nieuwzględniające odmienności rozwiązań, na podstawie których zgodnie z obowiązującym prawem działa obecnie miedzy innymi PTTK mogą naruszać w swojej istocie jego interes prawny, - w proponowanej nowej konstrukcji prawnej, przewidującej określoną wprost odpowiedzialność centrali", wprowadza się de facto odpowiedzialność solidarną wszystkich jednostek stowarzyszenia, - część oddziałów PTTK, na podstawie ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie działa jako organizacje pożytku publicznego, a formuła przyjętej w nowym brzmieniu ustawy może im to uniemożliwić, - zapisy w statucie Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego oraz w statutach oddziałów PTTK mówią wprost o tym, że stowarzyszenie nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania oddziałów, a oddziały za zobowiązania stowarzyszenia jako całości; jawność tych zapisów zapewnia bezpieczeństwo w obrocie prawnym. 9

W odpowiedzi Kancelaria Prezydenta poinformowała o tym, że Prezydent po dokładnej analizie, uwzględniając przebieg dyskusji w parlamencie i opinie ekspertów, godząc niekiedy sprzeczne stanowiska, zdecydował się podpisać ustawę. W pracach nad nowelizacją ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie udało się zachować brzmienie art. 10 mówiącego o tym, że określenie działalności statutowej odpłatnej i nieodpłatnej nie trzeba ustanawiać uchwałą zjazdu, jak wstępnie proponowano. Przedstawiciel PTTK biorący udział w pracach komisji sejmowej sygnalizował konieczność korelacji prac nad ustawą o stowarzyszeniach i ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Zwrócono uwagę na konieczność podjęcia prac nad partnerstwem publiczno-społecznoprywatnym. Stanowić to może nową formułę prawną współdziałania stowarzyszeń z organami samorządu terytorialnego. W sferze regulacji spraw dotyczących turystyki PTTK uczestniczyło m.in. w konsultacjach rozporządzeń związanych z obiektami hotelarskimi oraz Funduszem Gwarancyjnym. Kluczową jednak sprawą jest sposób implemetacji dyrektywy Parlamentu i Rady Unii Europejskiej w nową ustawę o imprezach turystycznych. Zaproponowana przez Ministerstwo Sportu i Turystyki formuła objęcia wszelkich podmiotów organizujących imprezy turystyczne lub quasi turystyczne budzi sprzeciw. Stąd protesty PTTK oraz ustawowe propozycje ograniczenia nowej ustawy do przedsiębiorców. Tą sprawą zainteresowano Radę Pożytku Publicznego oraz Biuro Konferencji Episkopatu Polski. Przyjęcie proponowanych obecnie rozwiązań nałożyłoby m.in. na PTTK dodatkowe biurokratyczne i finansowe obciążenia. Prace nad projektem nowej ustawy trwają. Osobnym - ważnym dla PTTK - problemem jest zmiana regulacji prawnych dotyczących społecznych kadr turystyki. W konsekwencji wykreślenia z listy zawodów regulowanych takich jak przewodnik miejski i terenowy oraz pilot, PTTK stworzyło własny system certyfikacji tej kadry. Zmniejszyły się uprawnienia kadry PTTK w sferze organizacji wypoczynku dzieci i młodzieży. Dzięki naszym protestom uznano w tej sferze uprawnienia przewodników i instruktorów turystyki kwalifikowanej do końca 2017 r. Zgodnie z naszymi propozycjami została uregulowana sprawa kadry żeglarstwa śródlądowego. PTTK uczestniczyło też (szczególnie Komisja Przewodnicka) w konsultacji prac nad Polską Normą Kwalifikacji, której rozwiązania mogą tyczyć naszej kadry posiadającej lub ubiegającej się o uprawnienia zawodowe. PTTK uczestniczyło w konsultacjach dotyczących nowych propozycji prawa wodnego, przeciwstawiając się wzrostowi opłat za tzw. "tereny zalane wodą", m.in. za śluzowanie PTTK zgłosiło także konieczność prawnej regulacji szlaków turystycznych. 1.1. Warunki prawne i organizacyjne. - Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, w rozumieniu znowelizowanej ustawy prawo o stowarzyszeniach, jest stowarzyszeniem zarejestrowanym w Krajowym Rejestrze Sądowym pod Nr KRS 0000100817. Wpis w KRS zawiera organy uprawnione do reprezentowania PTTK, skład Zarządu Głównego, wykaz oddziałów, informacje o statucie, informacje o organie nadzoru, skład GKR, informacje o przedmiocie działalności gospodarczej. - W KRS odnotowano złożenie opinii biegłego rewidenta do sprawozdań finansowych za lata 2013, 2014, 2015, oraz złożenie uchwał ZG PTTK o zatwierdzeniu sprawozdań za te lata. - Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze jest stowarzyszeniem, wpisanym również do rejestru przedsiębiorców. Dział 3 wpisu do KRS zgodnie z Polską Kwalifikacją Działalności zawiera zapisy dotyczące zakresu przedmiotowego działalności gospodarczej. 10

- Do Krajowego Rejestru Sądowego nr KRS 000100817 wpisane są także oddziały Towarzystwa. Organami nadzorującym nad oddziałami na podstawie ustawy prawo o stowarzyszeniach są właściwi terenowo starostowie. - Podstawowym dokumentem organizacyjnym mającym znaczenie prawne jest statut. Zmiany Statutu PTTK dokonane przez Nadzwyczajny Walny Zjazd PTTK 14 kwietnia 2012 r. zostały ujawnione w KRS. - Organem interpretującym przepisy statutu oraz orzekającym o zgodności uchwał ze Statutem PTTK, statutami oddziałów oraz przepisami prawa jest Główny Sąd Koleżeński PTTK. - Zgodnie ze Statutem najwyższą władzą PTTK jest Walny Zjazd, a władzami naczelnymi Zarząd Główny, Główna Komisja Rewizyjna i Główny Sąd Koleżeński. - W okresie między walnymi zjazdami całokształtem działalności PTTK kieruje Zarząd Główny, który odpowiada za swą działalność przed walnym zjazdem. - Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa nakłada na członków zarządu odpowiedzialność materialną za zobowiązania podatkowe. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. z późniejszymi zmianami O rachunkowości nakłada odpowiedzialność za prowadzenie rachunkowości na zarząd art. 4 ust. 5 ustawy. Za majątek Towarzystwa i nim gospodarowanie odpowiada Zarząd Majątkiem jako jednostka specjalistyczna PTTK. - W Zarządzie Majątkiem PTTK znajduje się: aktualna dokumentacje zobowiązań publiczno-prawnych: - deklaracje podatku od nieruchomości, podatku leśnego, podatku rolnego, decyzje właściwych urzędów miast i gmin, - decyzje o wysokości opłat za wieczyste użytkowanie (użytkowanie, zarząd) gruntu, - sprawozdania dotyczące gospodarczego korzystania ze środowiska; aktualna dokumentacja dotycząca nieruchomości: - wypisy z ksiąg wieczystych, - wypisy z ewidencji gruntów, - wypisy z map ewidencyjnych, - miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. - Zarząd Główny PTTK nadzoruje sprawy majątkowe Towarzystwa. Zgodnie ze Statutem PTTK decyzje w tych sprawach (obciążanie hipotek, sprzedaż, nabycie itp.) należą do kompetencji Zarządu Głównego PTTK. Realizacją uchwał Zarządu Głównego PTTK podejmowanych w sprawach majątkowych zajmują się: Biuro Zarządu Głównego PTTK, Zarząd Majątkiem PTTK lub inne jednostki organizacyjne PTTK oraz spółki z większościowym udziałem kapitału PTTK. Realizacja uchwał odbywa się pod nadzorem sekretarza generalnego lub skarbnika Zarządu Głównego PTTK. Okresowo na posiedzeniach Zarządu Głównego PTTK prezentowane są informacje o wynikach działalności spółek z większościowym kapitałem PTTK, stanie rozrachunków spółek z Zarządem Majątkiem PTTK. - Funkcjonujący system zarządzania majątkiem PTTK stwarza zabezpieczenie przed jego utratą, co wynika z następujących przesłanek prawnych i organizacyjnych: - w przypadku upadłości spółki utracony może być tylko majątek wcześniej wniesiony aportem, zaś cały majątek oddany w dzierżawę wróci do właściciela PTTK; - wszystkie nieruchomości PTTK są ubezpieczone od żywiołów, a uzyskane w wyniku ewentualnych szkód odszkodowania przeznaczane są na odtwarzanie majątku; 11

- prowadzony jest nadzór płatności podatków od nieruchomości i opłat z tytułu wieczystego użytkowania (czynności, za które w świetle obowiązujących przepisów odpowiada właściciel, a nie jednostka, której powierzono nad nią zarząd); - PTTK sprawuje kontrolę przy wszelkich zmianach prawnych na swoich nieruchomościach (obciążanie hipoteki, sprzedaż, podział działek, itp.); - prowadzony jest bieżący monitoring działalności spółek PTTK; - w spółkach PTTK oraz w jednostkach wchodzących w skład bilansu zbiorczego funkcjonuje jednolity system oprogramowania finansowo-księgowego, co znacznie ułatwia prowadzenie nadzoru; Corocznie prowadzona jest przez Zarząd Majątkiem PTTK analiza ekonomiczna działalności obiektów PTTK, obejmująca nieruchomości będące w ewidencji PTTK oraz nieruchomości będące w ewidencji spółek PTTK. Analiza przeprowadzana jest na szczeblu jednostki zarządzającej (spółka, oddział) oraz Zarządu Majątkiem PTTK. Uwzględniana jest część ekonomiczna, obejmująca przychody uzyskiwane z danego obiektu, koszty jego działalności, nakłady remontowe i inwestycyjnomodernizacyjne w obiekcie, oraz część informacyjna zawierająca m.in. informacje o czasie trwania umowy, obłożeniu, itp. - Zarząd Majątkiem PTTK, koncentruje się na: - zapewnieniu zaplanowanych wpływów do budżetu Zarządu Głównego PTTK; - zarządzaniu obiektami i nieruchomościami PTTK; - nadzorze nad realizacją przyjętych planów inwestycyjno-remontowych w obiektach PTTK ze środków własnych i dotacyjnych; - nadzorze nad płatnościami podatków od nieruchomości, opłat za wieczyste użytkowanie i innych zobowiązań publiczno-prawnych; - porządkowaniu spraw własnościowych nieruchomości będących w ewidencji Zarządu Majątkiem PTTK; - prowadzeniu dokumentacji oraz przygotowywaniu projektów uchwał i postanowień Zarządu Głównego PTTK wraz z opiniami prawnymi; - ubezpieczaniu majątku PTTK oraz likwidacją szkód; - prowadzeniu sprawozdawczości (w tym m.in. wynikającej z wymogów Ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej); - sprzedaży majątku PTTK. - Zgodnie z uchwałami ZG PTTK chronione są nazwy i znak Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Na podstawie ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. o ochronie własności przemysłowej chronione są: - znak słowny PTTK - użytkowany nieprzerwanie od I Zjazdu Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego; zgłoszony 8 lipca 1994 r. do Urzędu Patentowego jako znak towarowy; zastrzeżony na rzecz Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego pod numerem R 101380, - znak słowno graficzny PTTK - użytkowany nieprzerwanie od I Zjazdu Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego; zgłoszony 12 lutego 1993 r. do Urzędu Patentowego jako znak towarowy; zastrzeżony na rzecz Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego pod numerem R 88368, - znak słowno graficzny PTK - użytkowany nieprzerwanie od I Zjazdu Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego; zgłoszony 8 lipca 1994 r. do Urzędu Patentowego jako znak towarowy; zastrzeżony na rzecz Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego pod numerem R 99348, - znak słowno graficzny GOT PTTK - użytkowany nieprzerwanie od I Zjazdu Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego; zgłoszony 12 lutego 1993 12

r. do Urzędu Patentowego jako znak towarowy; zastrzeżony na rzecz Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego pod numerem R 88363, - znak słowno graficzny Przewodnik Tatrzański - użytkowany przez przewodników tatrzańskich PTTK przed wejściem w życie ustawy o usługach turystycznych; zgłoszony 12 lutego 1993 r. do Urzędu Patentowego jako znak towarowy; zastrzeżony na rzecz Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego pod numerem R 88364, - znak słowno graficzny Przewodnik Sudecki - użytkowany przez przewodników sudeckich PTTK przed wejściem w życie ustawy o usługach turystycznych; zgłoszony 12 lutego 1993 r. do Urzędu Patentowego jako znak towarowy; zastrzeżony na rzecz Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego pod numerem R 88365, - znak słowno graficzny Przewodnik Beskidzki - użytkowany przez przewodników beskidzkich PTTK przed wejściem w życie ustawy o usługach turystycznych; zgłoszony 12 lutego 1993 r. do Urzędu Patentowego jako znak towarowy; zastrzeżony na rzecz Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego pod numerem R 88369, - znak słowno graficzny Przewodnik Turystyczny Zakładowy - użytkowany przez przewodników turystycznych zakładowych PTTK przed wejściem w życie ustawy o usługach turystycznych; zgłoszony 12 lutego 1993 r. do Urzędu Patentowego jako znak towarowy; zastrzeżony na rzecz Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego pod numerem R 88366, - znak słowno graficzny Przewodnik Turystyczny Miejski - użytkowany przez przewodników turystycznych miejskich PTTK przed wejściem w życie ustawy o usługach turystycznych; zgłoszony 12 lutego 1993 r. do Urzędu Patentowego jako znak towarowy; zastrzeżony na rzecz Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego pod numerem R 88367, - znak słowno graficzny Gościniec Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego zgłoszony 24 maja 2001 r. do Urzędu Patentowego jako znak towarowy; zastrzeżony na rzecz Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego pod numerem 162331. Zgodnie z wnioskiem złożonym do Urzędu Patentowego na mocy jego decyzji po wniesieniu niezbędnych opłat do 12 lutego 2023 r. przedłużono ochronę znaków towarowych: - PTTK, - GOT PTTK, - Przewodnik Tatrzański, - Przewodnik Sudecki, - Przewodnik Turystyczny - Zakładowy, - Przewodnik Turystyczny Miejski, - Przewodnik Beskidzki. - Na sytuację prawną Towarzystwa wpływają także toczące się postępowania sądowe. Głównie w sprawach cywilnych, w których PTTK jest albo powodem, albo pozwanym. Obsługę prawną ZG PTTK realizuje Kancelaria Białas, Pietruszewski i Wspólnicy sp.k.. Sprawy własnościowe prowadzi Kancelaria Labe i Wspólnicy i Kancelaria Prawna T. Korpusiński z Krakowa. Sprawy prawne Zarządu Majątkiem PTTK prowadzą mec. Tomasz Gatlik, lub kancelarie obsługujące spółki PTTK. - Zgodnie z ustawą z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze: 13

- wypełnia sprawozdanie TK-0, którego fragmenty znajdują swoje odbicie od wielu lat w Roczniku Statystycznym GUS, - druk SOF1 sprawozdanie z działalności fundacji, stowarzyszeń i innych organizacji społecznych. - Na Towarzystwie spoczywają również obowiązki wynikające z zawieranych umów o dotacje ze środków Skarbu Państwa lub pozyskiwanych środków unijnych. Informacje o aplikacjach o środki przedstawiane są Zarządowi Głównemu PTTK i przyjmowane na posiedzeniach plenarnych. Jeżeli tryb ubiegania się o środki tego wymaga, przedstawiany jest projekt odpowiedniej uchwały Zarządu Głównego PTTK. Umowy z podmiotami dofinansowującymi projekty podpisywane są przez osoby do tego upoważnione. Informacje o realizacji i rozliczeniach przedstawiane są Zarządowi Głównemu. - Pracownicy zatrudnieni w biurze ZG PTTK na podstawie umowy o pracę otrzymują wynagrodzenie zgodnie z Zakładowym Układem Zbiorowym zawartym w dniu 25.03.1994r. Na koniec czerwca 2017 r. w Zarządzie Głównym PTTK były zatrudnione 22 osoby, w jednostkach specjalistycznych PTTK: - Zarząd Majątkiem PTTK 11 osób, - Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK 11 osób, - Okręgowy Zespół Gospodarki Turystycznej PTTK 4 osoby, - Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTK 5 osób, - Centrum Turystyki Wodnej PTTK (wyłącznie umowy cywilno-prawne) - Ogólnopolskie Centrum Szkolenia Podwodnego KDP PTTK 2 osoby. Dokumentacja pracownicza prowadzona jest zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracowników. W biurze Zarządu Głównego PTTK obowiązują: - Instrukcja obiegu i ochrony dokumentacji finansowo-księgowej, wprowadzona do stosowania zarządzeniem SG PTTK nr 6/XVIII/2016, - Instrukcja kancelaryjna i archiwalna, wprowadzona do stosowania zarządzeniem SG PTTK nr 12/2007, - Zarządzenie nr 1/2012 w sprawie archiwów terenowych i centralnych, - Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego dla obiektu Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego, wprowadzona w życie jako obowiązująca do stosowania, zarządzeniem sekretarza generalnego Zarządu Głównego PTTK nr 5/2007 z dnia 6.06.2007 r. zaktualizowana w roku 2015. - Instrukcja Bezpieczeństwa i Higieny Pracy dla pracowników biura Zarządu Głównego PTTK, wprowadzona w życie jako obowiązująca do stosowania zarządzeniem sekretarza generalnego Zarządu Głównego PTTK nr 11/2007 z dnia 29.06.2007 r., Pracownicy oraz osoby kierujące pracownikami w 2013 r. i 2017 r. ukończyli szkolenie okresowe z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. W biurze ZG PTTK wyznaczono pracownika odpowiedzialnego za wykonywanie czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników, oraz wstępnych szkoleń nowo zatrudnionych osób. W biurze ZG PTTK pieczę nad ochroną danych osobowych ma wyznaczony administrator bezpieczeństwa informacji. Biuro Zarządu Głównego PTTK obsługuje sprawy dotyczące byłych pracowników PTTK: - wystawia zaświadczenia Rp-7 do celów ustalenia podstawy świadczeń emerytalnych lub rentowych, 14

- świadectwa pracy byłych pracowników zatrudnionych w zlikwidowanych jednostkach gospodarczych PTTK, - przygotowuje wyjaśnienia ww. sprawach kierowanych do ZUS i sądów. 2. Informacje organizacyjne: 2.1. Skład Zarządu Głównego. Wybrany na XVIII Walnym Zjeździe PTTK obradującym w Warszawie w dniach 14-15 września 2013r. 20 osobowy Zarząd Główny PTTK ukonstytuował się następująco: Zarząd Główny PTTK: Roman Bargieł - prezes/sekretarz generalny Andrzej Gordon - wiceprezes Stanisław Sikora - wiceprezes Henryk Miłoszewski - wiceprezes Jerzy Kapłon - skarbnik członkowie: Danuta Cierpisz, Jacek Czober, Jarosław Dąbrowski, Lech Drożdżyński, Jerzy W. Gajewski, Marian Jurak, Wojciech Koprowski, Edward Kutyła, Rafał Kwatek, Paweł Mordal, Jakub Nowak, Waldemar Osypiuk, Jacek Potocki, Aleksandra Staszak, Agnieszka Wałach, Andrzej Wasilewski. Zmiany w składzie osobowym w kadencji przedstawiały się następująco: - w dniu 25 stycznia 2014 r. uchwałą nr 54/XVIII/2014 Zarządu Głównego PTTK przyjęto rezygnację z funkcji członka ZG PTTK kol. Waldemara Osypiuka, - w dniu 21.02.2015 r. uchwałą nr 136/XVIII/2015 r. do składu Zarządu Głównego dokooptowano kol. Rafała Kwatka, - w dniu 25.06.2016 r.. uchwałą nr 217/XVIII/2016 r. Zarządu Głównego, na miejsce po zmarłym kol. Wojciechu Koprowskim dokooptowano do składu Zarządu kol. Waldemara Osypiuka. Zarząd Główny PTTK dokonał następującego podziału zadań: Współdziałanie z komisjami, radami i zespołami ZG PTTK działającymi w trybie art. 31 ust. 1, 2 Statutu PTTK powierzono: Komisja Turystyki Górskiej - Jarosław Dąbrowski Komisja Turystyki Jeździeckiej - Lech Drożdżyński Komisja Turystyki Kajakowej - Andrzej Gordon Komisja Turystyki Kolarskiej - Edward Kutyła Komisja Turystyki Motorowej - Jakub Nowak Komisja Turystyki Narciarskiej - Jerzy W. Gajewski Komisja Turystyki Pieszej - Aleksandra Staszak Komisja Turystyki Żeglarskiej - Jacek Czober Komisja Działalności Podwodnej - Jacek Czober Komisja Imprez na Orientację - Henryk Miłoszewski Komisja Krajoznawcza - Henryk Miłoszewski Komisja Fotografii Krajoznawczej - Edward Kutyła Komisja Ochrony Przyrody - Jacek Potocki Komisja Opieki nad Zabytkami - Andrzej Wasilewski Komisja Przewodnicka - Stanisław Sikora Za współdziałanie z komisjami, radami i zespołami powoływanymi w trybie art. 33 ust. 1, 3 15

Statutu PTTK przez Zarząd Główny PTTK odpowiadali: - Kapituła Odznaczeń - kol. Roman Bargieł - Komisja Akademicka - kol. Jacek Potocki/kol. Rafał Kwatek - Komisja Historii i Tradycji - kol. Andrzej Wasilewski - Komisja Środowiskowa - kol. Lech Drożdżyński - Komisja ds. Współpracy z Wojskiem Polskim - kol. Andrzej Gordon - Rada Programowa ds. Młodzieży Szkolnej - kol. Aleksandra Staszak - Rada ds. Turystyki Osób Niepełnosprawnych - kol. Jakub Nowak - Komisja Górskiej Turystyki Jeździeckiej - kol. Lech Drożdżyński Członkom ZG PTTK przydzielone zostały także następujące zadania szczegółowe: Kol. Roman Bargieł prezes ZG PTTK: - kierowanie pracami ZG PTTK i Prezydium ZG PTTK, - kontakty PTTK na zewnątrz i reprezentowanie PTTK, - zadania wynikające ze Statutu PTTK, w tym składanie oświadczeń w zakresie praw i obowiązków PTTK oraz udzielanie pełnomocnictw, - składanie oświadczeń, w imieniu PTTK, wynikających z wykonywania uchwał Zarządu Głównego PTTK we współdziałaniu z innymi członkami ZG PTTK, - reprezentowanie ZG PTTK w kontaktach z Główną Komisją Rewizyjną PTTK i Głównym Sądem Koleżeńskim PTTK; Kol. Andrzej Gordon wiceprezes ZG PTTK: - zastępowanie prezesa, wykonywanie prac powierzonych przez ZG PTTK, w tym kierowanie dziedzinami działalności Towarzystwa wynikającymi z podziału zadań, - utrzymywanie kontaktów PTTK na zewnątrz i reprezentowanie PTTK w zakresie ustalonym przez Prezydium ZG PTTK, - składanie oświadczeń, w imieniu PTTK, wynikających z wykonywania uchwał ZG PTTK, - koordynowanie działalności PTTK w dziedzinie turystyki wodnej, - analiza spójności prawnych rozwiązań wewnętrznych przepisów (uchwał i zarządzeń) w PTTK, - współdziałanie PTTK z pozarządowymi organizacjami działającymi w sferze turystyki, - monitorowanie otoczenia prawnego PTTK oraz sytuacji prawnej organizacji pozarządowych; Kol. Stanisław Sikora wiceprezes ZG PTTK: - zastępowanie prezesa, wykonywanie prac powierzonych przez ZG PTTK, w tym kierowanie dziedzinami działalności Towarzystwa wynikającymi z podziału zadań, - utrzymywanie kontaktów PTTK i reprezentowanie PTTK w zakresie ustalonym przez Prezydium ZGPTTK, - składanie oświadczeń, w imieniu PTTK, wynikających z wykonywania uchwał ZG PTTK, - koordynowanie spraw związanych z przewodnictwem turystycznym, - koordynowanie całokształtu spraw zagranicznych PTTK, - współpraca z Krajową Federacją Sportu dla Wszystkich; Kol. Henryk Miłoszewski wiceprezes ZG PTTK: - zastępowanie prezesa, wykonywanie prac powierzonych przez ZG PTTK, w tym kierowanie dziedzinami działalności Towarzystwa wynikającymi z podziału zadań, - utrzymywanie kontaktów PTTK i reprezentowanie PTTK w zakresie ustalonym przez Prezydium ZG PTTK, 16

- składanie oświadczeń, w imieniu PTTK, wynikających z wykonywania uchwał ZG PTTK, - nadzór nad sprawami organizacyjnymi ZG PTTK, - koordynowanie spraw obecności i działalności młodzieży w PTTK, - koordynowanie ogólnopolskich inicjatyw współpracy PTTK z samorządami, - koordynowanie spraw krajoznawstwa w PTTK; Kol. Jerzy Kapłon skarbnik ZG PTTK: - utrzymywanie kontaktów PTTK, reprezentowanie PTTK w zakresie ustalonym przez Prezydium ZG PTTK, - zadania wynikające ze Statutu PTTK, w tym składanie oświadczeń w zakresie praw i obowiązków PTTK oraz udzielanie pełnomocnictw we współdziałaniu z prezesem ZGPTTK, - składanie oświadczeń, w imieniu PTTK, wynikających z wykonywania uchwał ZG PTTK - nadzór nad działalnością finansowo-gospodarczą PTTK, - nadzór nad opracowywaniem projektów budżetów oraz rocznych sprawozdań finansowych ZG PTTK, - reprezentowanie PTTK wobec władz i instytucji w sprawach gospodarczych, - koordynowanie spraw dotyczących szlaków turystycznych w PTTK, - nadzór nad Zarządem Majątkiem PTTK; Kol. Roman Bargieł sekretarz generalny ZG PTTK: - utrzymanie kontaktów PTTK, reprezentowanie PTTK w zakresie ustalonym przez Prezydium ZGPTTK, - nadzór nad realizacją uchwał ZG PTTK, - nadzór nad przygotowaniem posiedzeń Zarządu Głównego PTTK, - wydawanie zarządzeń wykonawczych do uchwał ZG PTTK oraz z własnej inicjatywy w sprawach nie wymagających uchwał Zarządu Głównego PTTK, - kierowanie pracą Biura ZG PTTK, - realizowanie uchwały budżetowej PTTK, - nadzór nad OCSP KDP, COTG, CFK i OZGT w Krakowie, - nadzorowanie przestrzegania Statutu, uchwał i regulaminów oraz koordynowanie prac w zakresie ich przygotowywania, uchwalania oraz ewentualnego uzupełnienia, - składanie oświadczeń w zakresie praw i obowiązków PTTK w ramach posiadanych pełnomocnictw, - koordynowanie spraw kadry zawodowej PTTK, - koordynowanie współpracy PTTK z instytucjami i agendami rządowymi działającymi w sferze turystyki, - koordynowanie spraw ochrony znaku PTTK, - koordynowanie współpracy PTTK z organizacjami harcerskimi działającymi w Polsce, - podejmowanie decyzji o wystąpieniu ze sztandarem PTTK na uroczystościach i imprezach oraz prowadzenie ewidencji tych wystąpień, - wykonywanie innych działań powierzonych przez ZG PTTK; Kol. Lech Drożdżyński - współpraca PTTK z Polskim Komitetem Olimpijskim, - współpraca PTTK z Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie; Kol. Jerzy Wojciech Gajewski, - koordynowanie działalności PTTK na terenach górskich, - kontakty z przedstawicielami PTTK w radach PN; 17

Kol. Wojciech Koprowski - udział PTTK i oddziałów PTTK w targach branży turystycznej, - sprawy związane z rejestrem Oddziałów PTTK; Kol. Jakub Nowak - działalność Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego wśród osób Niepełnosprawnych; Kol. Jacek Potocki - współpraca z organizacjami proekologicznymi i administracją ochrony środowiska; Kol. Aleksandra Staszak - sprawy szkolenia kadry; Kol. Agnieszka Wałach - konkurs wspierający działalność programową oddziałów, - konkurs Na najciekawszy produkt turystyczny PTTK ; Kol. Andrzej Wasilewski - wydawnictwa PTTK Gościniec i Ziemia ; - sprawy związane z działalnością PTTK w sferze kultury. Wszystkich członków ZG uczyniono odpowiedzialnymi za realizację uchwał XVIII Walnego Zjazdu PTTK zgodnie z przyjętymi uchwałami Zarządu Głównego PTTK. Powołano również następujące zespoły problemowo-robocze Zarządu Głównego: Zespół ds. statutowo-regulaminowych: kol. Wojciech Koprowski - przewodniczący kol. Jakub Nowak; Zespół ds. wspierania działalności Oddziałów, spraw członkowskich, w tym projektów bonusów członkowskich: kol. Paweł Mordal/ kol. Wojciech Koprowski przewodniczący kol. Danuta Cierpisz kol. Jacek Czober kol. Lech Drożdżyński kol. Jerzy Kapłon kol. Wojciech Koprowski kol. Rafał Kwatek kol. Edward Kutyła kol. Agnieszka Wałach Zespół do spraw kontaktów i współpracy zagranicznej: kol. Stanisław Sikora przewodniczący kol. Jarosław Dąbrowski kol. Jerzy W. Gajewski kol. Marian Jurak kol. Jacek Potocki 18

Zespół do spraw przestrzeni, zagospodarowania turystycznego i szlaków turystycznych: kol. Andrzej Gordon - przewodniczący Kol. Jerzy W. Gajewski kol. Marian Jurak kol. Jerzy Kapłon kol. Henryk Miłoszewski kol. Jacek Potocki Zespół ds. promocji, wydawnictw, PR (public relations) i informatyzacji PTTK: kol. Marian Jurak przewodniczący kol. Wojciech Koprowski kol. Edward Kutyła kol. Rafał Kwatek kol. Paweł Mordal kol. Aleksandra Staszak Zespół do spraw Programu Działania PTTK: kol. Roman Bargieł przewodniczący kol. Jacek Czober, kol. Andrzej Gordon kol. Wojciech Koprowski kol. Jakub Nowak Kol. Waldemar Osypiuk kol. Aleksandra Staszak kol. Andrzej Wasilewski Zespół ds. kadr programowych PTTK i szkolenia: kol. Henryk Miłoszewski przewodniczący kol. Jarosław Dąbrowski kol. Andrzej Gordon kol. Rafał Kwatek kol. Waldemar Osypiuk kol. Stanisław Sikora Kol. Aleksandra Staszak Zespół ds. polityki gospodarczej i inwestycyjnej oraz pozyskiwania środków zewnętrznych: kol. Jerzy Kapłon przewodniczący Kol. Jarosław Dąbrowski kol. Wojciech Koprowski kol. Paweł Mordal kol. Jacek Potocki Zarząd Główny PTTK realizował swoje zadania podczas obrad, prac zespołów oraz działania wykonywane przez poszczególnych członków zarządu. W okresie sprawozdawczym Zarząd Główny PTTK odbył 24 posiedzeń na których podjął 271 uchwał, co w rozbiciu na poszczególne lata przedstawia poniższa tabela: Rok Ilość posiedzeń ZG Ilość uchwał ZG 2013 3 42 2014 6 91 19

2015 6 57 2016 6 53 2017 3 28 Podczas obrad przyjmowano także informacje w omawianych na posiedzeniach sprawach. Wszystkie posiedzenia były prawomocne. Nieobecności na zebraniach były wcześniej usprawiedliwiane, co było odnotowywane w protokołach z posiedzeń. Posiedzenia Zarządu odbywały się na ogół przy stałym udziale prezesów i wiceprezesów Głównej Komisji Rewizyjnej PTTK i Głównego Sądu Koleżeńskiego PTTK, przewodniczących Komisji, gdy przedmiotem obrad były zagadnienia związane z ich sferą działalności. Wszystkie posiedzenia były protokołowane. Pełna dokumentacja zebrań Zarządu Głównego znajduje się w biurze ZG PTTK. Zarząd Główny PTTK odbył także spotkanie z przewodniczącymi jednostek regionalnych PTTK. Prace Zarządu Głównego XVIII kadencji koncentrowały się między innymi na: - realizacji uchwał i wniosków XVIII Walnego Zjazdu PTTK, - podejmowaniu i realizacji uchwał własnych, - opracowywaniu aktów normujących działalność Zarządu Głównego oraz Towarzystwa, - ubezpieczeniach członków PTTK i majątku Towarzystwa, - współpracy z urzędami centralnymi, - pozyskiwaniu środków na realizację zadań programowych i gospodarczych, - porządkowaniu spraw własnościowych nieruchomości i obiektów, pozyskiwaniu środków zewnętrznych na niezbędne inwestycje, remonty i modernizacje zmierzające do podniesienia standardu obiektów i świadczonych usług, - organizacji ogólnopolskich imprez i przedsięwzięć programowych Towarzystwa, - działaniach związanych z informatyzacją w Towarzystwie, - wyrażaniu opinii i stanowisk dotyczących przygotowywanych aktów prawnych lub ich nowelizacji. 2.2. Prezydium Zarządu Głównego PTTK Prezydium ZG pracowało w składzie: Roman Bargieł - prezes/sekretarz generalny Andrzej Gordon - wiceprezes Henryk Miłoszewski - wiceprezes Stanisław Sikora - wiceprezes Jerzy Kapłon - skarbnik Prezydium odbyło 54 posiedzenia na których podjęto 141 uchwał, co w rozbiciu na poszczególne lata przedstawia tabela: Rok Ilość posiedzeń Prezydium Ilość uchwał prezydium 2013 5 11 2014 15 28 2015 12 38 2016 13 44 2017 9 19 20

Wszystkie posiedzenia były prawomocne i dokumentowane protokołami podpisywanymi po przyjęciu przez prezesa i protokolanta. Prezydium ZG PTTK realizowało zadania wynikające z kompetencji określonych w Statucie PTTK, Regulaminie ZG PTTK i Regulaminie Prezydium ZG PTTK, które koncentrowały się między innymi na podejmowaniu i realizacji uchwał własnych dotyczących między innymi: - realizacji uchwał XVIII Walnego Zjazdu i uchwał ZG, - powoływaniu wojewódzkich komisji egzaminacyjnych dla przewodników, - ustanowieniu odznak turystycznych i zatwierdzenia ich regulaminów, - zatwierdzaniu regulaminów przodowników i instruktorów turystyki kwalifikowanej - zatwierdzeniu nazw szlaków, - rezygnacji z wykonania prawa pierwokupu mienia oddziałów, - ustanowienia pełnomocników na zgromadzenia wspólników spółek z udziałem PTTK, - podejmowaniu innych spraw nie zastrzeżonych do kompetencji ZG PTTK, 2.3. Komisje i Rady ZG PTTK: Komisje wybrane przez narady poszczególnych środowisk kończyły swoją działalność w XVIII kadencji w niżej wymienionych składach: Komisja Turystyki Górskiej Jerzy W. Gajewski - przewodniczący Marek Szot - wiceprzewodniczący Janusz Konieczniak - sekretarz członkowie: Tomasz Dziurawiec, Zdzisław Górywoda, Rafał Kwatek, Mikołaj Majewski, Jacek T. Nowicki, Jacek Pielich Komisja Turystyki Jeździeckiej Andrzej Ruta - przewodniczący Piotr Kwiatkowski - wiceprzewodniczący Mirosław Stańczyk - wiceprzewodniczący Grażyna Murawska - sekretarz członkowie: Wojciech Adamczyk, Jakub Ciemnoczołowski, Sławomir Niedbalski, Inga Klaybor-Romańska, Joanna Sokólska Komisja Turystyki Kajakowej Tomasz Malinowski - przewodniczący Bożena Siczek - wiceprzewodnicząca Elżbieta Gomulska - sekretarz członkowie: Henryk Gąsiorowski, Romualda Kuśnierczyk, Mirosław Okrasa Komisja Turystyki Kolarskiej Waldemar Wieczorkowski - przewodniczący Stanisław Karuga - wiceprzewodniczący Marek Koba - wiceprzewodniczący Marian Kotarski - wiceprzewodniczący Jerzy Formella - sekretarz 21

członkowie: Grzegorz Kukłowka, Krzysztof Mieczkowski, Bernard Milewski, Michał Raczyński Komisja Turystyki Motorowej Andrzej Kuligowski - przewodniczący Jan Popiel - wiceprzewodniczący Ryszard Dobrzyński - wiceprzewodniczący Andrzej Mikołajczak - sekretarz członkowie: Piotr Filipowski, Zdzisław Grabowski, Andrzej Guska, Jan Kamiński, Jarosław Smolarek Komisja Turystyki Narciarskiej Edmund Brzozowski - przewodniczący Andrzej Stróżecki - wiceprzewodniczący Jan Jabłoński - wiceprzewodniczący Marian Garus - sekretarz Małgorzata Szczepańska - z-ca sekretarza członkowie: Edward Borek, Tomasz Fiszer, Julietta Janczewska, Piotr Szucki Na posiedzeniu 4.06.2016 r. w związku ze śmiercią kol. A Stróżeckiego postanowiono nie uzupełniać składu. Komisja Turystyki Pieszej Stanisław Łuć - przewodniczący Marcin Czerwiński - wiceprzewodniczący Elżbieta Nowak - wiceprzewodnicząca Mieczysław Żochowski - sekretarz członkowie: Henryk Adamski, Roman Jaskulski, Bartosz Leoniak, Kornel Majewski, Daniel Nazaruk Komisja Turystyki Żeglarskiej Wojciech Skóra - przewodniczący Paweł Czudowski - wiceprzewodniczący Barbara Kalinowska - sekretarz członkowie: Henryk Motyka, Maciej Grzemski, Mariusz Sulewski Komisja Działalności Podwodnej Michał Górny - przewodniczący Marcin Dąbrowski - wiceprzewodniczący Marcin Kasprzak - sekretarz członkowie: Michał Gólcz, Adam Jabłoński, Marian Kurtiak, Ireneusz Słucki, Tadeusz Stachura, Marcin Wajdyk Komisja Imprez na Orientację Waldemar Fijor - przewodniczący Zbigniew Tarnowski - wiceprzewodniczący Dariusz Walczyna - sekretarz członkowie: Andrzej Krochmal, Marek Pacek, Barbara Szmyt, Maciej Urbaniak, Jacek Wieszaczewski, Piotr Zgoda Komisja Krajoznawcza 22

Szymon Bijak - przewodniczący Krzysztof Tęcza - wiceprzewodniczący Alicja Wrzosek - sekretarz członkowie: Krzysztof Czerepowicki, Wojciech Kowalski, Elżbieta Łobacz-Bącal, Maciej Maśliński, Małgorzata Pawłowska, Bernadetta Zawilińska Komisja Fotografii Krajoznawczej Jerzy Maciejewski - przewodniczący Andrzej Danowski - wiceprzewodniczący Izabela Racińska - sekretarz członkowie: Inga Nowakowska, Bernard Gaffke, Andrzej Kowol, Krzysztof Maciejewski, Anna Panek, Ryszard Wrzosek Komisja Ochrony Przyrody Andrzej Wąsikowski - przewodniczący Małgorzata Ciosmak - wiceprzewodnicząca Andrzej Grygoruk - wiceprzewodniczący Sergiusz Borecki - sekretarz członkowie: Grażyna Biernat, Elżbieta Kemnitz, Maciej Matoń, Włodzimierz Pucek, Ewa Turek Komisja Opieki nad Zabytkami Andrzej Danowski - przewodniczący Jerzy Kowalski - wiceprzewodniczący Robert Starzyński - wiceprzewodniczący Wojciech Pasek - sekretarz członkowie: Barbara Cichecka, Barbara Stanek-Wróbel, Wanda Szpilewska, Jacek Treichel, Ryszard Wilk Komisja Przewodnicka Anna Sierpińska - przewodniczący Jacek Delert - wiceprzewodniczący Krzysztof Mikucki - wiceprzewodniczący Jolanta Szulc - sekretarz członkowie: Andrzej Bobrowicz, Swietłana Koniuszewska, Zbigniew Perdak, Wiesław Piprek W dniu 25.06.2016 r. uchwałą ZG PTTK nr 215/XVIII/2017 przyjęto rezygnację kol. Krzysztofa Mikuckiego bez uzupełnienia składu. Komisje, rady i zespoły powołane przez Zarząd Główny PTTK na podstawie art. 33 ust. 3 Statutu PTTK (uchwała nr 3/XVIII/2013 Zarządu Głównego PTTK z 19.10.2013 r. w sprawie powołania komisji, rad i zespołów w XVIII kadencji), kończyły swoją działalność w XVIII kadencji w niżej wymienionych składach: Komisja Akademicka XXIII kadencja 2014-2016r.: Paweł Kamiński - przewodniczący Mateusz Tomczyk - wiceprzewodniczący Michał Czuba - wiceprzewodniczący Bartosz Piekaruś - sekretarz członkowie: Michał Grabowski, Małgorzata Musiał, Jan Szajowski, Natalia Zyśk 23

XXIV kadencja 2016-2018 r.: Maciej Klimczak - przewodniczący Michał Czuba - wiceprzewodniczący Mateusz Tomczyk - wiceprzewodniczący Bartosz Piekaruś - sekretarz członkowie: Michał Grabski, Jan Szajowski, Małgorzata Musiał, Natalia Zyśk, Michał Marszał Komisja Górskiej Turystyki Jeździeckiej Witold Rosa - przewodniczący Jan Wilanowski - wiceprzewodniczący Magdalena Świeży - sekretarz członkowie: Aleksander Jarmuła,Józef Mos, Ryszard Krzeszewski, Ewa Siergiej, Andrzej Wojciechowski, Andrzej Wojtasik Rada ds. Turystyki Osób Niepełnosprawnych Eugeniusz Jacek - przewodniczący Zbigniew Orłowski - wiceprzewodniczący Benedykt Wojcieszak - wiceprzewodniczący Karol Trojan - sekretarz członkowie: Beata Birek, Marcin Andrzej Klemenski, Barbara Maliszewska, Piotr Niewiadomski, Antoni Szczuciński Komisja Historii i Tradycji Edward Wieczorek - przewodniczący Zbigniew Lewandowski - wiceprzewodniczący Paulina Świerk - sekretarz członkowie: Marian Głowacki, Włodzimierz Majdewicz, Remigiusz Matyjas, Janusz Umiński, Wiesław A. Wójcik, Dariusz Zając Komisja Środowiskowa Ryszard Kunce - przewodniczący Barbara Konieczna - wiceprzewodnicząca Andrzej Kuper -wiceprzewodniczący Jadwiga Korzeniewska - sekretarz członkowie: Kazimierz Rabczuk, Włodzimierz Miężał, Grzegorz Serbakowski, Robert Śmigielski, Jacek Ziółkowski Rada Programowa ds. Młodzieży Szkolnej Marek Bogusz - przewodniczący Weronika Smolarkiewicz-Lendzion - wiceprzewodnicząca Mirosław Mazur - sekretarz członkowie: Franciszek Dendewicz, Marian Kurzyna, Janusz Mazurek, Marcin Nowacki, Danuta Sosnowska, Kamil Zimnicki 24

Komisja ds. Współpracy z Wojskiem Polskim Waldemar Osypiuk - przewodniczący Jerzy Kufel - sekretarz członkowie: Danuta Cierpisz, Ryszard Fierek, Wiesław Ładniak, Antoni Marchwicki, Krzysztof Osiak, Barbara Wróbel, Andrzej Zublewicz Kapituła Odznaczeń Ryszard Mazur - przewodniczący Włodzimierz Majdewicz - wiceprzewodniczący Mieczysław Żochowski - wiceprzewodniczący członkowie: Leonard Budniak, Rafał Kwatek, Andrzej Łabno, Lech Tota, Mieczysław Woźniak, Marian Hawrysz. 2.4. Wyróżnienia członków PTTK, instytucji wspierających Kapituła Odznaczeń ZG PTTK pracowała w oparciu o Regulamin Kapituły Odznaczeń ZG PTTK zatwierdzony Uchwałą ZG PTTK nr 164/XVI/2007 z dnia 17.03.2007r.. W okresie sprawozdawczym (2013 - do czerwca 2016) odbyły się 23 posiedzenia Kapituły oraz 8 posiedzeń w podzespołach. Członkowie Kapituły rozpatrzyli ok. 6 tys. wniosków z oddziałów PTTK, komisji ZG PTTK, i jednostek regionalnych PTTK. Pozytywnie rozpatrzono 5.291 wniosków, a 44 wnioski, które nie spełniały wymogów zawartych w Systemie wyróżnień członków i jednostek organizacyjnych PTTK odesłano do wnioskujących. Wyróżniono 4.310 działaczy Towarzystwa oraz 981 osób i instytucji wspomagających działalność Towarzystwa (łącznie 5291 odznak i wyróżnień) przyznając: 1613 - Dyplomów PTTK, 956 - Brązowych Honorowych Odznak PTTK, 144 - Srebrnych Honorowych Odznak PTTK, 568 - Złotych Honorowych Odznak PTTK, 482 - Odznaki Zasłużony w pracy PTTK wśród młodzieży w stopniu brązowym, 104 - Odznaki Zasłużony w pracy PTTK wśród młodzieży w stopniu srebrnym, 269 - Odznak Zasłużony w pracy PTTK wśród młodzieży w stopniu złotym, 507 - Medali PTTK Za pomoc i współpracę, 474 - Dyplomy Honorowe PTTK Za pomoc i współpracę, 16 - Odznak Zasłużony Pracownik PTTK w stopniu srebrnym, 20 - Odznak Zasłużony Pracownik PTTK w stopniu złotym, 117 - tytułów i medali Nauczyciel Kraju Ojczystego, 21 - odznak honorowych im. A. Janowskiego Za Zasługi dla Krajoznawstwa. Na wniosek Komisji Krajoznawczej ZG PTTK Zarząd Główny PTTK podjął Uchwałę nr 232/XVIII/2016 w dniu 14.11.2016 r., w sprawie ustanowienia Odznaki Honorowej im. Aleksandra Janowskiego "Za zasługi dla krajoznawstwa". Po raz pierwszy wręczono tę odznakę w dniu 3 grudnia 2016 r. na sesji jubileuszowej 110 lat krajoznawstwa polskiego. Na wniosek Zarządu Głównego PTTK Prezydent RP nadał odznaczenia za wybitne zasługi w działalności na rzecz rozwoju turystyki 84 działaczom Towarzystwa w tym: 22 - osoby otrzymały Złoty Krzyż Zasługi, 37 - osób otrzymało Srebrny Krzyż Zasługi, 23 - osoby otrzymały Brązowy Krzyż Zasługi, 2 - osoby otrzymały Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. 25

Na wniosek Zarządu Głównego PTTK Minister Sportu i Turystyki za aktywną działalność na rzecz upowszechniania krajoznawstwa i turystyki wyróżnił Honorową Odznaką Za Zasługi dla Turystyki - 181działaczy PTTK. Z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Warszawskiego Przedsiębiorstwa Geodezyjnego, oraz Proboszcza Parafii Matki Boskiej Wspomożycielski Wiernych, w dniu 4 listopada 2016 r. odbyła się msza święta, poświęcona pamięci wieloletniego Przewodniczącego Kapituły Odznaczeń ZG PTTK kol. Tadeusza Martusewicza, po której nastąpiło odsłonięcie pamiątkowej tablicy. 2.5. Członkostwo w organizacjach krajowych Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze było członkiem zwyczajnym Krajowej Federacji Sportu dla Wszystkich. Na podstawie podpisanych porozumień i umów, PTTK współpracuje z: - Związkiem Harcerstwa Polskiego, - Ligą Ochrony Przyrody, - Ministerstwem Obrony Narodowej, - Fundacją Partnerstwo dla Środowiska, - Polskim Związkiem Motorowym, - Ogólnopolską Federacją Organizacji Pozarządowych. 2.6. Członkostwo w organizacjach międzynarodowych, kontakty zagraniczne W XVIII kadencji Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze było członkiem następujących organizacji międzynarodowych: Naturfreunde Internationale (NFI) do końca 2015 r., w którym to Zarząd Główny PTTK podjął uchwałę nr 186/XVIII/2015 w sprawie wystąpienia Towarzystwa z Międzynarodowego Stowarzyszenia Przyjaciół Przyrody (NFI), Europäische Wandervereiningung (EWV), Union Européenne de Cyclotourisme (UECT), Confederation Mondiale des Activites Subaquatiques (CMAS). Poza powyżej wymienionymi organizacjami miedzynarodowymi PTTK utrzymuje kontakty z pokrewnymi organizacjami zagranicznymi tj.: KČT (Klubem Czeskich Turystów), KST (Klubem Słowackich Turystów). Ponadto 17 marca 2016 r. podpisana została umowa o współpracy pomiędzy PTTK a Alpenverein Polska, która ma polegać na wspieraniu i upowszechnianiu turystyki górskiej, integracji europejskiej i wzajemnym udzielaniu rabatów we własnych schroniskach. Umowa przewiduje również organizowanie wspólnych kursów i imprez integracyjnych dla członków stowarzyszenia w ramach Aktiv Programm, organizowanie wspólnych projektów na rzecz ochrony środowiska w Austrii i Polsce. Zarząd Główny PTTK, na wniosek członków Towarzystwa skupionych w Komisji Turystyki Jeździeckiej ZG PTTK i Komisji Górskiej Turystyki Jeździeckiej ZG PTTK, 22 października 2016 r. podjął uchwałę nr 230/XVIII/2016 w sprawie przystąpienia do Międzynarodowej Federacji Turystyki Konnej (FITE). Kol. Stanisław Karuga (wiceprzewodniczący KTKol ZG PTTK i wiceprezes UECT) i Waldemar Wieczorkowski (przewodniczący KTKol ZG PTTK i zastępca Sekretarza Generalnego UECT) byli przedstawicielami PTTK w UECT. W 2015 r. podczas marcowego posiedzenia UECT odbyły się wybory do władz w wyniku, których kol. S. Karuga utrzymał stanowisko wiceprezesa, a kol. W. Wieczorkowski zachował stanowisko zastępcy sekretarza. W związku z organizacją przez PTTK w 2018 r. Tygodnia UECT w Staszowie, w 2016 r. odbył się studyjny objazd władz UECT i wizytowanie bazy przygotowywanej na potrzeby uczestników Tygodnia Turystyki Rowerowej w Polsce. Przy tej okazji odbyło się również spotkanie zarządu UECT z Prezesem ZG PTTK. Przewodniczący Komisji Turystyki Górskiej, członek ZG PTTK kol. Jerzy Gajewski uczestniczył w 45 i 46. Konferencji Europejskiego Związku Wędrownictwa (ERA-EWV- FERP) w Schöneck w Niemczech i w Bratysławie na Słowacji. Zakończeniem 26

46 Konferencji była uroczystość w Beskidzie Śląskim na trójstyku granic tzw. prolog EURORANDO 2016. Przy okazji tej uroczystości prezesi Klubu Czeskich Turystów, Klubu Słowackich Turystów, Węgierskiego Stowarzyszenia Turystów oraz Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego podpisali statut Międzynarodowego Letniego Spotkania Turystów. W 2015 roku odbyło się spotkanie znakarzy Słowackiego Klubu Turystów, w którym uczestniczył kol. J. W. Gajewski. Na spotkaniu rozpoczęto dyskusję nad przebiegiem międzynarodowego szlaku E8. Kontynuacja tej dyskusji nastąpiła na tradycyjnym spotkaniu KST, KCT i PTTK, na które zaproszonych zostało po trzech przedstawicieli z każdej organizacji. W owym spotkaniu zorganizowanym przez KST w Terchovej w dniach 1-4 października 2015. PTTK reprezentowali przedstawiciele Komisji Turystyki Górskiej kol. kol.: J. W. Gajewski, M. Szot i S. Sieradzki. Ustalono na nim m.in. że PTTK połączy szlak E3 z Suchej Hory ze szlakiem w Chochołowie. Ponadto Towarzystwo zostało poproszone o uregulowanie przebiegu i kolorów szlaków w paśmie Beskidu Śląskiego, a także zwrócono uwagę aby uwzględniona została odnowa szlaków granicznych i trans granicznych na terenie Polski. Uzgodniono, aby w przypadku znacznych różnic nazw punktów topograficznych umieszczać ich podwójne nazewnictwo. W roku 2016 na terenie Polski odbył się IX Międzynarodowy Zimowy Zlot Turystów w Międzygórzu, w którym uczestniczyło 255 turystów z Polski, Czech i Słowacji. 3. Członkowie PTTK i struktury Towarzystwa 3.1. Członkowie PTTK Na dzień 31.12.2016 roku w Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym zrzeszonych było 75.100 członków zwyczajnych. W stosunku do roku 2013 (71.362) nastąpił wzrost liczby członków zwyczajnych w Towarzystwie o 3.738 osób, co stanowi wzrost w roku 2016 o 5,2%. W 2016 roku opłaciło składkę 66.637 członków (w tej liczbie znajduje się 2.879 członków zwolnionych z opłaty), co stanowi 88,7% ogółu członków. Składkę członkowską za rok 2016 do 31.12.2016 r. nie opłaciły 8.463 osoby, tj. 11,3% ogółu członków. W poszczególnych latach XVIII kadencji liczba członków z opłaconą składką członkowską wyglądała następująco: w 2013 roku - 62.105 członków w 304 oddziałach, w 2014 roku 63.152 członków w 302 oddziałach, w 2015 roku 65.760 członków w 302 oddziałach, w 2016 roku 66.637członków w 300 oddziałach. Pomimo likwidacji 11 oddziałów w trakcie kadencji stan członkowski miał tendencję wzrostową. Wzrost liczby członków nastąpił: w środowisku akademickim o 63,9% (z 759 osób do 1.244); członkowie w tym środowisku stanowią 1,9% stanu członkowskiego, w środowisku kół terenowych i miejskich o 23,9% (z 19.857 osób do 24.612); członkowie PTTK w tym środowisku stanowią 37% stanu członkowskiego, w osiedlach mieszkaniowych o 14,3% (z 915 członków do 1.046); członkowie z tego środowiska stanowią 1,6% stanu członkowskiego, w Wojsku Polskim o 14% (z 3.120 członków do 3.558) członkowie z tego środowiska stanowią 5,3% stanu członkowskiego, emerytów, rencistów, inwalidów o 5,1% (z 1.788 członków do 1.879); emeryci i renciści stanowią 2,8% stanu członkowskiego, 27

w środowisku młodzieży szkolnej zrzeszonej w szkolnych kołach i klubach PTTK o 2% ( z 11.822 członków do 12.056); młodzież szkolna w tych jednostkach stanowi 18,1% ogólnego stanu członkowskiego, Ogólna liczba młodzieży szkolnej opłacającej składkę członkowską PTTK oraz młodzieży zwolnionej z opłaty składki we wszystkich rodzajach środowisk łącznie wynosiła na koniec 2016 r. 16.834, co stanowiło 25,3% ogólnego stanu członków PTTK. Na koniec 2016 roku zmniejszyła się liczba członków bezpośrednio opłacających składki członkowskie w oddziałach o 4,8% (z 5.132 do 4.884 osób), co stanowi 7,3% stanu członkowskiego. Na podstawie zebranych danych najwięcej członków PTTK zamieszkuje w woj. śląskim - 12.300 skupionych jest w 39 oddziałach (18,5% ogółu członków), następnie w województwie małopolskim, zrzeszającym w 27 oddziałach 8.484 członków (12,7%), w województwie mazowieckim - 36 oddziałów zrzesza 6.366 członków (9,6%). W pozostałych województwach zarejestrowano następującą ilość członków PTTK: podkarpackie - 5.391, wielkopolskie 5.187, dolnośląskie - 4.811, łódzkie - 3.782, kujawskopomorskie - 3.430, pomorskie 3.224, opolskie - 2.911, zachodniopomorskie - 2.622, lubelskie - 2.295, warmińsko-mazurskie - 2.017, świętokrzyskie - 1.574, lubuskie - 1.387, podlaskie 856. Składka członkowska. Zarząd Główny PTTK, podejmując w poszczególnych latach kadencji uchwały w sprawie wysokości rocznej składki członkowskiej, starał się uwzględnić postulaty oddziałów o nie podnoszeniu wysokości składek. Tak więc po Zjeździe (2013 r.) składka członkowska PTTK do 2015 włącznie utrzymana została na tym samym poziomie, tj. 40 zł normalna, 20 ulgowa, 10 ulgowa dla wstępujących do PTTK osób małoletnich, młodzieży szkolnej do 16 lat oraz młodzieży akademickiej do 26 lat za okres od 1 września do 31 grudnia danego roku. W związku z wzrostem opłat m.in. za ubezpieczenie NNW członków w 2016 roku składki zwiększono o 5 zł przy składce normalnej i ulgowej. Bez zmian pozostawiono składkę dla dzieci i młodzieży oraz studentów składkę bez zmian. W XVIII kadencji wysokość składek kształtowała się następująco: Wysokość składki członkowskiej PTTK Rok normalna ulgowa ulgowa młodzieżowa ulgowa dla nowo wstępującej młodzieży 2013 40 zł 20 zł 10 zł 2014 40 zł 20 zł 10 zł 2015 40 zł 20 zł 10 zł 2016 45 zł 25 zł 20 zł 10 zł Wpłaty z tytułu składki członkowskiej do budżetu ZG PTTK w wymienionych latach przedstawiały się następująco: Rok za znaczek za znaczek U za znaczek N UM za znaczek UM dla nowowstępującej młodzieży (1.09-31.12) 2013 19 zł 10 zł 7 zł 2014 19 zł 10 zł 7 zł 2015 19 zł 10 zł 7 zł 2016 22 zł 12 zł 10 zł 7 zł 28

W wyniku nowelizacji postanowień art. 16 Statutu PTTK stworzono dogodną możliwość przywracania członkostwa w PTTK w przypadku jego utracenia z powodu nieopłacenia składek członkowskich. Zrealizowano postulat XV Walnego Zjazdu PTTK o wprowadzeniu zróżnicowanego systemu wysokości składki - składka rodzinna, jedno z rodziców lub opiekun prawny (od 2016 roku oboje rodzice lub opiekunowie prawni) osoby małoletniej opłacający składkę za każde dwie osoby małoletnie ma prawo do opłacania składki ulgowej. Według danych sprawozdawczych (TK-O) w roku kończącym kadencję składkę opłacało: normalną 22.378 członków, co stanowi 33,6% ogółu członków z opłaconą składką członkowską, ulgową 41.380 członków, co stanowi 62,1% ogółu członków z opłaconą składką członkowską, Zwolnionych z opłaty składki było 2.879 członków, co stanowi 4,3% ogółu członków z opłaconą składką członkowską. W liczbie 41.380 członków opłacających składkę ulgową 34,3% stanowiła młodzież szkolna. Wpływy z tytułu składki członkowskiej do budżetu ZG PTTK w okresie kadencji wynosiły: Rok kwota w zł 2013 795.896,00 2014 808.492,00 2015 840.121,00 2016 975.364,00 Ubezpieczenie NNW Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, jako jedno z pierwszych stowarzyszeń w kraju, od 2005 roku ubezpiecza swoich członków od NNW, swoją działalność statutową oraz kadrę, pracowników i wolontariuszy w zakresie ryzyka wynikającego z odpowiedzialności cywilnej. Obecnie funkcjonuje wynegocjowana przy pomocy brokera Maxima Fides Sp. z o. o. w 2012 r. umowa ubezpieczenia mienia jednostek organizacyjnych i spółek PTTK. Obowiązują trzy umowy ubezpieczeniowe: NNW, OC i majątkowa (obejmująca ryzyko uszkodzenia i zniszczenia rzeczy, utraty przychodów oraz ubezpieczenie sprzętu elektronicznego) oraz umowy dodatkowe do indywidualnego korzystania przez oddziały, kadrę PTTK i członków PTTK. W ramach umowy z AXA Towarzystwem Ubezpieczeń i Reasekuracji S.A. ubezpieczenie obejmuje ochroną wszystkich członków PTTK z opłaconą składką członkowską bez względu na wiek osoby. Ochroną ubezpieczeniową objęte są również osoby wyznaczone przez PTTK do obsługi imprez organizowanych przez PTTK (podczas prac przygotowawczych i zamykających ich organizację), również gdy nie są członkami PTTK. W ramach umowy ubezpieczenia AXA udziela ochrony ubezpieczeniowej na świecie w zakresie: trwałego uszczerbku na zdrowiu (suma ubezpieczenia 23.000 PLN), śmierci ubezpieczonego (suma ubezpieczenia 12.500 PLN), zawału serca lub udaru mózgu (suma ubezpieczenia 8.000 PLN), refundacji kosztów naprawy lub nabycia protez i środków pomocniczych (suma ubezpieczenia 3.000 PLN), 29

refundacji kosztów operacji kosmetycznych (suma ubezpieczenia 3.000 PLN), kosztów ratownictwa na terenie Europy (suma ubezpieczenia 5.000 EUR na jedno zdarzenie). W nowej umowie nr 5834 02.694.413 na okres od 1.04.2016 do 31.03.2018 r., zawartej z AXA TUiR SA przedmiotem ubezpieczenia są także koszty leczenia i assistance poniesione w następstwie nagłego zachorowania lub nieszczęśliwego wypadku podczas wyjazdów poza granice RP wraz z włączeniem amatorskiego uprawiania sportów letnich i zimowych. Ubezpieczenie OC Od 30 marca 2010 r. do 31 marca 2016 roku ZG PTTK ubezpieczał z tytułu odpowiedzialności cywilnej (OC) w Sopockim Towarzystwie Ubezpieczeń Ergo Hestia S.A. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze i jednostki korzystające z jego osobowości prawnej, wszystkie oddziały PTTK i jednostki organizacyjne wpisane i nie wpisane do KRS, w tym Centralną Bibliotekę PTTK im. K. Kulwiecia w Warszawie, Centralną Bibliotekę Górską PTTK w Krakowie oraz inne jednostki organizacyjne, jeśli powstaną. 31 marca 2016 r. zawarto nową umowę tym razem w Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń S.A. okres od 01 kwietnia 2016 r. do 31 marca 2018r. Zakres ubezpieczenia obejmuje ryzyka wynikające z działalności prowadzonej zgodnie ze statutem przez PTTK i jego jednostki organizacyjne, ochrona ubezpieczeniowa obejmuje także działania i zaniechania osób będących kadrą społeczną PTTK oraz wolontariuszy. Ochrona ubezpieczeniowa obejmuje szkody wyrządzone przez członków PTTK wykonujących czynności statutowe na rzecz PTTK, a także szkody wyrządzone przez podwykonawców z zachowaniem prawa regresu sprawcy szkody. Oddział PTTK, zgodnie z zawartą Umową Ubezpieczenia, jest zobowiązany prowadzić kalendarz-rejestr imprez, do którego wpisywane są imprezy turystyczne, organizowane przez jednostki organizacyjne zrzeszone w oddziale PTTK, przy czym imprezy te powinny zostać zarejestrowane przed ich rozpoczęciem. W kalendarzu rejestrze powinny być wyszczególnione terminy, czas i miejsce rozpoczęcia i zakończenia imprezy, jej charakter, przewidywana (i skorygowana po imprezie) liczba uczestników oraz kierownik imprezy, osoby przygotowujące i likwidujące imprezę po jej zakończeniu, a także jeżeli był ustalony musi być dołączony regulamin. Towarzystwo Ubezpieczeniowe ma prawo wglądu do kalendarza-rejestru imprez turystycznych oraz do aktualnej listy członków PTTK zrzeszonych w Oddziale w celu potwierdzenia prawa do wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego z tytułu OC. Oddział prowadzi kartotekę członków PTTK (deklaracje członka zwyczajnego) oraz rejestr kadry. Na potrzeby tego ubezpieczenia oddział prowadzi także listę członków PTTK z opłaconymi składkami członkowskimi za bieżący rok, zawierające imię i nazwisko, adres oraz datę opłacenia przez nich bieżącej składki i posiadanych uprawnień kadry. Na liście tej umieszczone są również nazwiska członków PTTK, którzy zostali zwolnieni z opłacania składki członkowskiej; w miejsce daty opłacenia składki wpisywana jest data wpływu zamówienia dla nich znaczka PTTK do Biura ZG PTTK. Ubezpieczenie mienia PTTK Od 30 marca 2010 r. do 31 marca 2016 roku dzięki podpisanej umowie z Sopockim Towarzystwem Ubezpieczeniowym Ergo Hestia S.A., przy współudziale brokera ubezpieczeniowego Maxima Fides, ubezpieczeniem można było objąć mienie będące w ewidencji księgowej, posiadaniu, lub użytkowaniu każdej jednostki organizacyjnej PTTK. 31 marca 2016 r. zawarto z Powszechnym Zakładem Ubezpieczeń S.A., przy współudziale brokera ubezpieczeniowego Maxima Fides, umowę ubezpieczenia od wszystkich ryzyk. Na 30

podstawie tej umowy ubezpieczeniem może być objęte mienie będące w ewidencji księgowej, posiadaniu, lub użytkowaniu danej jednostki organizacyjnej PTTK oraz ryzyka: Zniszczenia lub utraty mienia od wszystkich ryzyk, których podstawą prawną, z zastrzeżeniem postanowień umowy, są Ogólne Warunki Ubezpieczenia Mienia od wszystkich ryzyk dla klienta Korporacyjnego. Utraty przychodów na skutek zdarzeń objętych umową mienia od wszystkich ryzyk, których podstawą prawną, z zastrzeżeniem postanowień umowy. Zniszczenia lub utraty sprzętu elektronicznego, których podstawą prawną, z zastrzeżeniem postanowień umowy, są Ogólne warunki ubezpieczenia sprzętu elektronicznego: ustalone uchwałą nr UZ/432/2007 Zarządu Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Spółki Akcyjnej z dnia 26 lipca 2007 r. ze zmianami ustalonymi uchwałą nr UZ/65/2011 z dnia 21 lutego 2011 r., ze zmianami ustalonymi uchwałą nr UZ/114/2012 z dnia 28 marca 2012 r oraz ze zmianami. Umowa została zawarta od 1 kwietnia 2016 r. do 31 marca 2018 r. Uprawnionymi do ubezpieczenia na warunkach umowy są wszystkie jednostki organizacyjne PTTK (działające w ramach osobowości prawnej PTTK) oraz Spółki i Oddziały PTTK (będące odrębnymi osobami prawnymi). W okresie obowiązywania umowy możliwe jest przystąpienie do ubezpieczenia, w dowolnym czasie obowiązywania tej umowy, także innych jednostek organizacyjnych posiadających lub zarządzających majątkiem PTTK na warunkach wynegocjowanych dla ZG PTTK. Każdy z uprawnionych podmiotów musi zawrzeć własną umowę ubezpieczenia (z uwzględnieniem postanowień wynegocjowanych przez ZG dla ww. umowy). 3.2. Kadra Społeczną kadrę programową Towarzystwa tworzą najaktywniejsi i najlepiej przygotowani do wędrowania członkowie PTTK posiadający potwierdzenie swoich kwalifikacji. Bez ich pasji i zaangażowania niemożliwe byłoby wypełnianie przez PTTK swojej misji w sferze krajoznawstwa i turystyki. Różnych uprawnień na koniec kadencji kadra programowa PTTK posiada 23.065. Obecnie te uprawnienia posiadają 12.263 osoby. Oznacza to, że co piąty członek PTTK jest członkiem kadry programowej. Analiza liczby członków Towarzystwa w stosunku do posiadanych przez nią uprawnień kadry programowej pokazuje, że przy wzroście członkostwa w trakcie kadencji o 5,2%, liczba uprawnień zmniejszyła się o 15,5%. Kształtowanie się liczebności kadry programowej w latach 2013-2016 przedstawia poniższa tabela: wskaźnik L.p. Osoby fizyczne 2013 2014 2015 2016 (2013 = 100%) 1 Ogółem 13.222 12.911 12.380 12.263 92,7% w tym: a) przodownicy i instruktorzy 6.799 7.013 6.967 6.549 96,4% b) przewodnicy 6.870 6.893 6.682 6.634 96,9% c) piloci wycieczek 3.575 3.494 3.080 2.484 69,5% Ważnymi grupami kadry programowej Towarzystwa są przodownicy i instruktorzy turystyki kwalifikowanej, członkowie działający na niwie ochrony przyrody, zabytków, znakarze i opiekunowie SKKT PTTK. W tabeli poniżej przedstawiono rodzaje uprawnień 31

posiadanych przez kadrę PTTK. Dane oparte są na sprawozdaniach oddziałów uwzględniających informacje uzyskane od kadry skupionej w oddziałach PTTK. L.p. Rodzaj uprawnień 2013 2014 2015 2016 wskaźnik (2013 = 100%) 1 przodownicy i instruktorzy 9.879 9.790 9.511 9.216 93,3% w tym: przodownicy turystyki górskiej 2.524 2.556 2.437 2.227 88,2% przodownicy turystyki jeździeckiej 45 41 40 30 66,7% nizinnej przodownicy turystyki jeździeckiej 73 84 78 71 97,3% górskiej przodownicy turystyki kajakowej 412 408 386 326 79,1% przodownicy turystyki kolarskiej 1.137 1.144 1.117 1.147 100,9% przodownicy turystyki motorowej 327 313 312 323 98,8% przodownicy turystyki narciarskiej 241 240 181 169 70,1% przodownicy turystyki pieszej 1.979 1.934 1.885 1.813 91,6% przodownicy imprez na orientację 269 244 225 260 96,7% oraz instruktorzy turystyki żeglarskiej 149 127 132 178 119,5% instruktorzy narciarstwa 90 95 76 67 74,4% instruktorzy nurkowania swobodnego 75 76 60 64 85,3% instruktorzy krajoznawstwa 1.228 1.182 1.174 1.135 92,4% instruktorzy fotografii krajoznawczej 58 86 104 95 163,8% instruktorzy ochrony przyrody 388 421 465 506 130,4% instruktorzy ochrony zabytków 81 79 70 72 88,9% instruktorzy przewodnictwa 803 760 769 733 91,3% 2 opiekunowie przyrody 525 455 418 376 71,6% 3 społeczni opiekunowie zabytków PTTK 529 515 471 313 59,2% społeczni opiekunowie zabytków 286 262 236 218 76,2% 4 organizatorzy turystyki 3.634 3.459.3184 2.809 77,3% 5 organizatorzy InO* 142 274 6 Znakarze 1.076 1.086 1.120 1.139 105,9% 7 opiekunowie SKKT 1.132 1.121 1.070 1.030 91% 8 przewodnicy 8698 8.598 8.284 7.727 88,8% ogółem kadra programowa PTTK: 25.759 25.286 24.436 23.102 89,7% * - wprowadzono do sprawozdania w 2015 roku Siedem oddziałów PTTK wykazuje brak kadry programowej, tj.: w Olsztynie, w Ozorkowie, w Gostyninie, przy Instytutach PAN we Wrocławiu, w Łańcucie, Międzyuczelniany w Poznaniu, przy Stoczni Szczecińskiej S.A. Zarząd Główny PTTK doceniając znaczenie i rolę kadry objął ją ubezpieczeniem od odpowiedzialności cywilnej w odniesieniu do imprez turystycznych organizowanych przez 32

Towarzystwo i ujętych w kalendarzach imprez prowadzonych przez Zarząd Główny, jednostki regionalne i oddziały PTTK. 3.3. Oddziały PTTK, koła i kluby oraz ich działalność organizacyjno-programowa Sprawozdania TK-0 do ZG PTTK do dnia 24.03.2017 roku nadesłało 290 oddziałów (96,7%). Dziesięć oddziałów nie nadesłało sprawozdań, w tym 3 oddziały PTTK: w Ojcowie, w Mińsku Mazowieckimi i Wisła w Wiśle, które działają i zakupiły znaczki członkowskie PTTK, ale nie uwzględniono ich danych w sprawozdaniu. 5 oddziałów PTTK nie zakupiło znaczków członkowskich: w Oławie, Wodny w Pułtusku, Wiejski w Cisku (za lata 2014 2016) oraz w Garwolinie i Łucznik w Radomiu (za 2016 rok). 3 oddziały prowadzą postępowanie likwidacyjne: w Połczynie Zdroju, Żoliborski w Warszawie i w Lwówku Śląskim. W XVIII kadencji Zarząd Główny PTTK powołał 7 nowych oddziałów PTTK: Oddział im. gen. W. Potasińskiego przy Klubie Wojsk Specjalnych w Krakowie, Harcerski Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Mińsku Mazowieckim, Oddział Warszawski PTTK, Oddział PTTK "Centrum Edukacji Ekologicznej" w Strzelcach Opolskich, Oddział Miejski PTTK im. Władysława Jagiełły w Pionkach, Oddział PTTK w Garwolinie, Oddział PTTK w Turku. Równocześnie w XVIII kadencji 11 oddziałów PTTK zostało skreślonych z ewidencji prowadzonej przez ZG PTTK na skutek zaniechania działalności: Oddział PTTK przy Hucie Częstochowa S.A., Oddział PTTK Ziemi Nyskiej w Nysie, Oddział PTTK w Ełku, PTTK Oddział Wojskowy w Elblągu, Oddział PTTK przy Miejskim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym Sp. z o. o. we Wrocławiu, Oddział PTTK w Żurominie, Oddział PTTK w Przysusze, Oddział PTTK w Piasecznie, PTTK Oddział w Łasku, Oddział PTTK przy Hucie Katowice w Dąbrowie Górniczej, Oddział PTTK Ziemi Lwóweckiej w Lwówku Śląskim. Stan oddziałów PTTK w XVIII kadencji zmniejszył się o 4 jednostki. Na koniec 2016 roku działało 300 oddziałów PTTK w tym: 236 terenowych, 24 zakładowych, 12 akademickich, 15 wojskowych, 13 działających w innych środowiskach. Wśród 300 oddziałów zarejestrowanych w KRS 101 znajduje się w Rejestrze Przedsiębiorców oraz 13 oddziałów w rejestrze Organizacji Pożytku Publicznego. 29 kwietnia 2016 r. Zarząd Główny PTTK wysłał ponownie ankietę do oddziałów PTTK m.in. w celu przypomnienia o obowiązkach spoczywających na zarządach oddziałów, wyjaśnienia charakteru prowadzonej działalności gospodarczej i związanych z tym obowiązków dot. składania dokumentów organom rejestrowym i nadzorczym. Ankietę do ZG PTTK przekazało 246 oddziałów PTTK tj. 82% oddziałów. W trakcie kadencji zorganizowano szkolenia dla przedstawicieli oddziałów PTTK prowadzących działalność gospodarczą oraz spotkanie informacyjno-konsultacyjnych dla władz oddziału PTTK, a to: 33

szkolenie pracowników Oddziałów prowadzących biura turystyczne i obiekty noclegowe, 2 seminaria dla oddziałów PTTK będących płatnikami podatku VAT. Rozmieszczenie oddziałów w kraju. Z analizy usytuowania oddziałów PTTK w strukturach administracyjnych kraju wynika, że: na terenie 314 powiatów ziemskich oddziały PTTK działają w 138 powiatach, w tym w 23 powiatach działa więcej niż jeden oddział; na terenie tych powiatów działa 179 oddziałów PTTK, na terenie 66 powiatów grodzkich oddziały PTTK działają w 61 powiatach, w tym w 27 powiatach działa więcej niż jeden oddział; na terenie tych powiatów działa 121 oddziałów PTTK. Pod względem liczebności członków zwyczajnych zrzeszonych w oddziałach PTTK można wyróżnić 6 następujących grup oddziałów PTTK: - do 49 członków: 2016 rok -28 oddziałów (9,33% ), zrzesza 912 członków (tj. 1,4% ogółu członków), 2013 rok - 25 oddziałów (8,2% ) zrzesza 909 członków (tj. 1,4% stanu członków), - od 50 do 150 członków: 2016-115 oddziałów (38,34% ) zrzesza 9.935 członków (tj. 14,9% ogółu członków), 2013-137 oddziałów (45,1% ) zrzesza 12.410 członków (tj. 20% stanu członków, - od 151 do 500 członków: 2016 121 oddziałów (40,33%) zrzesza 31.805 członków (tj. 47,7% ogółu członków), 2013-106 oddziałów (34,9% ) zrzesza 27.802 członków (tj. 44,8% stanu członków), - od 501 do 900 członków: 2016-17 oddziałów (tj. 5,7% ) zrzesza 11.215 członków (tj. 16,8% ogółu członków), 2013-18 oddziałów (tj. 5,9% ) zrzesza 11.307 członków (tj. 18,2% stanu członków), - powyżej 900 członków: 2016-9 oddziałów (tj. 3% ) zrzesza 12.770 członków (tj. 19,2% ogółu członków), 2013-7 oddziałów (tj. 2,3% ) zrzesza 9.677 członków (tj. 15,6% stanu członków), - brak danych: 2016 - z 10 oddziałów, o których brak danych oraz znajdujące się w likwidacji (stanowią 3,3% wszystkich oddziałów), 2013 z 11 oddziałów, o których brak danych oraz znajdujących się w likwidacji (3,6% stanu oddziałów). W strukturach PTTK działa 20 oddziałów PTTK bez kół i klubów. W wielu oddziałach członkowie opłacają składki bezpośrednio w oddziale nie chcąc należeć do żadnej jednostki organizacyjnej oddziału. Liczba takich członków pod koniec 2016 roku wynosiła 4.884, co stanowi 7,3% ogółu członków. Największymi oddziałami PTTK w kraju pod względem liczby zrzeszonych członków są: Oddział PTTK w Rzeszowie (3565), Oddział Krakowski PTTK im. ks. Karola Wojtyły w Krakowie (1.350), Oddział Stołeczny PTTK im. A. Janowskiego w Warszawie (1.228), Regionalny Oddział PTTK w Częstochowie (1.206), Oddział Babiogórski PTTK w Żywcu (1.180), Oddział PTTK w Bielsku Białej (1.105), Oddział PTTK Beskid w Nowym Sączu (1.099), Górnośląski Oddział PTTK w Katowicach (1.023), 34

Hutniczo-Miejski Oddział PTTK w Krakowie (1.014), Oddział Mazowsze PTTK w Warszawie (886), Oddział Warmińsko-Mazurski PTTK w Olsztynie (879), Oddział Łódzki PTTK im. J. Czeraszkiewicza w Łodzi (814), Regionalny Oddział PTTK w Słupsku (722), Oddział PTTK Ziemi Gliwickiej (712), Oddział Wrocławski (705), Oddział Poznański PTTK w Poznaniu (690), Oddział Miejski PTTK im. Aleksandra Janowskiego w Lublinie (689), Oddział PTTK Beskid Śląski w Cieszynie (647), Oddział PTTK Marynarki Wojennej przy Klubie Marynarki Wojennej w Gdyni (600). Liczba kół i klubów - jednostek organizacyjnych oddziałów PTTK w kadencji zmalała o 1,4% i liczy 1.943. Na ogólną liczę 1.943 kół i klubów, kluby turystyczno-krajoznawcze i kluby dyscyplin turystyki kwalifikowanej stanowią 38% ogółu. W kadencji nastąpił wzrost liczby tych specjalistycznych jednostek o 5,1%. Liczba klubów na koniec kadencji wynosi 739. Skupiają one 25.454 członków PTTK przy czym 19.415 z nich opłaca roczną składkę członkowską PTTK zaś 4.869 osób zrzesza się w celu podniesienia poziomu swoich umiejętności turystyczno-krajoznawczych, w tym z zakresu turystyki kwalifikowanej, należąc do PTTK w innych kołach i oddziałach PTTK. Faktyczną miarą zaangażowania kadry programowej Towarzystwa w realizację jego zadań statutowych jest aktywność komisji społecznych w oddziałach PTTK oraz ilość zorganizowanych imprez i innych przedsięwzięć programowych. Na koniec 2016 roku w oddziałach PTTK i Zarządzie Głównym PTTK działało 948 specjalistycznych komisji społecznych, rad i zespołów, co oznacza ich zmniejszenie w kadencji zaledwie o 0,1 %. W 75 oddziałach PTTK nie działają żadne komisje. Niepokój budzi fakt, że tylko w 53 oddziałach istnieją rady lub komisje programowe d/s młodzieży szkolnej. Szczegółowe dane o komisjach zawiera tabela nr 4. Oddziały PTTK w kadencji były organizatorami 83.948 imprez i wycieczek turystyki kwalifikowanej, co w porównaniu do poprzedniej kadencji (88.290) oznacza zmniejszenie liczby imprez i wycieczek o 4,9%.Uczestniczyło w nich 2.384.989 osób (o 4,34% mniej w stosunku do poprzedniej kadencji - 2.493.108), 1.023.471 (42,9%) uczestników stanowiła młodzież oraz 57.911 osób niepełnosprawnych. Tabela 7 przedstawia liczbę zorganizowanych imprez i wycieczek turystyki kwalifikowanej oraz liczbę osób w nich uczestniczących w poszczególnych latach. Aktywność w zakresie organizacji imprez i wycieczek turystyki kwalifikowanej i powszechnej poszczególnych województw obrazują tabele nr 10-11. Oddziały PTTK zorganizowały 11.324 odczyty (spadek o 1,9% w porównaniu do XVII kadencji - 11.540) dla 374 402 osób (spadek o 1,7%) oraz 2.479 wystaw (spadek o 23%) dla 791.980 osób (spadek o 18,9%). Społeczną opieką i ochroną obejmowano 241 obiektów zabytkowych oraz pomników przyrody. Zorganizowano 652 kursy szkoleniowe (mniej o 45% w stosunku do poprzedniej kadencji), kursy te ukończyło 8.728 osób (mniej o 54,5% w stosunku do poprzedniej kadencji). Biuro ZG PTTK informuje oddziały o nowych aktach prawnych w zakresie prawa, finansów, księgowości itp., informacje te są przekazywane również oddziałom i jednostkom regionalnym. 35

3.4. Jednostki regionalne PTTK Na podstawie art. 82 Statutu PTTK oddziały mogą tworzyć jednostki regionalne z osobowością prawną lub bez osobowości prawnej. We wszystkich województwach działają jednostki regionalne. Aktualnie działają dwie jednostki regionalne z osobowością prawną: - Mazowieckie Forum Oddziałów PTTK, wpisane 13.12.2006 r. do KRS. Regulamin MFO PTTK został zatwierdzony Uchwałą Nr 100/XVI/2006 ZG PTTK z dnia 23.06.2006 roku, zmiany do regulaminu zatwierdzone na wniosek jednostki uchwałą nr 236/XVIII/2016 Zarządu Głównego PTTK z 10 grudnia 2016 roku. - Wielkopolska Korporacja Oddziałów PTTK, wpisana 19.12.2007 r. do KRS. Regulamin WKO PTTK został zatwierdzony Uchwałą Nr 184/XVI/2007 ZG PTTK z dnia 12.05.2007 r. W pozostałych województwach, zgodnie ze Statutem PTTK i zatwierdzonymi przez ZG PTTK regulaminami, działają następujące jednostki regionalne bez osobowości prawnej: województwo dolnośląskie Porozumienie Oddziałów PTTK Województwa Dolnośląskiego, województwo kujawsko-pomorskie Sejmik Prezesów Oddziałów PTTK Województwa Kujawsko-Pomorskiego, województwo lubuskie Lubuskie Porozumienie Oddziałów PTTK, województwo lubelskie Porozumienie Oddziałów PTTK Województwa Lubelskiego, województwo łódzkie Porozumienie Oddziałów PTTK Województwa Łódzkiego, województwo małopolskie Małopolskie Forum Oddziałów PTTK województwo opolskie Porozumienie Oddziałów PTTK Województwa Opolskiego województwo podkarpackie Podkarpackie Forum Oddziałów PTTK, województwo podlaskie Podlaskie Porozumienie Oddziałów PTTK, województwo pomorskie Pomorskie Porozumienie Oddziałów PTTK, województwo śląskie Rada Prezesów Oddziałów PTTK Województwa Śląskiego, województwo świętokrzyskie Porozumienie Oddziałów PTTK Województwa Świętokrzyskiego, województwo warmińsko - mazurskie Regionalna Rada Programowa PTTK Warmia Mazury, województwo zachodniopomorskie Rada Oddziałów PTTK Województwa Zachodniopomorskiego. W strukturach jednostek regionalnych działało 86% oddziałów. Do podstawowych zadań jednostek regionalnych należy: - reprezentacja PTTK wobec władz wojewódzkich i samorządowych, urzędów, instytucji i organizacji w granicach udzielonych pełnomocnictw, - inspirowanie, inicjowanie i wspomaganie działalności programowej i gospodarczej oddziałów oraz podejmowanie wspólnych przedsięwzięć, - integracja i koordynacja działalności oddziałów, - udzielanie pomocy oddziałom w realizacji ich zadań statutowych, - podejmowanie zadań zleconych przez Zarząd Główny lub oddziały Towarzystwa. Poza wymienionym zadaniami, wynikającymi ze Statutu PTTK, wiele jednostek regionalnych podejmowało poprzez swoje specjalistyczne komisje inne zadania, które wynikały ze zleceń władz administracyjnych i samorządowych. Jednostki regionalne organizowały bądź koordynowały na swoim terenie wojewódzkie etapy ogólnopolskich imprez PTTK, takich jak: Ogólnopolski Młodzieżowy Turniej Turystyczno Krajoznawczy, konkurs Poznajemy Ojcowiznę, konkursy krasomówcze, Światowe Dni Turystyki. Niektóre jednostki wydały kalendarze imprez turystycznych odbywających się na terenie ich województw. 36

Zarząd Główny na bieżąco przekazywał jednostkom regionalnym materiały i dokumenty mogące wspomóc ich działalność oraz środki finansowe na działalność organizacyjną. Jednostki regionalne korzystały również z zewnętrznych środków finansowych na realizację wspólnych zadań. W województwach gdzie nie ma jednostek z osobowością prawną środki na realizację zadań były kierowane bezpośrednio do wskazanych przez nie oddziałów i tam też były rozliczane. 3.5. System informacji wewnętrznej Na system informacji wewnętrznej składa się kilka elementów: serwer pocztowy zapewnia komunikację mailową ponad 970 skrzynek, mailing do oddziałów (newsletter) propagacja konkretnych informacji, skierowanych do wszystkich oddziałów, strona ZG dla komunikatów dla członków lub kadry, informacje o dostępnych funduszach unijnych i krajowych, baza dokumentów dostępna dla członków ZG, baza uchwał ZG, aplikacja internetowa dostarczania dokumentów dla członków ZG, aplikacja internetowa do raportów TKO, dostępna dla oddziałów (wpisywanie danych, raport zbiorczy). Prowadzone są serwisy tematyczne projektów: - www.rodzina.pttk.pl obsługuje coroczną ogólnopolską akcję Turystyczna rodzinka, Ogólnopolską akcję "Wędruj z nami ojczystymi szlakami" w 2016 r., Warsztaty dla rodzin w 2016 r., akcję Razem na szlaku w 2015 r. - www.narowerze.pttk.pl obsługuje coroczny ogólnopolski konkurs Gmina przyjazna rowerzystom - www.mlodziez.pttk.pl prezentująca różne działania w sferze turystyki skierowane do młodzieży, - www.polskieszlakiwodne.pl prezentująca aktywność związaną z wodą, informacje o konkursie o Nagrodę Przyjaznego Brzegu, - www.palmiry.pttk.pl obsługująca coroczny Centralny Zlot Młodzieży Palmiry, - www.turystykadlawszystkich.pl Turystyka dla wszystkich baza obiektów z informacjami dla niepełnosprawnych, oraz innych serwisów funkcjonalnych: - www.zg.pttk.pl strona do użytku wewnętrznego Zarządu Głównego zawierająca min. bazę uchwał i protokołów z funkcją zaawansowanego wyszukiwania, z funkcjonalną obsługą administracyjną w zakresie automatycznego nazewnictwa plików; - www.oddzialy.pttk.pl strona zawierająca podstawowe dane adresowe o oddziałach z możliwością wyszukiwania po miejscowości lub województwie, z łatwym dostępem do adresów stron www. Dobre cechy funkcjonalne serwisu opartego na poprawnej konstrukcji tabel pozwalają na: weryfikację danych on-line, aktualizację danych na bieżąco tym samym podniesiono wiarygodność danych, eksport danych do obróbki w Excelu. Zakres działań informatycznych w 2013 r. Statystyki wybranych stron: Sesje FB Lubię to 37

www.pttk.pl 432 927 4 500 www.turystykadlawszystkich.pl 19 709 www.edueko.pttk.pl 3 662 www.rodzina.pttk.pl 581 650 www.narowerze.pttk.pl 23 903 500 www.mlodziez.pttk.pl 29 786 700 www.palmiry.pttk.pl 3 794 www.kop.pttk.pl (Komisja Ochrony Przyrody) 5 515 www.konz.pttk.pl (Komisja Opieki nad Zabytkami) 901 Na serwerze znajdowało się 590 jednostek informatycznych (katalogów ftp), 860 kont mailowych. Liczba ta ma tendencje wzrostowe w wyniku aktywizowania się kolejnych oddziałów lub klubów. Strona PTTK była także prowadzona na Facebooku i cieszyła się dużym zainteresowaniem ok. 4 500 linków. Prowadzony był także newsletter, który był wysyłany co miesiąc. Zawierał on krótkie informacje przekazywane przez oddziały PTTK i obiekty. Liczba subskrybentów wynosiła ok. 9 100 adresów. Funkcjonowała baza imprez, z możliwością nadawania dostępu dla oddziałów, w celu ogłaszania imprez turystycznych rajdów, wycieczek, zainteresowanie którą ze strony oddziałów było znikome. Rozpoczęto przygotowania do opracowywania nowej strony PTTK. Zakres działań informatycznych w 2014 r. Statystyki wybranych stron: sesje FB Lubię to www.pttk.pl 270 596 5 200 www.turystykadlawszystkich.pl 9 116 www.edueko.pttk.pl 27 617 www.rodzina.pttk.pl 426 750 www.narowerze.pttk.pl 28 373 180 www.mlodziez.pttk.pl 29 786 700 Na serwerze znajdowało się 590 jednostek informatycznych (katalogów ftp), 880 kont mailowych. Liczba ta wzrosła w wyniku aktywizowania się kolejnych oddziałów lub klubów. Strona PTTK prowadzona na Facebooku odnotowała wzrost aktywnie odwiedzanych 5 200 lików. Prowadzony był newsletter wysyłany co miesiąc. Liczba subskrybentów wynosiła ok. 8.100 adresów. Zakres działań informatycznych w 2015 r. Statystyki wybranych stron: Sesje FB Lubię to www.pttk.pl 316 448 7 800 www.turystykadlawszystkich.pl 15 188 www.edueko.pttk.pl 1 294 www.rodzina.pttk.pl 25 970 1 700 www.narowerze.pttk.pl 23 903 232 www.mlodziez.pttk.pl 26 857 1 150 www.palmiry.pttk.pl 5 033 722 www.kop.pttk.pl (Komisja Ochrony Przyrody) 7 073 www.konz.pttk.pl (Komisja Opieki nad Zabytkami) 1 268 www.omttk.pttk.pl 222 38

poznajemy Ojcowiznę 50 Na stronie www.pttk.pl 60% to nowi internauci. Na serwerze znajdowało się 670 jednostek informatycznych (katalogów ftp), 940 kont mailowych. Liczba ta wzrosła znacząco w wyniku aktywizowania się kolejnych oddziałów lub klubów. Odnotowano dalszy wzrost zainteresowania prowadzoną stroną PTTK na Facebooku 7.800 polubień. Prowadzony przez biuro newsletter był wysyłany co miesiąc. Liczba subskrybentów wynosiła ok. 7 600 adresów. Zakres działań informatycznych w 2016 r. Statystyki wybranych stron: sesje FB Lubię to www.pttk.pl 307 280 9 500 www.turystykadlawszystkich.pl 11 212 www.edueko.pttk.pl 1 120 www.rodzina.pttk.pl 151 2 400 www.narowerze.pttk.pl 34 178 253 www.mlodziez.pttk.pl 25 236 1 100 www.palmiry.pttk.pl 20 790 poznajemy Ojcowiznę 75 Na stronie www.pttk.pl 65% byli to nowi internauci. Na serwerze znajduje się 690 jednostek informatycznych (katalogów ftp), 970 kont mailowych. Liczba ta wzrasta w wyniku aktywizowania się kolejnych oddziałów lub klubów. Prowadzona strona PTTK na Facebooku odnotowała dalszy wzrost popularności 9.500 polubień. Wysyłano w dalszym ciągu newsletter z krótkimi informacjami o wydarzeniach, zbieranych od oddziałów i obiektów. Liczba subskrybentów wynosi ok. 7 700 adresów. Funkcjonowała także baza imprez z dostępem dla oddziałów, w celu ogłaszania imprez turystycznych rajdów, wycieczek. Opracowana została nowa wersja strony www.pttk.pl. do uruchomienia strony pozostało wyznaczyć redaktora pod, którego nadzorem wypełniono by strony aktualną treścią. III. Działalność programowa 1. Zrealizowane kampanie i akcje: 1.1 Rok Przewodników Turystycznych w PTTK W 27 stycznia 2012 r. Krajowy Samorząd Przewodników Turystycznych oraz Komisja Przewodnicka ZG PTTK złożyli do Zarządu Głównego PTTK wniosek o ogłoszenie 2013 roku Rokiem Przewodników Turystycznych. Głównym powodem były obchody 200.lecia wydania pierwszego patentu przewodnickiego w Europie oraz 140 rocznica powstania Towarzystwa Tatrzańskiego w strukturach, którego powstawały zręby polskiego przewodnictwa. 25 lutego 2012 roku Zarząd Główny PTTK podjął uchwałę nr 317/XVII/2012 ustanawiając rok 2013 Rokiem Przewodników Turystycznych, a 27 października 2012 roku podjął uchwałę 362/XVII/2012 o przyjęciu harmonogramu obchodów. Celem obchodów było podkreślenie roli przewodników turystycznych w kształtowaniu polskiej świadomości narodowej, stosunku do ojczystej przyrody i zabytków 39

oraz ukazanie dorobku polskiego przewodnictwa turystycznego. Organizowany przez PTTK Rok Przewodników Turystycznych służył ukazaniu współczesnych funkcji przewodników turystycznych (górskich, terenowych i miejskich). W 22 lutego 2013 r. podczas obchodów Międzynarodowego Dnia Przewodnika Turystycznego w Niepołomicach odbyła się inauguracja Roku Przewodników Turystycznych. Jednocześnie w całym kraju odbyły się uroczystości inaugurujące Rok Przewodników Turystycznych w regionach. Na szczególną uwagę zasługują wydarzenia w Gdańsku, Kołobrzegu, Katowicach, Wrocławiu. Podjęte działania promocyjne: nagrano film promujący przewodnictwo turystyczne PTTK zrealizowany podczas wojewódzkich obchodów Międzynarodowego Dnia Przewodnika Turystycznego w Kołobrzegu, utworzono profil Przewodnicy turystyczni PTTK na portalu społecznościowym Facebook, przygotowano projekt zdjęcia do kalendarzy ściennych trójdzielnych, wydrukowano Kalendarz imprez PTTK z logiem Roku. W ramach Roku Przewodników Turystycznych regionalne struktury przewodnickie PTTK przeprowadziły następujące akcje: Przewodnicy zapraszają - popularyzującą region, miasto, góry, Z przewodnikiem ciekawiej - adresowaną do dzieci i młodzieży, Z przewodnikiem przez jesień życia - adresowaną do osób starszych, Z przewodnikiem najłatwiej - adresowaną do osób niepełnosprawnych, a także takie przedsięwzięcia jak: Z przewodnikiem profesjonalnie adresowaną do organizatorów turystyki, Kulturalnie z przewodnikiem adresowaną do animatorów kultury, Poznaj swój kraj z przewodnikiem adresowaną do nauczycieli. Konferencje 19 kwietnia 2013 r. podczas Targów Turystycznych Lato 2013 w Warszawie odbyła się konferencja pod hasłem Z przewodnikiem profesjonalnie. W imieniu KSPT i Komisji Przewodnickiej ZG PTTK udział wzięli Jacek Delert i Witold Brol, prezentując treści dotyczące jakości usług przewodnickich w świetle deregulacji zawodu oraz relacji przewodnik turystyczny organizator turystyki na współczesnym rynku usług turystycznych. Konkursy Konkurs Wspomnienia o przewodnikach turystycznych skierowany do przewodników, członków Kół, Klubów i Oddziałów Przewodnickich PTTK, członków PTTK i innych osób dorosłych spoza PTTK, uczniów szkół podstawowych, uczniów szkół gimnazjalnych, oraz uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Konkurs polegał na przygotowaniu pracy w formie reportażu, opowiadania, rozprawki lub eseju. Rozstrzygnięcie konkursu odbyło się 30 listopada 2013 r. 40

Praca zespołów powołanych przez KSPT: Zespół ds. wystawy Dzieje przewodnictwa turystycznego w składzie: Stanisław Kawęcki, Anna Sierpińska, Jacek Delert, Jan Dotryw, Paweł Pawłowski, Joanna Kośnik opracował koncepcję wystawy. Nawiązano współpracę z Muzeum Sportu i Turystyki w Karpaczu, Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem oraz Centralnym Ośrodkiem Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie. Przeprowadzono kwarendę muzealiów w wymienionych jednostkach. Zespół nawiązał kontakt i porozumienie z przewodnikami posiadającymi zbiory tematycznie spójne z tematyką wystawy. Zespół ds. wydawnictwa Koła przewodnickie w Polsce, ich patroni i odznaki w składzie: Ewa Samiec, Joanna Lipińska, Jolanta Sander-Szulc, Jacek Delert, Robert Kamiński zebrał materiał dotyczący historii, patronów oraz odznak i sztandarów kół i klubów przewodnickich z całego kraju. Publikacja ukazała się w nakładzie 300 egzemplarzy w marcu 2014 roku. Zespół ds. wydawnictwa Vademecum przewodnictwa turystycznego pod kierunkiem Andrzeja Gordona opracował układ i zakres tematyczny publikacji. Powołany został zespół autorów poszczególnych rozdziałów. Wydawnictwa Podczas trwania III Forum Przewodnictwa Turystycznego w Katowicach ( 10-12 lutego 2013) zaprezentowana została publikacja Problemy współczesnego przewodnictwa turystycznego w Polsce. Materiały z I i II Ogólnopolskiego Forum Przewodników Turystycznych w Białymstoku i Międzyzdrojach, pod red. Stanisława Kawęckiego i Anny Sierpińskiej. Podczas XI Krajowej Konferencji Przewodników Turystycznych PTTK została zaprezentowana i przekazana przedstawicielom kół i klubów przewodnickich publikacja Koła, kluby i oddziały przewodnickie PTTK w Polsce pod redakcją Stanisława Kawęckiego i Anny Sierpińskiej. 1.2. 140. rocznica utworzenia Towarzystwa Tatrzańskiego 30 czerwca 2012 r. Zarząd Główny PTTK zadecydował o uroczystym obchodzeniu 140. rocznicy powstania Towarzystwa Tatrzańskiego. Za organizację obchodów odpowiedzialny był Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK. COTG przedstawił rozbudowany program, przyjęty do realizacji ze względów finansowych w ograniczonym zakresie. Głównym założeniem projektu było ukazanie PTTK jako następcy prawnego TT i PTT. We wrześniu 2012 roku ZG PTTK przyjął zaprojektowane przez Natalię Figiel logo projektu, które łączyło elementy Towarzystwa Tatrzańskiego, Polskiego TT i PTTK. W celu stworzenia systemu promocji i komunikacji utworzono specjalną stronę projektu www.140ptt.pttk.pl oraz rozpoczęto promocję na facebooku. Na stronie, prócz bieżących informacji o imprezach udostępniono wizualizację organizowanej wystawy oraz daty jej ekspozycji, szereg artykułów o historii PTT i jego oddziałów oraz do pobrania - logo projektu oraz okolicznościową ulotkę. Akcję promocyjną rozpoczęto już w 2012 r. wydając w nakładzie 450 egzemplarzy kalendarz, który był bogato ilustrowany materiałami z historii TT i PTT oraz zawierał opracowanie na temat historii PTT. Kalendarz był rozesłany do oddziałów PTTK oraz do urzędów marszałkowskich na południu Polski. W ramach projektu w kwietniu 2013 r. wydano dwustronną ulotkę formatu B4 w nakładzie 40.000 egzemplarzy. Głównym kanałem jej dystrybucji były schroniska PTTK. W sierpniu 2013 r. wydano w nakładzie 1000 egz. specjalny numer Gazety Górskiej poświęcony PTT. Był on bonusem dla prenumeratorów został rozesłany do urzędów marszałkowskich na południu kraju, a także był rozdany uczestnikom Walnego Zjazdu PTTK we wrześniu 2013 r.. 41

Dużym przedsięwzięciem, którego realizacja toczyła się także w 2014 r. było wykonanie i eksponowanie w różnych miejscach specjalnej wystawy. Wystawa w postaci 22 plansz była zrealizowana w dwóch wariantach: plenerowym i przystosowanym do ekspozycji wewnętrznej. Wariant plenerowy w roku 2013 był wystawiony w: Krakowie (dwie ekspozycje), Gliwicach, Sanoku, Nowym Sączu, Nowym Targi i Szczecinie, a wariant przystosowany do ekspozycji wewnętrznych podczas walnego zjazdu PTTK w Warszawie, w Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie, podczas Tour Salon na Międzynarodowych Targach Poznańskich w październiku 2013. W celu zachowania treści wystawy wydano jej bogato ilustrowany katalog w nakładzie 200 egz. Otwarciom wystawy towarzyszyła z reguły zrealizowana w COTG PTTK prezentacja multimedialna złożona z 210 przeźroczy. W sumie w roku 2013 wygłoszono ją 7 krotnie w tym raz poza granicami kraju podczas seminarium poświęconemu rocznicom powstania stowarzyszeń turystycznych, które odbyło się 7 grudnia 2013 roku w Trnavie. Ważnym elementem obchodów była konferencja naukowa pt. Towarzystwo Tatrzańskie i Polskie Towarzystwo Tatrzańskie 1873 1950 zrealizowana wspólnie z Muzeum Tatrzańskim w dniu 23 listopada 2013 r. w Nowym Targu. Odbyła się w pomieszczeniach Ośrodka Współpracy Polsko Słowackiej, jej honorowym patronem był burmistrz Nowego Targu, a przy jej organizacji współpracowano merytorycznie z Zakładem Historii i Organizacji Rekreacji Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. O obchodach rocznicy, konferencjach i kolejnych wystawach informowały liczne drukowane i internetowe media lokalne. 19 stycznia 2014 roku telewizja Edusat wyemitowała kilkunastominutowy film edukacyjny o historii PTT zrealizowany podczas otwarcia wystawy w Ministerstwie Sportu i Turystyki w Warszawie. W wyniku zapotrzebowania cykl wystaw i prezentacji został przedłużony na 2014 rok, a wystawy zostały eksponowane: marzec 2014 Łódź (Uniwersytet Łódzki) 24.04-23.05.14 Piotrków Trybunalski (Miejska Biblioteka Publiczna) połączona z prelekcją i pokazem multimedialnym w dniu 24 kwietnia, 23.05-31.07.14 Sieradz (Powiatowa Biblioteka Publiczna)- połączona z prelekcją i pokazem multimedialnym w dniu 23 maja, 1.10-3.01.15 Krosno (Muzeum Podkarpackie) - połączona z prelekcją i pokazem multimedialnym w dniu 1 października, 28.02-31.03.14 Kielce (Plac Artystów) plenerowa, połączona z prelekcją i pokazem multimedialnym w dniu 28 luty, 1.04-5.05.14 Jastrzębie Zdrój (Park Zdrojowy) - połączona z prelekcją i pokazem multimedialnym w dniu 1 kwietnia, 5.05-2.06.14 Mikołów (Oddział PTTK) plenerowa, połączona z prelekcją i pokazem multimedialnym w dniu 5 maja, 3.06-30.06.14 Sosnowiec (Centrum handlowe), 26.09-13.10.14 Tarnów (Rynek) plenerowa, połączona z prelekcją i pokazem multimedialnym w dniu 26 września, a także w 2015r.: - w Mysłowicach w Centralnym Muzeum Pożarnictwa w dniach 17.04. 15.05.2015, - w Jeleniej Górze na Rynku w dniach 15.05-16.06. 2015, - od 16.06.2015 była eksponowana w Centrum Korona Ziemi w Zawoi. 42

1.3. Turystyka łączy pokolenia Zarząd Główny PTTK 24 sierpnia 2013 roku podjął uchwałę zatwierdzającą hasło programowe Turystyka łączy pokolenia. Główne cele działań to wytworzenie więzi międzypokoleniowej w rodzinie, aktywizacja seniorów oraz integracja międzypokoleniowa poprzez turystykę. W ramach realizacji hasła zaplanowano kilka akcji o ogólnopolskim zasięgu między innymi akcję Wędrujemy razem skierowaną do wszystkich oddziałów PTTK, a także organizacji, instytucji i placówek oświatowych. Do akcji zgłosiło się 36 środowisk, które zrealizowały 165 imprez. Wzięło w nich udział 17.548 osób, w tym 6.175 to seniorzy. W 2014 r. w ramach akcji Wędrujemy razem przeprowadzone były dwa konkursy z nagrodami oraz wystawą nagrodzonych prac: Ogólnopolski Konkurs Plastyczny dla dzieci i młodzieży Rodzinna przygoda na szlaku. Konkurs zorganizowany przez Komisję Środowiskową ZG PTTK przy współpracy ze Spółdzielnią Mieszkaniową Oskard. Ogólnopolski Konkurs Fotograficzny dla młodzieży i dorosłych Turysta-Senior. Konkurs przygotowany i przeprowadzony przez Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTK w Łodzi oraz Komisję Fotografii Krajoznawczej ZG PTTK. Podsumowanie konkursów odbyło się 30 stycznia 2015 roku w siedzibie ZG PTTK. Wystawę prac laureatów obu konkursów można było obejrzeć w galerii PTTK od 15 stycznia do 15 lutego 2015 roku. Akcja Wędrujemy razem i wyżej wymienione konkursy nie otrzymały dofinansowania zewnętrznego, toteż realizowano je w ramach własnych środków. Projekt Turystyka łączy pokolenia, dofinansowany był ze środków Ministerstwa Sportu i Turystyki. Konferencja inaugurującą projekt odbyła się w Łodzi 21 lutego 2014 roku podczas Międzynarodowych Targów Turystycznych Na styku kultur. Wzięło w niej udział 66 osób. które poinformowano o działaniach podejmowanych w ramach projektu, uzyskanym dofinansowaniu i uzyskanych patronatach. Projekt realizowany był w 2014 roku (1.02.-15.12.2014 r.) i adresowany do wielopokoleniowych rodzin. W ramach projektu zrealizowano: Ogólnopolski konkurs Turystyczna Rodzinka, w którym wzięły udział 252 rodziny (1079 osób) ze 132 miejscowości. Zorganizowano warsztaty integracyjno-edukacyjne w górach pod hasłem Mama, tata, góry i ja ( 6-8.06.2014 r. w schronisku PTTK Samotnia w Karkonoszach, w których wzięło udział 15 rodzin (61 osób), - nad wodą pod hasłem Mama, tata, woda i ja (17-19.08.2014r. w stanicy wodnej PTTK we Wdzydzach Kiszewskich dla 26 rodzin-98 osób). Celem warsztatów było podniesienie świadomości bezpiecznego wędrowania, prozdrowotnej funkcji turystyki i krajoznawstwa. W ramach realizacji tego projektu ukazały się : poradnik Wędrować każdy może, kolorowanka Wędruj z nami, broszura Dzienniczek Wypraw Rodzinnych Uczestnicy warsztatów otrzymali pamiątkowe chusty, a także drobne materiały (m.in. apteczka i igielnik do plecaka, odblaski, kamizelki odblaskowe, kredki itp.). Rodziny biorące udział w konkursie otrzymały certyfikaty, a wszyscy uczestnicy znaczki z znakiem Turystyczna Rodzinka 2014. Zorganizowano ogólnopolską Międzypokoleniową sztafetę turystyczną. Polegała ona na tym, że 20 września 2014 r. o godzinie 10.00 w 89 miejscowościach (111 środowisk) 43

na turystyczne szlaki wyruszyło 14.475 osób, w tym 3867 seniorów. W 2015 roku podobna akcja została zorganizowana 26 września. Propagowano aktywne spędzanie wolnego czasu przez seniorów. W akcji uczestniczyło 10.000 osób, uczestnicy otrzymali pamiątkowe certyfikaty, wykonano również gadżety: m.in. akcji, kolorowanki Wędruj z nami, poradnik Wędrować każdy może, mini apteczki, kamizelki odblaskowe, niezbędniki (igielniki, długopisy, kredki). W ramach projektu zorganizowano konferencję pn. Międzypokoleniowe aspekty turystyki. W konferencji uczestniczyły 82 osoby i wydano pokonferencyjną publikację pod tym samym tytułem w nakładzie 1.200 egz.). Projekt swoim zasięgiem objął 15.795 osób, o 4.595 osób więcej niż planowano. Łącznie z akcją Wędrujemy razem (17.548 os) w promocji hasła Turystyka łączy pokolenia wzięły udział 33.343 osoby. Konkursy Turystyczna Rodzinka i Międzypokoleniowa Sztafeta Turystyczna zostały wpisane do ogólnopolskiego kalendarza imprez turystycznych PTTK. 1.4. Rok Krajoznawstwa Polskiego 25 czerwca 2015 r. Zarząd Główny PTTK podjął uchwałę w sprawie obchodów 110-lecia założenia Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (uchwała ZG PTTK nr 158/XVIII/2015). Postanowiono, że podejmowane w roku 2016 działania dla upamiętnienia tej rocznicy będą przebiegały pod hasłem Roku Krajoznawstwa Polskiego. Realizację uchwały powierzono Komisji Krajoznawczej ZG PTTK oraz Komisji Historii i Tradycji ZG PTTK. 3 grudnia 2016 r. krajoznawcy zrzeszeni w Polskim Towarzystwie Turystyczno- Krajoznawczym spotkali się na jubileuszowej sesji 110 lat krajoznawstwa polskiego. Tradycja i nowe wyzwania, która podsumowywała działania podjęte przez Towarzystwo w związku z obchodami 110-lecia zorganizowanego krajoznawstwa w Polsce. Zarówno cały jubileusz, jak i sama sesja objęte były honorowym patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy. Podczas sesji odczytano listy: pani Teresy Wargockiej, sekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej, pana Dawida Laska, podsekretarza stanu w Ministerstwie Sportu i Turystyki, pana Konrada Tomaszewskiego dyrektora generalnego Lasów Państwowych oraz pana Henryka Gołębiewskiego, prezesa Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych. Uhonorowano także działaczy PTTK zaangażowanych w rozwój krajoznawstwa i turystyki: Brązowym Krzyżem Zasługi i Medalem Komisji Edukacji Narodowej odznaczony został kol. Krzysztof Tęcza, odznakami honorowymi Za zasługi dla turystyki - kol. kol.: Ryszard Bącal, Anna Ostasz i Mieczysław Żochowski. Regionalne Pracownie Krajoznawcze w Białymstoku i Wrocławiu uhonorowano złotą i srebrną Odznaką Honorową PTTK. Kol. Lechosław Herz odebrał z kolei przyznaną mu Nagrodę Ziemi. Podczas sesji jubileuszowej miało miejsce wręczenie, przyznanych po raz pierwszy, Odznak Honorowych im. Aleksandra Janowskiego Za zasługi dla krajoznawstwa. Otrzymali je krajoznawcy o bogatym, wieloletnim dorobku organizacyjnym i programowym, zaangażowani w krzewienie idei i wartości krajoznawczych kol. kol.: Paweł Anders Tadeusz Sobieszek Anna Becker-Kulińska Barbara Twaróg Zygmunt Cebula Zbigniew Twaróg Henryk Hadasz Janusz Umiński Włodzimierz Łęcki Edward Wieczorek Włodzimierz Majdewicz Wiesław A. Wójcik Maria Maranda Ryszard Wrzosek 44

Franciszek Midura Henryk Paciej Józef Partyka Janusz Zaremba Janusz Zdebski Janusz Żmudziński Kol. Szymon Bijak, przewodniczący Komisji Krajoznawczej ZG PTTK przedstawił wybrane działania podjęte przez Towarzystwo w Roku Krajoznawstwa Polskiego. Informując o przeprowadzonym konkursie krajoznawczym, który był także zamieszczony na profilu PTTK na Facebooku, w którym od kwietnia do listopada 2016 blisko 70 osób odpowiadało na 30 nieraz bardzo zawiłych pytań. Główną nagrodę w konkursie przyznano Barbarze Szmyt i Dariuszowi Walczynie, którzy przez pół roku zmagań zebrali największą liczbę punktów. W poszczególnych kategoriach tematycznych przyznano nagrody: Sylwii Jasek przyroda, Piotrowi Dzikowi ludzie, Romanowi Sobera historia i sztuka oraz Dariuszowi Walczynie technika i praca. Do środowiska akademickiego zaadresowany był konkurs na najlepszą pracę dyplomową z zakresu krajoznawstwa. Napłynęło 19 prac licencjackich, inżynierskich i magisterskich. Najlepszą pracą licencjacką/inżynierską okazała się praca Pawła Masłowskiego (SGGW w Warszawie) pt. Ocena walorów krajobrazowych rzeki Łyny na odcinku Sępopol granica państwa, a najlepszą pracą magisterską Urban exploration jako nowy trend w turystyce Amadeusza Apolinarskiego (UAM Poznań). W ramach Roku Krajoznawstwa Polskiego przygotowano także dwie wystawy: Z aparatem w plecaku fotografie Adama Czarnowskiego oraz 110 lat krajoznawstwa polskiego. Tradycja i nowe wyzwania. Obie wystawy mają charakter przenośny i po uzgodnieniu mogą być prezentowane w dowolnym miejscu w Polsce. Wystawy przedstawione są także w katalogach, które wydano jako ich uzupełnienie. W części referatowej sesji, którą poprowadził, prof. dr hab. Janusz Zdebski, zaprezentowano różne spojrzenia na krajoznawstwo. O przeszłości, okolicznościach założenia i dorobku PTK mówił kol. Edward Wieczorek, przewodniczący Komisji Historii i Tradycji ZG PTTK, dzień dzisiejszy starał się przybliżyć kol. Maciej Maśliński, członek Komisji Krajoznawczej ZG PTTK, a przyszłość przewidywał kol. Kamil Zimnicki z Rady Programowej ds. Młodzieży Szkolnej ZG PTTK. Sesję zamknęło wystąpienie kol. Józefa Partyki, przewodniczącego Komisji Krajoznawczej ZG PTTK w latach 2010-2014 dotyczące przemian krajobrazu i cyklu seminariów pod wspólnym hasłem Mijające krajobrazy Polski. Obok imprez tradycyjnych, odbywających się od wielu już lat, przygotowano i przeprowadzono działania bezpośrednio związane z Rokiem Krajoznawstwa Polskiego. W ogólnopolskiej akcji Wędruj z nami ojczystymi szlakami udział wzięło 75 środowisk, które od kwietnia do października zorganizowały 300 wydarzeń turystycznych dla 35 tysięcy uczestników. Z kolei 24 września w Międzypokoleniowej Sztafecie Turystycznej uczestniczyło 90 środowisk, które przygotowały 300 imprez dla blisko 13 tysięcy uczestników. W XLVI Centralnym Zlocie Krajoznawców, który odbył się w Międzyzdrojach, uczestniczyło ponad 80 osób. W celu podnoszenia kwalifikacji kadry programowej zorganizowano we wrześniu, w Sandomierzu warsztaty Krajoznawstwo 2.0 nowoczesny wymiar poznawania. Uczestniczyło w nich 40 osób z całej Polski. W efekcie szkolenia powstały questy i krajoznawcze trasy na orientację, przygotowane przez część uczestników w swoich lokalnych środowiskach. W roku 2016 odbyło się 8 sympozjów z cyklu Mijające krajobrazy Polski. Spotkania te zorganizowano w Łodzi, Żarach, Ostrowie Wielkopolskim, Jeleniej Górze, Gdański, Krakowie, Elblągu i Ossowcu. W październiku, w Lublinie odbyła się sesja Miejsce i rola kolekcjonerstwa krajoznawczego w kulturze polskiej, która poruszała zagadnienia gromadzenia zbiorów ze szczególnym wskazaniem na zabezpieczenie kolekcji społecznych działaczy 45

turystycznych oraz krajoznawców i regionalistów. Z kolei w Kazimierzu Dolnym zorganizowano konferencję popularnonaukową Współczesne oblicza krajoznawstwa. Ponad 80 osób z różnych ośrodków akademickich i nie tylko, dyskutowało nad tym, jak dziś wygląda i czym jest krajoznawstwo. Wydano kolejne tomy Studiów i materiałów z dziejów krajoznawstwa polskiego oraz Ziemi. Przygotowano także poradnik Kreatywne poznawanie oraz publikację zawierającą referaty z konferencji Współczesne oblicza krajoznawstwa. W celu popularyzacji Odznaki Krajoznawczej PTTK i Młodzieżowej Odznaki Krajoznawczej PTTK wydano książeczki-kroniki, które mogą służyć pomocą zdobywającym te odznaki. Wsparcia finansowego w realizacji podjętych działań udzieliło Ministerstwo Sportu i Turystyki w ramach projektu Krajoznawstwo kształtuje tożsamość i łączy pokolenia. W XXV Ogólnopolskim Przeglądzie Książki Krajoznawczej i Turystycznej wzięło udział 69 wydawców, którzy zgłosili 158 publikacji. Uroczyste wręczenie nagród miało miejsce w Poznaniu w czasie targów turystycznych TourSalon w lutym roku 2017. 2. Popularyzacja krajoznawstwa i kultury 2.1. Kształtowanie aktywności Krajoznawczej Komisja Krajoznawcza ZG PTTK XVIII kadencji została wybrana podczas Krajowej Konferencji Krajoznawców PTTK w dniu 18 stycznia 2014 r.. 20 sierpnia 2014 r. kol. M. Wojciechowska złożyła listownie rezygnację z dalszych prac w Komisji. Na zebraniu 15 listopada 2014 r. na wakujące miejsce w Komisji wybrano kol. K. Czerepowickiego. Zmiana ta została zatwierdzona przez Zarząd Główny PTTK uchwałą nr 114/XVIII/2014 z 28 listopada 2014 r. Stałymi współpracownikami Komisji byli kol. kol.: A. Becker-Kulińska, M. Janowicz, Z. Lewandowski, J. Partyka i J. Pabian. Do czasu włączenia w skład Komisji rolę współpracownika pełnił także K. Czerepowicki. 30 marca 2016 zmarł współpracownik Komisji, jej długoletni przewodniczący, kol. Krzysztof R. Mazurski. Zebrania W 2014 roku odbyły się cztery zebrania Komisji: w Warszawie (22 lutego, 20 sierpnia i 15 listopada) oraz w Łodzi (5 kwietnia). W roku 2015 z planowanych trzech spotkań odbyły się dwa: 14 marca i 7 listopada (oba w Warszawie). W 2016 roku Komisja zbierała się trzykrotnie: 20 lutego i 21 maja w Warszawie oraz 15 października w Lublinie. Dodatkowo większość członków i współpracowników Komisji uczestniczyła 3 grudnia 2016 w sesji podsumowującej działania w Roku Krajoznawstwa Polskiego. Działalność programowa Komisja swoją działalność realizowała według regulaminu i planu pracy na kadencję, które zostały zatwierdzone przez Zarząd Główny PTTK 14 czerwca 2014 r., oraz w oparciu o wnioski z Krajowej Konferencji Krajoznawców PTTK z dnia 18 stycznia 2014 r. W 2016 r. działania realizowano według harmonogramu obchodów Roku Krajoznawstwa Polskiego, załącznika do uchwały ZG PTTK nr 158/XVIII/2015 z 27 czerwca 2015. Kadra programowa Kwestiami Instruktorów Krajoznawstwa zajmowało się Krajowe Kolegium Instruktorów Krajoznawstwa, które pracowało w składzie kol. kol.: K. Tęcza (przewodniczący), A. Wrzosek, E. Łobacz-Bącal, M. Wojciechowska i K. Czerepowicki. 46

Łącznie na wniosek KKIK mianowano 26 Zasłużonych Instruktorów Krajoznawstwa i 25 Instruktorów Krajoznawstwa Polski. W marcu 2014 wystosowano pismo do regionalnych KIK, by zaktualizowały swoje składy i przesłały dane kontaktowe do Komisji. Do końca 2016 roku stosownych informacji nie przesłały RKIK z województw łódzkiego, małopolskiego oraz warmińsko-mazurskiego. Odznaki krajoznawcze W skład Zespołu ds. odznak krajoznawczych weszli kol. kol.: M. Maśliński (przewodniczący), J. Pabian, W. Kowalski i Z. Lewandowski. Zespół zaopiniował przesłane do Komisji regulaminy odznak: Śladami błogosławionego Edmunda Bojanowskiego, Cichociemni Spadochroniarze Armii Krajowej, Szlakami protestantyzmu w Polsce, Odznaka 100-lecia Powstania Wielkopolskiego, Flisak Wisłą do Bałtyku, 966- początki państwa polskiego oraz Szlakiem traktora polskiego, a także aktualizację regulaminu odznaki Szlakiem zabytków światowego dziedzictwa UNESCO w Polsce. W związku z kanonizacją papieża Jana Pawła II w maju 2014 roku Komisja opracowała, z inicjatywy kol. W. Kowalskiego regulamin odznaki Miejsca kultu św. Jana Pawła II. Autorem znaku graficznego odznaki jest kol. Włodzimierz Majdewicz. Dystrybucję odznaki prowadzi O/Miejski w Lublinie. Z okazji przypadającej w 2015 r. 40. rocznicy ustanowienia Odznaki Krajoznawczej PTTK, z inicjatywy Sz. Bijaka i Z. Lewandowskiego, przygotowano regulamin odznaki okolicznościowej. Jej wizerunek również opracował kol. W. Majdewicz. Dystrybucję odznaki prowadzi O/Międzyuczelniany w Warszawie. W latach 2014-2016 przyznano 205 Odznak Krajoznawczych Polski, w tym: 95 brązowych, 53 srebrnych, 32 złote i 25 złotych z szafirem. Zespoły Weryfikacyjne ROK przyznały 5.902 brązowe i 1.738 srebrnych ROK oraz 1.257 jubileuszowych odznak 40 lat OK PTTK. Powołano osiem nowych zespołów weryfikacyjnych. Z inicjatywy Z. Lewandowskiego wystąpiono do ZG PTTK z propozycją działań porządkujących informację o odznakach krajoznawczych na stronie internetowej PTTK. Regionalne Pracownie Krajoznawcze Zespół ds. Regionalnych Pracowni Krajoznawczych tworzyli kol. kol.: M. Pawłowska (przewodnicząca), B. Zawilińska, A. Becker-Kulińska, M. Janowicz oraz Sz. Bijak. Zespół koordynował podziału środków z budżetu ZG PTTK przeznaczonych na dofinansowanie RPK. W 2014 zaproponowano utworzenie dwóch strumieni finansowania działalności RPK (działania programowe i rozwój kadry programowej) i opracowano stosowne dokumenty (regulaminy i wzory wniosków) do przeprowadzenia konkursów na dofinansowanie. W ramach funduszu programowego przyznano 34.650 zł, a w ramach funduszu rozwoju kadry 13.020 zł. Szkolenie kierowników RPK odbyło się w Łodzi (2014), Białymstoku i Supraślu (2015) oraz w Kotlinie Jeleniogórskiej (2016). Każdorazowo w szkoleniach udział brało ok. 30 osób. Kolekcjonerstwo Podkomisja ds. kolekcjonerstwa krajoznawczego pracowała w składzie kol. kol.: W. Kowalski (przewodniczący), M. Maśliński, H. Paciej, J. Motyka i M.Tokarski. Podkomisja wydawała biuletyn informacyjny, który ukazywał się na CZAK (2014 i 2015) oraz na sesję Miejsce i rola kolekcjonerstwa krajoznawczego w kulturze polskiej, która odbyła się 15 października 2016 w Lublinie. Sesja poruszała zagadnienia gromadzenia zbiorów ze szczególnym wskazanie na zabezpieczenie kolekcji społecznych działaczy turystycznych oraz krajoznawców i regionalistów. Organizatorem spotkania był kol. W. Kowalski. Na wniosek Podkomisji dokonano mianowania 8 Jurorów Zbiorów Krajoznawczych. 47

Działalność organizacyjna Sesje popularnonaukowe Mijające krajobrazy Polski Komisja kontynuuje działania propagujące cykl seminariów krajoznawczych pod wspólnym tytułem Mijające krajobrazy Polski, których organizację zainicjował kol. J. Partyka. W 2014 r. obyło się pięć seminariów, w 2015 osiem, i w 2016 również osiem. W 2014 ukazały się materiały ze spotkań w Lubaniu i Kielcach (z 2013 r.), w 2015 po sesji organizowanej przez O/Miejski w Lublinie, a w 2016 po sesji w Jeleniej Górze. XXV Przegląd Książki Krajoznawczej i Turystycznej Przegląd był przygotowywany i realizowany przez Centralną Bibliotekę PTTK, przy współpracy z Wielkopolskim Klubem Publicystów Krajoznawczych i Oddziałem Poznańskim PTTK. Komisarzem Przeglądu była M. Janowicz. Z ramienia Komisji w pracach jury Przeglądu brał udział kol. K. Tęcza, a kol. M. Pawłowska reprezentowała Centralną Bibliotekę PTTK. W 2014 na Przegląd nadesłano 163 publikacje, w 2015 175, a w 2016 158. Jury obradowało pod przewodnictwem prof. Kol. Krzysztofa R. Mazurskiego (2014-15) oraz kol. prof. Janusza Zdebskiego (2016). Prezentacja laureatów i wręczenie nagród miały miejsce 1 w Poznaniu podczas Targów Regionów i Produktów Turystycznych TourSalon. Centralny Zlot Krajoznawców XLIV CZAK został zorganizowany w 2014 przez Oddział PTTK Mazowsze w Warszawie. Komandorem Zlotu był kol. Mieczysław Żochowski. Przyjechały 103 osoby. Zlot był poprzedzony pięcioma wycieczkami przedzlotowymi. Podczas jego rozpoczęcia odbyła się krótka sesja referatowa. Ostatniego dnia odbyły się dyskusje panelowe poświęcone m.in. kulturze ludowej, roli tradycji oraz pracy krajoznawczej wśród młodzieży, a także roli i zadaniom instruktorów krajoznawstwa. W 2015 XLV CZAK przygotował Oddział Wojskowy PTTK w Chełmie. Komandorem był Witold Kliza. Na CZAK przyjechało 89 osób. Zlot był poprzedzony trzema wycieczkami przedzlotowymi (w tym do Lwowa). Podczas CZAK, z inicjatywy Podkomisji ds. kolekcjonerstwa, odbyła się prezentacja zbiorów kol. Z. Kałuży z Rzeszowa. Wśród uczestników Zlotu przeprowadzono konkurs krajoznawczy. XLVI CZAK został zorganizowany w 2016 przez KPT PTTK Na Wyspach w Międzyzdrojach. Komandorem Zlotu był Adam Jakubowski. Na CZAK przyjechały 82 osoby. Zlot był poprzedzony wycieczką przedzlotową do Niemiec. CZAK Kresowy Planowany na 2014 wyjazd na rumuńską Bukowinę nie doszedł do skutku z powodu zbyt małej liczby zgłoszeń. W latach 2015-16 CZAK Kresowy organizował O/Mazowsze w Warszawie, a komandorami byli kol. H. Sugier i kol. M. Żochowski. W wyjeździe na Białoruś wzięło udział 30 osób, a Łotwę i Estonię odwiedziło 50 osób.. Działalność wydawnicza Ukazywały się kolejne numery biuletynu informacyjnego Komisji KRAJOZNAWCA. W roku 2015 wydano dzięki pomocy RPK w Katowicach materiały z sesji popularnonaukowej pt. Śladami Powstania Styczniowego - aspekty historyczne i krajoznawcze pod redakcją kol. J. Partyki i M. Żochowskiego. 48

Jubileusze 60-lecie Komisji 15 listopada 2014 odbyły się w sali plenarnej budynku Zarządu Głównego PTTK w Warszawie obchody jubileuszu 60-lecia Komisji Krajoznawczej ZG PTTK. Główną ich część stanowiła prowadzona przez kol. Krzysztofa R. Mazurskiego sesja, na której wygłoszono trzy referaty: Stan i perspektywy krajoznawstwa w PTTK (kol. Sz. Bijak), Sesje popularnonaukowe Mijające Krajobrazy Polski (kol. J. Partyka) i Współczesne problemy kolekcjonerstwa (kol. W. Kowalski). Sesji towarzyszyła wystawa podsumowująca 60 lat działalności Komisji, którą przygotowały kol. kol.: A. Becker-Kulińska i M. Luty, oraz prezentacja związanych z Komisją wydawnictw, które znajdują się w zbiorach Centralnej Biblioteki PTTK. Przedstawiono także okolicznościowe wydawnictwo, które powstało pod redakcją kol. K. R. Mazurskiego. Z okazji swojego jubileuszu Komisja uhonorowała na wniosek oddziałów terenowych Towarzystwa dyplomem 60-lecia Komisji zasłużone i aktywne osoby działające dla krajoznawstwa. W ten sposób wyróżniono łącznie 670 osób. Przygotowano wnioski o nadanie Krzyży Zasługi wybitnym krajoznawcom. Odznaczenie otrzymali kol. kol. :Edwin Kozłowski, Małgorzata Pawłowska, Wiesław Wiącek (złoty Krzyż Zasługi), Bogdan Kucharski (srebrny) oraz Zenon Pilarczyk i Krzysztof Tęcza (brązowy). 110-lecie powstania Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego Pod koniec 2014, we współpracy z Komisją Historii i Tradycji ZG PTTK, przygotowano wstępne założenia, kosztorys i harmonogram działań związanych z jubileuszem 110-lecia powstania Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Zarząd Główny PTTK uchwałą nr 158/XVIII/2015 z 27 czerwca 2015 r. ustanowił, że obchody rocznicy założenia PTKraj. będą się odbywać pod hasłem Roku Krajoznawstwa Polskiego. Jesienią 2015 przygotowano wniosek do Ministerstwa Sportu i Turytyki o dofinansowanie m.in. działań związanych z jubileuszem 110-lecia PTKraj w ramach projektu Krajoznawstwo kształtuje tożsamość i łączy pokolenia. Wystąpiono także o objęcie obchodów honorowym patronatem Prezydenta RP. W 2016 obok imprez tradycyjnych (CZAK, sesje z cyklu Mijające krajobrazy Polski) przygotowano i przeprowadzono działania bezpośrednio związane z Rokiem Krajoznawstwa Polskiego. Na profilu PTTK na Facebooku przeprowadzono konkurs krajoznawczy, w którym od kwietnia do listopada 2016 blisko 70 osób odpowiadało na 30 pytań. Za organizację konkursu odpowiadała B. Zawilińska, a pytania układali także kol. kol.: E. Łobacz-Bącal oraz Sz. Bijak. Do środowiska akademickiego adresowany był konkurs na najlepszą pracę dyplomową z zakresu krajoznawstwa. Napłynęło 19 prac licencjackich, inżynierskich i magisterskich. W obradach jury pod przewodnictwem kol. A. Rembalskiego udział brali kol. kol.: B. Zawilińska, J. Partyka i Sz. Bijak. W dn. 5-7 października, w Kazimierzu Dolnym zorganizowano konferencję popularnonaukową Współczesne oblicza krajoznawstwa, podczas której ponad 80 osób z różnych ośrodków i środowisk dyskutowało nad tym, jak dziś wygląda i czym jest krajoznawstwo. W konferencji udział wzięli kol. kol.: A. Becker-Kulińska, M. Janowicz, M. Pawłowska oraz Sz. Bijak. W publikacji pokonferencyjnej pt. Współczesne oblicza krajoznawstwa znalazły się artykuły autorstwa kol. M. Janowicz oraz kol. Sz. Bijaka. W celu podnoszenia kwalifikacji kadry programowej zorganizowano we wrześniu, w Sandomierzu warsztaty Krajoznawstwo 2.0 nowoczesny wymiar poznawania. Uczestniczyło w nich 40 osób z całej Polski. W efekcie szkolenia powstały questy i krajoznawcze trasy na orientację, przygotowane przez część uczestników w swoich lokalnych 49

środowiskach. Z Komisji uczestniczyli kol. kol: E. Łobacz-Bącal i K. Tęcza oraz Sz. Bijak jako wykładowca. 15 października, w Lublinie, odbyła się sesja Miejsce i rola kolekcjonerstwa krajoznawczego w kulturze polskiej, która poruszała zagadnienia gromadzenia zbiorów ze wskazaniem na zabezpieczenie kolekcji społecznych działaczy turystycznych oraz krajoznawców i regionalistów. Organizatorem spotkania był kol. W. Kowalski. Przygotowana została wystawa 110 lat krajoznawstwa polskiego. Tradycja i nowe wyzwania. Ma ona charakter przenośny i po uzgodnieniu z Centralną Biblioteką PTTK może być prezentowana w dowolnym miejscu w Polsce. Wystawa przedstawiona została także w katalogu. Poszczególne plansze można również obejrzeć na stronie Centralnej Biblioteki PTTK. Wydano kolejny tom Ziemi, w którym znalazły się teksty kol. kol.:. Partyki i Sz. Bijaka. Przygotowano także poradnik Kreatywne poznawanie, do którego teksty napisali kol. kol.: J. Partyka, Z. Lewandowski, W. Kowalski i Sz. Bijak. W celu popularyzacji Odznaki Krajoznawczej PTTK i Młodzieżowej W celu uhonorowania zasłużonych krajoznawców opracowano regulamin Odznaki Honorowej im. A. Janowskiego Za zasługi dla krajoznawstwa, która została ustanowiona przez ZG PTTK uchwałą nr 232/XVIII/2016 z dnia 14 listopada 2016. Działania podjęte w Roku Krajoznawstwa Polskiego podsumowano w czasie uroczystej sesji jubileuszowej, która odbyła się 3 grudnia 2016 w Centralnej Bibliotece Rolniczej w Warszawie. 2.2.Działalność w sferze kultury: 2.2.1. Komisja Fotografii Krajoznawczej ZG PTTK Komisja w XVIII kadencji pracowała w składzie wybranym 1 lutego 2014 r. na Ogólnopolskiej Konferencji Aktywu Fotografii Krajoznawczej ZG PTTK w Łodzi. Kol. H. Hadasz w październiku 2015 r. złożył rezygnację z pracy w Komisji, w jego miejsce została powołana kol. Inga Nowakowska. W ramach Komisji pracowały: - Główny Referat Weryfikacyjny, - Kapituła Nagrody im. Fryderyka Kremsera, Zespół ds. szkoleń prowadził szkolenie w prowadzeniu strony WWW, szkolenie na temat sprzętu audio wideo i oprogramowania fotograficznego, a także w prawie autorskim. Komisja zajmowała się: - archiwizacją materiałów, - opracowaniem albumu fotografii krajoznawczej, - obchodami 110.lecia PTK, - kontaktami z ogniwami fotografii krajoznawczej i IF PTTK, - działalnością wystawienniczą, w tym zagraniczną, - prowadzeniem strony internetowej Komisji http://kfk.pttk.pl, - prowadzeniem portalu facebook, - przygotowaniem Ogólnopolskiego Kalendarza Imprez Fotograficznych, obejmującego imprezy fotografii krajoznawczej. Obecnie na terenie kraju następujące ośrodki zajmują się fotografią krajoznawczą: Pomorska Komisja Fotografii Krajoznawczej PTTK w Gdańsku, Fotoklub Zamek Szczecin, 50

Komisja Fotografii Krajoznawczej PTTK w Elblągu, Komisja Fotografii Krajoznawczej PTTK w Wałbrzychu, Sekcja Fotografii Krajoznawczej przy Kole Terenowym nr 32 PTTK Rzeszów, Komisja Fotografii Krajoznawczej PTTK w Chorzowie, Klub Fotograficzny Flash PTTK w Pleszewie, Oddział Zakładowy PTTK Stilon w Gorzowie Wielkopolskim, Klub Fotografii Krajoznawczej PTTK w Gliwicach, Klub Fotografii Krajoznawczej PTTK w Wieruszowie, Koło PTTK im. W. Korfantego w Berlinie, Komisja Fotografii Krajoznawczej PTTK w Żarnowie, Klub Fotografii Krajoznawczej PTTK w Opolu, Komisja Fotografii Krajoznawczej PTTK "Beskid Śląski" w Cieszynie, Klub Fotograficzny PTTK Góry bez cenzury przy Oddziale PTTK w Żywcu. Komisja Fotografii Krajoznawczej w kadencji rozpoczęła odtwarzanie sieci Terenowych Zespołów Weryfikacyjnych mających na celu ułatwienie zdobywania Odznaki Fotografii Krajoznawczej, w 2008 r. takich zespołów było 3, obecnie jest ich 7. Są to: Terenowy Zespół Weryfikacyjny Srebrnej Odznaki Fotografii Krajoznawczej przy Pomorskiej Komisji Fotografii Krajoznawczej PTTK w Gdańsku, Terenowy Zespół Weryfikacyjny Srebrnej Odznaki Fotografii Krajoznawczej przy Sekcji Fotografii Krajoznawczej przy Kole Terenowym nr 32 PTTK w Rzeszowie, Terenowy Zespół Weryfikacyjny Srebrnej Odznaki Fotografii Krajoznawczej przy Oddziale Fabrycznej PTTK we Wrocławiu, Terenowy Zespół Weryfikacyjny Srebrnej Odznaki Fotografii Krajoznawczej przy Centrum Fotografii Krajoznawczej w Łodzi, Terenowy Referat Weryfikacyjnego przy Komisji Fotografii Krajoznawczej Oddziału PTTK Ziemia Wałbrzyska, Terenowy Referat Weryfikacyjny Odznaki Fotografa Krajoznawcy przy Oddziale Miejskim PTTK w Radomiu, Terenowy Referat Weryfikacyjny Odznaki Fotografa Krajoznawcy przy Oddziale PTTK Beskid Śląski w Cieszynie. Imprezy: Ogólnopolskie Forum Fotografii PTTK - celem jest podnoszenie kwalifikacji kadry instruktorskiej i integracja środowiska: - w 2014 r. Forum odbyło się w Ustroniu, organizatorem był kol. Andrzej Kowol - członek KFK ZG PTTK, - w 2015 r. Forum zostało zorganizowane w Wałbrzychu, organizatorem była Komisja Fotografii Krajoznawczej Oddziału PTTK Ziemia Wałbrzyska", - w 2016 r., Forum odbyło się w Pszczynie zorganizowane przy wybitnym zaangażowaniu kolegi Andrzeja Kowola oraz jego żony Aleksandry. 51

Została zweryfikowana (wg sprawozdań Instruktorów Fotografii PTTK) następująca liczba Odznak Fotografii Krajoznawczej: Rodzaj odznaki Rok Popularna OFK Brązowa OFK Terenowe Zespoły Weryfikacyjne Srebrna OFK Główny Referat Weryfikacyjny Złota OFK Główny Referat Weryfikacyjny DOFK 2014 34 15 3 4 0 2015 48 30 5 2 1 2016 48 4 2 9 0 Razem 130 49 10 15 1 Sprawozdania Instruktorów Fotografii PTTK Liczba Instruktorów Fotografii PTTK Liczba wydarzeń 2014 25 373 2015 22 666 2016 32 350 Uprawnienia Instruktora Fotografii PTTK zdobyły następujące osoby: Lp. 2014 Ustroń 2015 Wałbrzych 2016 - Pszczyna 1 Iwona Nabzdyk z Radomia Henryk Myśliński z Elbląga Adam Pucia z Chorzowa 2 Irena Greń z Cieszyna - Andrzej Pyziak z Elbląga 3 Krzysztof Greń z Cieszyna - Waldemar Kałaszników z Wałbrzycha 4 Jarosław Samsel z Gdańska - - Honorowa Nagroda im. Fryderyka Kremsera: W czasie Forum w Wałbrzychu w 2015 r. Nagrody otrzymali: Grzegorz Podbiał, Paweł Raczyński. W czasie Forum w Pszczynie w 2016 r. Nagrody otrzymali: Izabela Rucińska, Włodzimierz Sakwiński, Alojzy Ziółkowski. Komisja udzieliła honorowych patronatów dla imprez z zakresu fotografii krajoznawczej organizowanych przez środowiska: wałbrzyskie, cieszyńskie, gdańskie. Został opracowany trzydziestodwustronicowy dokument analityczny, w którym zostały przedstawione problemy Komisji i Centrum oraz środowisk fotografii krajoznawczej i przekazany do ZG PTTK. Imprezy w styczniu 2015 r. w siedzibie Zarządu Głównego PTTK odbyło się podsumowanie konkursu fotograficznego Turysta Senior. Wpłynęło ogółem 66 prac nadesłanych przez 12 autorów z czego 46 zdjęć do kategorii "Człowiek w krajobrazie" oraz 20 zdjęć do kategorii "Z rodziną na szlaku", w czerwcu 2015 r., równolegle z Forum trwało I Biennale Fotografii Krajoznawczej na które wpłynęło ok. 1000 prac, z których na wystawę zostało zakwalifikowanych 100 prac. Spośród nich wybrano jedną pracę jako Grand Prix i jedną jako wyróżnienie. Został wydany katalog wystawy. Wałbrzyski Klub Fotograficzny ufundował nagrodę specjalną. Pod koniec roku został wydany kalendarz z I Biennale, 52

w dniach 3/4 września 2016 r. z inicjatywy KFK ZG PTTK został zorganizowany dla kadry fotografii krajoznawczej Ogólnopolski Plener Fotograficzny Elbląg 2016 Pochylnie kanału Elbląskiego. Organizatorem tej imprezy był Klub Fotograficzny PTTK Oddziału PTTK Ziemi Elbląskiej w Elblągu. W imprezie wzięło udział 15 osób z całej Polski,(w tym 7. Instruktorów fotografii PTTK), przedstawiciele organizatora a także fotografowie z Gdańska, Opola, Cieszyna i Wrocławia, w 2016 r. Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTK w Łodzi razem z Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi oraz Łódzkim Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego zorganizowało konkursu fotograficzny "Mundur w rodzinie". W konkursie udało się pozyskać unikatowe zdjęcia wybitnych żołnierzy wyklętych. Regulaminy W związku ze zmianami struktur PTTK związanymi z kadrą programową, a polegającymi na wprowadzeniu egzaminów kwalifikacyjnych, został powołany zespół ds. szkolenia, w jego skład weszli koledzy instruktorzy z Gdańska. Ich zadaniem jest opracowanie kanonu książek związanych z fotografią i jej historią, celem późniejszego opracowania testowych pytań kontrolnych. W trakcie Forum został przedstawiony do dyskusji projekt założeń organizacyjnych przy przeprowadzeniu egzaminów na uprawnienia Instruktora Fotografii PTTK. Materiały zostały opracowane przez kolegów z Gdańska i zostały umieszczone na stronie internetowej Komisji z prośbą do kadry fotografii krajoznawczej o przesłanie do Komisji lub CFK swoich uwag. Podsumowanie - W 2015 r., został zatwierdzony nowy regulamin Instruktora Fotografii PTTK, który porządkuje dotychczas nieprecyzyjne i rozproszone zapisy. Został on umieszczony na stronie internetowej Komisji. - Podjęto działania w kierunku wymiany legitymacji instruktorskich. Wymiana ma na celu weryfikację kadry, chcemy ustalić ilu tak naprawdę jest aktywnych działaczy. Numery legitymacji nie ulegają zmianie. - Opracowano wzór legitymacji Instruktora Fotografii PTTK, wydrukowanych i wydanych nakładem własnym zostało 100 egzemplarzy tego druku, wymiana legitymacji instruktorskich - do końca 2016 r.. Do końca 2016 r. legitymacje Instruktora Fotografii PTTK wymieniło 16 osób. - Utworzono tytuł honorowy Zasłużony Instruktor Fotografii PTTK. Będzie on przyznawany członkom kadry za zasługi w krzewieniu ruchu fotografii krajoznawczej. - Opracowano regulamin i wzór nowego dyplomu Komisji Zasłużony dla fotografii PTTK jest on przeznaczony dla osób i instytucji zasłużonych dla fotografii w PTTK. - Wprowadzono Certyfikat potwierdzający zdobycie OFK w stopniu Złotym i wyższym a także za każde powtórzenie. Jest on wręczany przez przedstawiciela GRW na centralnych imprezach Komisji. - Wprowadzono Akt nominacji na Instruktora Fotografii PTTK wręczany kandydatowi na Instruktora Fotografii PTTK po przyjęciu go do kadry instruktorskiej na centralnych imprezach Komisji. - Opracowano dokument ułatwiającego przekazywanie prac do CFK Oświadczenie, zgoda na publikację. - Opracowano i wydano nakładem własnym książeczki OFK w formacie A5. - W związku ze 110 rocznicą powstania Komisji Fotografii PTK, Komisja postanowiła wydać opracowanie zawierające prace fotograficzne aktualnie działających fotografów krajoznawców. 53

- Prowadzone są rozmowy w sprawie utworzenia galerii fotografii krajoznawczej w Podziemnym Mieście Osówka koło Głuszycy. Zostały przekazane czarnobiałe zdjęcia z lat 90 XX miasta Wrocławia. Obecnie Prezes Stowarzyszenia Podziemne Miasto Osówka umieszcza na Facebooku zdjęcia udostępnione mu przez KFK ZG PTTK. - W turystycznym miesięczniku Na szlaku kontynuowana jest - Galeria Polskiej Fotografii Krajoznawczej w PTTK. Są do niej zapraszani wybitni fotografowie krajoznawcy, którzy prezentują w niej swoje prace. Dotychczas swoje prace prezentowali tu miedzy innymi kol. kol.: Paweł Pierściński, Grzegorz Podbiał, Ewa Kutyła, Bohdan Bazyliński. - Przewodniczący Komisji Krajoznawczej kol. Sz. Bijak, zwrócił się do Komisji o współpracę przy opracowaniu tematu- 500 lecie ewangelików. Do tego tematu został oddelegowany kol. A. Kowol, który nawiązał kontakt z rzecznikiem prasowym Kościoła Ewangelickiego w celu podjęcia działań, związanych z organizacją Ogólnopolskiego Konkursu Fotograficznego oraz pokonkursowej wystawy - prace trwają. - W celu zwiększenia zainteresowania środowisk turystycznych fotografią krajoznawczą i zdobywaniem odznak fotografii krajoznawczej, został zaprojektowany i wydrukowany plakat reklamujący zdobywanie Odznaki Fotografii Krajoznawczej w PTTK. - W 2016 r. w czasie prac remontowych w kościółku p.w. św. Jana Nepomucena znajdującym się we wrocławskim Parku Szczytnickim odnaleziono archiwum fotograficzne z lat 1978 83 nieistniejącego już Klubu Fotografii Krajoznawczej przy Oddziale PTTK Wrocław - Fabryczna. Zostało ono przejęte, zabezpieczone i zeskanowane. Około 4000 zdjęć i negatywów zostało przekazane do CFK PTTK w Łodzi. 2.2.2. Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTK Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTK jest specjalistyczną jednostką programową PTTK działającą w zakresie całokształtu zagadnień związanych z fotografią krajoznawczą, techniką video, filmową np.: - gromadzenie i archiwowanie materiałów fotograficznych (zdjęć, negatywów, slajdów, zestawów itp.), - gromadzenie materiałów z działalności Komisji Fotografii Krajoznawczej PTTK i ogniw Towarzystwa związanych z fotografią, - gromadzenie czasopism, książek, katalogów, komunikatów itp. dotyczących fotografii krajoznawczej, - opracowywanie pozyskiwanych materiałów, ich katalogowanie i udostępnianie, - organizacja wystaw na terenie całego Kraju, prowadzenie szeroko rozumianej działalności popularyzatorskiej i szkoleniowej (kursy, sesje, publikacje, wydawnictwa ). Tematyka gromadzonych zdjęć była różnorodna i obejmowała m.in. krajobraz Polski, przyrodę, architekturę zabytkową, obrzędy, zwyczaje, wydarzenia kulturalne i organizacyjne PTTK. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż całość zbiorów została przekazana do CFK nieodpłatnie. Działalność Centrum Fotografii Krajoznawczej w latach 2013-2016 koncentrowała się na następujących zadaniach. Wystawy: 2013 rok: Forum Fotografii Krajoznawczej w latach 2010-2013 wystawa poplenerowa przygotowana na Walny Zjazd PTTK oraz eksponowana podczas Konferencji Filmu Turystycznego Tour Film Academy w Łodzi, Dwa wieki turystyki w Tatrach - wystawa eksponowana w Klubie PTTK Berlin im. Wojciecha Korfantego, 54

Atrakcje turystyczne województwa łódzkiego - wystawa wypożyczona do Muzeum Regionalnego PTTK w Warcie, Kwiaty polskie - wystawa eksponowana w Klubie PTTK Berlin im. Wojciecha Korfantego, Mikroświat ogrodów - wystawa fotografii przyrodniczej autorstwa kol. Pawła Wojtyczki przygotowana na Festiwal Filmów Przyrodniczych im. Włodzimierza Puchalskiego i eksponowana w salach Urzędu Gminy Nieborów. 2014 rok: Mikroświat ogrodów - wystawa fotografii przyrodniczej autorstwa Pawła Wojtyczki eksponowana w Palmiarni Ogrodu Botanicznego w Łodzi, Bieszczady - wystawa eksponowana w Klubie PTTK Berlin im. Wojciecha Korfantego. 2015 rok: Mazury - wystawa eksponowana w szkole polsko-niemieckiej w Berlinie, Mazowsze - wystawa eksponowana w Klubie PTTK im. Wojciecha Korfantego Berlin, Dolny Śląsk - ekspozycja w Bibliotece RPK PTTK w Łodzi, Gościnnie wystawa Dolnośląskiej Organizacji Turystycznej Europejski Szlak zamków i Pałaców. 2016 rok: Mundur w rodzinie - wystawa zorganizowana wspólnie z Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, Z centralnej Polski - krajobrazy mniej znane - w ramach sesji Mijające krajobrazy Polski Środkowej, 110 lat PTK - wystawa eksponowana w Klubie PTTK Berlin im. Wojciecha Korfantego, Z aparatem w plecaku Pierwsza dekada działalności PTTK w fotografii kol. Adama Czarnowskiego - przy współpracy z Komisją Historii i Tradycji ZG PTTK. Wystawa eksponowana była m. in w CFK PTTK, Klubie Dowództwa Garnizonu Warszawa oraz w czasie sesji Miejsce i rola kolekcjonerstwa krajoznawczego w kulturze polskiej, Lublin - Wojewódzka Biblioteka Publiczna, Kapliczki warszawskie autorstwa Andrzeja Drobnika, eksponowana w Klubie PTTK Berlin im. Wojciecha Korfantego, Retrowędrówki - czyli turyści - krajoznawcy na starych fotografiach. Organizacja, współdziałanie konkursów: 2013 rok: Zabytkowe budowle obronne, Zabytki Łodzi - wspólnie z Oddziałem Łódzkim Towarzystwa Opieki nad Zabytkami. 2014 rok: Turysta senior - organizowany przez ZG PTTK w ramach projektu Turystyka łączy pokolenia, Łódź w literaturze i obiektywie - organizator konkursu: Miejska Biblioteka Publiczna Łódź Bałuty, Łódź moje Miasto organizowany przez SP nr 29 w Łodzi. 2015 rok: Szkoła Podstawowa nr 29 - Łódź moje Miasto, Miejska Biblioteka Publiczna Łódź Bałuty - Bałuty wczoraj i dziś, Forum Fotografii Krajoznawczej PTTK w Wałbrzychu - Biennale Fotografii Krajoznawczej, Współpraca z Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi oraz Łódzkim Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Ustawicznego przy konkursie fotograficznym p.t. Mundur w rodzinie, którego celem było zachęcenie młodzieży do wyszukania rodzinnych 55

zdjęć w mundurach i dokładne opisanie dziejów osób znajdujących się na zdjęciach. Zarówno zdjęcie jak i opis podlegały ocenie jury. W efekcie oprócz założonych celów pozyskano unikatowe nieznane dotychczas zdjęcia żołnierzy wyklętych. Wystawę pokonkursową i podsumowanie zorganizowano na początku 2016 roku. 2016 rok: Jury Międzyszkolnego konkursu Królestwo Karola Scheiblera w obiektywie - ŁODNiKP, SP 29 - konkurs o Księżym Młynie, nagrody książkowe od CFK PTTK, udział w jury konkursu internetowego Wikimedia. Szkolenia, prelekcje 2013 rok: w ramach szkoleń kadry oraz integracji środowiska instruktorów fotografii zorganizowano Forum Fotografii Krajoznawczej PTTK w Chełmsku Śląskim. 2014 rok: zorganizowano szkolenie kierowników RPK PTTK z całej Polski (4-6 kwietnia 2014 r.) Elementem szkolenia był skrócony Kurs Fotografii dla Kierowników RPK z całej Polski z elementami dokumentacji fotograficznej zbiorów, Mądrzy i kulturalni w środku Polski - Realizacja działań na rzecz kompleksowej edukacji regionalnej dla nauczycieli wszystkich typów szkół z uwzględnieniem wątków związanych z Operacją Łódzką 1914 r. Projekt obejmował kompleksowe szkolenie nauczycieli wszystkich typów szkół prowadzących edukację regionalną lub zamierzających takową realizować. Uczestnicy pochodzili z terenu Łodzi i województwa łódzkiego. Zajęcia teoretyczno-praktyczne obejmowały łącznie 53 godziny wykładów, warsztatów metodycznych i konsultacji, natomiast ćwiczenia terenowe poprowadzone po najważniejszych obiektach dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego w województwie łódzkim obejmowały 81 godzin. 2015 rok: w ramach szkoleń kadry oraz integracji środowiska instruktorów fotografii zorganizowano Forum Fotografii Krajoznawczej PTTK w Wałbrzychu, zorganizowano szkolenie z podstaw fotografii architektury dla Koła Przewodników Oddziału Łódzkiego PTTK, szkolenie ukończyło 48 osób, które otrzymały certyfikaty CFK PTTK, przeprowadzono prelekcję o dokumentacyjnej roli fotografii krajoznawcze dla Lokalnej Grupy Działania i samorządowców powiatu Łaskiego, szkolenie fotograficzne dla uczniów Szkoły Podstawowej nr 29 w Łodzi poprzedzające międzyszkolny konkurs fotograficzny, szkolenie z zakresu podstaw fotografowania zabytków dla członków Łódzkiego Oddziału Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, oprowadzenie wycieczki członków Klubu Krajoznawczego PTTK Wędrowiec z Oddziału Wojskowego PTTK z Bydgoszczy, w ramach sesji w Maleńcu o zabytkach techniki organizowanej przez Oddziały PTTK woj. łódzkiego wygłoszono prelekcję na temat znikających zabytków techniki utrwalonych na fotografiach, w ramach szkoleń pracowników CFK PTTK, starszy kustosz Paweł Wojtyczka ukończył dwudniowe szkolenie w zakresie digitalizacji materiałów archiwalnych organizowane przez Narodowe Archiwum Cyfrowe w Warszawie. 2016 rok: w ramach szkoleń kadry oraz integracji środowiska instruktorów fotografii zorganizowano Forum Fotografii Krajoznawczej PTTK w Pszczynie, 56

szkolenie fotograficzne dla Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Pabianicach. Wydano cztery numery Kwartalnika RPK PTTK Wędrownik. Udostępnianie zbiorów: 2013 rok: Biuro Promocji Urzędu Miasta Łodzi, Redakcja miesięcznika Ziemia Łódzka. 2014 rok: do wydawnictwa dla Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, zestaw zdjęć poplenerowych z FORUM Fotografii Krajoznawczej w Ustroniu/Cieszynie, udostępnienie zdjęć z okresu I wojny światowej dla potrzeb Rady Miejskiej w Łodzi, bieżące udostępnianie i opracowywanie zdjęć dla czasopisma Wędrownik. 2015 rok: udostępniono zdjęcia zabytków do przewodnika filmowego po województwie łódzkim autorstwa Macieja Kronenberga, w ramach współpracy z redakcją periodyku Na szlaku, rozpoczęto cykliczną prezentację dorobku zasłużonych fotografów krajoznawców z Polski, dotychczas opublikowano zdjęcia i biogramy: Zofii Lubczyńskiej, Bohdana Bazylińskiego, Grzegorza Podbiała, Pawła Pierścińskiego, Ewy i Remigiusza Kutyłów, Skansenowi Kurpiowskiemu w Nowogrodzie zdjęcia z początków działalności skansenu autorstwa Adama Chętnika, na portalu społecznościowym Facebook utworzono stronę internetową CFK PTTK. https://www.facebook.com/centrumfotografiikrajoznawczejpttk 2016 rok: Muzeum Miasta i Rzeki Warty PTTK - udostępniono w formie cyfrowej zdjęcia do tematu wystawienniczego: "Pionierzy krajoznawstwa polskiego", na potrzeby wystawy zorganizowanej w roku jubileuszu PTK udostępniono zdjęcia dot. historii Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Wystawa przygotowana przez Centralną Bibliotekę PTTK eksponowana była podczas sesji z okazji 110.lecia PTK, dla portalu internetowego Kurpie - historia i trwanie udostępniono zdjęcia dot. działalności w PTK Adama Chętnika, dla BPiT Almatur zdjęcia Akademickiego Koła PTK do publikacji 110 lat turystyki akademickiej, dla Oddziału PTTK w Jeleniej Górze zdjęcia dot. sudeckich wycieczek Mieczysława Orłowicza wykorzystane na wystawie z okazji 70.lecia Oddziału, kwerenda dr. Macieja Szymanowicza z Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu do pracy naukowej pt.: Polscy fotografowie, krytycy i teoretycy o fotografii 1839-1989, na portalu społecznościowym Facebook kontynuowano prowadzenie strony internetowej CFK PTTK. Działalność archiwizacyjna 2013 rok: W 2013 roku przekazane zostały do archiwum liczne zestawy przeźroczy autorstwa Jerzego Załęskiego. Oprócz tego do archiwum przyjęte zostały zdjęcia od uczestników Forum FK PTTK w Chełmsku Śląskim. Pod koniec 2013 roku ilość zarchiwizowanych zdjęć wynosi 154 565. Ponadto prowadzone są na bieżąco prace konserwatorskie i rekonstrukcyjne starych zabytkowych fotografii. 57

2014 rok: W 2014 roku przekazano do CFK PTTK: Archiwum fotograficzne Piotra Joszki (kilkanaście tys. powiększeń i przeźroczy) - zmarłego Instruktora FK, zbiór fotografii krajoznawczych (około 12 tys. szt.) z Centralnego Ośrodka Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie, Archiwum fotografii z regionu Łodzi należące do rodziny Zbigniewa Jarzyńskiego - znanego działacza O/Łódzkiego PTTK., oprócz tego do archiwum przyjęte zostały zdjęcia od uczestników Forum FK PTTK w Ustroniu. 2015 rok: W związku z planowaną na 2016 rok wystawą pt. Pierwsza dekada działalności PTTK w fotografii Adama Czarnowskiego, przy współpracy z Komisją Historii i Tradycji ZG PTTK podjęto prace dotyczące opracowania fotografii Adama Czarnowskiego udostępnionych przez rodzinę. 2016 rok: W związku z wystawą dotyczącą historii Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego przeprowadzono kompleksową digitalizację i opracowanie merytoryczne zbiorów CFK PTTK dotyczących początków działalności Towarzystwa. Po wykonaniu niezbędnego retuszu i obróbki cyfrowej, wykonano wielkoformatowe wydruki wystawowe. W oparciu o materiały dostępne w zasobach RPK oraz inne źródła informacji, opracowane lub uzupełnione zostały pełne opisy do zdjęć. Pod koniec 2016 roku liczba zarchiwizowanych zdjęć wynosi 162.560. Ponadto prowadzone są na bieżąco prace konserwatorskie i rekonstrukcyjne starych zabytkowych fotografii. Współpracujący z CFK Instruktorzy Fotografii Krajoznawczej sukcesywnie przekazują nowe zdjęcia z imprez organizowanych przez PTTK oraz z indywidualnej działalności na polu fotografii krajoznawczej. Inne działania: Obsługa foto-video XVIII Walnego Zjazdu PTTK. Wraz z Komisją Fotografii Krajoznawczej ZG PTTK zorganizowano Krajową Konferencję Fotografii Krajoznawczej PTTK na której wyłoniono skład KFK ZG PTTK na kadencję (2014-2017). 2.2.3. Komisja Opieki nad Zabytkami ZG PTTK Skład Komisji został ustalony podczas Krajowej Konferencji Opieki nad Zabytkami, która odbyła się w dniu 1 marca 2014 roku w Warszawie. Stałym współpracownikiem Komisji był jej Honorowy Przewodniczący prof. Franciszek Midura. Konferencja wypracowała wnioski, które stanowiły kierunki działania komisji na lata 2014-2018. W trakcie kadencji Komisja odbyła 8 protokołowanych posiedzeń, w tym 3 w Warszawie, 3 w Łodzi oraz 2 w Puławach. W wielu przypadkach sprawy merytoryczne należące do zakresu działania Komisji omawiane były i opiniowane, a następnie przyjmowane do realizacji drogą poczty elektronicznej. Działania Komisji obejmowały następujące zagadnienia: przyjęto założenia do kadencyjnego planu pracy, uchwalano i przyjmowano do realizacji roczne plany pracy i preliminarze wydatków, 58

dokonano podziału obowiązków, przypisując poszczególnym członkom komisji konkretne zadania do realizacji w bieżącej pracy Komisji: Poza tym: dokonano analizy funkcjonowania muzeów PTTK, zaktualizowano listę muzeów PTTK i rekomendowano ją Prezydium ZG z wnioskiem o podjęcie oficjalnej uchwały zawierającej wykaz muzeów PTTK; corocznie analizowano wnioski o dotację oraz dokonywano podziału środków finansowych na działalność muzeów PTTK, kierując się zasadą, iż złożenie ankiety muzealnej i znalezienie się na liście Muzeów PTTK jest warunkiem koniecznym w przypadku ubiegania się o przyznanie dotacji dla muzeum ze środków ZG PTTK. W podziale środków nie uwzględniono placówek, które nie działają pod szyldem PTTK, tj.: Zawiercia, Muszyny, Nowego Targu, Rydlówki w Krakowie i Zamku Grodno w Zagórzu Śląskim; przyjęto koncepcję zakresu szkolenia muzealników, ustalając imienny skład prelegentów i tematykę prowadzonych przez nich zajęć; podsumowano stopień realizacji wniosków i uchwał z Konferencji Krajowej podejmując decyzje o uwzględnieniu ich w rocznych planach pracy. W 2017 roku uznano za priorytetowe, realizację dwóch zadań: zorganizowania szkolenia społecznych opiekunów zabytków oraz wydania drukiem Vademecum społecznego opiekuna zabytków; kontynuowano weryfikację i aktualizację listy instruktorów społecznej opieki nad zabytkami PTTK oraz wymianę legitymacji instruktorskich; dokonano mianowania nowych instruktorów opieki nad zabytkami PTTK; opracowano i wprowadzono w życie nowy Regulamin Komisji; podjęto ustalenia w sprawie budowy nowej strony internetowej Komisji, zebrano materiały i przygotowano stronę do użytku; kontynuowano opiekę nad muzeami PTTK i organizowano spotkania Komisji z przedstawicielami placówek muzealnych, udzielano bieżących porad oraz pomocy oddziałom i muzeom PTTK, a także muzeom prywatnym w zakresie społecznej opieki nad zabytkami i muzealnictwa; na bieżąco współpracowano z oddziałowymi komisjami opieki nad zabytkami; nawiązano współpracę z Zarządem Głównym Towarzystwa Opieki nad Zabytkami kontynuowaną w latach następnych; omawiano propagowanie zapomnianych działaczy Towarzystwa, którzy mieli wielkie zasługi dla muzealnictwa oraz ochrony zabytków; przeprowadzono dokonanie zwrotu przez Muzeum PTTK w Ojcowie wypożyczonych strojów ludowych z Parafii w Zielonkach; omawiano sposób zabezpieczenia zbiorów Muzeum Regionalnego PTTK w Starachowicach. W ich wyniku stworzono na bazie posiadanych muzealiów przy nowej siedzibie oddziału stałą ekspozycję pod nazwą Wystawa Historyczna PTTK w Starachowicach; omawiano, krytyczną sytuację w Muzeum Regionalnym PTTK w Puławach. Informowano o niej ZG PTTK na bieżąco. Wielokrotnie proponowano oddziałowi puławskiemu pomoc merytoryczną, poddając pod rozwagę różne pomysły podjęcia współpracy w kierunku spełnienia obowiązku prowadzenia działalności muzealnej. Zwrócono uwagę zarządowi oddziału na niewłaściwy sposób przechowywania zbiorów i brak nadzoru nad zbiorami; rozpatrywano sprawę przejęcia na majątek Zarządu Głównego PTTK skansenu w Zawoi. Zaproponowano oddziałowi PTTK w Suchej Beskidzkiej opracowanie własnego, 59

uzgodnionego z Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, regulaminu dla skansenu, jako izby muzealnej lub muzeum regionalnego pod szyldem PTTK, co umożliwiłoby wpisanie jej na listę muzeów PTTK i dotowanie z budżetu Towarzystwa; sporządzono informację dla Głównej Komisji Rewizyjnej PTTK na temat placówek muzealnych działających pod szyldem PTTK; wystąpiono w sprawie usprawnienia sposobu wymiany informacji pomiędzy Zarządem Głównym PTTK, a Komisją Opieki nad Zabytkami w sprawie sposobu użytkowania obiektów zabytkowych oraz zbywania majątku Towarzystwa, który posiada wartość kulturową; prowadzono uzgodnienia i podejmowano bieżące interwencje między innymi w sprawach: - katastrofalnego stanu zespołu pałacowo-parkowego w Białaczowie - obiektu wpisanego do rejestru zabytków województwa łódzkiego; - przyjęcia zabezpieczeń dla zakupionych ze środków budżetowych PTTK dwóch obrazów przez Muzeum Miasta i Rzeki Warty im. dr Eugenii Kaleniewicz w Warcie; - dawnej fabryki "Fakora" w Łodzi; - remontu willi Otto Gehliga w Łodzi wraz z wizją lokalną; podejmowano organizację lub uczestniczono w charakterze prelegentów w wielu ważnych wydarzeniach o zasięgu regionalnym i ogólnopolskim, związanych z problematyką ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Były to między innymi: - Forum Ochrony Zabytków organizowane przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Warszawie, 6.05.2014r.; - Komisja Dialogu Społecznego do Spraw Ochrony Dziedzictwa Kulturowego w Warszawie 29.04.2014r.; - Debata Społeczny wymiar krajobrazu kulturowo-przyrodniczego w Warszawie, 29.09.2014r.; - Konferencja Naukowa Rola rodu Małachowskich w dziejach Ziemi Koneckiej w Końskich 25.10.2014r.; - Sesja Mijające Krajobrazy w Łodzi wraz z prelekcjami na temat znikających zabytków i zmian krajobrazu miejskiego; - I Społeczny Kongres Ochrony Zabytków w Warszawie (prowadzenie części obrad, głosy w dyskusji); - I Ogólnopolski Kongres Muzealników Polskich w Łodzi; - Sesja Muzealna Zabytków Techniki w Maleńcu ( referaty); - Sesja szkoleniowa LGD i samorządowców powiatu łaskiego (referat); - Sesja Perspektywy muzealne w gminie Końskie, 19.11.2016 (organizacja, referat); - Sesja historyczna Polskie Towarzystwo Krajoznawcze prekursorem muzealnictwa na Ziemi Świętokrzyskiej w Kielcach, 26.11.2016r. (współorganizacja, referaty); -Sesja kolekcjonerska Prywatne zbiory i kolekcje zaczątkiem muzeów regionalnych i bibliotek w Lublinie (prelekcja); - Wystawa czasowa w Muzeum PTTK Miasta i Rzeki Warty; - udział w Komisji tworzenia Planu Ochrony Zabytków Województwa Łódzkiego; - w ramach współpracy z Komisją Krajoznawczą ZG PTTK weryfikowano odznakę UNESCO; wykorzystując pocztę internetową, podejmowano decyzje i poruszano m.in. sprawy dotyczące: - opracowania atrakcyjnej formy szkoleń Młodzieżowego Opiekuna Zabytków; - nadania uprawnień Instruktora Opieki nad Zabytkami działaczom PTTK posiadającym uprawnienia społecznych opiekunów zabytków nabyte w świetle ustawy z 23.07. 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami; 60

- skuteczności ochrony obiektów przy wpisie obszarowym zabytków; - podjęcia działań promujących muzea PTTK, w tym wprowadzenia odznaki turystycznej Przyjaciel Muzeów PTTK. 2.2.4. Muzea PTTK W latach 2013 2016 pod szyldem PTTK działały następujące Muzea Regionalne. Regionalne Muzeum PTTK w Dobczycach prowadzone przez Oddział PTTK w Dobczycach. Muzeum posiada 5 działów: geologiczny, archeologiczny, historyczny, sztuki i kultury materialnej oraz etnograficzny. Ponad 2000 eksponatów wypełnia 10 pomieszczeń w zamku i 11 w skansenie. Odbywają się tutaj spotkania okolicznościowe i rodzinne. Muzeum udostępniane jest artystom profesjonalnym a także hobbystom do organizacji wystaw, wernisaży poplenerowych i pokonkursowych, koncerty muzyki dawnej. Muzeum stanowi miejsce okolicznościowych zlotów, prelekcji i pokazów rycerskich. Od lat Oddział aktywnie pozyskuje dofinansowania z ZG PTTK oraz innych instytucji państwowych, co pozwoliło na stworzenie i realizację kompleksowych planów rewitalizacji zamku i skansenu (np. zabezpieczenie skarpy wzgórza i murów zamku). Wykonana została koncepcja i projekt wykonawczy rozbudowy i aranżacji ruin, który obecnie jest wdrażany w życie. Odbudowa jest prowadzona w taki sposób, aby nawiązywała do tradycyjnej formy zamku tutejszego rejonu, rozbudowywanego od średniowiecza do XVII wieku i podkreślała wartość historyczną obiektu, co będzie miało istotne znaczenie dla funkcjonowania zamku nie tylko, jako muzeum, lecz także, jako obiektu kultury. Obecnie prowadzone prace mają na celu adaptację pomieszczeń przy baszcie na salę wystawienniczo-konferencyjną oraz taras widokowy, co na pewno poszerzy wachlarz usług obiektu i zwiększy jego atrakcyjność dla odwiedzających. Łączna kwota dofinansowania Muzeum z dotacji ZG PTTK w latach 2013-2016 wyniosła 54.500,- zł. Muzeum Regionalne PTTK w Golubiu-Dobrzyniu prowadzone przez Oddział PTTK w Golubiu-Dobrzyniu. Od 2013 roku Muzeum nie ubiegało się o dofinansowanie z ZG PTTK. Placówka finansowana jest ze sprzedaży biletów wstępu oraz działalności gospodarczej Oddziału. Zbiory zgromadzone w Muzeum liczą blisko 600 muzealiów głównie z dziedziny archeologii i etnografii. Warunki przechowywania eksponatów są dostosowane ich specyfiki. Poza ekspozycją stałą placówka organizuje szereg imprez dedykowanych dzieciom i dorosłym. Na terenie zamku odbywają się koncerty, konferencje, wystawy. Zamek jest również miejscem startu dla rajdów turystycznych. Muzeum włącza się także w działania ogólnopolskie, takie jak Dzień Otwarty Muzeów, Noc Muzeów czy Europejskie Dni Dziedzictwa Narodowego. Placówka organizuje wystawy czasowe, tematycznie związane z zamkiem i działalnością PTTK. Muzeum Regionalne PTTK w Gorlicach prowadzone przez Oddział PTTK w Gorlicach. Muzeum mieści w dwóch sąsiadujących, połączonych ze sobą budynkach. Jeden z nich jest dzierżawiony od Urzędu Miejskiego w Gorlicach drugi, jest własnością Oddziału PTTK. Zbiory zgromadzone w Muzeum Regionalnym PTTK w Gorlicach liczą obecnie ponad 8 tys. muzealiów. Eksponaty znajdujące się na wystawach stałych dotyczą głównie dziejów miasta i regionu. Pogrupowane są w następujące działy: historia Gorlic, historia ziemi gorlickiej, I wojna światowa i bitwa pod Gorlicami, przemysł naftowy, archeologia, etnografia Pogórzan i Łemków, numizmatyka, sztuka i fotografia. Obok wystaw stałych w Muzeum otwieranych jest w ciągu roku także kilka wystaw czasowych. Tematycznie 61

najczęściej związane są one z regionem, przybliżają twórczość lub zbiory miejscowych artystów bądź kolekcjonerów. W placówce prowadzone są również lekcje muzealne dla dzieci i młodzieży. Muzeum zajmuje się również wydawaniem publikacji związanych tematycznie z Muzeum i regionem. Łączna kwota dofinansowania z ZG PTTK w latach 2013-2016 wynosi 77.000,00 zł. Oddział pozyskuje środki finansowe także z innych instytucji, co pozwala na dokonywanie sukcesywnych napraw, remontów i modernizacji. Muzeum Regionalne PTTK w Końskich prowadzone przez Oddział PTTK w Końskich. Obecnie zaprezentowana jest tylko część zbiorów muzealnych. Prowizoryczna wystawa zorganizowana jest na korytarzach zachodniego skrzydła pałacowego, gdzie swoją siedzibę ma kilka wydziałów Urzędu Miasta i Gminy w Końskich. Z tego powodu dostępność dla zwiedzających ograniczona jest godzinami pracy urzędu. Wszystkie eksponowane przedmioty znajdują się w antyramach oraz oszklonych szafach i gablotach. Łączna kwota dofinansowania z ZG PTTK w latach 2013-2016 wyniosła 13.500,00. Przyznawane środki finansowe pozwoliły na wydanie publikacji oraz drobne naprawy ekspozycji. Muzeum Regionalne PTTK Bazar Warszawski w Ojcowie prowadzone przez Ojcowski Oddział PTTK Muzeum otwarte jest tylko w okresie letnim. Brak właściwego zabezpieczenia zbiorów przed szkodliwymi czynnikami takimi jak wilgoć i zimno. W roku 2015 kol. B. Stanek-Wróbel przeprowadził z ramienia Komisji Opieki nad Zabytkami wizję lokalną w placówce, połączoną z formalnym przekazaniem przez Muzeum strojów ludowych wypożyczonych z parafii w Zielonkach, które czasowo były prezentowane w Muzeum Regionalnym w Ojcowie. Istnieją przesłanki wskazujące na słabą kondycję Muzeum, co powinno zostać zweryfikowane i przeanalizowane w najbliższym czasie przez KOnZ. Muzeum nie ubiegało się w latach 2013-2016 o dofinansowanie z ZG PTTK. Muzeum Regionalne PTTK im. A. Minkiewicza w Olkuszu prowadzone przez Oddział PTTK im. A. Janowskiego w Olkuszu Zbiory Muzeum Regionalnego PTTK w Olkuszu liczą ponad 7.000 muzealiów z dziedziny etnografii, górnictwa, historii i numizmatyki. Ekspozycja muzealna zajmuje cztery pomieszczenia o łącznej powierzchni 188m². Muzeum mieści się w zabytkowej kamienicy przy rynku. Prócz stałej ekspozycji muzeum organizuje wystawy czasowe, tematycznie związane z historią miasta, prelekcje, odczyty, koncerty i lekcje muzealne dla młodzieży szkolnej. W latach 2013-2014 łącznie Muzeum otrzymało w ramach dotacji z ZG PTTK 44.000,00 zł. Środki finansowe pokryły częściowo koszty remontów, modernizacji i konserwacji ogrzewania oraz instalacji elektrycznej. Muzeum Miasta i Rzeki Warty w Warcie prowadzone przez Oddział PTTK w Warcie. Muzeum posiada ponad 3.200 muzealiów z dziedziny archeologii, historii i sztuki. Ekspozycja stała zajmuje cztery sale, na wystawy czasowe przeznaczono dodatkowo jedno pomieszczenie. Łączna powierzchnia ekspozycyjna wynosi 200 m 2.W placówce organizowane są spotkania autorskie, prelekcje, lekcje muzealne i konkursy. Działalność Muzeum jest współfinansowana przez Urząd Gminy Warta. W latach 2013-2016 Muzeum otrzymało w ramach dotacji z ZG PTTK 93.500,00 zł. Pozyskiwane środki finansowe pokryły koszty m. in. remontu budynku, modernizacji instalacji oraz na zakup obrazów olejnych do muzealnej kolekcji. 62

Muzeum Regionalne PTTK w Puławach Muzeum niedostępne dla zwiedzających. Argumentem podnoszonym przez Oddział jest brak funduszy na dokończenia remontu i opłacenie pracowników, którzy mogliby zająć się uporządkowaniem zbiorów i terenu wokół budynku. Przedstawiciele Komisji Opieki nad Zabytkami również dokonali rekonesansu w muzeum wskazując na sytuację w placówce. Wobec braku jakiegokolwiek progresu wystąpiono do ZG PTTK i GKR z pismem o podjęcie drastycznych kroków w stosunku do władz Oddziału PTTK w Puławach. Łączna kwota przyznana z dotacji z ZG PTTK w latach 2013-2016 wynosi 51.960,00 zł. Muzeum Pamiątek Turystycznych w Radomiu Oddział Miejski w Radomiu przekazał do biura ZG PTTK informację o zawieszeniu pod koniec 2016 roku działalności z powodu przejęcia przez Gminę Miasta Radomia budynku, w którym znajdowało się Muzeum. Skutkiem tego zbiory muzealne przeniesione zostały do siedziby Oddziału przy ul. Traugutta 46/48 i tam zostaną zabezpieczone do ponownego wyeksponowania. Prowadzone są rozmowy z władzami miasta w sprawie udostępnienia nowej przestrzeni na potrzeby placówki. W latach 2013-2016 Muzeum wykorzystało w ramach dotacji z ZG PTTK 3.527,83 zł. Zbiory z nieistniejącego już Muzeum PTTK w Starachowicach od 01.06.2016 r. prezentowane są w budynku spółki Odlewnie Polskie w Starachowicach. Przy wejściu znajduje się tablica informacyjna o współorganizowaniu wystawy przez PTTK i Odlewnie Polskie S.A. Ostatnie dofinansowanie z ZG PTTK Muzeum otrzymało w 2013 roku w wysokości 5.000,00. Muzeum Młodej Polski w Rydlówce Muzeum współprowadzone przez Oddział Krakowski PTTK zostało zamknięte dla zwiedzających w 2014 roku. Zapowiadane przejęcie Rydlówki przez Muzeum Historyczne Miasta Krakowa zostało zrealizowane z końcem 2015 roku na mocy porozumienia zawartego z rodziną Rydlów. W latach 2013-2016 Muzeum nie otrzymało dotacji z ZG PTTK. W 2016 roku Komisja Opieki nad Zabytkami rozpatrywała możliwość przejęcia przez PTTK Zespołu Budownictwa Drewnianego im. Józefa Żaka w Zawoi. Po przeprowadzeniu analizy nadesłanej dokumentacji skansenu, KOnZ podjęła decyzję o dofinansowaniu placówki (pomimo braku jej w wykazie muzeów regionalnych PTTK) kwotą 17.000,00 zł. Dotacja ta przekazana została dla Oddziału Ziemi Babiogórskiej na wymianę pokrycia dachowego z gontów drewnianych oraz wymianę elementów więźby dachowej w skansenie i stanowiła uzupełnienie dotacji uzyskanej od Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie w wysokości 50.000, - zł. Pozwoliło to na wykonanie pełnego, planowanego zakresu robót. Oddział dokonał rozliczenia dotacji w przewidzianym terminie. Obecnie jest na etapie konsultacji projektu regulaminu Muzeum, który zostanie przedłożony w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego w celu wpisania na listę muzeów, co również umożliwi placówce otrzymanie statusu Muzeum Regionalnego PTTK. 63

2.3. Centralna Biblioteka PTTK im. K. Kulwiecia W okresie sprawozdawczym 2013 2016 księgozbiór biblioteki powiększył się dzięki zakupom ze środków własnych, darów osób prywatnych i wymianie międzybibliotecznej o 1.457 jednostek bibliotecznych i liczy obecnie 58.417 jednostek. Wymianę międzybiblioteczną Biblioteka prowadziła z 17 bibliotekami uczelnianymi. Zasady korzystania z biblioteki nie zmieniły się, ze zbiorów prezencyjnie korzystają wszyscy zainteresowani, natomiast prawo do wypożyczeń przysługuje wyłącznie członkom PTTK z aktualną legitymacją członkowską. Od stycznia 2013 do grudnia 2016 roku bibliotekę odwiedziło 3.502 czytelników (2.085 skorzystało z czytelni korzystając z 8.027 książek, 181 map oraz 1.365. vol. czasopism, zaś 1388 wypożyczyło 3918 książek). W maju 2013 r. Zarząd Główny PTTK wraz z organizatorem targów wydawniczych MURATOR był organizatorem stoiska promującego publikacje krajoznawcze i turystyczne pn. Przegląd Książki Turystycznej Podróże z Książką na IV Warszawskich Targach Książki. Projekt realizowała Centralna Biblioteka PTTK. W Przeglądzie udział wzięło 42. wydawców, którzy przysłali 120 publikacji, a które po targach trafiły do zbiorów bibliotecznych. W latach 2013, 2014 i 2015 Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, Międzynarodowe Targi Poznańskie i Samorząd Województwa Wielkopolskiego byli organizatorami kolejnych edycji Ogólnopolskiego Przeglądu Książki Krajoznawczej i Turystycznej. Projekt realizowała Centralna Biblioteka PTTK przy współpracy Komisji Krajoznawczej ZG PTTK i Wielkopolskiego Klubu Publicystów Krajoznawczych oraz Oddziału Miejskiego PTTK w Poznaniu. Przewodniczącymi jury w kolejnych latach byli kol. prof. Krzysztof R. Mazurski (2013-2015) i kol. prof. Janusz Zdebski (2017). W roku 2016 Przegląd nie odbył się ze względu na zmianę terminu Tour Salonu. Finały kolejnych Przeglądów miały miejsce na Międzynarodowych Targach Poznańskich w trakcie Tour Salonu, gdzie odbyły się gale finałowe, a na potrzeby prezentacji publikacji konkursowych udostępniane jest bezpłatnie duże stoisko targowe. Ekspozycji targowej towarzyszą wystawy tematyczne oraz organizowane przez studentów Wydziału Geografii i Studiów regionalnych Uniwersytetu A. Mickiewicza w Poznaniu krajoznawcze questy pod stałym tytułem Znasz li ten kraj?. Kolejne edycje Przeglądu prezentowane były na stronie internetowej imprezy www.przegladksiazki.pl i na portalach turystycznych i współpracujących NGO, na Facebooku www.facebook.com/przeglad.ksiazkii grupach tematycznych. Rocznie stronę konkursu odwiedza ok. 55 tys. internautów. Każdego roku impreza otrzymuje patronaty honorowe Ministra Sportu i Turystyki, Polskiej Organizacji Turystycznej, Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek, patronaty medialne Poznaj swój kraj, TTG i Wydawca.com.pl. W trzech edycjach Przeglądu wzięło udział 311 wydawców publikacji krajoznawczych i turystycznych w Polsce: wydawnictwa, muzea, biblioteki, lokalne i regionalne organizacje turystyczne, władze samorządowe poszczególnych województw, dyrekcje lasów państwowych i parków narodowych, organizacje społeczne, zgłaszając do udziału w przeglądach 584 publikacje, które trafiły do zbiorów Centralnej Biblioteki PTTK. Regulamin imprezy szczegółowo określa kryteria przyznawanych nagród autorom i wydawcom nagradzanych publikacji, oprócz których rokrocznie przyznawane są nagrody specjalne wg odrębnych kryteriów, przyznawane przez 12 instytucji wspierających Przegląd: Międzynarodowe Targi Poznańskie, Samorząd Województwa Wielkopolskiego z Poznania, Muzeum Sportu i Turystyki z Warszawy, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, Polskie Towarzystwo Wydawców Książek, Centrum Turystyki Wodnej PTTK, miesięcznik Wydawca.com.pl z Warszawy, Mazury PTTK sp. z o.o. z Olsztyna, Wielkopolski Klub 64

Publicystów Krajoznawczych z Poznania, Komisja Krajoznawcza Zarządu Głównego PTTK, Centralna Biblioteka PTTK. W roku 2014 gościem honorowym uroczystości finałowej konkursu była pani Barbara Wachowicz, Mistrzyni Mowy Polskiej, która wygłosiła gawędę nt. Ciebie jedną kocham cudowna rodzinna Ziemio moja, zaś organizację imprez towarzyszących Przeglądowi wspierali harcerze z Drużyn: Iskra, Błyskawica i Czeremcha z X Szczepu Związku Harcerstwa Polskiego im. Janka Bytnara Rudego w Poznaniu. Gala XXV Ogólnopolskiego Przeglądu Książki Krajoznawczej i Turystycznej poprzedzona została częścią historyczną nawiązującą do 25. jubileuszowej edycji Przeglądu. Prezes ZG PTTK Roman Bargieł wręczył pamiątkowe statuetki wraz z dyplomami instytucjom oraz osobom, których pomoc i zaangażowanie w realizację kolejnych edycji konkursu przyczyniły się kontynuacji Przeglądu. W latach 2013-2016 r. Biblioteka zorganizowała 11 spotkań tematycznych, 9 spotkań autorskich, 28 wystaw fotograficznych i malarskich, 3 szkolenia dla działaczy PTTK. W czytelni bibliotecznej odbyły się 24 spotkania jury konkursów realizowanych w strukturach PTTK (Ogólnopolskiego Konkursu Poznajemy Ojcowiznę, Ogólnopolskiego Przeglądu Książki Krajoznawczej i Turystycznej), posiedzenia władz Towarzystwa (ZG i GSK), Komisji Krajoznawczej ZG PTTK i Zarządu Oddziału PTTK Mazowsze. W ramach współpracy z Wojskowym Centrum Edukacji Obywatelskiej i Akademią Sztuki Wojennej w Warszawie w maju 2015 r. i 2016 r. w bibliotece odbyły się dwudniowe zajęcia w ramach studiów podyplomowych o kierunku turystyka militarna. Ponadto studenci przez rok trwania studiów korzystali z zasobów bibliotecznych CBPTTK. Biblioteka włączyła się o organizację obchodów 110.rocznicy powstania Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego i we współpracy Komisją Krajoznawczą ZG PTTK przygotowała wystawę fotograficzną pt. 110 lat Krajoznawstwa Polskiego. Tradycja i nowe wyzwania wraz z katalogiem wystawowym. Materiały wykorzystane na wystawie i w katalogu pochodzą ze zbiorów: Centralnej Biblioteki PTTK w Warszawie, Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTK w Łodzi, Centralnego Ośrodka Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie, Centrum Turystyki Wodnej PTTK w Warszawie, Ogólnopolskiego Centrum Szkolenia Podwodnego KDP/CMAS, Wydawnictwa PTTK Kraj, Zarządu Majątkiem PTTK, spółek Karpaty PTTK, Mazury PTTK, Bieszczadzkie Hotele i Schroniska PTTK w Sanoku oraz z oddziałów PTTK i osób indywidualnych. Otwarcie wystawy towarzyszyło uroczystej sesji jubileuszowej 3 grudnia 2016 roku w 110 rocznicę zebrania założycielskiego w Muzeum Przemysłu i Rolnictwa (obecna Centralna Biblioteka Rolnicza przy Krakowskim Przedmieściu 66 w Warszawie). Biblioteka ustawicznie powiększa zasób informacyjny katalogów bibliotecznych własnych (8096 opisów bibliograficznych),a także prowadzi stronę internetową www.bibliotekapttk.pl oraz fanpage www.facebook.com/centralnabibliotekapttk. Statystyka strony internetowej biblioteki w latach 2013-2016 wykazuje średnio 52 tys. odwiedzin rocznie. W ramach współpracy z Komisją Krajoznawczą ZG PTTK czuwa nad katalogami regionalnych pracowni krajoznawczych, stroną internetową www.pracowniapttk.pl i fanpage www.facebook.com/rpk.pttk.stronę internetową RPK rocznie odwiedza ok. 65,3 tys. internautów. W 2013 roku firma Wolters Kluwer zainstalowała bezpłatnie aplikację pozwalającą na zdalne aktualizowanie zasobu informacyjnego katalogów komputerowych RPK.W roku 2013 zakupionych zostało 12 kolejnych 12. aktualizacji programu bibliotecznego obsługującego katalogi komputerowe RPK. Na prawidłowym funkcjonowaniem systemu czuwa firma Wolters Kluwer pro publico bono. Stronę internetową www.bibliotekapttk.pl prowadzi kol. Monika Rozum, stronę 65

www.przegladksiazki.pl i funpage Przeglądu Książki i Biblioteki prowadzi kol. Maria Janowicz, www.pracowniapttk.pl i funpage RPK prowadzi kol. Kamil Zimnicki. 2.4. Działalność na rzecz ochrony przyrody Komisja Ochrony Przyrody Zarządu Głównego PTTK wybrana podczas Krajowej Konferencji Ochrony Przyrody PTTK pracowała przez całą kadencję w niezmienionym składzie. Działalność Komisji Komisja odbyła 9 posiedzeń. 2014 r. - 4 posiedzenia w tym w Warszawie w dniach: 5.04, 10.05 i 11.10 i w dniu 8.06. podczas Zlotu w Puławach, 2015 r. - 3 posiedzenia w tym w Warszawie dniach: 14.02 i 14.11 oraz wyjazdowe w dniu 9.05 w Powsinie, 2016 r. - posiedzenia w Warszawie w dniach: 6.02. i 9.04. Frekwencja członków KOP ZG PTTK na posiedzeniach wynosiła 76, 5 %. W trakcie posiedzeń KOP ZG PTTK podjęła 41 uchwał. Kierunki działalności Komisji określają postulaty i wnioski zgłaszane przez działaczy podczas Ogólnopolskich Zlotów Turystów Przyrodników a także uchwała Krajowej Konferencji Ochrony Przyrody PTTK. Z inicjatywy Komisji znowelizowany został Regulamin odznaki "Turysta Przyrodnik" i ustanowiona została odznaka dla dzieci "Tropiciel Przyrody PTTK". Dokonano zmian w drukach sprawozdań rocznych ( Sprawozdanie roczne Oddziałowej KOP, Roczne sprawozdanie Referatu Weryfikacyjnego Odznaki Turysta Przyrodnik Sprawozdanie roczne Instruktora Ochrony Przyrody, Sprawozdanie roczne Opiekunów Przyrody PTTK Zbiorowych (Indywidualnych), Sprawozdanie roczne z działalności Klubu PTTK ). Rozpatrywano wnioski o nadanie uprawnień Instruktora Ochrony Przyrody. Z własnej inicjatywy nadawano tytuły Honorowych Instruktorów Ochrony Przyrody oraz Honorowe odznaki "Turysta Przyrodnik". Komisja nawiązała współpracę z Komisją Przewodnicką ZG PTTK. Efektem współpracy było szkolenie dla przewodników z terenu całego kraju, które odbyło się w Supraślu w dniach 7-11.09.2016 r. Tematem dominującym było "Przewodnictwo turystyczne na obszarach przyrodniczo cennych". Uczestnicy otrzymali również przyrodnicze materiały szkoleniowe wydane przez Regionalny Oddział PTTK w Białymstoku przy wsparciu finansowym Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego w Białymstoku. Komisja propaguje kolportaż książeczek i odznak przyrodniczych, prowadzi prace nad stroną internetową, na której w okresie sprawozdawczym ukazało się 5 periodyków Natropie przyrody. Na bieżąco na stronie aktualizowany jest wykaz Referatów Weryfikacyjnych odznaki Turysta Przyrodnik z terenu kraju. Opracowano i zamieszczono wykaz Instruktorów Ochrony Przyrody w poszczególnych Oddziałach. Stan organizacyjny 2014 2015 2016 Kluby przyrodnicze 6/213 8/ 228 8 Opiekun Przyrody PTTK 455 418 Brak danych z T-KO Ilość kursów/ Ilość osób 0 1/17 Brak danych z T-KO Instruktorzy Ochrony Przyrody PTTK 421 /352 465 /373 424 Ilość kursów/ilość osób 4/53 3/41 Brak danych z T-KO Referaty weryfikacyjne 89 92 93 Komisje OP 79/421/54 82/ 433/56 58 Oddziałowe Komisje Ochrony Przyrody. 66

W latach 2014-2016 powstało 5 nowych Oddziałowych Komisji Ochrony Przyrody w Oddziałach PTTK: "Ziemi Tarnowskiej w Tarnowie, "Mazowsze" w Warszawie. Pałuckim w Żninie, w Kozienicach oraz Oddziale Środowiskowym PTTK Poznań - Nowe Miasto. Referaty Weryfikacyjne odznak przyrodniczych Referaty Weryfikacyjne odznaki Turysta Przyrodnik weryfikują aktualnie dwie odznaki - Turysta Przyrodnik oraz Ogólnopolską Odznakę PTTK Tropiciel Przyrody. Wykaz Referatów wraz z adresami zamieszczony jest na stronie internetowej Komisji i jest sukcesywnie uzupełniany w miarę tworzenia nowych referatów. Na koniec 2016 r. w ewidencji KOP ZG PTTK widnieją 93 referaty. W okresie obejmującym niniejsze sprawozdanie utworzono 5 nowych Referatów w Oddziałach PTTK: "Ziemi Tarnowskiej" w Tarnowie, "Ursus" w Warszawie, "Wędrowiec" w Zabrzu, Przewodnickim PTTK im. Stefana Dubyny w Malborku oraz Oddziale PTTK w Jaworznie. Reaktywowały działalność Referaty weryfikacyjne przy Pałuckim Oddziale PTTK w Żninie oraz przy Oddziale Środowiskowym PTTK Poznań - Nowe Miasto. Znacznie zmniejszyła się ilość Oddziałów PTTK wykazujących nieprawidłową weryfikację odznak z uwagi na brak w nich Instruktor Ochrony Przyrody PTTK. Problem ten rozwiązany został w Oddziałach PTTK w: Radlinie, Sandomierzu, "Wędrowiec" w Zabrzu, Radomiu i im. Stefana Kaczmarka w Szczecinie. Nadal jednak nieprawidłowo weryfikują Oddziały: Ziemi Jaworskiej w Jaworze, im. Janczykowskiego w Chełmie, w Rawiczu, Warmińsko - Mazurski w Olsztynie, Międzyszkolny w Przeworsku, Akademicki w Krakowie, w Augustowie, w Dąbrowie Górniczej i im.m. Rawity Witanowskiego w Piotrkowie Trybunalskim. Odznaka Turysta Przyrodnik nadal jest bardzo popularna wśród członków PTTK i w latach 2014 i 2015 zdobyło ją 4.293 turystów. Niestety nieznana jest ilość odznak "Tropiciel Przyrody", bowiem pomimo monitów Komisji nie zamieszczono w T-KO odpowiedniej rubryki, jak to uczyniono z innymi odznakami adresowanymi dla dzieci i młodzieży. Centralny Referat Weryfikacyjny w okresie sprawozdawczym przyznał ogółem 130 odznak w stopniach: duża brązowa - 27 (wprowadzona w 2014r.), duża srebrna - 65, duża złota 38. Poza ww. odznakami Komisja Ochrony Przyrody ZG PTTK nadała13 odznak Honorowych Turysta Przyrodnik. Kluby Przyrodnicze. W okresie sprawozdawczym powstały 2 nowe kluby. W dniu 8.01.2015r. utworzony został drugi w Polsce Klub Instruktorów Ochrony Przyrody przy Oddziale Międzyszkolnym PTTK w Starachowicach, liczący aktualnie 20 IOP oraz Klub Przyrodniczy "Bolko" w Regionalnym Oddziale PTTK Śląska Opolskiego w Opolu. Ponadto istnieją Kluby Przyrodnicze w oddziałach: Wojskowym w Chełmie (10 członków), Miejskim w Lublinie (10 członków), Mazowsze w Warszawie (13 członków), Żyrardowie (90 członków), Regionalnym Oddziale w Gdańsku (68 członków) w Oddziale Świętokrzyskim PTTK w Kielcach (22 IOP). W celu ujednolicenia i zwiększenia ilości Klubów KOP ZG PTTK pracuje aktualnie nad opracowaniem "Ramowego Regulaminu Klubów Przyrodniczych PTTK" oraz nad zasadami tworzenia Klubów. Kadra programowa. Instruktorzy Ochrony Przyrody PTTK (IOP). Kadra programowa stanowi jedno z najważniejszych ogniw w działalności przyrodniczej. Na początek 2014r. w rejestrach znajdywały się nazwiska 305 Instruktorów 67

Ochrony Przyrody PTTK natomiast na koniec 2016 r. zarejestrowanych jest 424 członków. Oznacza to, że w latach 2014-2016 przybyło 119 Instruktorów Ochrony Przyrody PTTK w tej liczbie uprawnienia IOP uzyskało 108 osób a 11 IOP wymieniono stare legitymacje. Pozytywnym zjawiskiem jest uaktywnienie się członków PTTK w Oddziałach, gdzie dotychczas nie mieliśmy odnotowanego żadnego członka kadry programowej. Takie zmiany nastąpiły w Oddziałach PTTK w: Sieradzu, Opocznie, "Babiogórskim" w Żywcu, "Wędrowiec" w Zabrzu, Miejskim Ks. J. Wiśniewskiego w Radomiu, Jarocinie, im. dr. M. Orłowicza w Przemyślu, Jaworznie, im. A. Patkowskiego w Sandomierzu, Poznaniu, Zduńskiej Woli oraz w Turku. Wzrost ilości jest możliwy jest dzięki szkoleniom dla kandydatów na IOP. Cennymi inicjatywami wykazały się Oddziały PTTK: w Żarnowie (woj. łódzkie), Międzyszkolny w Starachowicach (woj. świętokrzyskie) i O/PTTK w Rzeszowie (woj. podkarpackie), które organizowały kursy o wymiarze ponadregionalnym. Szkolenie przeprowadził również O/ PTTK im. ks. ppłk. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu. W skali kraju najliczniejsze grupy IOP znajdują się w Oddziałach PTTK: w Żarnowie - 25, Międzyszkolnym w Starachowicach - 23, Świętokrzyskim w Kielcach - 22, Wrocław - Fabryczna im. Witolda Prelicza we Wrocławiu - 17, Regionalnym PTTK w Gdańsku im. Mariana Czyżewskiego - 17, Miejskim PTTK im. Mariana Sydowa w Toruniu - 13 oraz po 11 Instruktorów przy Międzyuczelnianym w Warszawie i "Podbeskidzie" w Bielsku-Białej. Opracowano i uaktualniany jest wykaz Instruktorów Ochrony Przyrody PTTK w poszczególnych województwach i Oddziałach, który zamieszczony został na stronie KOP ZG PTTK. Uchwałami KOP ZG PTTK nadano 25 tytułów Honorowego Instruktora Ochrony Przyrody PTTK zasłużonym Instruktorom Ochrony Przyrody PTTK. Tytuły otrzymali Koleżanki i Koledzy z Oddziału PTTK: "Pogórze Izerskie" w Lubaniu Śląskim, "Zagłębie Miedziowe" w Lubinie, Regionalnego PTTK Śląska Opolskiego w Opolu, im. C. Ratajskiego w Luboniu, Ostrowie Wielkopolskim, Łódź-Polesie im. J. Dylika w Łodzi, "Łódzkiego" PTTK im. J. Czeraszkiewicza w Łodzi, Świętokrzyskiego PTTK w Kielcach, Wojskowego PTTK w Chełmie, Miejskiego PTTK im. A. Janowskiego w Lublinie, "Beskid" w Nowym Sączu, im. ks. dr. ppłk. Wł. Łęgi w Grudziądzu, "Morskiego" w Gdyni, Miejskiego im. M. Sydowa w Toruniu oraz w Bielsku-Białej. Opiekunowie Przyrody PTTK (OP). Rejestry Opiekunów Przyrody PTTK prowadzą Oddziały PTTK i informacje KOP ZG PTTK opiera na danych wykazanych w sprawozdaniach T - KO. Wynika z nich, że w 2014 r. działało 455 Opiekunów a w 2015 r. - 418. Sprawozdania z terenu Na podstawie otrzymywanych sprawozdań z Oddziałowych Komisji Ochrony Przyrody posiadamy wiedzę o działaniach podejmowanych przez naszych działaczy, jakie podejmują na terenie kraju w obszarze ochrony przyrody. Niestety nie są to kompletne informacje, bowiem wiele OKOP nie przekazuje sprawozdań. Z tych jednak, które otrzymaliśmy w latach2014 i 2015 wynika, że: - przeprowadzono 180 prelekcji w szkołach z udziałem 10.421 uczestników, - inne prelekcje w klubach, domach kultury itp. 154 z udziałem 6.782 osób, - zaprezentowano 100 pokazów multimedialnych dla 2.742 osób, - w prasie ukazało się 163 artykuły o tematyce przyrodniczej i 49 w internecie, - dla rozgłośni radiowych lokalnych udzielono 58 wywiadów, - w TV centralnych i lokalnych emitowano 29 programów z tematyką przyrodniczą, - w internecie ukazało się 48 informacji przyrodnicze, 68

- przeprowadzono 81 konkursów i zorganizowano 86 wystaw przyrodniczych, - zorganizowano 105 rajdów i 200 wycieczek przyrodniczych, - zorganizowano 86 warsztatów terenowych, - przeprowadzono 126 lustracji pomników przyrodniczych, - podjęto 87 interwencji w przypadkach degradacji środowiska naturalnego oraz ochrony bobrów, (Policja, Urzędy Gmin, Nadleśnictwa, RDOŚ, Lasy Miejskie -Warszawa). Ujednolicone druki sprawozdań Oddziałowych Komisji Ochrony Przyrody zamieszczone na stronie internetowej pozwalają Zarządom Oddziałów PTTK na ocenę pracy poszczególnych Instruktorów Ochrony Przyrody, Opiekunów Przyrody, Klubów i Oddziałowych Komisji Ochrony Przyrody. Stanowią również podstawę do występowania o uhonorowanie najlepiej pracujących działaczy na rzecz ochrony przyrody. Zlot Turystów Przyrodników Komisja kontynuowała Ogólnopolskie Zloty Turystów Przyrodników (OZTP), odbyły się one kolejno: - IV OZTP w dniach 6-8.06.2014 r. w Puławach z udziałem 35 turystów reprezentujących 14 Oddziałów PTTK, - V OZTP w dniach 12-14.06.2015 r. w Drawnie z udziałem 28 turystów reprezentujących 17 Oddziałów PTTK, - VI OZTP w dniach 6-8.05.2016r. w Przedborzu z udziałem 52 turystów reprezentujących 29 Oddziałów PTTK. Strona internetowa Strona internetowa Komisji Ochrony Przyrody była chętnie odwiedzana przez internautów. W latach 2014-2016 ogółem odwiedziło ją 44.530 osób w tym: - z periodykami Na Tropie Przyrody zapoznało się ponad 8.079 użytkowników internetu. - materiały dydaktyczne przeglądało 17.087 osób, - na pliki dot. kadry programowej odnotowaliśmy 4.895 wejść w tym dot. IOP- 3.823, OP 1.072, - odznakami przyrodniczymi zainteresowanych było 7.217 osób w tym: odznaką "Turysta Przyrodnik" 5.555 i odznaką "Tropiciel Przyrody PTTK" 1.662 osoby, - z zasadami sprawozdawczości zapoznało się 2.796 a sprawozdania KOP ZG PTTK odwiedziło 2.900 osób, - pliki dot. zlotów odwiedziło 1.556 internautów. Na stronie zamieszczone są między innymi Regulaminy Instruktora Ochrony Przyrody i Opiekuna Przyrody wraz z programami szkolenia. Znajdują się tam również znowelizowany Regulamin odznaki Turysta Przyrodnik i Tropiciela Przyrody, informacja o rozprowadzaniu książeczek i odznak ( sklep internetowy COTG PTTK). Na bieżąco uaktualniany jest wykaz wszystkich Referatów Weryfikacyjnych odznaki Turysta Przyrodnik. W kadencji strona zwiększyła się o kolejne 5 numerów periodyku Na tropie przyrody, w którym znalazły się między innymi: informacja o zmianie Rozporządzenia w sprawie roślin chronionych oraz opisy gatunków chronionych, promowanie obiektów chronionych, relacje z rajdów, szkoleń, konkursów, Ogólnopolskich Zlotów Turystów Przyrodników, informacje o działaniach proekologicznych w terenie a nawet są prezentowane ciekawostki przyrodnicze ze świata. Nie zapominamy o naszych zmarłych działaczach przedstawiając ich sylwetki i dokonania. Ostatni 15 nr biuletynu poświęcony został zbliżającej się kampanii wyborczej. 69

Interwencje podjęte przez KOP ZG PTTK. W dniu 7.11.2014 r. wpłynął e-mail w sprawie zanieczyszczenia rejonu rezerwatu przyrody "Barania Góra". Przewodniczący przeprowadził rozmowę telefoniczną z Nadleśniczym Nadleśnictwa Wisła uzyskując informację, iż teren został już uporządkowany. Komisja przedstawiła stanowisko PTTK w sprawie projekt ustawy z dnia 5.12.2014 r. o zmianie ustawy o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenie oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw. Udzielono odpowiedzi na nadsyłane przez działaczy drogą e-mailową zapytania w sprawach: interpretacji Regulaminu odznaki Turysta Przyrodnik, górnej granicy wieku przy zdobywaniu odznaki Tropiciel Przyrody, o możliwość zakupu odznaki Tropiciela Przyrody i książeczek, wymiany legitymacje opiekuna przyrody PTTK, możliwości uczestnictwa w kursie Instruktora Ochrony Przyrody, finanse. Komisja rozpatruje także możliwość zamieszczenia na stronie internetowej Poradnika Instruktorów Ochrony Przyrody PTTK zawierającego materiały szkoleniowe dla kandydatów na IOP. Komisja w ramach oszczędności i współpracy pozyskała sponsora, który nieodpłatnie wykonał legitymacje Instruktorów Ochrony Przyrody PTTK i legitymacje Honorowych Instruktorów Ochrony Przyrody PTTK. Podsumowanie Należy zaznaczyć, że KOP ZG PTTK czeka wiele pracy w wielu obszarach, aby uaktywnić działaczy i kontynuować chlubne tradycje naszego Towarzystwa w ochronie przyrody. Komisja ma do rozwiązania kwestie sprawozdawczości, szkoleń i egzaminów kadry programowej, działalności klubów oraz spraw związanych z edukacją przyrodniczą. Odnotowany jest w dalszym ciągu brak dyscypliny organizacyjnej, szczególnie w zakresie sprawozdawczości, zaobserwowano różnice między danymi zawartymi w rejestrach prowadzonych przez KOP ZG PTTK a danymi zawartymi w TK-O, jakie przekazują Zarządy Oddziałów PTTK do ZG PTTK. 2.5. Działalność przewodnicka Komisja pracowała w składzie wybranym podczas Krajowej Konferencji Przewodników Turystycznych PTTK w dniu 22 marca 2014 r.. 10 sierpnia 2015r. kol. Krzysztof Mikucki złożył e-mailowo rezygnację z dalszych prac w Komisji. Na posiedzeniu 19 sierpnia 2015 r. jednogłośnie przyjęto rezygnację i jednocześnie podjęto decyzję o nieuzupełnianiu składu Komisji. 25.06.2016 uchwałą nr 215/ XVIII/2016 ZG PTTK zatwierdzono zmiany w składzie KP. Na wniosek Komisji i Samorządu Zarząd Główny PTTK podjął uchwałę nr 317/XVII/2012 ustanawiając rok 2013 Rokiem Przewodników Turystycznych. Zebrania Komisji W latach 2014 2017 odbyło się czternaście zebrań KSPT i KP ZG PTTK. W sześciu spotkaniach uczestniczyli przedstawiciele wojewódzkich struktur samorządności przewodnickiej PTTK (Ząbkowice Śląskie, Krasiczyn, Białka Tatrzańska, Chęciny, Sanok, Opole). W posiedzeniach uczestniczyli również zaproszeni goście: Kol. Stanisław Sikora (posiedzenia w: Ząbkowicach Śląskich, Krasiczynie, Białce Tatrzańskiej, Opolu); 70

Kol. Ryszard Wulicz (posiedzenie III w Ząbkowicach Śląskich); Kol. Wojciech Tomalak (posiedzenie w Warszawie 25.04.2015r.); Kol. Wojciech Napiórkowski (posiedzenia w: Warszawie 25.04.2015r., Białce Tatrzańskiej, Chęcinach, Sanoku); Kol. Dariusz Kużelewski (posiedzenia w: Krasiczynie, Chęcinach). Zespoły doradcze oraz robocze powołane przez KSPT i KP ZG PTTK Zespół prawny w składzie kol. kol.: K. Mikucki (przewodniczący), T. Simiński-Stanny, D. Kużelewski, M. Janota. Do zadań zespołu należała pomoc w analizowaniu i opiniowaniu zapisów prawnych dotyczących przewodnictwa turystycznego. Zespół do opracowania dokumentu Zasady działania Samorządu Przewodników Turystycznych PTTK, w składzie kol. kol.: R. Ziernicki przewodniczący, W. Pawełczyk, A. Sierpińska, A. Bobrowicz. Efektem dwuletniej pracy zespołu jest przygotowanie opracowania Przyszłość Krajowego Samorządu Przewodników Turystycznych PTTK zaakceptowanego przez wszystkie regionalne struktury samorządności przewodnickiej PTTK. Dokument został przekazany do Zarządu Głównego PTTK 28 grudnia 2016 r. Zespół do opracowania projektu uchwały w sprawie Regulaminu szkolenia i egzaminowania kandydatów na pilotów wycieczek, w składzie kol. kol.: J. Delert, W. Pawełczyk, A. Bobrowicz, K. Mikucki. Efektem pracy zespołu był projekt Regulaminu szkolenia i egzaminowania kandydatów na pilotów wycieczek, przyjęty przez ZG PTTK uchwałą 175/XVIII/2015 Zarządu Głównego PTTK z 17 października 2015 r. Zespół ds. przewodnictwa górskiego w składzie kol. kol.: M. Korbecki (przewodniczący), K. Mikucki, S. Koniuszewska, W. Piprek, Z. Perdak. Zadaniem zespołu było monitorowanie problemów dotyczących przewodnictwa górskiego oraz przygotowywanie dokumentów związanych z funkcjonowaniem zawodu przewodnika górskiego w Polsce. Członkowie zespołu opracowali propozycje zmian w zapisach Rozporządzenia Ministra Sportu i Turystyki z dnia 26 czerwca 2014 r. w sprawie nabywania uprawnień przewodnika górskiego (Dz. U. poz. 868), które zostały przekazane do MSiT za pośrednictwem ZG PTTK w czerwcu 2015r. i w grudniu 2016r. Wypracowane propozycje zmian w w/w Rozporządzeniu zostały przedstawione przedstawicielom MSiT w lutym 2017 r. podczas spotkania w Ministerstwie. Przewodnicy turystyczni i piloci wycieczek w PTTK Wg sprawozdań TK-O na koniec 2015 r. działało 109 kół i 60 klubów przewodników turystycznych PTTK. Ponadto w strukturze Towarzystwa na koniec kadencji działało 5 samodzielnych środowiskowych przewodnickich oddziałów PTTK w Warszawie, Toruniu, Gdańsku, Malborku i Częstochowie. Na koniec 2015 r. liczba przewodników turystycznych PTTK liczonych jako osoby fizyczne wyniosła 6.682 osoby, natomiast liczba uprawnień przewodnickich wyniosła 8.284. 1.153 osoby posiadały dodatkowe uprawnienia do oprowadzania wycieczek w językach obcych. Uprawnieniami pilota wycieczek legitymowało się 3.080 osób. W okresie kadencji łączna ilość przewodników turystycznych liczonych jako osoby fizyczne nieznacznie się zmniejszyła. Ma na to wpływ malejąca liczba organizowanych przez jednostki PTTK kursów dla kandydatów na przewodników turystycznych. Wielu z absolwentów kursów odchodzi z kół przewodnickich, szczególnie tych, w których brak właściwej działalności szkoleniowej oraz jakiejkolwiek działalności gospodarczej Oddziału. W dalszym ciągu odsetek młodych przewodników pozostających w kołach jest mały i wynosi ok. 30%. 71

Szkolenie Komisja realizując Uchwałę nr 55/XVIII/2014 Zarządu Głównego PTTK z 27 lutego 2014 r. w sprawie Regulaminu szkolenia i egzaminowania kandydatów na przewodników turystycznych miejskich i terenowych oraz nadawania uprawnień przewodników turystycznych PTTK rekomendowała Prezydium ZG składy komisji egzaminacyjnych w wyniku czego powołane zostały Wojewódzkie Komisje Egzaminacyjne dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK: Uchwałą nr 24/XVIII/2014 Prezydium Zarządu Głównego PTTK z 22 lipca 2014 roku powołano Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa kujawsko - pomorskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK terenowych oraz Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa kujawsko - pomorskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK miejskich po Toruniu. Uchwałą nr 25/XVIII/2014 Prezydium Zarządu Głównego PTTK z 22 lipca 2014 roku powołano Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa podlaskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK terenowych. Uchwałą nr 26/XVIII/2014 Prezydium Zarządu Głównego PTTK z 22 lipca 2014 roku powołano Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa mazowieckiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK terenowych i miejskich po Warszawie. Uchwałą nr 27/XVIII/2014 Prezydium Zarządu Głównego PTTK z 22 lipca 2014 roku powołano Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa świętokrzyskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK terenowych. Uchwałą nr 28/XVIII/2014 Prezydium Zarządu Głównego PTTK z 4 listopada 2014 roku powołano Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa warmińsko-mazurskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK terenowych. Uchwałą nr 29/XVIII/2014 Prezydium Zarządu Głównego PTTK z 4 listopada 2014 roku powołano Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa podkarpackiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK terenowych. Uchwałą nr 30/XVIII/2014 Prezydium Zarządu Głównego PTTK z 4 listopada 2014 roku powołano Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa śląskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK terenowych oraz Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa śląskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK miejskich po Katowicach oraz innych miastach konurbacji górnośląskiej: Będzin, Bytom, Chorzów, Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Mikołów, Mysłowice, Piekary Śląskie, Radzionków, Ruda Śląska, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Tarnowskie Góry, Tychy, Wojkowice, Zabrze (łącznie). Uchwałą nr 36/XVIII/2015 Prezydium Zarządu Głównego PTTK z 21 stycznia 2015 roku powołano Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa lubelskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK terenowych. Natomiast Uchwałą nr 46/XVIII/2015 Prezydium Zarządu Głównego PTTK z 24 marca 2015 roku zmieniono zapisy uchwały Prezydium Zarządu Głównego PTTK nr 36/XVIII/2015 z 21 stycznia 2015 roku w sprawie powołania Wojewódzkiej Komisji Egzaminacyjnej województwa lubelskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK terenowych dodając zapis i miejskich po Lublinie. Uchwałą nr 37/XVIII/2015 Prezydium Zarządu Głównego PTTK z 21 stycznia 2015 roku powołano Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa małopolskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK terenowych oraz Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa małopolskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK miejskich po Krakowie. 72

Uchwałą nr 50/XVIII/2015 Prezydium Zarządu Głównego PTTK z 9 czerwca 2015 roku powołano Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa wielkopolskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK terenowych oraz Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa wielkopolskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK miejskich po Poznaniu. Uchwałą nr 71/XVIII/2015 Prezydium Zarządu Głównego PTTK z 1 grudnia 2015 roku powołano Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa dolnośląskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK terenowych oraz Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa dolnośląskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK miejskich po Wrocławiu. Uchwałą nr 76/XVIII/2016 Prezydium Zarządu Głównego PTTK z 12 stycznia 2016 roku powołano Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa zachodniopomorskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK terenowych. Uchwałą nr 75/XVIII/2016 Prezydium Zarządu Głównego PTTK z 12 stycznia 2016 roku powołano Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa opolskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK terenowych. Uchwałą nr 94/XVIII/2016 Prezydium Zarządu Głównego PTTK z 18 maja 2016 roku powołano Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa łódzkiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK terenowych oraz Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa łódzkiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK miejskich po Łodzi. Uchwałą nr 108/XVIII/2016 Prezydium Zarządu Głównego PTTK z 11 października 2016 roku powołano Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa pomorskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK terenowych oraz Wojewódzką Komisję Egzaminacyjną województwa pomorskiego dla kandydatów na przewodników turystycznych PTTK miejskich po Gdańsku, Gdyni i Sopocie. W ramach realizacji uchwały ZG PTTK nr 55/XVIII/2014r, dokonano wymiany 2.121 legitymacji identyfikatorów przewodnika turystycznego PTTK. W omawianym okresie do Komisji Przewodnickiej ZG PTTK wpłynęły informacje o organizacji 32 szkoleń przewodnickich. Powołano zespół ds. opracowania projektu Uchwały w sprawie Regulaminu szkolenia i egzaminowania kandydatów na pilotów wycieczek PTTK oraz nadawania uprawnień pilotów wycieczek PTTK w składzie kol.. kol.: J. Delert przewodniczący, A. Bobrowicz, K. Mikucki, W. Pawełczyk. Opracowany materiał przeszedł konsultacje w wojewódzkich strukturach samorządowych przewodników turystycznych PTTK. Uchwałą nr 175/XVIII/2015 Zarządu Głównego PTTK z 17 października 2015 r. zatwierdzono Regulamin szkolenia i egzaminowania kandydatów na pilotów wycieczek oraz nadawania uprawnień pilota wycieczek PTTK, który obowiązuje od 1.01.2016 r. Uchwałą nr 227/XVIII/2016 Zarządu Głównego PTTK z 22 października 2016 r. wprowadzono zmiany w treści załącznika nr 7 do Uchwały nr 175/XVIII/2015. W ramach realizacji Uchwały nr 175/XVIII/2016 dokonano wymiany 286 legitymacji identyfikatorów pilota wycieczek PTTK. W omawianym okresie do Komisji Przewodnickiej ZG PTTK wpłynęły informacje o organizacji 4 szkoleń pilockich. W latach 2014 2017 zorganizowano dwa szkolenia dla kandydatów na instruktorów przewodnictwa PTTK. Oba odbyły się w Sanoku, obejmowały tematykę ogólną oraz specjalizacyjną dla kandydatów na instruktorów przewodnictwa górskiego oraz instruktorów przewodnictwa miejskiego, terenowego. Organizatorami kursów było Koło Przewodników Terenowych i Beskidzkich Oddziału PTTK w Rzeszowie (2015 r.) oraz Koło Przewodników 73

PTTK Oddziału PTTK Ziemia Sanocka w Sanoku (2017 r.) wspólnie z Krajowym Samorządem Przewodników Turystycznych i Komisją Przewodnicką PTTK. Termin szkolenia dla kandydatów na instruktorów przewodnictwa PTTK Ilość uczestników szkolenia Ilość wydanych uprawnień 10 15.03.2015r. 39 39 21 26.02.2017r. 40 40 Udział w projektach zewnętrznych Od listopada 2014 r. do marca 2015 r. przedstawiciele KSPT i KP ZG PTTK (kol. Anna Sierpińska, kol. Jacek Delert) uczestniczyli w pracach zespołu eksperckiego projektu IBE Sektorowa rama kwalifikacji dla sektora turystyki. Projekt realizowany był przez Katedrę Turystyki Szkoły Głównej Handlowej na zlecenie Instytutu Badań Edukacyjnych. W działaniu uczestniczyli przedstawiciele biur podróży, hoteli, stowarzyszeń pilotów oraz przewodników. W ramach projektu przygotowany został wstępny projekt charakterystyk poziomów kwalifikacji SRKT, zawierający charakterystyki dla czterech branż turystycznych: branży hotelarskiej, branży gastronomii hotelowej, branży pilotów i przewodników, rezydentów i animatorów czasu wolnego oraz branży biur podróży. Współpraca z Ministerstwem Sportu i Turystyki i Ministerstwem Edukacji Narodowej przygotowanie stanowiska do MSiT w sprawie stażu adaptacyjnego i testu umiejętności przeprowadzanych w toku postępowania o uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodu przewodnika turystycznego (lipiec 2014 r.); przygotowanie stanowiska do MSiT w sprawie parametrów przejść w warunkach zimowych dla przewodników beskidzkich, sudeckich i tatrzańskich ubiegających się o zmianę klasy z II na I ( sierpień 2014); przygotowanie stanowiska do MEN w sprawie warunków, jakie muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej, a także zasad jego organizowania i nadzorowania (marzec 2015 r.); opracowanie propozycji zapisów rozwiązań prawnych dotyczących przewodnictwa turystycznego do Białej księgi ustawy o usługach turystycznych przedłożonej przez Ministerstwo Sportu i Turystyki (sierpień 2015 r.); opracowanie na potrzeby Ministerstwa Sportu i Turystyki danych dotyczących przewodnictwa turystycznego oraz przygotowanie uzasadnienia tezy o systematycznie spadającej liczbie przewodników w strukturach PTTK (marzec 2016r.); przygotowanie stanowiska do MSiT w sprawie potwierdzania kwalifikacji przewodników górskich (listopad 2016 r.). W dniu 26 kwietnia 2014 r. powołana została Kapituła Odznaki Zasłużony Przewodnik PTTK w składzie kol. kol.: A. Sierpińska, J. Szulc, S. Koniuszewska, W. Piprek, M. Korbecki. Kapituła odbyła 13 posiedzeń, w trakcie których rozpatrzyła 138 wniosków o nadanie tytułu Zasłużonego Przewodnika PTTK, przyznano 115 wyróżnień. W 2015 r. wydano publikację pt. Kształcenie przewodników w realiach XXI wieku, jako materiał po III i IV Ogólnopolskim Forum Przewodników Turystycznych w Katowicach i Olsztynie, wyd. ZG PTTK, redakcja kol. S. Kawęcki, (nakład 300 szt.). 74

Działalność organizacyjna XXXII Ogólnopolski Rajd Przewodnicki Góry Bardzkie, Sowie, Złote i Przedgórze Sudeckie 2014 (28 31.082.2014 r.), V Ogólnopolskie Forum Przewodników Turystycznych w Krasiczynie (6-8.02.2015 r.), XXXI Ogólnopolska Pielgrzymka Przewodników Turystycznych na Jasna Górę Z Maryją szlakami nawrócenia (6 8.03.2015 r.), II Ogólnopolski Konkurs Krasomówczy o tytuł Przewodnik Krasomówca w Pszczynie (21-22.03.2015), XIX Ogólnopolski Zlot Nizinny Przewodników Turystycznych PTTK w Międzyzdrojach (17 19.04.2015), XXXIII Ogólnopolski Górski Rajd Przewodników PTTK Tatry Spisz Podtatrze Pieniny Spiskie2015 (20 23.08.2015 r.), VI Ogólnopolskie Forum Przewodników Turystycznych w Chęcinach Rzepce (12-14.02.2016 r.) XXXII Ogólnopolska Pielgrzymka Przewodników Turystycznych na Jasną Górę Zaprowadził ich na górę wysoką (4-6.03.2016r.), III Ogólnopolski Konkurs Krasomówczy o tytuł Przewodnik Krasomówca w Pszczynie (11 13.03.2016r.), XX Ogólnopolski Zlot Nizinny Przewodników PTTK w Giżycku (15-17.04.2016r.), XXXIV Ogólnopolski Rajd Górski Przewodników Turystycznych PTTK Bieszczady 2016 (24 28.08.2016r.). 2.6. Rola PTTK w zwiększaniu udziału osób niepełnosprawnych w turystyce Rada do spraw Turystyki Osób Niepełnosprawnych przy ZG PTTK w kadencji 2013 2016 roku działała w niezmienionym składzie. Rada TON ZG PTTK w 2014 roku odbyła dwa posiedzenia (jedno w Warszawie oraz jedno w Wiśle). W 2014 roku odbyły się dwa rajdy o zasięgu ogólnopolskim dofinansowane z funduszy Rady TON. Rada była ich współorganizatorem były to: XII Wielkopolski rajd integracyjny Bez barier i granic oraz V Śląski rajd turystyczny Bez barier. Na terenie województwa mazowieckiego Rada była współorganizatorem 17 imprez o charakterze turystyczno-krajoznawczym w których uczestniczyło 321 osób, wśród nich były osoby z upośledzeniem narządu ruchu, wzroku i słuchu. Rada TON ZG PTTK była inicjatorem wykonania projektu budowlanego przebudowy wejścia do budynku z uwzględnieniem podjazdu dla wózkowiczów; koordynowała projekt i montaż windy krzesełkowej na jednej z klatek schodowych i opuszczanego podjazdu dla osoby niepełnosprawnej, oraz modernizacji oświetlenia przed wejściem do budynków i na klatkach schodowych z uwzględnieniem czujników ruchu i zmierzchowych w celu pomocy w ten sposób osobom słabowidzącym. Na terenie województwa podlaskiego propagowała w środowisku osób niepełnosprawnych m.in. poprzez Warsztaty Terapii Zajęciowej, w Środowiskowych Ośrodkach Samopomocy, Ośrodku Szkolno-Wychowawczym, Domach Pomocy Społecznej działalność Towarzystwa oraz Rady. Prowadzono zajęcia dla organizatorów-animatorów turystyki dla środowiska osób niewidomych i słabowidzących, w ramach zadania Zobaczyć więcej. Szkolenie trwało od kwietnia do grudnia w formie tygodniowych sesji. Głównym organizatorem był Związek Kultury Fizycznej Niewidomych Olimp Warszawa. Zorganizowano również w lipcu wycieczkę krajoznawczą dla osób z niepełnosprawnością do Norwegii, a w listopadzie rajd 75

Jesiennych liści przebiegający szlakami Beskidów. Sporządzono listę kół zrzeszających tylko osoby niepełnosprawne. Na szkoleniu młodzieżowych liderów turystyki w Barlinku przedstawiono informacje o działalności Rady. Przedstawiciel Rady pomagał w organizacji wycieczki oraz trzech spływów kajakowych dla turystów niepełnosprawnych z województwa pomorskiego. Kol. B. Wojcieszak uczestniczył w seminarium Turystyka łączy pokolenia. Z inicjatywy Rady rozpoczął się kurs asystentów turystycznych osób niepełnosprawnych dla uczniów Zespołu Szkół Handlowych w Sopocie. Rada była także inicjatorem powstania Wojewódzkiej Rady Turystki Osób Niepełnosprawnych przy Radzie Prezesów PTTK Województwa Śląskiego. Ponadto współorganizowano 14 imprez turystyczno-krajoznawczych dla osób niepełnosprawnych z terenu województwa śląskiego. Po raz pierwszy współorganizowano Wielkopolski rajd integracyjny Bez barier i granic, w którym udział wzięły osoby niepełnosprawne z całego kraju. Przedstawiciel Rady był organizatorem eliminacji i finału wojewódzkiego konkursu krasomówczego dzieci i młodzieży szkolnej z finałem w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Niesłyszących w Poznaniu. Ponadto Rada na terenie Wielkopolski współorganizowała 17 imprez integracyjnych, w których udział wzięły 5.344 osoby, w tym 1.421 osób niepełnosprawnych. Na terenie Małopolski z ramienia Rady zorganizowano 3 imprezy turystyczne dla osób niepełnosprawnych szlakami po Beskidach. W 2015 roku Rada TON ZG PTTK odbyła dwa posiedzenia w Warszawie. Po raz pierwszy zorganizowała ogólnopolski konkurs na najlepszą programową ofertę Oddziałów PTTK dla turystów i krajoznawców niepełnosprawnych, który trwał od 1 marca 2015 roku do 15 listopada 2015 roku. Podsumowanie konkursu i rozdanie nagród miało miejsce 10 marca 2016 roku w siedzibie ZG PTTK. Pierwsze miejsce w konkursie zajął Oddział PTTK w Mysłowicach, drugie Oddział PTTK w Turku, trzecie miejsce zajął Oddział PTTK w Tarnowie. Przyznano wyróżnienia: Oddziałowi Środowiskowemu PTTK w Poznań-Nowe Miasto; Oddziałowi Ziemi Gnieźnieńskiej PTTK w Gnieźnie i Oddziałowi PTTK w Sosnowcu. Rada była współorganizatorem po raz kolejny dwóch rajdów o zasięgu ogólnopolskim dofinansowanych z funduszy Rady. Były to: XIII wielkopolski rajd integracyjny Bez barier i granic (organizator główny Oddział Środowiskowy PTTK Poznań Nowe Miasto) oraz VI Śląski rajd turystyczny Bez barier (główny organizator to Oddział PTTK Mysłowice). Po raz pierwszy współorganizowano Ogólnopolskie Seminarium Turystyka i krajoznawstwo osób niepełnosprawnych (główny organizator Oddział Środowiskowy PTTK Poznań Nowe Miasto). Seminarium było zorganizowane przez wyżej wymieniony Oddział już po raz piąty. Z inicjatywy Rady w Centralnej Bibliotece PTTK powstał dział dotyczący turystyki wśród osób niepełnosprawnych. Dla lepszej współpracy Rady z jednostkami regionalnymi PTTK wyznaczono każdemu członkowi Rady województwo, z którym będzie współpracował dla lepszego propagowania turystyki osób niepełnosprawnych. Kol. B. Wojcieszak wziął udział w ogólnopolskiej konferencji Mapa w służbie społeczeństwu na Uniwersytecie Gdańskim, przedstawiając referat pt. Mapa jako źródło informacji turysty-krajoznawcy. A także przedstawiciele Rady brali udział w konferencji zorganizowanej przez MPiPS i PFRON pt. Turystyka, rekreacja, kultura - czy na pewno dla wszystkich i w spotkaniu zorganizowanym przez MPiPS na temat wdrażania konwencji europejskiej w sprawie osób niepełnosprawnych. Kol. A. Szczuciński prowadził zajęcia z ramienia Rady dla organizatorów-animatorów turystyki dla środowiska osób niewidomych i słabowidzących w ramach zadania Zobaczyć więcej. Szkolenie trwało od kwietnia do grudnia w 2014 oraz w 2015 roku w formie tygodniowych sesji. Głównym organizatorem był Związek Kultury Fizycznej Niewidomych 76

Olimp Warszawa. Udział w szkoleniu brały osoby z całej Polski. Przedstawiciel Rady TON prowadził zajęcia na temat turystyki osób niepełnosprawnych na szkoleniu młodzieżowych liderów turystyki w Supraślu. Prowadzono konsultacje w sprawie turystyki osób niepełnosprawnych z młodzieżowymi działaczami turystycznymi z różnych oddziałów PTTK w Polsce. W województwie mazowieckim zorganizowano 10 imprez o charakterze turystycznokrajoznawczym, w których uczestniczyło 125 osób, wśród nich były osoby z upośledzeniem narządu ruchu, wzroku i słuchu. Na terenie województwa podlaskiego i warmińsko-mazurskiego propagowano w środowisku osób niepełnosprawnych m.in. w Warsztatach Terapii Zajęciowej, Środowiskowych Ośrodkach Samopomocy, Ośrodku Szkolno-Wychowawczym, Domach Pomocy Społecznej działalność Towarzystwa oraz Rady. Brano udział w audycji radiowej w Polskim Radiu Białystok dotyczącej sposobów spędzania wakacji i urlopów przez osoby z niepełnosprawnością, zachęcano m.in. do udziału w przedsięwzięciach PTTK. Rada współorganizowała imprezy integracyjne pod nazwą Piknik dla każdego. Były to imprezy plenerowe na terenie województwa podlaskiego łączące w sobie mini rajd (z dwoma trasami o różnej długości), warsztaty rękodzielnicze (instruktorami podczas warsztatów były osoby z niepełnosprawnością intelektualną, będące jednocześnie członkami PTTK) oraz zabawę plenerową z licznym atrakcjami (m.in. pokazy żonglerki, porady o dokarmianiu ptaków, konkursy zręcznościowe i inne). Rada propagowała także imprezy organizowane przez Regionalny Oddział PTTK w Białystoku, w których brały udział osoby z niepełnosprawnością: Rajd Integracyjny Powitanie wiosny Marzanna, udział wzięło 38 osób niepełnosprawnych, Otwarty Integracyjny Spływ Osób Niepełnosprawnych Powitanie lata, udział wzięło 15 osób niepełnosprawnych, Jesienny Rajd Pieszy Szlakami Niepodległości, udział wzięły 24 osoby niepełnosprawne, Rajd Mikołajkowy, udział wzięło 15 osób niepełnosprawnych. Po raz drugi odbyła się wycieczka krajoznawcza dla osób z niepełnosprawnością z terenu Bielska - Białej do Norwegii jak również rajd Jesiennych liści przebiegający szlakami Beskidów oraz obóz konny z elementami turystyki górskiej. Na terenie Wielkopolski byliśmy współorganizatorem następujących imprez integracyjnych, w których udział brały osoby niepełnosprawne: Ogólnopolski Zlot Bądź Turystą w Swoim Mieście, Rajd Witamy Wiosnę na Szlaku Kościołów Drewnianych, Rajd rowerowo-pieszy Pędziwiatr Wiosenny, Wielkopolski rajd Poznajemy Parki Krajobrazowe, Zlot turystyczny im. Franciszka Jaśkowiaka, Wielkopolski rajd Witamy Jesień u Augusta Cieszkowskiego, Ogólnopolski rajd Śladami Pawła Edmunda Strzeleckiego, finał wojewódzki Ogólnopolskiego "Konkursu krasomówczego młodzieży szkolnej", Wielkopolski rajd Wielcy Wielkopolanie, Powiatowe zakończenie sezonu turystycznego Śladami Armii Krajowej, Wielkopolski rajd Szlakami Powstania Wielkopolskiego, W wyżej wymienionych imprezach udział wzięło 1248 osób niepełnosprawnych. Rada w celu omówienia spraw dotyczących działalności PTTK wśród osób niepełnosprawnych spotkała się dwa razy w Warszawie. Ponadto był stały kontakt internetowy członków Rady, odbywały się także głosowania i podejmowanie decyzji za pomocą internetu. 77

Zaczęto prowadzić stronę na facebooku. W marcu w Warszawie zorganizowano podsumowanie i wręczenie nagród za pierwszy Ogólnopolski konkurs dla Oddziałów PTTK na najlepszą programową ofertę turystyczną zrealizowaną dla niepełnosprawnych turystów i krajoznawców. W podsumowaniu konkursu udział wziął Prezes ZG PTTK kol. Roman Bargieł oraz przedstawicielka Ministerstwa Sportu i Turystyki oraz przedstawiciele wyróżnionych Oddziałów. Współorganizowano po raz trzeci dwa rajdy o zasięgu ogólnopolskim oraz wycieczkę integracyjną, były to: Wielkopolski rajd integracyjny Sprawni inaczej bez barier i granic oraz Śląski rajd turystyczny Bez barier, których udział wzięło ponad 800 osób. Wycieczka integracyjna pt., Sandomiersko-kieleckie przygody. W celu zachęcenia Oddziałów PTTK do organizacji imprez dla osób niepełnosprawnych zorganizowano po raz drugi Ogólnopolski konkurs dla Oddziałów PTTK na najlepszą programową ofertę turystyczną zrealizowaną dla niepełnosprawnych turystów i krajoznawców. Podsumowanie konkursu odbyło się 25 lutego 2017 roku w Poznaniu, jego organizatorem był zwycięski Oddział. Pierwsze miejsce zajął Oddział Środowiskowy PTTK Poznań-Nowe Miasto im. Franciszka Jaśkowiaka, drugie miejsce przyznano Oddziałowi Ziemi Tarnowskiej PTTK w Tarnowie, trzecie Oddziałowi PTTK w Turku. Ponadto wyróżnienia przyznano dla: Oddziału Ziemi Gnieźnieńskiej PTTK w Gnieźnie; Oddziału PTTK Poznańskiego im. B. Chrzanowskiego w Poznaniu, Oddziału Ziemi Gorzowskiej PTTK w Gorzowie Wielkopolskim. Podziękowania przyznano Oddziałowi Beskid PTTK w Nowym Sączu, Oddziałowi PTTK w Mysłowicach, Oddziałowi PTTK im. Aleksandra Janowskiego w Sosnowcu. Podjęto wstępne prace w celu opracowania regulaminu i wzoru odznaki turystycznej, którą będą mogli zdobywać turyści niepełnosprawni. W celu nawiązania lepszej współpracy Rady z jednostkami regionalnymi PTTK wyznaczono ponownie każdemu członkowi Rady województwo, w którym nawiąże współpracę w celu propagowania turystyki wśród osób niepełnosprawnych. Przedstawiciel Rady kol. A. Szczuciński prowadził szkolenie animatorów i organizatorów turystyki w środowisku niewidomych i słabowidzących, którego głównym organizatorem był Związek Olimp. W trzech spotkaniach weekendowych i w czterech sesjach tygodniowych udział wzięło 148 osób niepełnosprawnych. Zorganizowano obóz sportowo - turystyczny dla dorosłych osób z dysfunkcją wzroku pn. Krościenko nad Dunajcem sierpień 2016. Udział wzięło 40 osób w tym 34 osoby niewidzące. Rada w dalszym ciągu realizowała wspólnie ze Stowarzyszeniem Sportu, Turystyki i Rekreacji Osób z Dysfunkcją Wzroku Smrek z Bielska-Białej zajęcia nordick walking, w których każdorazowo brało udział od 15 do 30 osób niewidzących. Zajęcia odbywały się od stycznia do listopada dwa razy w miesiącu. Kontynuowano konsultacje w sprawie turystyki osób niepełnosprawnych z młodzieżowymi działaczami turystycznymi z różnych oddziałów PTTK w Polsce. Na terenie Wielkopolski po raz kolejny byliśmy współorganizatorem następujących imprez integracyjnych, w których udział brały osoby niepełnosprawne: Ogólnopolski zlot Bądź Turystą w Swoim Mieście, Rajd Witamy Wiosnę na Szlaku Kościołów Drewnianych, Wielkopolski rajd Poznajemy Parki Krajobrazowe, Zlot turystyczny im. Franciszka Jaśkowiaka, Wielkopolski rajd Witamy Jesień u Augusta Cieszkowskiego, finał wojewódzki Ogólnopolskiego Konkursu Krasomówczego młodzieży szkolnej, Wielkopolski rajd Wielcy Wielkopolanie, Wielkopolski rajd Szlakami Powstania Wielkopolskiego. W wyżej wymienionych imprezach udział wzięło 1.030 osób niepełnosprawnych. 78

Odbyły się kolejne edycje kursu dla asystentów turystycznych osób niepełnosprawnych zrealizowane przy wsparciu Rady dla uczniów Zespołu Szkół Handlowych w Sopocie kształcących się w zawodzie technik obsługi turystycznej. Szkoła ta wyraziła zgodę na realizację kolejnych edycji kursów w latach 2017-2020. Szkolenia te z ramienia Rady TON prowadził kol. B. Wojcieszak. Z inicjatywy członka Rady kol. Z. Orłowskiego w Oddziale PTTK w Mysłowicach funkcjonują cztery Szkolne Koła Krajoznawczo-Turystyczne, które pracują w dwóch Szkołach Specjalnych i dwóch Ośrodkach Szkolno-Wychowawczych. Przy Oddziale w Mysłowicach funkcjonuje również Ośrodek Hipoterapeutyczny, posiadający status ośrodka afiliowanego KTJ ZG PTTK. Ośrodek ten zorganizował cztery rajdy jeździeckie. Oddział PTTK w Mysłowicach wraz z Radą współpracował ze SPDN Radość i SPN Skarbek w Mysłowicach oraz z dwoma organizacjami emerytów i rencistów. Rada także współpracuje z Radą Programową ds. Młodzieży Szkolnej ZG PTTK w zakresie problemów turystyki osób niepełnosprawnych wśród młodzieży. 3. Budowanie wizerunku PTTK 3.1. Dokumentowanie historii Komisja Historii i Tradycji ZG PTTK powołana została przez Zarząd Główny PTTK 14 grudnia 2013 r., w okresie kadencji z Komisją współpracowali kol. kol.: Szymon Bijak Warszawa, Andrzej Danowski Łódź, Teresa Kłosiewicz-Prokop Wesoła, Maria Janowicz Warszawa, Grażyna Orłowska-Rybicka Warszawa, Andrzej Wasilewski Lublin. Komisja zbierała się na posiedzeniach dwa razy w roku, ale utrzymywano między sobą stałe kontakty związane z prowadzonymi pracami. Pierwszy rok działalności w kadencji był poświęcony sfinalizowaniu i przedstawieniu prac podjętych przez członków i współpracowników Komisji w poprzedniej kadencji. W kolejnych latach członkowie i współpracownicy Komisji prowadzili własne badania w zakresie historii i tradycji turystyki oraz krajoznawstwa, przygotowując materiały do kolejnych tomów Studiów i materiałów z dziejów krajoznawstwa polskiego, których regularne wydawanie uznano za sprawę priorytetową. Sprawy wydawnicze W XVIII kadencji wydano cztery kolejne tomy: VII, VIII, IX i X Studiów i materiałów z dziejów krajoznawstwa polskiego oraz katalog towarzyszący wystawie fotograficznej Adama Czarnowskiego pt. Z aparatem w plecaku, zorganizowanej wspólnie z Centrum Fotografii Krajoznawczej w Łodzi (wernisaż 9 IV 2016 r.). W VII tomie Studiów pt. Wartość kontynuacji idei i praktyki w turystyce zamieszczono prace 17 autorów członków, współpracowników Komisji oraz laureatów kolejnych edycji konkursu Z Historii i Tradycji Turystyki i Krajoznawstwa w Polsce - kol. kol. W. Owsianowskiego, E. Wieczorka, G. Orłowskiej-Rybickiej, A. Dobrońskiego, W. Skowron, M. A. Marandy i Ł. Marandy, P. Świerk, S. M. Gębskiego, Sz. Bijaka, J. Zaremby, J.P. Piotrowskiego, M. Janowicz, J. Umińskiego, A. Czarnowskiego, Z. Lewandowskiego i M. Głowackiego. Wstępem tom opatrzył prof. Janusz Zdebski. W tomie VIII Studiów pt. Krajoznawstwo jako przedmiot wszechstronnych badań historycznych oraz praktyki przewodnickiej przedstawiono efekty prac badawczych i artykuły kol. kol. W. Skowron, M. Żochowskiego, J. Umińskiego, P. Świerk, M. Głowackiego, J. Zygmunta, A. Piaścika, Z. Kreska, A. Wojtasik, J. P. Piotrowskiego i W. Majdewicza. Wstęp do VIII tomu napisał kol. Roman Bargieł. Tom IX Studiów ukazał się pt. Zwyczajni niezwykli ludzie naszego Towarzystwa, w którym znalazły się m.in. materiały autorstwa kol. kol. A. Ochala, J. Umińskiego, 79

Sz. Bijaka, Z. Lewandowskiego, M. Głowackiego, A. Smoluchowskiej i W. Majdewicza. Wstęp do IX tomu napisała kol. Wanda Skowron. X tom Studiów pt. Polsce służyliśmy i służyć będziemy został wydany z okazji 110. rocznicy powstania Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Wydawnictwo zostało wydane dzięki wielkiemu zaangażowaniu członków, sympatyków i sponsorów Komisji. Udało się zdążyć na sesję podsumowującą jubileusz w dniu 3 XII 2016 r., kiedy to publikacja została wręczona uczestnikom sesji. W X tomie znalazły się teksty: kol. kol. W. Majdewicza, J. Umińskiego, G. Orłowskiej-Rybickiej, R. Matyjasa, Z. Lewandowskiego, Ł. Marandy, M. Z. Wojalskiego, Z. Twaroga, M. Głowackiego, B. Skowrońskiego i W. Skowron. Wstępem tom opatrzył kol. Edward Wieczorek. Wkład KHiT w obchody 110. rocznicy PTK Na posiedzeniu Komisji Historii i Tradycji ZG PTTK w dniu 22 listopada 2014 r., wspólnie z obecnym na zebraniu przewodniczącym Komisji Krajoznawczej ZG PTTK kol. Szymonem Bijakiem i członkiem KK kol. Zbigniewem Lewandowskim, przyjęto propozycję działań, związanych z jubileuszem 110. rocznicy powstania Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, a to: - organizację sesji popularno-naukowej Kontynuacja tradycji Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w działaniach Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego z referatami Ludzie Towarzystwa - sylwetki działaczy, którzy idee PTK kontynuowali w PTTK, - wydanie: monografii PTK; X. tomu Studiów i materiałów z dziejów krajoznawstwa polskiego; kolejnego tomu Ziemi, - zorganizowanie wystaw: Krajoznawczym okiem Adama Czarnowskiego - aktywność Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego i Polskiego Towarzystwa Turystyczno- Krajoznawczego w dziesięcioleciu powojennym; PTK - PTTK. Tradycja i kontynuacja. 1906-2016- rozwinięcie wystawy z okazji 100-lecia PTK, - wprowadzenie Medalu za zasługi dla krajoznawstwa (nazwa robocza Medal Aleksandra Janowskiego); okolicznościowego znaczka pocztowego; ewentualnie znaczka metalowego, organizacja okolicznościowych akcji, np. wycieczek, Jubileuszowego 25. Przegląd Książki, spotkania krajoznawców, druk plakatu itp. W jubileuszowym roku 2016 Komisja Historii i Tradycji zorganizowała wspólnie z Centrum Fotografii Krajoznawczej w Łodzi wystawę zdjęć Adama Czarnowskiego: Z aparatem w plecaku oraz pozyskała sponsorów i wydała katalog towarzyszący wystawie. Wydano też, dzięki środkom sympatyków i sponsorów wspomniany już w pkt. I, X. tom Studiów i materiałów. Członkowie KHiT wzięli udział w sesji jubileuszowej w dniu 3 grudnia 2016 r., a przewodniczący kol. Edward Wieczorek wystąpił na niej z referatem. Do Systemu wyróżnień i odznaczeń PTTK wprowadzono Odznakę Honorową im. Aleksandra Janowskiego Za zasługi dla krajoznawstwa. Podsumowaniem jubileuszu 110. rocznicy powstania PTK była wizyta w dniu 4 grudnia przedstawicieli KHiT i przewodniczącego KK ZG na Starych Powązkach i złożenie wiązanek oraz zapalenie zniczy na grobach zasłużonych krajoznawców: Aleksandra Janowskiego, Zygmunta Glogera, Mieczysława Orłowicza, Jana Bułhaka, Oskara Sosnowskiego, Gerarda Ciołka i Adama Czarnowskiego. Konkurs Z historii i tradycji turystyki i krajoznawstwa w Polsce W minionej kadencji kontynuowany był, zapoczątkowany w 2006 r. stały Konkurs ZG PTTK i Komisji Historii i Tradycji pn. Z historii i tradycji turystyki i krajoznawstwa w Polsce. Edycja każdego kończy się 31 grudnia danego roku kalendarzowego, aby 80

w lutym roku następnego można było podać wyniki. Autorem regulaminu jest kol. J. Umiński. Komisji powierzono prowadzenie Konkursu. Wybitne prace będą drukowane w kolejnych tomach Studiów i materiałów... opatrzone notami, iż są wynikiem Konkursu. W VIII edycji za 2013 r. I nagrodę przyznano Agnieszce Wojtasik za pracę Podstawy prawne i zasady organizacyjne Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego na przykładzie Klubu Osiedlowego PTTK M-2 w Myszkowie wydrukowany w VIII. tomie Studiów.. W IX edycji za 2014 r. I nagrodę przyznano Arturowi Ochale za pracę Krajoznawcza działalność Korpusu Ochrony Pogranicza (1924-1939), a II nagrodę Annie Smoluchowskiej, autorce pracy Bob Smoluchowski ważniejsze wycieczki górskie. Działalność w organizacjach turystycznych. Obie prace zakwalifikowano do druku w IX tomu Studiów. W X edycji za 2015 r. I nagrodę zajęła praca kol. Zbigniewa Twaroga Wspomnienia spisane z okazji 75. rocznicy wycieczki-ucieczki 4.09-4.11.1939 r.. II miejsce ex quo przyznano pracom: Krystyny Dolat i Jana Jerzego Jóźwiaka Wierszem pisane wędrówki po powiecie kutnowskim oraz kol. Łukasza Marandy Moje odczucia jako niepełnosprawnego turysty i krajoznawcy. Prace kol. kol. Zbigniewa Twaroga i Łukasza Marandy zakwalifikowano do druku w X tomie Studiów i materiałów z dziejów krajoznawstwa polskiego. W XI edycji za 2016 r. I nagrodę zdobyła publikacja pt. Klub Turystów Pieszych PTTK "Przygoda" w Kielcach 1966-2016, wydana z okazji jubileuszu 50-lecia Klubu pod redakcją Andrzeja Rembalskiego. Badania indywidualne członków Komisji Od roku 2013 prace, zgodnie z przyjętym planem zadań Komisji w XVIII kadencji zatwierdzonym przez ZG PTTK, koncentrowały się na historii PTTK nie zaprzestając badań nad działalnością prekursorów turystyki i krajoznawstwa. Prowadzono je według następujących kryteriów: - z kart historii, - formy działalności krajoznawczej, - pokrewne organizacje i instytucje - wspólna myśl i działanie, - ludzie Towarzystwa, - dokumenty. Podział ten znajduje odzwierciedlenie we wspomnianym już wydawnictwie ciągłym Studia i materiały z dziejów krajoznawstwa polskiego, które umożliwiając kontynuację publikowania wyników pracy Komisji, nie jest obarczonym reżimem czasopisma. Członkowie i współpracownicy Komisji, którzy złożyli swe teksty do kolejnych tomów Studiów i materiałów z dziejów krajoznawstwa polskiego wyrazili zgodę na ich wykorzystanie także w wersji cyfrowej. W ostatnim kwartale 2016 r. Komisja skupiła się na skompletowaniu oświadczeń o cesji praw autorskich i materiału ilustracyjnego publikowanych na łamach Studiów tekstów na rzecz KHiT ZG PTTK, co umożliwi umieszczenie wersji cyfrowej Studiów na ogólnodostępnym serwerze Biblioteki Narodowej. W ramach działań indywidualnych kol. Janusz Umiński opracowywał kalendarium pt. Ważniejsze rocznice przypadające w roku... Są one przygotowane do roku 2020 włącznie i przekazane redakcji Gościńca. Strona internetowa Komisji Kontynuowano prowadzenie, założonej w XV kadencji, strony internetowej z adresem: http://khit.pttl.pl/, gdzie sukcesywnie zamieszczane są opracowania (w przeważającej ilości pierwszej generacji), biografie, historyczne druki ulotne, aktualności itp.. 81

Jak wyżej wspomniano Komisja gromadzi oświadczenia autorów, publikujących nieodpłatnie swoje teksty i towarzyszący im materiał ilustracyjny na łamach Studiów. Jest to związane z digitalizację Studiów, co uzależnione jest od posiadania zgody autorów na publikację swoich tekstów w Studiach i na płaszczyźnie cyfrowej. W porozumieniu z Centralną Biblioteką PTTK zamieszczono pierwsze teksty ze Studiów w bibliotece cyfrowej Biblioteki Narodowej. 3.2. Promocja Działania promocyjne podejmowane w kadencji zmierzały w dwóch równoległych kierunkach. Pierwszy to promowanie samego Towarzystwa, drugi zaś to szeroko rozumiana promocja turystyki i krajoznawstwa w społeczeństwie. Działania pierwszego zmierzały do przedstawiania PTTK jako głównego animatora turystyki kwalifikowanej w Polsce, gestora bazy turystycznej, a także organizacji skupiającej w swoich szeregach doświadczoną kadrę. Poprzez zaplanowane działania ukazywano wszechstronność Towarzystwa obejmującego swymi zainteresowaniami wszystkie dziedziny turystyki, a także jego otwartość i aktywną działalność na rzecz całego społeczeństwa. Drugi obszar działań głównie ukierunkowany był na realizację programowych haseł w PTTK. I tak w rok 2013 poświęcony był Przewodnikom Turystycznym, zaś w 2014 roku upłynął pod hasłem Turystyka łączy pokolenia, ruszyła także akcja Międzypokoleniowa Sztafeta Turystyczna, mająca na celu integrację na szlaku. W 2016 roku hasłem przewodnim był Rok Krajoznawstwa Polskiego. Niektóre zainicjowane przedsięwzięcia były kontynuowane w następnych latach. Tak powstały ogólnopolskie konkursy: Turystyczna Rodzinka, konkurs aktywizujący coraz to nowe środowiska rodzin na terenie kraju, oraz Gmina Przyjazna Rowerzystom, który poszerzył możliwości współpracy z samorządami. Współpraca z mediami Podejmowano współpracę z prasą branżową poprzez bieżące informowanie o ważniejszych przedsięwzięciach Towarzystwa np. Wiadomości Turystyczne, TTG Poland, Poznaj swój kraj, Rynek Podróże, Rowertour, pismo samorządu Wspólnota, gazeta internetowa Monitor Urzędowy i innych. Dokładano starań, aby każde z ważniejszych wydarzeń min.; Turystyka łączy pokolenia, Rok Krajoznawstwa Polskiego, czy Ogólnopolski Konkurs Turystyczna Rodzinka, Ogólnopolska Akcja Międzypokoleniowa Sztafeta Turystyczna, Ogólnopolski Konkurs Gmina Przyjazna Rowerzystom uzyskały patronat medialny, co pozwalało szerzej promować te wydarzenia. Dzięki udzielanym patronatom ukazały się nieodpłatnie liczne artykuły o przygotowaniach, przebiegu, imprezach towarzyszących. Prasę branżową (ABC Targowe, Wiadomości Turystyczne) wykorzystywano również do promocji Towarzystwa, w tym bazy noclegowej, szlaków, oferty turystyki aktywnej przy okazji targów krajowych. Od początku kadencji ożywiono współpracę z miesięcznikiem Poznaj swój kraj. Kilka razy w roku ukazują się informacje o działaniach Towarzystwa m.in. o turystyce kolarskiej, o szlakach wodnych i odznakach jakie można zdobywać, Konkursie Turystyczna Rodzinka, czy Międzypokoleniowej Sztafecie Turystycznej. Kontynuowano współpracę z programem Trzecim i Czwartym Polskiego Radia, Radio dla Ciebie. Wielokrotnie udzielano wywiadów radiowych (Trójka, Czwórka, Radio dla Ciebie, Jedynka), bądź uczestniczono w audycjach na żywo m.in.; na temat turystyki rodzinnej przedstawiając obiekty PTTK, oraz ciekawe miejsca w Polsce do zwiedzania, nowoczesny wymiar poznawania i inne. 82

Targi turystyczne Ważnym przedsięwzięciem promocyjnym realizowanym przez Towarzystwo wspólnie z oddziałami PTTK było uczestnictwo w krajowych targach turystycznych. Udział w targach to niezwykle ważny element promocji zewnętrznej PTTK. Cel uczestnictwa w nich to kreowanie wizerunku Towarzystwa (w tym znaku PTTK, a także hasła programowego danego roku) na zewnątrz. Prezentujemy się jako animator turystyki kwalifikowanej oraz gestor ogólnodostępnej bazy turystycznej. Podczas targów zwracano szczególną uwagę na wizualizację stoiska, która zawsze nawiązywała do bieżących wydarzeń, rocznic, akcji. Targi turystyczne to także możliwość spotkania się z działaczami z kraju, pokazania różnym środowiskom potencjału PTTK m.in. w zakresie turystyki kwalifikowanej: kalendarze imprez, foldery, informacje o wydarzeniach, poradniki, książeczki odznak, które trafiają nieodpłatnie do zainteresowanych osób odwiedzających stoisko. Dzięki realizowanym projektom Towarzystwo ma możliwość nieodpłatnego przekazywania na targach materiałów promujących różne dziedziny swojej działalności. Prezentacja PTTK odbywała się podczas następujących targów: - Targi Sportów Wodnych i Rekreacji - "Wiatr i Woda" w Warszawie, gdzie podsumowywany jest Konkurs O Nagrodę Przyjaznego Brzegu. Stoisko jest organizowane przez Centrum Turystyki Wodnej PTTK w Warszawie. - Targi Turystyczne - Regiony Turystyczne "Na styku kultur" w Łodzi, gdzie targom towarzyszy cykl wycieczek pieszych i rowerowych oraz wycieczki po Łodzi. Stoisko jest obsługiwane przez Oddział Łódzki PTTK im. J. Czeraszkiewicza przy współpracy z Oddziałem PTTK im. K. Staszewskiego w Pabianicach. - Festiwal Turystyki i Czasu Wolnego (dawne Gdańskie Targi Turystyczne GTT) w Gdańsku; organizatorem stoiska był Gdański Oddział PTTK. - Międzynarodowe Targi Turystyki, Spa, Sprzętu Turystycznego i Żeglarskiego GLOBalnie w Katowicach, stoisko obsługiwane przez biuro ZG PTTK, przy wsparciu miejscowych oddziałów PTTK, a także oddziału PTTK w Kruszwicy. - Targi Turystyki i Wypoczynku LATO w Warszawie, podczas których Oddział Stołeczny PTTK w Warszawie organizował towarzyszącą imprezę na orientację, wspieraną przez Oddział PTTK Mazowsze w Warszawie. - TOUR SALON Targi Regionów i Produktów Turystycznych w Poznaniu - od 2016 roku (do 2015 roku Międzynarodowy Salon Turystyczny TOUR SALON), wspólnie z Centralna Biblioteką im. K. Kulwiecia w Warszawie. Od 2014 roku PTTK organizuje podczas targów grę. Wydarzeniem towarzyszącym, realizowanym przez Wielkopolski Klub Publicystów Krajoznawczych, Komisję Krajoznawczą ZG PTTK i Oddział Poznański PTTK przy współpracy z Międzynarodowymi Targami Poznańskimi sp. z o.o. jest Ogólnopolski Przegląd Książki Krajoznawczej. PTTK dzięki współpracy z targami ma możliwość zaprezentowania na odrębnym stoisku wyróżnionych publikacji. - W 2014 roku dzięki współpracy z targami mieliśmy możliwość zaprezentowania na nich wystawy Towarzystwo Tatrzańskie Polskie Towarzystwo Tatrzańskie Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Od Towarzystwa Tatrzańskiego do Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. - Międzynarodowe Targi Rowerowe KIELCE BIKE EXPO- popularyzacja turystyki rowerowej i wyróżnienie laureatów Ogólnopolskiego Konkursu Gmina Przyjazna Rowerzystom. Stoisko obsługiwane przez biuro ZG PTTK, przy wsparciu gmin. 83

- Międzynarodowe Targi Turystyczne World Travel Show w Nadarzynie, które odbywają się od 2016 roku pod honorowym patronatem PTTK. Możliwość prezentacji aktywności PTTK, m.in. jazdy na rowerze, turystyki kajakowej(trenażer), jazdy na nartach biegowych (igielit) przy zaangażowaniu Komisji Turystyki Motorowej i Kajakowej ZG PTTK oraz Centrum Turystyki Wodnej PTTK i schroniska PTTK na Hali Boraczej. Na stałe do kalendarza wydarzeń kulturalnych Towarzystwa wpisały się tematyczne wystawy w Galerii PTTK, nad którymi pieczę sprawuje Centralna Biblioteka PTTK im. Kazimierza Kulwiecia w Warszawie. Ważnym elementem promocji były wydawnictwa promujące Towarzystwo i turystykę kwalifikowaną. Były to wszelkiego rodzaju publikacje pokonferencyjne, poradniki, plakaty i ulotki w formie drukowanej i elektronicznej. Poprzez pozyskane dotacje z projektów można było poszerzać działalność wydawniczą Towarzystwa. Realizowana była ona przez oficynę wydawniczą PTTK Kraj co przedstawiono w dalszej części sprawozdania. PTTK prowadzi media społecznościowe jakim jest facebook, obecnie najsilniej oddziałujący kanał komunikacyjny, który prezentuje: - szlaki PTTK na geoportalach: - http://www.malopolska.szlaki.pttk.pl, - http://mazowsze.szlaki.pttk.pl, - akcje: rodzina.pttk, rowerem przez Polskę, młodzież.pttk, schroniska.pttk i inne. W ramach promocji podejmowano i instytucjami: wspólne działania z innymi organizacjami Czyste góry, czyste szlaki W oparciu o obiekty PTTK akcja realizowana jest od kwietnia do października celem jest porządkowanie szlaków turystycznych m.in. doprowadzających do naszych obiektów. Organizatorem akcji jest Klub Śródziemie z Krakowa. Czyste Tatry PTTK jako partner od 2013 r. bierze udział w akcji odbywającej się corocznie na początku lata, w Zakopanem. Wolontariusze wyposażeni są w biodegradowalne worki na śmieci, rękawice (każdego roku zapewnia je marka Jan Niezbędny), identyfikatory oraz mapy. Akcja to nie tylko porządkowanie szlaków, ale również spotkania, panele dyskusyjne i Base Camp na Dolnej Równi Krupowej, wolontariuszy, a także telewizji, radia. Stoisko PTTK prezentuje Towarzystwo, a także obiekty PTTK. W obsługę stoiska zaangażowany był Oddział Zakopiański PTTK oraz kilka tatrzańskich schronisk PTTK. Współpraca z Lasami Państwowymi - zagadnienia ochrony przyrody we współpracy z Lasami Państwowymi prezentowane są na łamach kwartalnika Echa Leśne, który nieodpłatnie otrzymuje 100 oddziałów PTTK, Komisja Ochrony Przyrody ZG PTTK, a także Centralna Biblioteka im. Kazimierza Kulwiecia w Warszawie oraz regionalne pracownie krajoznawcze. - kontakty z Ośrodkiem Rozwojowo-Wdrożeniowym Lasów Państwowych w Bedoniu w zakresie zasad prowadzenia szlaków konnych na terenach zarządzanych przez lasy państwowe. - udział przedstawicielami PTTK naradzie organizowanej przez Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych Porządkowanie przestrzeni leśnej pod kątem zagospodarowania turystycznego lasu - wystąpienie Szlak turystyczny - od pomysłu do realizacji. 84

Wymagania, problemy oraz Współpraca z instytucjami w zakresie wytyczania nowych i utrzymania istniejących szlaków. (Chmielno,10-11.06.2015 r.) - udział przedstawicieli PTTK w Ogólnopolskiej Konferencji pn.: Koncepcja zagospodarowania rekreacyjno-turystycznego obszarów leśnych na przykładzie LKP Lasy Elbląsko-Żuławskie - wystąpienie Elementy zachowania ładu przestrzennego, standaryzacja szlaków turystycznych (Elbląg, 20-21.09.2016 r.) Ogólnopolska Olimpiada Wiedzy o Turystyce Od 2014 roku przedstawiciel PTTK bierze udział w pracach Komitetu Głównego Olimpiady Wiedzy o Turystyce, której głównym organizatorem jest Uniwersytet Łódzki. Olimpiada wpisana jest na listę olimpiad Ministerstwa Edukacji Narodowej. Środowiska PTTK aktywnie włączyły się do organizacji etapów okręgowych. Olimpiada odbywa się pod honorowym patronatem Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Ministerstwa Sportu i Turystyki oraz Ministerstwa Edukacji Narodowej. Karta Dużej Rodziny Od 2014 roku PTTK jest Partnerem Programu Karta Dużej Rodziny (51 obiektów udziela zniżek rodzinom 3+ na noclegi, wyżywienie, niektóre również na wypożyczenie sprzętu turystycznego).obiekty te mają możliwość posługiwania się znakiem Tu honorujemy Kartę Dużej Rodziny. Jest to pierwszy ogólnopolski program skierowany do dużych rodzin. Konkurs Ekolaury Organizowany jest przez Polską Izbę Ekologii, promując najefektywniejsze działania i prace podejmowane na rzecz ochrony środowiska. W 2014 roku Kapituła Konkursu w XIII edycji przyznała w kategorii Całokształt działalności na rzecz ochrony środowiska Ekolaur dla Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego za Całokształt działalności podejmowanej przez PTTK na rzecz ochrony środowiska. Ogólnopolska akcja "Od Deski do Deski". Jestem Aktywny, Podróżuję i Czytam. Akcja prowadzona od 5 do 20 grudnia 2015 przez Michała T. Łukasiewicza, społecznika, podróżnika, producenta TV miała na celu zachęcenie do odkrywania Polski, dbania o zdrowie, uprawianie sportów i bycie aktywnym. Do akcji włączyły się Kluby i Koła PTTK woj. świętokrzyskiego i mazowieckiego i Komisja Krajoznawcza ZG PTTK. Wirtualne klasy wirtualny UTN w społecznościach lokalnych W 2014 roku we współpracy z Towarzystwem Amicus z Białegostoku- prowadziliśmy cykl wykładów wirtualnych o turystyce dla seniorów w ramach projektu Wirtualne klasy wirtualny UTW w społecznościach lokalnych. Odbiorcami wykładu byli seniorzy (ok.100 osób) z 5 gmin Celestynów, Prażmów, Słupno i Teresin (woj. mazowieckie). Wykłady były oparte na publikacji Wędrować każdy może, zachęcały również do zdobywania odznaki Turysta Senior. Polska zobacz więcej - ogólnopolska akcja Ministerstwa Sportu i Turystyki- zachęcenie do włączenia się obiektów PTTK oraz oddziałów prowadzących działalność gospodarczą, pomoc w przygotowaniu oferty. Wystawa plenerowa Polskie góry zimą - włączenie się z wybranymi obiektami PTTK do promocji Towarzystwa, obiektów i inicjatyw podejmowanych przez nie, związanych z turystyką zimową. Wystawa zlokalizowana była na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie, w sąsiedztwie Pałacu Prezydenckiego, można było ją oglądać w grudniu 2016 r. 85

Fundusze Europejskie na szlakach Małopolski. W dniach 23-24.08.2014 wspólnie z Urzędem Marszałkowskim Woj. Małopolskiego i spółką Karpaty zorganizowano akcję w tatrzańskich schroniskach PTTK promując obiekty, które były objęte projektem Zielone schroniska. W ramach akcji pokazaliśmy naszą otwartość na potrzeby turystów m.in. zainstalowane w obiektach kuchnie turystyczne, otwartość na potrzeby dbania o środowisko - segregację śmieci i inne działania, jak np. termomodernizacje. Włączono się jako partner do działań podejmowanych przez inne organizacje i stowarzyszenia promując działalność towarzystwa w zakresie turystyki osób niepełnosprawnych poprzez: - współtworzenie kwartalnika PEFRON Niepełnosprawność - zagadnienia, problemy, rozwiązania - przygotowywanie tematycznych artykułów; - udział 17 maja 2014 roku w Wyższej Szkole Gospodarki w Bydgoszczy w konferencji popularnonaukowej dot. osób niepełnosprawnych i ich aktywności. Wystąpienie z prezentacją i referatem Turystyka i krajoznawstwo osób niepełnosprawnych w Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym ; - udział 28.11.2016 r. w Ogólnopolskiej konferencji Turystyka bez barier w Warszawie panel ekspercki w ramach projektu App Tour Jou ( Erasmus+ w ramach partnerstwa strategicznego na rzecz kształcenia i szkolenia zawodowego). Turystyka łączy pokolenia Projekt w ramach realizacji hasła programowego w roku 2014 Turystyka łączy pokolenia jest akcją ogólnopolską, szerzej opisaną w rozdziale III.1.3. Zmienność i różnorodność form turystyki aktywnej i specjalistycznej Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze w 2015 roku realizowało zadanie Zmienność i różnorodność form turystyki aktywnej i specjalistycznej, którego głównym celem była popularyzacja różnorodnych form turystyki aktywnej, w różnych grupach wiekowych od przedszkolaków, przez dzieci i młodzież, rodziny wielodzietne, po seniorów. Przekazywanie wiedzy, wiadomości i umiejętności praktycznych dla celów poznawczych i wychowawczych poprzez uprawianie turystyki aktywnej i specjalistycznej odbywało się na licznych imprezach podejmowanych przez środowiska z terenu całej Polski w ramach Ogólnopolskiej Akcji Razem na szlaku adresowanej do osób już uprawiających różne formy turystyki aktywnej, które poprzez właściwe zachowania na szlaku mogły być wzorcem dla rozpoczynających swoją przygodę z turystyką aktywną (początkujących) oraz tych, którzy chcieliby się zainteresować różnorodnymi formami aktywności turystycznej. W ramach projektu popularyzowano zdobywanie odznak turystycznych, które są nierozerwalnie związane z turystyką aktywną i podnoszeniem kwalifikacji (wydano 4 rodzaje plakatów po 500 egz. promujące zdobywanie odznak). Wspólnie z Komisją Turystyki Pieszej, Komisją Turystyki Kolarskiej, Komisją Krajoznawczą i Komisją Środowiskową ZG PTTK przygotowano i opracowano cztery książeczki odznak: pieszej, rowerowej, krajoznawczej i Turysty Seniora. Książeczki ( 4 rodzaje po 5000 szt.). Rozdawane były nieodpłatnie na imprezach zgłoszonych do akcji Razem na szlaku w ramach, której zorganizowano 296 imprezy dla 32.568 osób (w tym 4.681 osób stanowili seniorzy). W ramach projektu opracowano i wydrukowano poradnik Wspólne wędrowanie, który został wydany w nakładzie 5000 egz. Poradnik jest dużą nowością na rynku turystycznym. W ramach projektu zorganizowano również 5. edycję Ogólnopolskiego Konkursu Turystyczna Rodzinka adresowanego do rodzin, zachęcającego do wspólnego wielopokoleniowego wędrowania. Przygotowano regulamin Konkursu, który wydrukowano 86

w nakładzie 1.500 egzemplarzy, plakat Z rodziną na szlaku (2000 egz.), które trafiły do oddziałów, obiektów, środowisk zgłoszonych w akcji Razem na szlaku i do Międzypokoleniowej Sztafety Turystycznej. Do Konkursu zgłosiły się 274 rodziny (1.123 osoby), ze 158 miejscowości, w tym dwie polskie rodziny z Londynu. Koordynator działania oraz wolontariusze na bieżąco rejestrowali zgłaszające się rodziny, odpowiadali na maile, prowadzili profil społecznościowy rodzina.pttk a także stronę internetową www.rodzina.pttk.pl. Dzięki realizacji tego zadania i jego poszczególnych działań kolejny raz podkreślaliśmy, że jesteśmy skutecznym animatorem turystyki aktywnej w Polsce. Projekt swoim zasięgiem objął 49819 osób. Krajoznawstwo kształtuje tożsamość i łączy pokolenia. W 2016 roku przypadała 110 rocznica powstania zorganizowanego krajoznawstwa polskiego, stąd też została podjęta przez Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze inicjatywa realizacji zadania Krajoznawstwo kształtuje tożsamość i łączy pokolenia. W ramach projektu zorganizowano wiele przedsięwzięć, które skierowane były do szerokiego grona odbiorców w całym kraju, a których nadrzędnym celem było propagowanie aktywnych form poznawania walorów krajoznawczych Polski. Głównym działaniem programowym realizowanego zadania była ogólnopolska akcja Wędruj z nami ojczystymi szlakami, w ramach której zorganizowano 297 imprez (155 środowisk: szkolne koła turystycznokrajoznawcze, szkoły, oddziały PTTK, organizacje pozarządowe, rodziny, uniwersytety Trzeciego Wieku) wzięły w niej udział 35.694 osoby. Międzypokoleniowa Sztafeta Turystyczna Mając na celu zmianę sposobu postrzegania osób starszych, propagowanie dialogu międzypokoleniowego i aktywnego spędzania czasu przez seniorów PTTK od 2014 roku organizuje w jedną z wrześniowych sobót, w całym kraju, o godzinie 10.00 Międzypokoleniową Sztafetę Turystyczną. Program realizowany jest przez wędrówki szlakami pieszymi, rowerowymi i wodnymi w celu poznania najbliższej okolicy, przełamując stereotypy i pokazania, że wędrować każdy może, niezależnie od wieku, kondycji fizycznej, stopnia niepełnosprawności. Data wrześniowa nawiązuje do obchodów Światowego Dnia Turystyki i Tygodnia Turystyki Młodzieży. Sztafeta jest kontynuacją działań podejmowanych przez PTTK w 2014 roku pod hasłem Turystyka łączy pokolenia. Każdego roku bierze w niej udział kilkanaście tysięcy uczestników. rok LICZBA 2014 2015 2016 ogółem uczestników 14.475 16.048 12.908 43.431 w tym seniorów 3.867 2.929 3.298 10.094 środowisk 111 74 89 274 miejscowości 89 60 72 221 Źródło: sprawozdania środowisk biorących udział w akcji 87

Sprawdzonym przez Towarzystwo sposobem na integrację i edukację rodzin były warsztaty terenowe. W 2015 roku zorganizowano 10 warsztatów, wzięło w nich udział 109 rodzin (444 os. ogółem, w tym 201 dzieci). Przy organizacji warsztatów niezwykle ważną rolę odgrywali animatorzy i wolontariusze, którzy pomagali przy ich organizacji. Rodziny w całości finansowały swój pobyt uczestnicząc w warsztatach w Pasterce, Samotni oraz w Pieninach, natomiast warsztaty na Kalatówkach, Hali Miziowej, Roztoce, Sorkwitach, Kruszwicy i Brodnicy - były częściowo dofinansowane ze środków Ministerstwa Sportu i Turystyki. Skorzystały z nich 64 rodziny, 279 osób. W trakcie warsztatów zwracano uwagę na bezpieczne uprawianie różnych form turystyki, w tym pieszej nizinnej i górskiej, rowerowej oraz wodnej. Zadania zaproponowane w ramach warsztatów były dla rodziców podpowiedzią, co robić aby dziecko chciało wędrować, jak zachęcić najmłodszych do poznawania własnej Ojczyzny począwszy od miejsca urodzenia, przez gminę, powiat, województwo po cały kraj. W dniach 23-25.09.2016 roku w Sandomierzu zorganizowano warsztaty Krajoznawstwo 2.0 nowoczesny wymiar poznawania, w których wzięły udział 42 osoby z 25 środowisk (13 województw). Celem warsztatów była prezentacja nowoczesnych technologii oraz form działania, których zastosowanie wzmocni kompetencje uczestników w pracy krajoznawczej z różnymi pokoleniami turystów. Zajęcia obejmowały zarówno część teoretyczną, przedstawiającą podstawy krajoznawstwa i różnorodność form działań krajoznawczych, zastosowanie przekazywanej wiedzy i ćwiczenie wykształcanych umiejętności podczas praktycznej realizacji przykładowych aktywności w tym stworzenie questu czy gry miejskiej, jak i prezentację dobrych praktyk (działania własne uczestników szkolenia) oraz dyskusje na temat wykorzystania tych rozwiązań w codziennej pracy krajoznawczej. W warsztatach wzięli udział nauczyciele, opiekunowie szkolnych kół turystyczno-krajoznawczych, pracownicy i działacze skupieni przy regionalnych pracowniach krajoznawczych, a także instruktorzy harcerscy, przedstawiciele organizacji pozarządowych, w tym działających z osobami niepełnosprawnymi. Uczestnicy warsztatów podczas zajęć terenowych zobowiązani byli do przejścia turystyczno-rekreacyjnej imprezy na orientacje (TRInO) po Sandomierzu, odszukania skrytek geocachingowych ukrytych w obrębie starego miasta i wąwozu, a także przygotowania w grupach Questu o Sandomierzu.. Ważnym elementem szkolenia były warsztaty z zastosowania nowoczesnych form komunikacji (Messenger, Istagram, Facebook i innych) w codziennej pracy krajoznawcy. Każdy z uczestników otrzymał pamiątkowy certyfikat, a zainteresowani działają dalej w grupie Krajoznawstwo 2.0 na Facebooku przygotowując dla swoich środowisk questy, czy TRInO, które prezentujemy na tym profilu społecznościowym. Uczestnicy sygnalizowali potrzebę częstszego organizowania takich szkoleń, a w ankiecie ewaluacyjnej bardzo wysoko ocenili kompetencję i zakres wiedzy wykładowców, tematykę i interaktywny sposób prowadzenia zajęć. Na działania promujące różne formy turystycznej aktywności PTTK pozyskiwało środki zewnętrzne składając wnioski w ramach konkursów ogłaszanych przez Ministerstwo Sportu i Turystyki (MSiT ) związanych z realizacją zadań publicznych w dziedzinie turystyki. 3.2.1. Konkursy ogólnopolskie Ogólnopolski Konkurs Turystyczna Rodzinka. Cele konkursu to m.in. : promocja spędzania czasu wolnego przez rodziny w sposób aktywny, zachęcenie rodzin do wspólnego, systematycznego uprawiania turystyki i krajoznawstwa w różnych formach, kształtowanie prozdrowotnego stylu życia, popularyzacja krajoznawstwa i Małych Ojczyzn, 88

kształtowanie zachowań proekologicznych, aby zachować teraźniejszość dla przyszłości. Każdego roku konkurs nawiązuje do wiodącego hasła PTTK, realizowanych projektów i propagowania odznak regionalnych, w tym odznak krajoznawczych. Rok 2013 2014 2015 2016 Ogółem Liczba Rodzin 245 252 274 308 1.079 Osób 1.023 1.079 1123 1.265 4.490 Miejscowości 129 132 158 176 Źródło: karty zgłoszeń rodzin do konkursu w latach 2013-2016 W latach 2013-2016 do udziału w Ogólnopolskim Konkursie Turystyczna Rodzinka zgłosiło się 1.079 rodzin ( 4.490 osób) z 595 miejscowości. Konkurs każdego roku aktywizuje kolejne środowiska, pokazuje rodzinom obiekty PTTK przyjazne turystyce rodzinnej. Rodziny biorące udział w konkursie wspierają w swoich środowiskach działalność Towarzystwa m.in. inicjują akcję Międzypokoleniowa Sztafeta Turystyczna. Ogólnopolski Konkurs Gmina Przyjazna Turystom W latach 2013-2015 PTTK było partnerem konkursu, którego głównym organizatorem był Magazyn Samorządu Terytorialnego Wspólnota. Konkurs miał na celu wyłonienie gmin, które w sposób najciekawszy, najbardziej kreatywny a przy tym nie szablonowy przyciągają turystów do swojej gminy. PTTK uczestniczyło w działaniach promocyjnych konkursu, a także w pracach Jury oceniając gminy zgłoszone do Konkursu. Podsumowanie odbywało się podczas targów Podróże. Ze względu na małe zainteresowanie gmin zaniechano od 2016 r. organizacji konkursu. Ogólnopolski Konkurs Gmina Przyjazna Rowerzystom Konkurs ma na celu zebranie i spopularyzowanie informacji o gminach, które w swoich planach i działaniach uwzględniają potrzeby rowerzystów: zarówno mieszkańców jak i turystów odwiedzających. Jest kontynuacją konkursu zainicjowanego przez PTTK w ramach Roku Turystyki Rowerowej w 2012 r. Konkurs odbywa się pod honorowym patronatem: Ministra Sportu i Turystyki, Polskiej Organizacji Turystycznej i Związku Powiatów Polskich, Związku Gmin Rzeczypospolitej Polskiej, Związku Miast Polskich. Inicjatywa PTTK stanowi doskonałą okazję do upowszechniania bezpiecznych form uprawiania turystyki rowerowej oraz promowania jednostek samorządowych, które tworzą najlepsze warunki dla zrównoważonego rozwoju ruchu rowerowego przyjaznych rowerzystom. W 2015 roku udało się pozyskać kilku sponsorów m.in. Astrini (patronat tytularny - ufundował dla gminy parking rowerowy), Targi Kielce S.A (stoisko 50 m, sala na podsumowanie konkursu, stoisko promocyjne dla każdej z certyfikowanych gmin), Monitor Urzędowy ( bony 1.000 zł na promocję dla 5 wybranych gmin), Magazyn Rowertour (prenumerata miesięcznika dla 5 wybranych gmin).w 2016 roku sponsorem tytularnym konkursu była firma TrybEco Polska z Łodzi, swoją współpracę z nami kontynuują i nagrody wyróżnionym gminom sponsorują: Targi Kielce S.A, Monitor Urzędowy, Rowertour, Związek Powiatów Polskich. Wśród laureatów pięciu edycji Konkursu znalazły się miasta, miasteczka i wsie reprezentujące różne rejony Polski. Nagrodzone zostały za popularyzowanie i zachęcanie swoich mieszkańców i turystów do uprawiania turystyki rowerowej oraz codziennego korzystania z roweru jako środka lokomocji. Nagrodzone gminy, często wykazują niezwykłą aktywność w budowaniu i modernizacji infrastruktury rowerowej, wytyczaniu szlaków rowerowych wraz z infrastrukturą oraz organizowaniu imprez rowerowych skierowanych do różnych grup rowerzystów. Gminy chętnie dofinansowują działania organizacji i stowarzyszeń 89

rowerowych dofinansowując np. zakup kamizelek odblaskowych, kasków, odblasków życia, wspierają akcję Bądź bezpieczny na rowerze czy 1,5 metra do życia, wspierają akcje znakowania rowerów oraz edukacji dzieci i młodzieży prowadzone w miasteczkach ruchu drogowego. Podczas pięciu lat Konkursu wśród wyróżnionych i nagrodzonych certyfikatem Gmina Przyjazna Rowerzystom znalazły się: W kategorii gmin powyżej 100 tys. mieszkańców: - Białystok (podlaskie) certyfikat w 2012 oraz 2015 roku - Bielsko-Biała (śląskie) wyróżnienie 2015, certyfikat 2016 - Bytom (śląskie) - wyróżnienie 2012 - Częstochowa (śląskie)- wyróżnienie 2015 - Dąbrowa Górnicza (śląskie)- certyfikat 2012 - Kalisz (wielkopolskie)- wyróżnienie 2015 - Rzeszów (podkarpackie) certyfikat w 2012 oraz 2015 - Tarnów (małopolskie)- wyróżnienie 2012 - Toruń (kujawsko-pomorskie) certyfikat w 2012 oraz 2015 - Tychy (śląskie)- certyfikat 2016 W kategorii gmin miejskich od 25 000 do 100 000 mieszkańców: - Giżycko (warmińsko-mazurskie) - certyfikat 2013 - Grodzisk Wielkopolski (wielkopolska) wyróżnienie 2016 - Konin (wielkopolskie) - certyfikat 2012 - Kołobrzeg (zachodniopomorskie) - wyróżnienie 2014, certyfikat 2015, wyróżnienie 2016 - Malbork (pomorskie) - certyfikat 2012, 2013, 2014 - Nowy Targ (małopolskie) - certyfikat 2013, wyróżnienie 2016 - Otwock (mazowieckie) - wyróżnienie 2012 - Piotrków Trybunalski (łódzkie) - certyfikaty 2014, 2015 - Piła (wielkopolskie) - certyfikat 2014 - Racibórz (śląskie) - wyróżnienie 2015, certyfikat 2012 - Rumia (pomorskie) - certyfikat 2013, wyróżnienie 2014, 2015 - Siedlce (mazowieckie) - certyfikat 2014 - Sopot (pomorskie) - certyfikat 2015 - Tczew (pomorskie) - certyfikat 2015 - Świecie (kujawsko-pomorskie) - certyfikat 2012 - Świnoujście - certyfikat 2012 W kategorii gmin miejskich i miejsko-wiejskich od 10 000 do 50 000: - Busko Zdrój (świętokrzyskie) 2012 - Brusy (pomorskie)- certyfikat 2016 - Brwinów (mazowieckie) wyróżnienie 2015 - Czarny Dunajec (małopolskie) - certyfikat 2016 - Czempiń (wielkopolskie) certyfikat 2013 - Czerwonak (wielkopolskie) certyfikat 2015 - Dobra (zachodniopomorska) wyróżnienie 2015 - Dąbie (lubuskie) wyróżnienie 2012 - Dopiewo (wielkopolskie) certyfikat 2013 - Gogolin (opolskie) 2012 - Konopiska (śląskie) 2012 - Kościan (wielkopolskie) certyfikat 2013 - Krosno Odrzańskie (lubuskie) certyfikat 2012 - Kruszwica (kujawsko-pomorskie) certyfikat 2012, 2013, 2014 90

- Krzywiń (wielkopolskie) certyfikat 2013 - Lipsko (mazowieckie) - wyróżnienie 2016 - Mogilany (małopolskie) - wyróżnienie 2016 - Murowana Goślina (wielkopolskie) certyfikat 2012, 2013, 2014- Grand PRIX 2016 - Niegowa (śląskie) wyróżnienie 2012 - Niemce (lubelskie) 2012 - Nowa Sarzyna (podkarpackie) 2012 - Obrowo (kujawsko-pomorskie) wyróżnienie 2015 - Olkusz (małopolskie) - 2012 - Ostrów Mazowiecka (mazowieckie) - 2012 - Pawłowice (śląskie) wyróżnienie 212, certyfikat 2014 - Rzeczników (mazowieckie) wyróżnienie 2012, wyróżnienie 2013, wyróżnienie 2014 - Sędziszów Małopolski (podkarpackie) - wyróżnienie 2012 - Sianów (zachodniopomorskie) certyfikat 2015, certyfikat 2016, - Solec Kujawski (kujawsko-pomorskie) certyfikat 2014 - Starogard Szczeciński (pomorskie) wyróżnienie 2012 - Strzelce Opolskie (opolskie) wyróżnienie 2012 - Sucha Beskidzka (małopolskie) wyróżnienie 2012 - Sulęcin (lubuskie) certyfikat 2012, certyfikat 2013, certyfikat 2014 - Szczawnica (małopolskie) wyróżnienie 2012 - Śmigiel (wielkopolskie) certyfikat 2013 - Śrem (wielkopolskie) certyfikat 2014 - Ustrzyki Dolne (podkarpackie)- wyróżnienie 2016 - Wąbrzeźno (kujawsko- pomorskie) certyfikat 2015 - Węgorzewo (warmińsko-mazurskie) certyfikat 2016 - Witnica (lubuskie) wyróżnienie 2012 - Wyszków (mazowieckie) certyfikat 2013 - Zławieś Wielka (kujawsko-pomorskie) certyfikat 2012, 2014 W kategorii gmin miejskich i wiejskich do 10 000: - Cekcyn (kujawsko-pomorskie) certyfikat 2012 - Chełmża (kujawsko-pomorskie) certyfikat 2015 - Chrząstowice (opolskie) wyróżnienie 2016 - Czernikowo (kujawsko-pomorskie) certyfikat 2015 - Głuszyca (dolnośląskie) wyróżnienie 2016 - Grębocice (dolnośląskie) certyfikat 2013 - Giżycko (warmińsko-mazurskie) certyfikat 2013 - Józefów (lubelskie) certyfikat 2012, certyfikat 2015, certyfikat 2016 - Kalety (śląskie) wyróżnienie 2014 - Karlino (zachodniopomorskie) wyróżnienie 2016 - Kiszkowo (wielkopolskie) wyróżnienie 2015 - Krzymów (wielkopolskie) certyfikat 2014 - Łąck (mazowieckie) certyfikat 2012, wyróżnienie 2013 - Ochotnica Dolna (małopolskie) - wyróżnienie 2016 - Olsztyn (śląskie) wyróżnienie 2015 - Pokój (opolskie) - wyróżnienie 2016 - Pomiechówek (mazowieckie) - wyróżnienie 2016 - Rzeczniów (mazowieckie) wyróżnienie 2013, 2014 - Stronie Śląskie (dolnośląskie) certyfikat 2012 - Szklarska Poręba (dolnośląskie) certyfikat 2012, wyróżnienie 2015, certyfikat 2016 91

- Urszulin (lubelskie) - wyróżnienie 2016 - Wielka Wieś (małopolskie) certyfikat 2012 Warto zwrócić uwagę że w zaledwie 5. edycjach Konkursu od 2012 roku zostało nagrodzonych i wyróżnionych 80 miast i gmin z całej Polski, które aktywnie prowadzą działania promujące rower na swoim terytorium, a liczba samych zgłoszeń była znacznie wyższa. Wśród wymienionych laureatów wielu zostało zauważonych kilkukrotnie co świadczy o ich ciągłej aktywności w budowaniu i poszerzaniu oferty dla rowerzystów a nie o jednorazowych działaniach. Od 5.edycji Konkursu postanowiono, że gminy, które trzykrotnie otrzymały certyfikat Gminy Przyjaznej Rowerzystom będą mogły ubiegać się o tytuł Grand Prix, któremu towarzyszy nagroda ufundowana przez Ministerstwo Sportu i Turystyki. Pierwszą gminą, która otrzymała ten tytuł jest gmina miejsko-wiejska Murowana Goślina z Wielkopolski. Konkurs jest idealną okazją nie tylko do promocji rowerowych działań i gmin, które na co dzień nie koniecznie przebijają się ze swoją ofertą w mediach do szerokiego grona odbiorców, ale również do nagrodzenia i dostrzeżenia zaangażowania władz gmin, stowarzyszeń i wszelkich aktywistów działających na rzecz rozwoju ruchu rowerowego w swoich miastach i gminach. 3.2.2. Konferencje - własne: - 13 listopada 2013 r. w Stacji Terenowej Uniwersytety Łódzkiego w Spale, odbyła się ogólnopolska konferencja popularnonaukowa pt.: Szlaki turystyczne. Od pomysłu do realizacji z udziałem 76 osób, udziałem w konferencji zainteresowało się 20 uczelni wyższych, wśród uczestników byli również przedstawiciele samorządów terytorialnych, Lasów Państwowych, parków krajobrazowych, oddziałów PTTK oraz innych stowarzyszeń. Wystąpiło 12 prelegentów, wydano publikację w nakładzie 600 egz.; - 22-24 września 2014 r. w hotelu górskim PTTK na Kalatówkach odbyła się konferencja popularnonaukowa pt. Międzypokoleniowe aspekty turystyki, wzięły w niej udział 82 osoby. ukazała się publikacja pokonferencyjna w nakładzie 1200 egz. - w dniach 7-9.10.2015 r. w schronisku górskim PTTK Strzecha Akademicka i schronisku PTTK Samotnia w Karkonoszach odbyła się konferencja Wczoraj, dziś i jutro turystyki aktywnej i specjalistycznej, udział wzięło 80 osób, które wysłuchały 29 referatów, a także miały możliwość uczestniczenia w warsztatach terenowych poprowadzonych przez przewodników sudeckich. Trwałym efektem konferencji jest publikacja pokonferencyjna Wczoraj, dziś i jutro turystyki aktywnej i specjalistycznej, w której znalazło się 27 artykułów popularnonaukowych. Ukazała się w nakładzie 1200 egz. - 5-7 października 2016 roku w Kazimierzu Dolnym odbyła się Ogólnopolska konferencja popularnonaukowa Współczesne oblicza krajoznawstwa, której celem było wykorzystanie regionalnego potencjału oraz zasobów tworzenia specjalizacji turystycznych jako elementu nowoczesnej i konkurencyjnej gospodarki. Wzięło w niej udział 80 osób reprezentujących: uczelnie wyższe, szkoły, stowarzyszenia, instytucje samorządowe, zespół parków krajobrazowych. Współorganizatorami konferencji byli: Instytut Geografii Miast i Turyzmu Uniwersytetu Łódzkiego oraz Katedra Turystyki i Rekreacji Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Efektem konferencji jest publikacja pokonferencyjna która, ukazała się w nakładzie 600 egz., zawiera 28 artykułów popularnonaukowych; - 3 grudnia 2016 r. w Warszawie w Centralnej Bibliotece Rolniczej w Warszawie odbyła się Sesja jubileuszowa 110 lat krajoznawstwa polskiego. Tradycja i nowe wyzwania", której celem było podsumowanie obchodów 110-lecia Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego i podejmowanych działań. 92

- zewnętrzne: - doroczna konferencja organizowana przez dyrekcję Bieszczadzkiego Parku Narodowego. W 2013 r. wygłoszony został referat Współczesne formy turystyki w górach a konflikty między turystyką i ochroną przyrody, a w roku 2016 - Modele udostępniania parków narodowych w ramach tematu Ochrona przyrody a parkach narodowych a rozwój regionalny (PTTK reprezentował też Józef Partyka, uczestniczył kol. J. W. Gajewski, przewodniczący KTG ZG PTTK; - konferencja dla samorządów na Stadionie Narodowym w Warszawie Komunikacyjne, rekreacyjne i urbanistyczne funkcje miejskich programów rowerowych - udział w roli prelegenta z wystąpieniem Czy gmina może być przyjazna rowerzystom?. (24.01.2015), - II Międzynarodowa Konferencja Naukowa pt. Aktywność ruchowa w obszarach górskich i świata zorganizowana przez AWF we Wrocławiu w Szklarskiej Porębie 27-29.11.2014 r. kol. J.W. Gajewski wziął udział i wygłosił referat; - z inicjatywykol. J. W. Gajewskiego, we współpracy z Urzędem Miastem Krakowa, przedstawiciele PTTK uczestniczyli 27-28.03.2017 r. w III Europejskim Kongresie Samorządów. W panelu Samorządy turystyczne i ich rola wobec samorządu terytorialnego uczestniczyli kol. A. Gordon wiceprezes PTTK i kol. P. Mordal członek ZG PTTK, a w panelu Szlaki turystyczne jako system udostępniania i popularyzacji terenów dla amatorów różnych form turystyki aktywnej kol. J. W. Gajewski, jako moderator, oraz kol. J. Kapłon skarbnik ZG PTTK i J. Potocki członek ZG PTTK. 3.3. Wydawnictwa, patronaty 3.3.1. Wydawnictwo PTTK Kraj 2013 Wydawnictwa zwarte: Kanon krajoznawczy województwa łódzkiego, pod red. J. Śledzińskiej, A. Wielochy i B. Włodarczyka, format B5, 216 str. (dodruk), Jan Paweł Piotrowski, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze 1950-1989, format A4, str. 356+16, nakład 450 egz., Turystyczne odkrywanie Międzyzdrojów. Dzieła i kontynuacje, pod red. J. P. Piotrowskiego, Międzyzdroje 2013, format B5, str. 176, nakład 600 egz., Kalendarz imprez PTTK na 2013 r., A5, 40 s., nakład 1.000 egz., Studenckie chatki i bazy noclegowe. Informator 2013, A6, 20 s., nakł. 5.500 egz., Statut PTTK, A6, 64 s.. Akcydensy: kalendarz Wędruj z nami 2014, plakat Ubezpieczenie przewodników PTTK, Regulamin konkursu Gmina Przyjazna Rowerzystom, Dyplom Członka Honorowego PTTK, Regulamin konkursu Turystyczna Rodzinka 2013, Akt nadania sztandaru Oddziałowi PTTK Marynarki Wojennej w Gdyni, banery, plakat i rollup i zakładki Roku Przewodników Turystycznych, certyfikat, wyróżnienia, rollup i zaproszenia konkursu Gmina Przyjazna Rowerzystom, Dyplomy 60-lat w PTTK, baner Turystyka Rowerowa, kalendarzyki listkowe Wędruj z nami 2014, 93

XLI Ogólnopolski Młodzieżowy Turniej Turystyczno-Krajoznawczy PTTK, Finał Centralny, certyfikat, identyfikatory, dyplomy, zaproszenia, banery, znaczki, III Ogólnopolskie Forum Młodzieżowych Liderów Turystyki, Elbląg, 6-9 czerwca 2013 roku certyfikat, identyfikatory, dyplomy, zaproszenia, banery, znaczki, Materiały XVIII Zjazd PTTK identyfikatory, naklejki, zaproszenia, ozdobny stempel, notatnik, flagi, projekt ozdobnego datownika, projekt znaku graficznego, Inne stempel ozdobny dla ZG PTTK, reklamy w czasopismach turystycznych (Targowe ABC), plakaty na promocje w CB PTTK, buton Turystyczna Rodzinka, wystrój stoisk targowych PTTK. 2014 Wydawnictwa zwarte: Jan Wacław Derejczyk, Przewodnickie pielgrzymki na Jasną Górę, format A5, s. 80, nakład 300 egz., Kalendarz imprez PTTK na 2014 r., A5 obj. 56 s., nakład 1000 egz., Kolorowanka Wędruj z nami, format: 285x200 mm, objętość: 32 str., nakład 3000 egz., Dzienniczek wypraw rodzinnych, Studenckie chatki i bazy noclegowe. Informator 2014, A6, nakł. 4500 egz.. Akcydensy: ulotka o PTTK, A4/2, Regulamin konkursu Gmina Przyjazna Rowerzystom 2014, karta zgłoszenia konkursu Gmina Przyjazna Rowerzystom 2014, plakaty A2: Odznaki Turystyki Górskiej, Odznaki Turystyki Pieszej, Odznaki Turystyki Rowerowej, oraz Turystyka Łączy Pokolenia w nakładzie po 500 egz., folder Rower, turystyka, bezpieczeństwo nakład 2000 egz., Regulamin konkursu Turystyczna Rodzinka 2014, Karta zgłoszenia konkursu Turystyczna Rodzinka 2014, zaproszenia i certyfikaty konkursu Gmina Przyjazna Rowerzystom 2014, Studenckie chatki i bazy noclegowe. mapa A2, nakł. 150 egz., rollup Komisji Turystyki Motorowej PTTK, zaproszenie, karta zgłoszeniowa i warunki uczestnictwa konferencji popularnonaukowej Międzypokoleniowe aspekty turystyki, karta zgłoszenia, warunki uczestnictwa, program, identyfikatory, teczka, smycz, nadruki, zaświadczenie, slajdy do prezentacji na Warsztaty Szkoleniowe Szlaki turystyczne od pomysłu do realizacji, notatnik na Krajową Konferencję Turystyki Motorowej, certyfikat ukończenia szkolenia przewodnickiego, plakat promujący Dzienniczek wypraw rodzinnych, certyfikat Turystyczna Rodzinka 2014, dyplomy, plansza, rollup, stempel i button na Centralny Zlot Laureatów XXI edycji OMKK Poznajemy Ojcowiznę, Biłgoraj 16-18 maja 2014 r., karta uczestnictwa, program, chusta warsztatów edukacyjno-integracyjno-szkoleniowych Mama, Tata, Góry i Ja w Schronisku PTTK Samotnia, 94

karta uczestnictwa, program, chusta warsztatów edukacyjno-integracyjno-szkoleniowych Mama, Tata, Woda i Ja w Stanicy Wodnej PTTK we Wdzydzach Kiszewskich, karta zgłoszenia, buton, certyfikat, plakat, ulotka i baner Międzypokoleniowej sztafety turystycznej 2014, identyfikatory, nadruki, notes, program, warunki uczestnictwa, zaproszenie, smycz, baner multimedialny na konferencję popularnonaukową Międzypokoleniowe aspekty turystyki, zaproszenie, identyfikatory, smycz na ogólnopolską konferencję popularnonaukową Szlaki turystyczne. Od pomysłu do realizacji. Inne wystrój stoiska targowego PTTK, reklama konkursu Gmina Przyjazna Rowerzystom 2014 baner multimedialny Gmina Przyjazna Rowerzystom 2014, reklama PTTK w Magazynie Gdańskim, Targowe ABC, Aktualnościach Targowych, baner multimedialny na Przegląd Filmów Górskich w Lądku Zdroju, button Turystyczna Rodzinka 2014. 2015 Wydawnictwa zwarte: Studia i materiały z dziejów krajoznawstwa polskiego, tom VIII, objętość 344 s., nakład 800 egz., Międzypokoleniowe aspekty turystki, B5, objętość 280 s., nakład 1500 egz., Wędrować każdy może. Poradnik turysty seniora, praca zbiorowa pod red. J. Śledzińskiej i A. Wielochy, objętość 200 s., B6, nakład 5000 egz., Studenckie chatki i bazy namiotowe. Informator 2015, A6, 20 s., nakład 4000 egz., Wybieram wędrowanie, poradnik młodego turysty, praca zbiorowa pod red. J. Śledzińskiej i A. Wielochy, wydanie III i IV, nakład 8000 egz., Wybieram rower, poradnik młodego turysty, praca zbiorowa pod red. J. Śledzińskiej i A. Wielochy, wydanie II, nakład 2000 egz., Rodzinne wędrowanie. Poradnik jak wędrować z dziećmi..., praca zbiorowa pod red. J. Śledzińskiej i A. Wielochy, wydanie II, nakład 2000 egz., Instrukcja znakowania szlaków turystycznych PTTK, objętość 24+16 s., Szlaki turystyczne. Od pomysłu do realizacji, objętość 528 s., Dokonania i perspektywy turystyki środowiskowej, objętość 168 s., Książeczka odznak Tropiciel Przyrody i Turysta Przyrodnik PTTK, Książeczka odznaki PTTK Turysta Senior, wyd. I, A6, 32 s., Regulamin i książeczka Kolarskiej Odznaki Turystycznej, wyd. wyd. II, A6, 64 s., Regulamin i książeczka Odznaki Turystyki Pieszej A6, 64 s., Książeczka i regulamin Odznaki Krajoznawczej PTTK, wyd. V, A6, 64 s., Akcydensy: kalendarz trójdzielny PTTK na 2016 r. Rok krajoznawstwa polskiego wędruj z nami!, nakład 1200 egz., certyfikat Turystyczna Rodzinka 2015, karta zgłoszenia uczestnictwa w Ogólnopolskim Konkursie Turystyczna Rodzinka 2015, Regulamin Ogólnopolskiego Konkursu Turystyczna Rodzinka 2015, 95

naklejki Turystyczna Rodzinka 2015, naklejki Razem na szlaku, karta zgłoszenia udziału w ogólnopolskiej akcji Razem na szlaku 2015, ulotka Spotkajmy się wszyscy na turystycznym szlaku, ulotka konferencji popularnonaukowej Wczoraj, dziś i jutro turystyki aktywnej i specjalistycznej, warunki uczestnictwa w ogólnopolskiej konferencji popularnonaukowej Wczoraj, dziś i jutro turystyki aktywnej i specjalistycznej, karta zgłoszenia udziału zaproszenie na konferencję popularnonaukową Wczoraj, dziś i jutro turystyki aktywnej i specjalistycznej. karta zgłoszenia na warsztaty szkoleniowe pt. Szlak jako produkt turystyczny. notatnik i identyfikatory na warsztaty szkoleniowe pt. Szlak jako produkt turystyczny. ulotka na warsztaty szkoleniowe pt. Szlak jako produkt turystyczny. rollupy Razem na szlaku, dyplomy, zaświadczenia i podziękowania dla uczestników II Olimpiada wiedzy o turystyce, naklejki Bezpieczne szlaki 2015, karta zgłoszenia na IV Ogólnopolski konkurs Gmina przyjazna rowerzystom edycja 2015, Regulamin IV Ogólnopolskiego konkursu Gmina przyjazna rowerzystom edycja 2015, ulotka pt. Międzypokoleniowa sztafeta turystyczna 2015 łączymy pokolenia na turystycznych szlakach całej Polski, dyplomy, wyróżnienia i podziękowania dla laureatów konkursów Rodzinna przygoda na szlaku i Turysta senior, Studenckie chatki i bazy namiotowe. Informator 2015, mapa, A2 nakład 120 egz., Szlaki turystyczne. Współczesność i przyszłość materiały na posiedzenie Sejmowej Komisji Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki, rollup Kampinos 2015, rollup II Olimpiada wiedzy o turystyce, Materiały na konferencja popularnonaukowa Wczoraj, dziś i jutro turystyki aktywnej i specjalistycznej, plakaty: Turystka górska, Turystka rowerowa, Turystka kajakowa, Turystka rodzinna po 1000 egz., materiały do sztafety Turystyka łączy pokolenia 2015, Inne artykuły sponsorowane w Wiadomościach Turystycznych i Poznaj swój kraj, warsztaty szkoleniowe Szlak jako produkt turystyczny nadruki na materiały reklamowe, opracowanie i druk notatnika, regulaminu i identyfikatorów, reklama w czasopiśmie Targowe ABC i Aktualności Targowe oraz w folderze Targi Kielce, wystawy XL lat Wydawnictwa PTTK Kraj i Działania promocyjne ZG PTTK. 2016 Wydawnictwa zwarte: - Wspólne wędrowanie, czyli poradnik organizatora aktywnej turystyki, praca zbiorowa pod red. J. Śledzińskiej i A. Wielochy, wyd. I, format B6, str. 192, nakład 5000 egz., 96

- Wczoraj, dziś, jutro turystyki aktywnej i specjalistycznej, praca zbiorowa pod red. A. Stasiaka, J. Śledzińskiej i B. Włodarczyka, Warszawa 2015, str. 400, format B5, nakład 800 egz., - Studenckie chatki i bazy namiotowe. Informator 2016, format A6, nakład 4500 egz., - Książeczki Odznaki Krajoznawczej PTTK, wydanie VI z okazji 110-lecia Krajoznawstwa Polskiego, obj. 64 str., nakład 4000 egz., - Książeczka Młodzieżowej Odznaki Krajoznawczej PTTK, wydanie I z okazji 110-lecia Krajoznawstwa Polskiego, obj. 32 str., nakład 4000 egz., - Książeczka Odznaki turystyki motorowej PTTK wydanie I, obj. 64 str., nakład 1500 egz., - Książeczka Kolarskiej odznaki turystycznej PTTK wydanie I, obj. 64 str., nakład 2000 egz., - Książeczka Odznaki turystyki pieszej PTTK wydanie II, obj. 64 str., nakład 1500 egz., - Monografia Komisji Turystyki Motorowej PTTK, format A5, obj. 40 s., nakład 350 egz.. Akcydensy: ulotka o PTTK, A4/2, wers. 2016, nakład 2000 egz., zaproszenia, plakaty i ulotka sesji Mijające krajobrazy Polski środkowej, legitymacja dyplom Odznaki Regionalnej Polski w stopniu brązowym złotym, legitymacja dyplom Odznaki Regionalnej Polski w stopniu brązowym srebrnym, legitymacja dyplom Odznaki Krajoznawczej Polski w stopniu brązowym, legitymacja dyplom Odznaki Krajoznawczej Polski w stopniu srebrnym, legitymacja dyplom Odznaki Krajoznawczej Polski w stopniu złotym, legitymacja dyplom Odznaki Krajoznawczej Polski w stopniu złotym z szafirem, legitymacja Zasłużony Instruktor Krajoznawstwa, legitymacja Przodownik Turystyki Motorowej, legitymacja Zasłużony Przodownik Turystyki Motorowej, legitymacja Honorowy Instruktor Ochrony Przyrody, plakaty Rok krajoznawstwa polskiego, rollup Rok krajoznawstwa polskiego, Regulamin konkursu Turystyczna rodzinka 2016, zakładki Rok krajoznawstwa polskiego, regulamin konkursu na najlepszą pracę licencjacką i magisterską z zakresu krajoznawstwa, certyfikat Turystyczna rodzinka 2015, ulotka ogólnopolskiej akcji Wędruj z nami Ojczystymi Szlakami, karta zgłoszenia udziału w Ogólnopolskiej Akcji Wędruj z nami Ojczystymi Szlakami, ulotka informacyjna, karta zgłoszenia, warunki uczestnictwa i zaproszenie na konferencję Współczesne oblicza krajoznawstwa, ulotka informacyjna, karta zgłoszenia na warsztaty Krajoznawstwo 2,0, plakat Studenckie chatki i bazy namiotowe 2016, format A2, nakład 150 egz., baner i rollup na Centralny Zlot Laureatów XXIII Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę, plakat akcji Wędruj z nami ojczystymi szlakami format A2, nakład 1000 egz., plakatu Zdobywaj odznaki krajoznawcze, format: A2, nakład: 1000 egz., naklejki: Bezpieczne szlaki 2016, Honorujemy kartę rabatową PTTK, Zdobywaj odznaki krajoznawcze PTTK, Krajoznawstwo kształtuje tożsamość i łączy pokolenia, Turystyczna Rodzinka, Wędruj z nami ojczystymi szlakami, 97

110 lat zorganizowanej turystyki akademickiej w Polsce, Jesteśmy turystyczną rodzinką, dyplomy, podziękowania i zaświadczenia III Olimpiady Wiedzy o Turystyce, ulotka Międzypokoleniowa sztafeta turystyczna 2016, format A5, nakład 3000 egz., plakat Międzypokoleniowa sztafeta turystyczna 2016, format A2, nakład 1000 egz., certyfikat Międzypokoleniowa sztafeta turystyczna 2016 format A6, nakład 10000 egz., notatnik na warsztaty edukacyjne Krajoznawstwo 2.0, notatnik dla uczestników ogólnopolskiej konferencji popularnonaukowej Współczesne oblicza krajoznawstwa, certyfikaty, wyróżnienia i podziękowania dla uczestników konkursu Gmina przyjazna rowerzystom, naklejki reklamujące konkurs Gmina przyjazna rowerzystom, format A2, Zaproszenia na podsumowanie V edycji konkursu Gmina przyjazna rowerzystom. identyfikatory i certyfikaty dla uczestników warsztatów edukacyjnych Krajoznawstwo 2.0, projekt, opracowanie graficzne i druk identyfikatorów dla uczestników konferencji Współczesne oblicza krajoznawstwa, rollup o PTTK i o Odznakach Turystyki Motorowej PTTK, ulotka o PTTK, format A4/2, nakład 30 000 egz., dyplomy dla uczestników Internetowego Konkursu Krajoznawczego w Roku Krajoznawstwa Polskiego, baner na sesję z okazji jubileuszu 110-lecia PTK, zaproszenie na sesję z okazji jubileuszu 110-lecia PTK, pocztówka okolicznościowej na sesję z okazji jubileuszu 110-lecia PTK, kalendarz trójdzielny PTTK Wędruj z nami Wisła łączy na rok 2017, nakład 1200 egz. Inne baner multimedialny na konferencję Współczesne oblicza krajoznawstwa, baner multimedialny na uroczyste obchody jubileuszu 110-lecia PTK, ścianka promocyjna typu Formulate Serpentine z oświetleniem, okładka do materiałów na posiedzenie Sejmowej Komisji Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki pt. Szlaki turystyczne. Informacja, projekt znaku graficznego XIX Walnego Zjazdu PTTK, projekt i opracowanie graficzne reklamy PTTK do Targowego ABC, wystój stoisk targowych PTTK projekt, opracowanie, wydruk 5 kompletów, Regulamin V edycji konkursu Gmina przyjazna rowerzystom projekt znaku graficznego Roku Krajoznawstwa Polskiego, projekt i opracowanie graficzne reklamy konkursu Gmina przyjazna rowerzystom do katalogu Targów Rowerowych, baner prezentacyjny na podsumowanie V edycji konkursu Gmina przyjazna rowerzystom, baner multimedialny na warsztaty edukacyjne Krajoznawstwo 2.0, baner internetowy 110 lat Krajoznawstwa Polskiego, baner internetowy Spotkanie z piosenką i górami schronisko PTTK na Ornaku, button Turystyczna rodzinka 2016, wystrój stoiska PTTK na targi rowerowe w Kielcach. 98

Pod ISBN-em Wydawnictwa Kraj wyszły także: Kalendarze imprez wodniackich, Bezpieczne wakacje nad wodą (komiks i kolorowanka), Regulaminy i informatory Centralnych Zlotów Młodzieży Palmiry 2015 i 2016 oraz publikacje Komisji Przewodnickiej: Koła, klubu i oddziały przewodnickie PTTK, Kształcenie przewodników w realiach XXI w. Materiały z III i IV Ogólnopolskiego Forum Przewodników Turystycznych w Katowicach i Olsztynie, pod. red. Stanisława Kawęckiego, a także 110 lat Krajoznawstwa Polskiego. Tradycja i nowe wyzwania. Katalog wystawy, praca zbiorowa, Warszawa 2016. 3.3.2.Gościniec PTTK W kadencji Gościniec PTTK spełniał rolę, do której został powołany: kształtowania informacji o Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym i jego życiu organizacyjnym wewnątrz Towarzystwa i na zewnątrz, prezentacji bogatych form życia programowego PTTK, dokumentowania ważnych zdarzeń oraz miejsca przedstawiania historii oddziałów PTTK i stworzonych w Towarzystwie inicjatyw. Poza tym był i jest forum dla oddziałów PTTK, komisji i rad, a także działaczy. Gościniec PTTK ukazuje się zgodnie z prawem prasowym jest zarejestrowany w Sądzie Okręgowym w Warszawie VII Wydział Rejestrowy pod poz. PR 2.352 jako kontynuacja czasopisma Gościniec miesięcznik turystów i krajoznawców, od 2014 r. ze zmienionym podtytułem na: Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. W czasie trwania XVIII kadencji ukazało się osiem numerów Gościńca PTTK (w tym jeden poczwórny w 2015 r.) o łącznej objętości 994 stron. Obecnie w przygotowaniu są jeszcze dwa numery. Periodyk w formie drukowanej był wysyłany do oddziałów PTTK, jednostek regionalnych PTTK, regionalnych pracowni krajoznawczych i muzeów PTTK oraz do spółek prawa handlowego Towarzystwa z przeznaczeniem również dla należących do PTTK obiektów turystyki kwalifikowanej. Poza jednostkami organizacyjnymi Gościniec PTTK otrzymywali Członkowie Honorowi PTTK, członkowie władz naczelnych Towarzystwa (Zarząd Główny, Główna Komisja Rewizyjna, Główny Sąd Koleżeński) oraz przewodniczący komisji i rad Zarządu Głównego PTTK. Był przesłany (poza egzemplarzami obowiązkowymi do bibliotek) także do: Ministerstwa Sportu i Turystyki Departament Turystyki, departamentów turystyki urzędów marszałkowskich, wszystkich bibliotek wyższych szkół publicznych i niektórych niepublicznych kształcących kadry dla turystyki oraz zaprzyjaźnionych bibliotek powiatowych. Poza wersją drukowaną periodyk prezentowany jest na stronach internetowych PTTK (http://gosciniec.pttk.pl/), dzięki czemu promowana jest i popularyzowana dodatkowo działalność Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego wśród tysięcy innych osób. Materiały publikowane w Gościńcu PTTK przekazywane są przez autorów tekstów i zdjęć nieodpłatnie. Redaktorem naczelnym Gościńca jest kol. A. Gordon, a sekretarzem redakcji i redaktorem kol. E. Matusiak-Gordon. W kadencji z redakcją stale współpracowali kol. kol.: Andrzej Dargacz, Stanisław Dziuba, Jerzy Kalarus, Paweł Kendra, Witold Kliza, Andrzej Konarski, Marian Kotarski, Ryszard Kunce, Jarosław Maj, Robert Mazurek, Leszek Mulka, Kazimierz Rabczuk, Wojciech Skóra, Dorota i Marek Szala, Krzysztof Tęcza, Alicja i Ryszard Wrzoskowie, Paweł Zań. Gościniec jako jedyny periodyk PTTK zawiera obszerne relacje z najważniejszych wydarzeń w kadencji: z przebiegu i wyników XVIII Walnego Zjazdu PTTK odbytego w dniach 14 15 września 2013 r. (wraz z tekstami uchwał, listem XVIII Walnego Zjazdu PTTK do władz państwowych i z informacjami o wybranych władzach oraz osobach wyróżnionych, w tym z wykazem laureatów Nagrody Ziemi ); z przebiegu i wyników krajowych konferencji aktywu turystyki górskiej, turystyki kajakowej, turystyki żeglarskiej, pieszej, krajoznawców, fotografii krajoznawczej, ochrony 99

przyrody, opieki nad zabytkami, aktywu kolarskiego, podwodnego, turystyki motorowej i przewodników turystycznych; z jubileuszu 60-lecia ciągłej działalności Komisji Krajoznawczej Zarządu Głównego PTTK. W Gościńcu PTTK są stałe rubryki, jak: Z naszej kroniki, Rozmowy Gościńca, Nasz reportaż, Sprawy i propozycje, Z teki krajoznawcy, Z myślą o następcach, Ze stron komisji, O czym warto wiedzieć, Z życia naszych oddziałów, Sylwetki, Z historii Towarzystwa, Odeszli od nas, Z księgarskiej półki. W czasie kadencji w Gościńcu PTTK ukazało się ponad 350 artykułów w formie reportaży, felietonów, wywiadów, relacji, materiałów dyskusyjnych, recenzji, a także prezentacji materiałów organizacyjnych oraz wyników ogólnopolskich konkursów PTTK. Ważną częścią Gościńca PTTK była i jest prezentacja życiowych dokonań czołowych działaczy PTTK oraz sylwetek zmarłych w minionych latach wybitnych działaczy Towarzystwa. W poszczególnych numerach pisma przedstawiono w sumie 26 sylwetek, w tym siedem w dziale Odeszli od nas, a wśród nich Członków Honorowych PTTK: Jana Gorczycy, Andrzeja Michalczyka i Krzysztofa R. Mazurskiego. Gościniec PTTK aktywnie uczestniczył i popularyzował coroczne ogólnopolskie hasła programowe i akcje Towarzystwa: Rok Przewodników Turystycznych w Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym rok 2013; Turystyka łączy pokolenia rok 2014; Bezpieczna woda, akcja informacyjno-edukacyjna od roku 2014; Rok Krajoznawstwa Polskiego rok 2016. W sumie poświęcono im około 40 artykułów. Pismo popularyzowało działalność PTTK wśród młodzieży przedstawieni w nim zostali wszyscy Nauczyciele Kraju Ojczystego, jak też prezentowano konkursy Nagroda Przyjaznego Brzegu, Gmina Przyjazna Rowerzystom, Ogólnopolski Młodzieżowy Konkurs Krajoznawczy Poznajemy Ojcowiznę i Ogólnopolski Młodzieżowy Turniej Turystyczno- Krajoznawczy PTTK, ogólnopolskie konkursy krasomówcze oraz plastyczne dla dzieci i młodzieży, jak również Ogólnopolski Konkurs dla Oddziałów PTTK na najlepszą programową ofertę turystyczną dla niepełnosprawnych turystów i krajoznawców. Ważną częścią Gościńca PTTK jest trybuna komisji Zarządu Głównego PTTK, w ramach której swoje materiały zamieściły wszystkie komisje i rady, jak też Komisja Turystyki w resorcie spraw wewnętrznych. W Gościńcu PTTK zaprezentowano także materiały na temat oddziałów Towarzystwa z bogatą i długoletnią historią obchody 140-lecia zorganizowanej turystyki w Polsce w ropczyckim oddziale PTTK, 110-letniego Oddziału PTTK Beskid w Nowym Sączu i ponad 100-letniego Oddziału PTTK im. Kazimierza Janczykowskiego w Chełmie, jak również ponad 60-letnich już: Hutniczo-Miejskiego Oddziału PTTK w Krakowie, Oddziału PTTK im. Henryka Kamińskiego w Pile, Oddziału PTTK w Nowej Soli, Oddziału PTTK w Sieradzu, Oddziału PTTK w Łowiczu, Oddziału PTTK w Inowrocławiu, Oddziału Zakładowego PTTK Baildon w Katowicach i Oddziału PTTK w Sieradzu oraz 50-letnich: Oddziału Miejskiego PTTK Siarkopol w Tarnobrzegu, Oddziału PTTK Ziemi Jaworskiej w Jaworze i Oddziału PTTK Zagłębie Miedziowe w Lubinie, a także kół i klubów: Koła Przewodników Miejskich i Terenowych Oddziału Morskiego PTTK w Gdyni, Koła Przewodników Oddziału Zakładowego PTTK Baildon w Katowicach, SKKT PTTK Dreptusie przy I Liceum Ogólnokształcącym im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Giżycku, SKKT PTTK nr 21 przy I Liceum Ogólnokształcącym w Radzyniu Podlaskim, Koła PTTK Niewidomy Globtroter Oddziału PTTK Ziemi Gliwickiej w Gliwicach, Klubu Turystów Pieszych Przygoda Oddziału Świętokrzyskiego PTTK w Kielcach, Klubu Motorowego PTTK Energetyk przy Elektrowni Bełchatów, Klubu Turystyki Kwalifikowanej Ostańce 100

Oddziału PTTK im. dr. Aleksandra Majkowskiego w Sopocie, Klubu Turystycznego Ostańce Oddziału PTTK im. Aleksandra Janowskiego w Zawierciu, oraz obchodzącego jubileusz 30- lecia kwartalnika Na Sieradzkich Szlakach czy też 50.lecia Komisji Turystyki Rowerowej Oddziału PTTK Beskid w Nowym Sączu i Komisji Krajoznawczej Oddziału Wrocławskiego PTTK we Wrocławiu. Oddziały z krótszą historią działalności również zostały pokazane, a mianowicie Oddział Wojskowy PTTK im. ppor. Ryszarda Kuleszy w Szczecinie i Oddział Wojskowy PTTK w Chełmie. Gościniec popularyzuje także wybitne dokonania, toteż na łamach pisma zaprezentowane były uroczystości wręczania Nagrody Literackiej im. Władysława Krygowskiego państwu Małgorzacie i Janowi Kielkowskim oraz dr Zbigniewowi Moździerzowi. Sekretarz redakcji Gościniec PTTK jest jednocześnie sekretarzem redakcji Ziemi jak też przygotowuje merytorycznie i redakcyjnie ten najstarszy periodyk krajoznawczy w kraju. W XVIII kadencji opracowywała redakcyjnie do druku dwa tomy jeden zawierał materiały z VI Kongresu Krajoznawstwa Polskiego w Olsztynie (o objętości 604 stron, w tym album zdjęć z kongresu), a drugi ukazał się z okazji 110-lecia Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (o objętości 236 stron, w tym album Najważniejsze zdjęcia Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego ze zbiorów Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTK). 3.3.3. Fampage-Facebook PTTK Oficjalny fanpage Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego na serwisie społecznościowym Facebook jest prowadzony przez sekretarz redakcji Gościniec PTTK. Narzędzie to poszerza możliwości promocji Towarzystwa o rzeszę internautów na całym świecie, budowania pozytywnego wizerunku Towarzystwa i umacniania jego marki. Systematyczna i pełna zaangażowania praca spowodowała znaczny wzrost fanów bez ich pozyskiwania poprzez płatne reklamy. Z roku na rok serwis społecznościowy Facebook zyskuje w Polsce coraz większą popularność według danych Sotrender, Facebook Trends Polska Marzec 2017, było 15,48 mln użytkowników Facebooka, w tym kobiety stanowią 52,26%, a mężczyźni 47,74%.Toteż dobrze się stało, że Towarzystwo wykorzystuje ten rodzaj komunikacji z użytkownikami ogólnoświatowej sieci komputerowej. Fanpage to miejsce, w którym informujemy przede wszystkim o różnorodnej działalności Towarzystwa i aktualnie odbywających się imprezach organizowanych przez jednostki PTTK. W ten sposób staramy się dotrzeć do osób młodych i w średnim wieku, zwrócić ich uwagę na turystykę aktywną i zachęcić do poznania własnego regionu i kraju. Na dzień 27 kwietnia 2017 r. liczba osób, które polubiły fanpage PTTK wynosiła 9 829 (jest to całkowita liczba polubień uwzględniająca liczbę cofniętych polubień, tzw. liczba netto)i wzrosła w czasie ostatnich czterech lat o około 190% bez wsparcia płatnych reklam, w wyniku których Facebook promuje firmę wśród odpowiednich osób, pozyskując dla niej w ten sposób fanów. Jeśli chodzi o dane demograficzne, to największa liczba osób, które polubiły fanpage PTTK jest w przedziale wiekowym 25 34 lata (34%), następnie 35 44 lata (27,2%) i 18 24 lata (14,97%). Pochodzą one z takich krajów, jak: Polska (9 028), Wielka Brytania (204), Niemcy (105), Indie (69), Stany Zjednoczone (46), Holandia (39), Austria (21), Irlandia (21), Republika Czeska (21), Włochy (20), Norwegia (17), Francja (17), Kanada (14), Ukraina (14), Belgia (13), Tajlandia (13), Hiszpania (12), Turcja (10), Szwecja (9), Szwajcaria (7), Bułgaria (6), Australia (6), Rosja (5), Dania (5), Węgry (5), Chiny (5), Pakistan (5), Tajwan (5), Islandia (5), Chorwacja (4), Malezja (4), Bangladesz (4), Argentyna (3), Nowa Zelandia (3), Meksyk (3), Algieria (3), Portugalia (2), Malta (2), Litwa (2), Finlandia (2), Brazylia (2), Rumunia (2), Grecja (2), Kolumbia (2)i Estonia (2). Ciekawa jest statystyka Facebooka dotycząca języka fanów PTTK, którym się posługują (na podstawie ustawionego języka w serwisie). Oprócz, oczywiście, języka polskiego takimi językami między innymi są: angielski (USA) 320 osób, angielski 101

(Wielka Brytania) 249, niemiecki 42, francuski (Francja) 17, rosyjski 15, włoski 14, czeski 13, tajski 12, hiszpański 10, turecki 9, niderlandzki 7, hindi 5, chiński tradycyjny 5, arabski 3, hebrajski 2, indonezyjski 1, wietnamski 1, marathi 1, łaciński 1, gudżarati 1, fryzyjski 1, serbski 1. Według statystyki Facebooka liczba odbiorców postów na fanpage u PTTK w różnych dniach rozmaicie się kształtowała w czasie ostatnich lat. Przykładowo w dniach 3 9 czerwca 2016 r. zasięg postów wynosił 32 216, miesiąc później, w dniach 12 18 lipca, już tylko 11 611, a w dniach 25 31 sierpnia było 25 787 odbiorców (aktywność dotycząca postów w tych dniach wynosiła 2 360), w dniach 17 23 października 26 632 odbiorców (aktywność dotycząca postów 12 486), natomiast w dniach 23 29 grudnia 2016 r. liczba odbiorców postów wynosiła 26 871, bez wsparcia płatnych reklam w celu dotarcia z zamieszczanymi treściami do większej liczby osób. Od pewnego czasu tendencją jest korzystanie przez większość dużych firm z kilku kanałów komunikacji. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze wykorzystuje trzy kanały komunikacji: Facebook, YouTube i od paru miesięcy Instagram. Działania na stronach społecznościowych wymagają dużo czasu, zaangażowania administratora strony i jego kreatywności, planowania postów i ich automatyzacji, a do tego niezbędne są narzędzia w codziennej pracy do tworzenia i obróbki grafik, planowania postów, tworzenia prostych animacji czy analizy wyników fanpage a, aby praca była bardziej efektywna. Dobry social media manager musi wciąż poszerzać swoją wiedzę, obserwować trendy i wprowadzać je w życie, by tworzyć ciekawe posty, które zwrócą uwagę jak największej liczby odbiorców. 3.3.4.Patronaty Wykaz udzielonych patronatów nad imprezami organizowanymi przez PTTK: Lp. Przedsięwzięcia Instytucja Rok 2014 1. Projekt Turystyka łączy pokolenia Prezes Polskiej Organizacji Turystycznej 2. Projekt Turystyka łączy pokolenia Minister Pracy i Polityki Społecznej 3. Projekt Turystyka łączy pokolenia Minister Sportu i Turystyki 4. Projekt Turystyka łączy pokolenia Minister Edukacji Narodowej 5. Konkurs Gmina przyjazna rowerzystom Prezes Polskiej Organizacji Turystycznej 6. Konkurs Gmina przyjazna rowerzystom Minister Sportu i Turystyki 7. Konkurs Gmina przyjazna rowerzystom Portal Monitor Urzędowy.PL patronat medialny 8. Konkurs Gmina przyjazna rowerzystom Pismo Samorządu Terytorialnego WSPÓLNOTA - patronat medialny 9. Centralny Zlot Laureatów XXI edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę Minister Edukacji Narodowej 102

10. Centralny Zlot Laureatów XXI edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę 11. Centralny Zlot Laureatów XXI edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę 12. Centralny Zlot Laureatów XXI edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę 13. Centralny Zlot Laureatów XXI edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę 14. Centralny Zlot Laureatów XXI edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę 15. Centralny Zlot Laureatów XXI edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę 16. Centralny Zlot Laureatów XXI edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę 17. IV Ogólnopolskie Forum Młodzieżowych Liderów Turystyki PTTK 18. IV Ogólnopolskie Forum Młodzieżowych Liderów Turystyki PTTK 19. IV Ogólnopolskie Forum Młodzieżowych Liderów Marszałek Województwa Lubelskiego Starosta Biłgorajski Wójt Gminy Biłgoraj Wójt Gminy Biszcza Dyrektor Roztoczańskiego Parku Narodowego Biłgorajskie Towarzystwo Regionalne Poznaj Swój Kraj - patronat medialny Minister Edukacji Narodowej Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego Burmistrz Miasta Barlinek Turystyki PTTK 20. 54 Centralny Zlot Młodzieży Palmiry Minister Obrony Narodowej 21. 54 Centralny Zlot Młodzieży Palmiry Minister Edukacji Narodowej 22. 54 Centralny Zlot Młodzieży Palmiry Minister Sportu i Turystyki 23. 54 Centralny Zlot Młodzieży Palmiry Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego 24. 54 Centralny Zlot Młodzieży Palmiry Marszałek Województwa Mazowieckiego 25. XXIII Ogólnopolski Przegląd Książki Turystycznej Minister Sportu i Turystyki w Poznaniu 26. XXIII Ogólnopolski Przegląd Książki Turystycznej w Poznaniu Prezes Polskiej Organizacji Turystycznej 27. Konkurs Nagroda Przyjaznego Brzegu Minister Sportu i Turystyki 28. Konkurs Nagroda Przyjaznego Brzegu Prezes Polskiej Organizacji Turystycznej 29. Konkurs Nagroda Przyjaznego Brzegu Minister Infrastruktury i Rozwoju Rok 2015 1. Konkurs Nagroda Przyjaznego Brzegu Minister Sportu i Turystyki 2. Konkurs Nagroda Przyjaznego Brzegu Prezes Polskiej Organizacji Turystycznej 3. Konkurs Nagroda Przyjaznego Brzegu Minister Pracy i Polityki Społecznej 103

4. Konkurs Nagroda Przyjaznego Brzegu Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej 5. Konkurs Gmina przyjazna rowerzystom Minister Sportu i Turystyki 6. Konkurs Gmina przyjazna rowerzystom Prezes Polskiej Organizacji Turystycznej 7. Konkurs Gmina przyjazna rowerzystom Związek Powiatów Polskich 8. Konkurs Gmina przyjazna rowerzystom Magazyn "Rowertour" - patronat medialny 9. Konkurs Gmina przyjazna rowerzystom Samorządu Terytorialnego WSPÓLNOTA -patronat medialny 10. XXIV Ogólnopolski Przegląd Książki Turystycznej Minister Sportu i Turystyki w Poznaniu 11. XXIV Ogólnopolski Przegląd Książki Turystycznej Prezes Polskiej Organizacji w Poznaniu 12. Centralny Zlot Laureatów XXII edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę 13. Centralny Zlot Laureatów XXII edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę 14. Centralny Zlot Laureatów XXII edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę 15. Centralny Zlot Laureatów XXII edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę 16. Centralny Zlot Laureatów XXII edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę 17. Centralny Zlot Laureatów XXII edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę 18. Centralny Zlot Laureatów XXII edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę 19. Centralny Zlot Laureatów XXII edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę Turystycznej Minister Edukacji Narodowej Minister Sportu i Turystyki Marszałek Województwa Podlaskiego Starosta Powiatu Białostockiego Burmistrz Supraśla Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Białymstoku Regionalny Dyrektor Lasów Państwowych w Białymstoku Dyrektor Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej 20. V Ogólnopolskie Forum Młodzieżowych Liderów Turystyki Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sportu i Turystyki 21. 55 Centralny Zlot Młodzieży PTTK Palmiry Patronat Honorowy Prezydenta RP 22. 55 Centralny Zlot Młodzieży PTTK Palmiry Minister Obrony Narodowej - Komitet Honorowy 23. 55 Centralny Zlot Młodzieży PTTK Palmiry Minister Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych - Komitet Honorowy 24. 55 Centralny Zlot Młodzieży PTTK Palmiry Minister Edukacji Narodowej - Komitet Honorowy 104

25. 55 Centralny Zlot Młodzieży PTTK Palmiry Marszałek Województwa Mazowieckiego - Komitet Honorowy 26. 55 Centralny Zlot Młodzieży PTTK Palmiry Naczelnik Związku Harcerstwa Polskiego - Komitet Honorowy 27. 55 Centralny Zlot Młodzieży PTTK Palmiry Dyrektor Kampinoskiego Parku Narodowego - Komitet Honorowy 28. 55 Centralny Zlot Młodzieży PTTK Palmiry Dyrektor Muzeum Historycznego m. st. Warszawy - Komitet Honorowy Rok 2016 1. Jubileusz powstania 110.lecia Polskiego Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Towarzystwa Krajoznawczego 2. Konkurs Nagroda Przyjaznego Brzegu Minister Sportu i Turystyki 3. Konkurs Nagroda Przyjaznego Brzegu Prezes Polskiej Organizacji Turystycznej 4. Konkurs Nagroda Przyjaznego Brzegu Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej 5. Konkurs Gmina przyjazna rowerzystom Minister Sportu i Turystyki 6. Konkurs Gmina przyjazna rowerzystom Komendant Główny Policji 7. Konkurs Gmina przyjazna rowerzystom Związek Miast Polskich 8. Ogólnopolski Konkurs Turystyczna Rodzinka Minister Sportu i Turystyki 9. XLIIV Ogólnopolski Młodzieżowy Turniej Minister Edukacji Narodowej Turystyczno-Krajoznawczy PTTK 10 XLIIV Ogólnopolski Młodzieżowy Turniej Minister Sportu i Turystyki Turystyczno-Krajoznawczy PTTK 11. XXV Ogólnopolski Przegląd Książki Turystycznej Minister Sportu i Turystyki w Poznaniu 12. XXV Ogólnopolski Przegląd Książki Turystycznej Międzynarodowe Targi Poznańskie w Poznaniu 13. XXV Ogólnopolski Przegląd Książki Turystycznej Prezes Polskiej Organizacji w Poznaniu 14. Centralny Zlot Laureatów XXIII edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę 15. Centralny Zlot Laureatów XXIII edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę Turystycznej Minister Edukacji Narodowej Minister Sportu i Turystyki 16. 56 Centralny Zlot Młodzieży PTTK Palmiry Minister Obrony Narodowej 17 56 Centralny Zlot Młodzieży PTTK Palmiry Marszałek Województwa Mazowieckiego 18. 56 Centralny Zlot Młodzieży PTTK Palmiry Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego 19. 56 Centralny Zlot Młodzieży PTTK Palmiry Minister Edukacji Narodowej Rok 2017 1 XLIV Ogólnopolski Młodzieżowy Turniej Turystyczno-Krajoznawczy PTTK 2 XLIV Ogólnopolski Młodzieżowy Turniej Turystyczno-Krajoznawczy PTTK Minister Edukacji Narodowej Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sportu i Turystyki 105

3 Centralny Zlot Laureatów XXIV edycji Minister Edukacji Narodowej Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę 4 Ogólnopolski Konkurs Turystyczna Rodzinka Minister Sportu i Turystyki 5 Konkurs Gmina przyjazna rowerzystom Minister Sportu i Turystyki 6 Konkurs Gmina przyjazna rowerzystom Minister Rozwoju 7 Konkurs Gmina przyjazna rowerzystom Polska Organizacja Turystyczna Wykaz patronatów udzielonych przez PTTK lub prezesa ZG PTTK: Lp. Instytucja Nazwa imprezy Rok 2014 1. Komisja Turystyki w resorcie spraw wewnętrznych 43 Ogólnopolski Rajd Górski Szlakami Obrońców Granic 2. Komisja Turystyki w resorcie spraw wewnętrznych XXII Ogólnopolski Rajd Górski Służb Mundurowych resortu SW 3. Burmistrz Miasta Limanowa Ogólnopolski Festiwal Piosenki Turystycznej Limanowa 2014 4. Klub Turystów Wodnych PTTK w Chełmnie Międzynarodowy Spływ Kajakowy Pojezierzem Brodnickim, Drwęcą i Wisłą 5. Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego XI Konferencja Naukowo Techniczna Błękitny San 6. Uniwersytet Łódzki Instytut Geografii II Olimpiada Wiedzy o Turystyce Miast i Turyzmu 7. Urząd Miasta Głuchołazy Konkurs Piosenki Turystycznej - Patronat Honorowy Prezesa ZG 8. Federacja Sportowa Energetyk Rada Główna LIII Ogólnopolski Górski Rajd Pieszy Energetyków 9. Klub Płetwonurków MARES XLII Międzynarodowe Mistrzostwa Polski w Łowiectwie Podwodnym - Patronat Honorowy Prezesa ZG Rok 2015 1. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Katedra Turystyki i Rekreacji Konferencja Naukowa pt. Uwarunkowania i Plany Rozwoju Turystyki 2. Klub Turystów Wodnych PTTK w Chełmnie Międzynarodowy Spływ Kajakowy Pojezierzem Brodnickim, Drwęcą i Wisłą 3. Oddział Ziemi Pszczyńskiej PTTK 64 Centralny Zlot Turystów Kolarzy PTTK 4. Burmistrz Miasta Limanowa Ogólnopolski Festiwal Piosenki Turystycznej Limanowa 2015 5. Muzeum Okręgowe im. L. Wyczółkowskiego w Bydgoszczy Konkurs Fotograficzny Śladami L. Wyczółkowskiego - pejzaż w twórczości artysty 6. Oddział PTTK Zagłębie Miedziowe Lubin Uroczystości 50.lecia Oddziału 7. Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego XII Konferencja Naukowo Techniczna Błękitny San - Patronat Honorowy Prezesa ZG 8. Komisja Turystyki w resorcie spraw 44 Ogólnopolski Rajd Górski Szlakami wewnętrznych 9. Komisja Turystyki w resorcie spraw wewnętrznych Obrońców Granic XXIII Ogólnopolski Rajd Górski Służb Mundurowych resortu SW Karkonosze 2015 106

10 Komitet Organizacyjny XLIII Międzynarodowe Mistrzostwa Polski w Łowiectwie Podwodnym 11. Komitet Organizacyjny XVI Memoriał Fotografii Krajoznawczej im. J. Macke 12. Uniwersytet Łódzki Instytut Geografii III Olimpiada Wiedzy o Turystyce Miast i Turyzmu 13. Burmistrz Cedyni Jubileuszowe Forum Szlaku Cysterskiego - Patronat Honorowy Prezesa ZG LIV Ogólnopolski Górski Rajd Pieszy Energetyków 14 Federacja Sportowa Energetyk Rada Główna 15. Klub Płetwonurków MARES XLIII Międzynarodowe Mistrzostwa Polski w Łowiectwie Podwodnym - Patronat Honorowy Prezesa ZG PTTK 16. Zarząd Oddziału PTTK Zagłębie Miedziowe Lubin 50 lecie Oddziału - Patronat Honorowy Prezesa ZG 17. Zarząd Oddziału PTTK Ziemi Łęczyckiej Jubileuszowy Rajd Szlakiem Bohaterów Walk nad Bzurą - Patronat Honorowy Prezesa ZG 18. Federacja Sportowa Energetyk Rada Główna 50 Jubileuszowy Międzynarodowy Zimowy Spływ Kajakowy Energetyków - Patronat Honorowy Prezesa ZG 19 Regionalny Oddział PTTK w Słupsku 70.lecie zorganizowanej turystyki na terenie miasta i powiatu Rok 2016 1 Międzynarodowe Targi Łódzkie XXII Edycja Targów Regiony Turystyczne Na styku Kultur 2 Oddział PTTK Ziemi Pszczyńskiej III Ogólnopolski Konkurs Krasomówczy "Przewodnik - Krasomówca" 3 Regionalny Oddział PTTK w Białymstoku 56 Ogólnopolski Szkoleniowy Zlot Przodowników Turystyki Kolarskiej "Supraśl 2016" 4 Komisja Turystyki w resorcie spraw wewnętrznych 45 Ogólnopolski Rajd Górski Szlakami Obrońców Granic 5 Komisja Turystyki w resorcie spraw wewnętrznych XXIV Ogólnopolski Rajd Górski Służb Mundurowych resortu SW Karkonosze 2015 6 Komisja Górskiej Turystyki Jeździeckiej ZG PTTK Rajd VIA Della Miserikordia a Cavallo Attraverso L'europa Cracovia-Roma giungno 2016 7 PTAK WARSAW EXPO Targi Turystyczne World Show oraz Camper Caravan Show IV Olimpiada Wiedzy o Turystyce 8 Uniwersytet Łódzki Instytut Geografii Miast i Turyzmu 9 Komitet Organizacyjny XVII Świętokrzyski Rajd Pielgrzymkowy "Święty Krzyż 2016" 10 Oddział Świętokrzyski PTTK w Kielcach 50.lecie działalności Klubu Turystów Pieszych PTTK "Przygoda" 11 Burmistrz Miasta Limanowa Ogólnopolski Festiwal Piosenki Turystycznej Limanowa 2016 107

12 Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego XIII Konferencja Naukowo Techniczna Błękitny San - Patronat Honorowy Prezesa ZG PTTK 13 Marszałek Województwa Pomorskiego Regionalne Obchody Światowego Dnia 14 Federacja Sportowa Energetyk Rada Główna Turystyki LV Ogólnopolski Górski Rajd Pieszy Energetyków 15 Łódzki Klub Turystów Kolarzy PTTK 60.lecie Klubu Oddziału Łódzkiego PTTK 16 Koło Przewodników im. R. 65.lecie działalności Koła Rembielińskiego O/ Łódzki PTTK 17 Muzeum Okręgowe im. L. Wyczółkowskiego w Bydgoszczy X edycja Ogólnopolskiego Konkursu Fotograficznego Śladami L. Wyczółkowskiego 18 Oddział PTTK w Raciborzu 66. Centralny Zlot Turystów Kolarzy PTTK 19 Oddział Ziemi Pszczyńskiej PTTK IV Ogólnopolski Krasomówczy Konkurs Przewodnicki o tytuł "Przewodnik- Krasomówca" Rok 2017 1 Międzynarodowe Targi Łódzkie XXIII edycja Targów - Regiony Turystyczne Na styku kultur 2 Murator Expo sp. z o.o. 29 Targi Sportów Wodnych i Rekreacji Wiatr i Woda 2017 3 Komisja Turystyki w resorcie spraw wewnętrznych 46 Ogólnopolski Rajd Górski Szlakami Obrońców Granic 4 Komisja Turystyki w resorcie spraw wewnętrznych XXV Ogólnopolski Rajd Górski Służb Mundurowych resortu SW Szczyrk 2017 5 PTAK Warsaw Expo Międzynarodowe Targi Turystyczne World Travel Show 2017 6 Koło Przewodników Sudeckich Oddział PTTK "Sudety Zachodnie" Jelenia Góra Sympozjum naukowe na temat współczesnego przewodnictwa w 200.lecie zorganizowanego przewodnictwa w Sudetach 7 Organizatorzy: Oddział PTTK w Świdnicy i Świdnickie Koło PTTK "Koło Ślęży" 57 Ogólnopolski Zlot Przodowników Turystyki Kolarskiej PTTK 8 Oddział PTTK Końskie XLVII Centralny Zlot Krajoznawców CZAK "Końskie" 2017 9 Fundacja Klubu Podróżników Śródziemie Projekt utworzenia w Krakowie Alei Podróżników Odkrywców i Zdobywców 11 Komitet Organizacyjny Konferencji w Wyższej Szkole Bankowej w Poznaniu Zakład Dydaktyki Turystyki i Rekreacji II Ogólnopolska Konferencja Naukowa z cyklu "Turystyka i Rekreacja w Metropoliach" 12 Lubuska Regionalna Organizacja Turystyczna "LOTUR III Lubuski Sejmik Turystyczny Przyszłość w turystyce - turystyka w przyszłości", 13 Fair Expo Spółka z o.o. 23. Międzynarodowe Targi Turystyki SPA, 14 Rady Główna Federacji Sportowej Energetyk w Warszawie Sprzętu Turystycznego i Żeglarskiego. LVI Ogólnopolski Górski Rajd Pieszy Energetyków w Beskidzie Niskim 108

15 Oddział PTTK Ziemi Pszczyńskiej V Ogólnopolski Konkurs Krasomówczy "Przewodnik - Krasomówca" 16 Uniwersytet Łódzki Instytut Geografii V Olimpiada Wiedzy o Turystyce Miast i Turyzmu 17 Oddział Ziemi Tarnowskiej PTTK XXXIII Ogólnopolska Pielgrzymka Przewodników Turystycznych 18 Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego V Sympozjum turystyka w lasach i na obszarach przyrodniczo cennych 19 Burmistrz Miasta Limanowa Ogólnopolski Festiwal Piosenki Turystycznej Limanowa 2017 22 Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego XIV Konferencja Naukowo Techniczna Błękitny San - Patronat Honorowy Prezesa ZG 23 Oddziału Zakładowego PTTK przy Andropol S.A. w Andrychowie 48 Wiosenny Rajd Turystyczny IV. Turystyka kwalifikowana w działalności PTTK 1. PTTK w górach 1.1. Turystyka górska Komisja Turystyki Górskiej ZG PTTK wybrana w Mokrzeszowie, podczas Krajowej Konferencji Aktywu Górskiego w dn. 7-9 III 2014 r. Działały 3 podkomisje i 3 delegatury. Podkomisji ds. programowej przewodniczy Andrzej Łączyński (Kraków), członkami są kol. kol. R. Kwatek (Warszawa), J. T. Nowicki (Warszawa), J. Płonczyński (Kraków), A. Rotter (Kraków) i S. Rzonca (Kraków). W skład Podkomisji ds. zagospodarowania, kierowanej przez kol. T. Dziurawca, wchodzą kol. kol.: M. Borsukowska-Stefaniczek (Nowy Sącz), J. Talik (Żywiec), B. Bujok (Cieszyn), S. Junak (Wałbrzych) i A. Mazur (Rybnik; zmarł 5 X 2015 r.). Podkomisję ds. klubów górskich reprezentują kol. J. T. Nowicki (Warszawski Klub Górski im. prof. Walerego Goetla) przewodniczący, oraz kol. J. Gołębiowski (Stołeczny Klub Tatrzański), J. Płonczyński (Krakowski Klub Przodowników Turystyki Górskiej PTTK) i kol. A. Półrolczyk (Klub Turystyki Górskiej Łazek, Wrocław). Delegaturze Sudeckiej przewodniczy kol. K. Breier (Wałbrzych), Zachodniokarpackiej kol. A. Kucia (Bielsko- Biała), a Wschodniokarpackiej kol. S. Sieradzki (Sanok). Kol. J. W. Gajewski jest członkiem rady naukowej Bieszczadzkiego Parku Narodowego, a do końca roku 2015 był też członkiem rady naukowej Magurskiego Parku Narodowego. Od 2009 r. jest członkiem rady nadzorczej sp. z o.o. Karpaty Schroniska i Hotele PTTK w Nowym Sączu. Przewodniczący KTG ZG PTTK uczestniczył w posiedzeniach Zespołu ZG PTTK ds. przestrzeni turystycznej oraz Zespołu ds. współpracy i kontaktów zagranicznych, a kol. R. Kwatek jest członkiem Zespołu ds. szkolenia oraz Kapituły Odznaczeń ZG PTTK. Komisja odbyła 11 posiedzeń: w 2014 r. w dniach 8 II, 13 IX i 22 XI; w 2015 r. - 24 I, 19 IX, 17-18 IV w Rzeszowie i 6 XII; w r. 2016-12-13 III w Krynicy Zdroju, 2-5 VI w Bukowcu k. Kowar i 27 XI oraz 19 II 2017 r. W miarę możliwości członkowie KTG uczestniczyli we wszystkich zlotach przodownickich i klubowych, a także starali się brać udział w różnych petetekowskich wydarzeniach związanych z turystyką górską, m.in.: 109

- kol. J.W. Gajewski z referatem w II Międzynarodowej Konferencji Naukowej pt. Aktywność ruchowa na obszarach górskich i świata (Szklarska Poręba, 27-29 XI 2014 r.); - kol. J.W. Gajewski i J. Konieczniak w konferencji Polskiego Towarzystwa Historycznego związaną tematycznie z 100.rocznicą walk w Beskidzie Wyspowym podczas I wojny światowej (Limanowa, 11 XII 2014); - kol. J. Konieczniak i J.T. Nowicki - w obchodach 20-lecia Baraniogórskiego Ośrodka Historii Turystyki Górskiej KTG U źródeł Wisły pod Baranią Górą (26-27 IX 2014); - kol. R. Kwatek - w Krajowej Konferencji Środowiska Akademickiego (Kielce, 22-23 III 2014); - kol. J.W. Gajewski, J. Konieczniak, R. Kwatek, J.T. Nowicki - w otwarciu sezonu turystycznego woj. małopolskiego w schronisku PTTK nad Wierchomlą (19 IV 2015 r.); - kol. J.W. Gajewski i J. Konieczniak - w uroczystości z okazji 110-lecia Oddziału Babiogórskiego PTTK w Żywcu (schronisko PTTK na Hali Miziowej, 30-31 V 2015 r.); - kol. M. Majewski - w Zlocie Przodowników Turystyki Górskiej Ziemi Wielkopolskiej (czeskie Karkonosze, przeł. Rezek, 3-7 VI 2015 r.); - kol. M. Szot - w X Ogólnopolskim Rajdzie Górskich Przewodników Wetlina 2015 (17-23 VIII 2015 r.); - kol. J. Pielich i M. Szot - w Ogólnopolskim Rajdzie Górskim Służb Mundurowych MSW (25 IX 2015 r.); - kol. M. Majewski i J.T. Nowicki - w spotkaniu z okazji jubileuszu 35-lecia Klubu Turystyki Górskiej Koliba i Wielkopolskiego Porozumienia Klubów Górskich (Krotoszyn, 2-5 X 2015 r.); - kol. J.W. Gajewski i R. Kwatek - w zakończeniu 55.Centralnego Zlotu Młodzieży PTTK Palmiry (17 X 2015 r.); - kol. Z. Górywoda - w obchodach, w Wiśle, 60-lecia KTG Oddziału PTTK w Rybniku (7-8 XI 2015 r.); - kol. J.W. Gajewski, Z. Górywoda i J. Konieczniak - w jubileuszu 85-lecia bielskiego Oddziału PTTK Podbeskidzie (14 XI 2015 r.); - kol. Z. Górywoda w obchodach 60-lecia Beskidzkiego Koła Przewodników Turystycznych w Bielsku (22 XI 2015 r.); - kol. R. Kwatek i J.T. Nowicki - w obchodach 15-lecia Studenckiego Klubu Przodowników Turystyki Górskiej w Warszawie (schronisko PTTK nad Wierchomlą, 12-13 III 2016); - kol. J.T. Nowicki - w obchodach 40-lecia Klubu Turystyki Górskiej Świstak w Łodzi (11 VI 2016); - kol. J.W. Gajewski - w konferencji Bieszczadzkiego Parku Narodowego pt. Ochrona przyrody w parkach narodowych a rozwój regionalny, z wystąpieniem w panelu Modele udostępniania parków narodowych (Ustrzyki Dln., 24-25 IX 2016); - kol. M. Majewski i J.T. Nowicki - w obchodach 45-lecia Klubu Górskiego Ornak (Gniezno, 8-9 X 2016); - kol. J.T, Nowicki - w wizytacji Ośrodków Historii Turystyki Górskiej Papieskiego w schronisku PTTK na Pol. Chochołowskiej i Pyszniańskiego (tzw. Izby Lorii ) w schronisku PTTK na Pol. Ornaczańskiej w Tatrach (16-17 X 2016); - kol. J.W. Gajewski i J. Konieczniak - w finale 1.Konkursu Najlepsze wydawnictwo o górach w ramach ekspozycji na 20.Międzynarodowych Targach Książki w krakowskich salach Expo (27-29 X 2016; kol. J.W. Gajewski przewodniczącym jury konkursu); - kol. J.W. Gajewski i J. Konieczniak - w sesji poświęconej postaci E. Massalskiego (Ciekoty k. Kielc, 19 XI 2016); - kol. J.W. Gajewski, J.T. Nowicki i R. Kwatek - w obchodach 110. rocznicy utworzenia Polskiego Tow. Krajoznawczego (Warszawa, 3 XII 2016); 110

- kol. J. W. Gajewski uczestniczył w dorocznym spotkaniu znakarzy Słowackiego Klubu Trystów w Zvoleniu (18-19 III 2017), - kol. J. W. Gajewski zorganizował i prowadził panele turystyczne w ramach III Europejskiego Kongresu Samorządów w Krakowie (27-28 III 2017), - kol. J.W. Gajewski uczestniczył w roboczym, dorocznym spotkaniu znakarzy z oddziałów sudeckich, organizowanym przez COTG (Wrocław, 2 IV 2017), - kol. J. W. Gajewski i J. Konieczniak uczestniczyli w dorocznym spotkaniu znakarzy z oddziałów karpackich, organizowanym przez COTG (Kraków, 9 IV 2017), - kol. J.W. Gajewski, J. Konieczniak, M. Majewski, J.T. Nowicki, J. Pielich i M. Szot brali udział w Zlocie Klubów Górskich z bazą w Mokrzeszowie (18-21 V 2017), - kol. J. W. Gajewski i M. Szot oraz Jarosław Dąbrowski (ZG PTTK) brali udział w cyklicznym spotkaniu przedstawicieli Czeskiego i Słowackiego Klubów Turystów i PTTK dot. znakowania szlaków turystycznych, które odbyło się w Brumovie-Bylnicy (25-28 V 2017 r. ). KTG ZG PTTK od r. 2008 prowadzi stronę internetową, jej administracją zajmuje się kol. R. Kwatek. Na stronie zamieszczono m.in. wzory druków dotyczących mianowania przodowników turystyki górskiej PTTK i rozszerzenia uprawnień, wniosków na wyróżnienia Komisji i in. Obsługę biurową Komisji zapewniał Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie. Sprawy Centralnego Referatu Weryfikacyjnego GOT PTTK prowadzi Małgorzata Szczepańska, sprawy dot. znakowania szlaków Natalia Figiel. Ośrodek zapewnia techniczną stronę organizacji posiedzeń, Sympozjów KTG, wykonawstwo materiałów statutowych (książeczka i regulamin GOT PTTK) i odznak oraz edycję rocznika Wierchy. Niektóre działania KTG i COTG uzupełniają się, toteż wymagają one ścisłej współpracy, aczkolwiek można też odnotować odmienne opinie wyrażane przez przedstawicieli KTG i COTG. Komisja działa w ramach budżetu Zarządu Głównego PTTK. Ponadto ZG PTTK przyznawał środki finansowe na dofinansowanie wybranych działań programowych (głównie zlotów). Komisja wyróżniła w latach 2014-2016 - 9 osób Medalem KTG, dyplomem KTG 9 osób, tytułem Zasłużonego znakarza szlaków górskich 2 osoby. Ponadto 84 osoby uzyskały tytuł Honorowego Przodownika Turystyki Górskiej. Działalność programowa Podkomisja klubów górskich zrzesza 68 klubów, których działalność związana jest z organizacją wycieczek krajowych i zagranicznych, a także działalnością edukacyjną organizacją spotkań, prelekcji itp. Działalność Podkomisji ds. programowych w dużej mierze poświęcona była korektom regulaminu GOT PTTK, związanych m.in. z wprowadzeniem od 2016 r. odznaki dla dzieci W góry, organizacji Sympozjów Komisji oraz przygotowaniem materiałów historycznych publikowanych na stronie internetowej Komisji. Członkowie Podkomisji udzielali również odpowiedzi na pytania związane ze zdobywaniem GOT PTTK. W 2016 r. przygotowano plakat, który wydała Komisja w nakładzie 250 egz. związany z przypadającą wówczas 110. rocznicą wyznakowania tatrzańskiej Orlej Perci. Uzgodniono z GOPR/TOPR wykaz telefonów alarmowych i ratunkowych oraz możliwość instalowania w telefonach komórkowych aplikacji Ratunek. Informacje te zamieszczono na stronie internetowej Komisji, w książeczkach GOT PTTK oraz przy regulaminie GOT PTTK. Rok 2017 ogłoszono, we współpracy z dyrekcją Babiogórskiego Parku Narodowego, Rokiem Babiej Góry w związku z 100. rocznicą śmierci Hugona Zapałowicza oraz 40. rocznicą wpisania Babiej Góry na Listę Światowych Rezerwatów Biosfery UNESCO. Wydano plakat Babia Góra Królowa Beskidów, w 111

nakładzie 200 egzemplarzy. Przygotowano i wydrukowano dwa wydawnictwa przeznaczone do bezpłatnego rozdawnictwa wśród turystów odwiedzających ten region pt. Hugo Zapałowicz patron schroniska PTTK na Markowych Szczawinach pod Babią Górą oraz Małe muzeum pod wielką górą, na temat utworzonego w 1966 r. Babiogórskiego Ośrodka Historii Turystyki Górskiej KTG ZG PTTK. Wydrukowano dyplom, który będą mogli otrzymać w 2017 r. w schronisku PTTK na Markowych Szczawinach turyści, którzy zdobędą szczyt Babiej Góry. Przewidziano też szereg wydarzeń w sezonie letnio-jesiennym oraz przygotowano tematykę sympozjum KTG ZG PTTK, które 2 XII 2017 r., zakończy obchody Roku Babiej Góry. Sprawami Ośrodków Historii Turystyki Górskiej KTG ZG PTTK zajmował się kol. J.T. Nowicki. Ośrodki prowadzili kustosze: kol. D. Reśko (na Jaworzynie Krynickiej), kol. T. Kochański (na Turbaczu), kol. R. R. Remiszewski (w Szczawnicy), kol. R. Wosiek (na Markowych Szczawinach), kol. E. Gnacik (pod Baranią Górą), kol. W. Stankiewicz, a od roku 2016 kol. J. Gołębiowski (w Ustrzykach Górnych). Ośrodek na Prehybie pozostawał w gestii Oddziału PTTK Beskid w Nowym Sączu, a ośrodek pod Iwiczną Oddziału PTTK w Międzygórzu. Nie ma stałego opiekuna ośrodek związany z postacią Jana Pawła II w schronisku PTTK na Pol. Chochołowskiej; społecznej opieki nad salą podjął się syn dzierżawcy schroniska - Józef Krzeptowski jr. Ponadto uruchomiono Izbę Lori w schronisku PTTK na Pol. Ornaczańskiej; społeczną opiekę na Izbą, poświęconą nieistniejącemu schronisku na Hali Pysznej, zapewniają aktualny dzierżawca ornaczańskiego schroniska Hanna Gąsienica-Daniel i współpracujący z nią pracownik Muzeum Tatrzańskiego. Ośrodek na Turbaczu został przeniesiony do wnętrza schroniska z obiektu znajdującego się nieopodal, co ułatwiło dostęp do ekspozycji. Kustosze społecznie prowadzą swą działalność, która polega na gromadzeniu i udostępnianiu ekspozycji związanych tematycznie z historią zagospodarowania turystycznego i etnografią wybranego regionu. Środki finansowe związane z działalnością ośrodków pozostają w gestii COTG PTTK i w większości są przeznaczone na techniczne zabezpieczenie funkcjonowania obiektów. Trzeba też wspomnieć o pracach remontowych wykonywanych przez członków klubów na rzecz ośrodków, np. z Klubu Turystyki Górskiej Szarotka z Wągrowca, którzy pracowali przy Zielonym Domku w Ustrzykach Górnych. Nawiązano współpracę z kustoszem ośrodka na Markowych Szczawinach dot. konserwacji Chałupy Kudzi w skansenie w Zawoi Markowej. Docelowo rozważa się uruchomienie w tam izby związanej z postacią Urszuli Janickiej-Krzywdy, wybitnej etnografki, która pochodziła z Zawoi. COTG PTTK i Wydawnictwo Karpaty Andrzej Łączyński, przy współudziale firmy Targi w Krakowie sp. z o.o., byli organizatorami 1. Konkursu Najlepsze wydawnictwa o górach i ekspozycji wydawnictw konkursowych podczas 20. Międzynarodowych Targów Książki w Krakowie (27-29 X 2016). Na konkurs wpłynęło 80 publikacji, a jury obradowało pod kierunkiem kol. J.W. Gajewskiego. Wyróżnienie Komisji przyznano publikacji Dona Graydona i Kurta Hausona Góry, wolność, przygoda (Wyd. Galaktyka z Łodzi). Tradycyjnie trzy imprezy każdego roku były organizowane pod auspicjami Komisji zloty klubów górskich (tradycyjnie w maju), ogólnopolskie zloty przodowników turystyki górskiej PTTK oraz zloty sudeckich przodowników turystyki górskiej (tradycyjnie w 3. weekend października). I tak: 34. Zlot Klubów Górskich odbył się 15-18 V 2014 r. w Jakuszycach (organizator: Klub Górski Skorusza z Wrocławia), 35. Zlot Klubów Górskich PTTK odbywał się 7-10 V 2015 r. w Sromowcach Wyżnych (organizator: Klub Górski Wędrowcy z Krakowa), 112

36. Zlot Klubów Górskich PTTK odbywał się 19-22 V 2016 r. z bazą w Ustrzykach Grn. (organizator: Klub Turystyki Górskiej Wierch z Krakowa), 37. Zlot Klubów Górskich PTTK odbył się 19-21 V 2017 r. na terenie Gór Wałbrzyskich i Sowich, z bazą w Mokrzeszowie (organizatorem był Wałbrzyski Klub Turystyki Górskiej z Oddziału PTTK w Wałbrzychu). 45. Ogólnopolski Zlot Przodowników Turystyki Górskiej PTTK odbywał się 26-28 IX 2014 r. w G. Opawskich (organizator: Oddział PTTK w Prudniku), 46. Ogólnopolski Zlot odbywał się 2-4 X 2015 r. z bazą w Zwardoniu, głównie w górach Słowacji (organizator: Oddział Babiogórski PTTK w Żywcu), 47. Ogólnopolski Zlot Przodowników Turystyki Górskiej odbywał się 2-4 X 2016 r. na terenie Słowackiego Raju (organizator: Oddział PTTK Beskid w Nowym Sączu). Kolejne spotkanie, z bazą w Sanoku, planowane jest 25-27 VIII 2017 r. na terenach Gór Słonych i Ukrainy. 53. Zlot Sudeckich Przodowników Turystyki Górskiej odbywał się w dn. 17-19 X 2014 r., organizatorem był Oddział PTTK w Lwówku Śl., 54. Zlot Sudeckich Przodowników Turystyki Górskiej z bazą w Zieleńcu odbywał się 17-19 X 2015 r. i prowadził szlakami G. Orlickich i G. Bystrzyckich (organizatorem był Oddział PTTK Wrocław-Fabryczna i Klub Turystyki Górskiej Łazek ), 55. Zlot Sudeckich Przodowników Turystyki Górskiej odbywał się 13-15 X 2016 r. na terenie G. Wałbrzyskich i G. Sowich (organizator: Oddział PTTK w Ząbkowicach Śl.). Także w dn. 13-15 X 2016 r. odbył się w schronisku na Markowych Szczawinach pod Babią Górą 1.Ogólnopolski Zlot Zdobywców i Sympatyków GOT PTTK, którego organizatorem był Klub Górski Diablak im. ppłk. Tadeusza Korniłowicza, działający w krakowskim Oddziale Wojskowym PTTK. KTG ZG PTTK wspierała tę inicjatywę finansując okolicznościową odznakę (proj. kol. J. W. Gajewski). Kolejna impreza z tego cyklu, w 2017 r., odbędzie się w Gorcach z zakończeniem na Turbaczu. Zauważyć można stosunkowo nieliczny, w porównaniu z imprezą sudecką, udział przodowników w zlotach ogólnopolskich. Rozważano zmianę formuły tej imprezy, np. połączenie obu zlotów, organizację na przemian raz w Karpatach, raz w Sudetach itp., ale propozycje te nie spotkały się z aprobatą uczestników i organizatorów. Sympozja KTG Oprócz tradycyjnych Sympozjów KTG ZG PTTK, które odbywają się w 1. sobotę grudnia w Krakowie, Delegatura Sudecka KTG organizuje w 1. weekend listopada Sympozja Sudeckie. Wyjątkowo w roku 2016 Sympozjum KTG odbyło się tydzień wcześniej, 27 XI 2016 r., z uwagi na uroczystości związane ze 110. rocznicą utworzenia Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, przypadającą 3 XII 2016 r. Na wniosek Podkomisji ds. programowych od roku 2015 r. przyjęto nową formułę Sympozjów KTG KTG ZG PTTK nawiązującą do historii Towarzystwa oraz cyklem prezentacji obszarów i zabytków pod hasłem Tereny górskie i obiekty w górach na Listach Światowego Dziedzictwa UNESCO. Tytuły Sympozjów i wygłoszonych referatów były następujące: 6 XII 2014 r. pod hasłem Wielka Wojna 1914-18 w Beskidach i na Pogórzu ; nawiązano do 100.rocznicy wybuchu I wojny światowej. Sympozjum połączono z tradycyjną imprezą Oddziału Wojskowego PTTK w Krakowie, z rajdem Twierdza Kraków. Referaty wygłosili: Leszek Gołębski Chronologia wydarzeń oraz dramatu personae walk na podejściach do Twierdzy Kraków w 1914 r., Jakub Mikulski Święty Mikołaj na przedpolu Twierdzy Kraków, Tomasz Woźny Bitwa pod Limanową i Łapanowem oraz jej strategiczne znaczenie, Robert Kowalski Umocnienia polowe oraz obiekty inżynieryjne na Podhalu z okresu Wielkiej Wojny, Dominik Synowiec Ślady Wielkiej Wojny w krajobrazie pd. części 113

Jury Krakowsko-Częstochowskiej, Katarzyna Ceklarz Życie codzienne na froncie i w rosyjskiej niewoli wg wspomnień dra Sebastiana Flisaka (1881-1972). Imprezie towarzyszyła promocja książki Wacława Polakiewicza Podhalański Adwent 1914. Szkice z Wielkiej Wojny oraz objazdy terenowe 6-7 XII 2014 r. po muzeach, dziełach obronnych i polach bitewnych z listopada i grudnia 1914 r. Jako gość wystąpił Jan Janczykowski, Małopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków. 5 XII 2015 r. w ramach cyklu historycznego prelekcję Przewodnictwo a Towarzystwo Tatrzańskie wygłosił J. Konieczniak. Pozostałe referaty dotyczyły terenów i obiektów położonych na terenach Bułgarii i Grecji, a umieszczonych na Listach Światowego Dziedzictwa UNESCO: Park narodowy Pirinu zaprezentował A. Łączyński, Rilski monastyr Wojciech Jóźwiak, a Park narodowy Olimpu Dariusz Bartoszewski. 26 XI 2016 r. w cyklu Z historii Polskiego Towarzystwa Turystyczno- Krajoznawczego Włodzimierz Łęcki przedstawił Krajoznawstwo w górach, a J. Płonczyński 50 lat Krakowskiego Klubu Przodowników Turystyki Górskiej PTTK. W ramach cyklu Tereny górskie i obiekty w górach na Listach Światowego Dziedzictwa UNESCO Stanisław Sieradzki przedstawił Międzynarodowy rezerwat biosfery UNESCO Karpaty Wschodnie, Grażyna Holly Drewniane cerkwie w Karpatach Wschodnich, a Andrzej Szczepek wygłosił referat Jerzy Harasymowicz poeta Bieszczadów. Organizatorem 3. Sympozjum Sudeckiego, w dn. 7 XI 2014 r., była Delegatura Sudecka KTG i Oddział PTTK Sudety Zachodnie w Jeleniej Górze. Przedstawili referaty: Krzysztof R. Mazurski Studencka podróż w Karkonosze w połowie XIX wieku; Jacek Potocki Zmienne koleje losu Kolei Izerskiej; Dorota Wojnarowicz i Zygmunt Jaka Mapy Karkonoszy wczoraj i dziś; Zbigniew Piepiora i Robert Andrzejewski Niektóre głazy pamiątkowe na obszarze gminy Kowary; i Krzysztof Tęcza Hans Rischmann latający prorok z Witoszy. Organizatorem 4. Sympozjum Sudeckiego, w dn. 7-8 XI 2015 r. był Odział PTTK Ziemi Wałbrzyskiej w Wałbrzychu i Wałbrzyski Klub Przodowników Turystyki Górskiej PTTK. Program krajoznawczy obejmował zwiedzanie nieczynnej już Starej Kopalni węgla kamiennego Julia. W części konferencyjnej referaty wygłosili: Jacek Pielich Dzieje komunikacji miejskiej w Wałbrzychu; Stefan Okoniewski Wałbrzyska energetyka. Marek Szot zaprezentował Krzyże pokutne na terenie powiatu wałbrzyskiego;, Roman Kowalski Parki krajobrazowe na terenie powiatu wałbrzyskiego, a Krzysztof Tęcza przypomniał nawiązując do współczesnych poszukiwań złotego pociągu III Rzeszy historię odkryć skarbów na tym terenie. 5. Sympozjum Sudeckie, w dn. 4-6 XI 2016 r., zorganizował Oddział PTTK Sudety Zachodnie w Jeleniej Górze. Program krajoznawczy obejmował zwiedzanie niedawno udostępnionych sztolni z czasów pruskich i z okresu II wojny światowej. W części konferencyjnej przedstawiono referaty dotyczące historii miejscowego Oddziału PTTK, który obchodził swój jubileusz i historii Koła Przewodników Turystycznych PTTK w Jeleniej Górze. Należy ubolewać, że referaty wygłaszane w ostatnich latach na sympozjach nie znajdują odzwierciedlenia w publikacjach, chociażby w formie artykułów zamieszczanych na łamach Wierchów, co wielokrotnie sugerowano autorom. Przodownicy turystyki górskiej PTTK i Górska Odznaka Turystyczna PTTK Na koniec 2016 r. liczba przodowników turystyki górskiej PTTK, mianowanych od początku akcji, sięgała 8115 osób. W latach 2014-16 tytułem przodownika turystyki górskiej PTTK mianowano 193 osoby. Odpowiednio tytułem Honorowego Przodownika Turystyki Górskiej PTTK mianowano 84 osoby. Stale prowadzone są prace związane z aktualizacją listy przodowników turystyki górskiej PTTK oraz tworzeniem elektronicznej ich bazy. Komisja prowadzi akcję nawiązania 114

pocztą elektroniczną kontaktów z przodownikami, oddziałowymi KTG, komisjami egzaminacyjnymi ds. przodowników turystyki górskiej i TRW GOT PTTK. Ilość czynnych przodowników szacuje się na 3 tysiące. Problemem, który nie został rozwiązany w skali Towarzystwa, jest kwestia uprawnień przodowników do prowadzenia wycieczek. Pod koniec 2016 r. działało, oprócz Centralnego Referatu Weryfikacyjnego GOT PTTK w Krakowie, 118 terenowych referatów weryfikacyjnych GOT PTTK. Ilość zweryfikowanych odznak przedstawia poniższa tabela: 2014 2015 2016 W góry - - 532 Popularna 5220 4631 4299 Mała brązowa 2820 2789 2554 Mała srebrna 1121 1202 1118 Mała złota 452 484 511 Duża brązowa 75 69 64 Duża srebrna 36 49 41 Duża złota 44 27 56 Mała Za wytrwałość 76 87 92 Duża Za wytrwałość 10 11 8 W 2015 r. przypadała 80. rocznica utworzenia GOT. Z tej okazji Podkomisja ds. programowych wprowadziła w nakładzie 40 tysięcy egzemplarzy okolicznościową naklejkę wg projektu kol. J. W. Gajewskiego, która nawiązywała do wzoru odznaki 50-lecia GOT projektu Józefa Maszczyńskiego. Wydrukowano też kalendarzyki KTG ZG PTTK na lata 2016 i 2017. Ponadto Komisja przygotowała zmiany w regulaminie GOT PTTK, które dotyczyły dwóch kwestii. Pierwsza, to określenie minimalnego wieku dla zdobywców najniższych stopni GOT PTTK; druga zmiany warunków zdobywania dużych GOT PTTK przywracając wymóg, aby turysta-zdobywca dużej złotej GOT PTTK poznał wszystkie pasma górskie Polski. Zmiana ta zmierzała w kierunku podniesienia wymagań związanych ze zdobywaniem GOT PTTK, co nawiązywało do dawnych zasad. Na podstawie wniosków nadsyłanych przez turystów, Podkomisja ds. programowych przedstawiła też projekt wprowadzenia od 2016 r., wzorem innych dyscyplin turystyki kwalifikowanej, odznaki dla dzieci W góry (proj. W. Kacperski). Jej wprowadzenie rodziło pośród członków KTG ZG PTTK szereg uwag i zastrzeżeń, m.in. co do zasad jej wprowadzenia, ilości stopni itp., toteż przygotowanie regulaminu trwało blisko dwa lata. Znakowanie szlaków turystycznych Mając na uwadze fakt, iż obowiązuje obecnie zasada, iż znakowaniem szlaków turystycznych może się zajmować jakakolwiek instytucja, fundacja, stowarzyszenie, gmina itp., powstają rozmaite nie ewidencjonowane szlaki, niekiedy wiodące wspólnie ze szlakami PTTK czego przykładem szlaki biograficzne i lokalne, a znakowane różnymi symbolami. Problemem jest brak segregacji ruchu turystycznego na szlakach, np. prowadzenie wspólnych szlaków pieszych i kolarskich, co w niektórych rejonach ma wpływ na bezpieczeństwo turystów. Sprawy finansowania i rozliczania prac znakarskich były wielokrotnie tematem posiedzeń KTG, co wynika z cyklu planowania, koordynacji i rozliczania prac. Z przykrością należy nadmienić, że COTG jako wnioskodawca o subwencje resortowe akceptuje bez korekty 115

zgłaszane przez oddziały PTTK projekty prac znakarskich o, co KTG wnosiła bezskutecznie - do ZG PTTK w roku 2014. Zarówno COTG jak i niektóre oddziały PTTK podejmują udane próby wykonywania prac znakarskich ze środków administracji lokalnej i urzędów marszałkowskich. Mimo sygnalizowanych trudności KTG ZG PTTK wspiera zasadę centralnego finansowania prac znakarskich szlaków i centralnego wykonawstwa drogowskazów. W roku 2014 odnowiono z funduszy resortowych 1969 km szlaków, z programu operacyjnego Małopolskiego Urzędu Marszałkowskiego 268 km, z innych źródeł 460 km i wykonano 640 drogowskazów, w 2015 r. 3.582 km i 917 drogowskazów, a w 2016 r. odnowiono 2.792 km szlaków i zawieszono 1.164 drogowskazów. COTG organizował z udziałem przedstawicieli KTG doroczne, przed sezonem, spotkania ze znakarzami oddziałów PTTK znakujących szlaki górskie - w Krakowie i we Wrocławiu. W świetle prowadzonych rozmów z przedstawicielami Słowackiego i Czeskiego Klubów Turystycznych na temat szlaków granicznych KTG stoi na stanowisku, iż: - na granicy państwowej powinien prowadzić jeden szlak, zgodnie z zapisami porozumienia prezesów PTTK-KČT-KTS z 2007 r. (zamysł ten, dotyczący odcinka szlaku niebieskiego w Beskidzie Niskim i Bieszczadach został oprotestowany przez oddziały PTTK Delegatury Wschodniokarpackiej KTG), - powinno się nawiązać przebieg szlaku E8 w Bieszczadach od Połoniny Caryńskiej ze szlakiem słowackim na Krzemieńcu poprowadzonym do przejścia granicznego z Ukrainą w Ubli (i dalej do Rumunii w ramach programu via Carpatica ), - należy oznakować, zgodnie z wymogami, tabliczkami wg wzoru Europejskiego Związku Wędrownictwa (EWV/ERA/FERP) szlaki E3 i E8 w górach, - należy zintensyfikować proces łączenia szlaków transgranicznych i powszechniej wprowadzać drogowskazy wskazujące przejścia szlaków z Polski do Czech i Słowacji, - nie można dopuszczać do krzyżowania się szlaków o tym samym kolorze (w formie litery T lub X ; wyjątek stanowi węzeł głównych szlaków na Okrągliku), które to stanowisko było przedstawione m.in. na spotkaniu z przedstawicielkami KST i KČT na spotkaniu w schronisku PTTK w Bartnem 7-8 VI 2014 r. i ZG PTTK. Komisja zaproponowała, a Oddział PTTK w Sanoku wyznakował niebieski szlak od pasma Wołosani przez Hyrlatą do Roztok Grn. w Bieszczadach, co powinno znaleźć kontynuację w słowackim niebieskim szlaku do Ruskego. Odcinka szlaku od Roztok Grn. do Przeł. nad Roztokami nie oznakowano jednak z uwagi na niebezpieczeństwo skrzyżowania się szlaków o tym samym kolorze. KTG wnosiła o przedłużenie i wyznakowanie w zamian za zamknięty przez administrację Magurskiego Parku Narodowego w rejonie Ciechanii - szlaku niebieskiego od schroniska PTTK nad Bartnem przez przeł. Majdan do Świątkowej. Po wizji terenowej 21 stycznia 2014 r. z udziałem kol. kol. J.W. Gajewskiego i J. Konieczniaka projekt został ostatecznie zaakceptowany przez dyrekcję MPN. Szlak, lecz w kolorze żółtym, jako edukacyjny, poprowadzony został i otwarty 25 IX 2015 r. przez MPN od Świątkowej przez przeł. Majdan do Bartnego. W świetle ograniczonych środków finansowych i zaleceniem ich racjonalnego wykorzystaniu wciąż aktualna pozostaje kwestia likwidacji odcinków szlaków wiodących drogami, co odziały PTTK planując prace znakarskie powinny uwzględniać i których przebieg należy weryfikować. Z inicjatywy Komisji odbyły się kursy znakarskie w roku 2015 r. w Jaśle, w roku 2016 w Wieszczynie k. Prudnika. Komisja mianowała ogółem, do końca 2016 r., 31 znakarzy tytułem Zasłużonego znakarza szlaków górskich PTTK. 116

Kontakty zagraniczne Tradycyjne spotkania znakarzy Słowackiego Klubu Turystów odbyły się 4-6 IV 2014 r. i 28-29 III 2015 r. w Zvoleniu. Uczestniczył J.W. Gajewski. Na spotkanie w 2016 r. nikt nie pojechał mając na uwadze kryzys wynikający z różnicy zdań między KTG a oddziałami PTTK znakującymi w Beskidzie Niskim i Bieszczadach w sprawie likwidacji polskiego niebieskiego szlaku granicznego i pozostawienia słowackiego szlaku czerwonego. Ta różnica zdań w łonie PTTK może rzutować na realizację porozumień zawartych przez PTTK z KST jeszcze w 2007 r. W świetle postanowień porozumienia z Schengen poza terenami specjalnymi istnieje dowolność przekraczania granic. Łączy się to z koncepcją, wynikającą z porozumienia PTTK-KČT-KST z 2007 r., stanowiącego o likwidacji podwójnego oznakowania szlaków wiodących wzdłuż granicy państwowej. Jednakże oddziały PTTK z terenów Beskidu Niskiego i Bieszczadów oprotestowują to ustalenie, a ZG PTTK nie zajmuje stanowiska. Swą decyzję oddziały motywują zaniedbaniami znakarzy słowackich i długością istniejącego dotychczas szlaku - od Rzeszowa po Grybów. Na naradzie w Bartnem (7-8 VI 2014) przedstawiciele KST opowiedzieli się za oznakowaniem granicy jednym szlakiem i zakładają, że PTTK uporządkuje tę kwestię. Swe odmienne stanowiska w tej kwestii przedłożyły sekretarzowi generalnemu ZG PTTK w 2016 r. zarówno Delegatura Wschodniokarpacka, jak i KTG ZG PTTK. W dn. 25-28 V 2017 r. w Brumovie-Bylnicy (CZ) odbyła się kolejna, co 2 lata organizowana, konferencja przedstawicieli PTTK, KČT i KST poświęcona znakowaniu szlaków w rejonach przygranicznych. Ponownie podniesiona została kwestia przebiegu szlaku E8 na terenie Bieszczadów i Ukrainy, gdzie rozważano możliwość pozostawienia wariantu do Wołosatego oraz konieczność odnowienia przez stronę słowacką szlaku granicznego w Beskidzie Niskim. Szereg uzgodnień szczegółowych dotyczyło przebiegu szlaków w Sudetach, w tym szlaku E3. Organizatorem kolejnego spotkania, w roku 2019, ma być PTTK. Kol. J.W. Gajewski uczestniczył w posiedzeniach Europejskiego Związku Wędrownictwa (EWV, ERA, FERP) w Schöneck/Vogtland (RFN) w dn. 25-28 IX 2014 r. i w Bratysławie w dn. 25-26 IX 2015 r. Przy okazji spotkań z reprezentacją KST podniesiono kwestię przełożenia fragmentu szlaku E8 w Bieszczadach na Słowację i dalej do przejścia granicznego w Ubl i, co jest obecnie jedyną szansą poprowadzenia szlaków międzynarodowych z Polski na Ukrainę i dalej - szlaku karpackiego do Rumunii. Rocznik Wierchy W 2014 r. ukazał się 78. tom rocznika Wierchy (za rok 2012), w 2015 r. 79.tom (za rok 2013), a w 2016 r. 80.tom (za rok 2014). Redakcja Wierchów nie wypłaca honorarium autorom tekstów i fotografii, a zatem poza pracami redakcyjnymi rocznik przygotowywany jest społecznie. Mając na uwadze sytuację panującą na rynku wydawniczym (liczne publikacje o tematyce górskiej, w tym czasopisma o charakterze ilustrowanych magazynów) oraz zmiany zachodzące w systemie odbioru publikacji przez czytelników (internet), KTG ZG PTTK i COTG skłaniali się do zmniejszenia nakładu rocznika. Kolegium redakcyjne Wierchów w latach 2014-18 stanowią Janusz Sondel przewodniczący oraz Stefan W. Aleksandrowicz, Jerzy W. Gajewski (przewodniczący KTG ZG PTTK), Stanisław Grodziski, Ryszard Kantor, Andrzej Matuszyk, Zbigniew Mirek, Joanna Pociask-Karteczka, Jacek Potocki, Jacek Purchla, Zdzisław J. Ryn, Wiesław A. Wójcik (redaktor naczelny), Janusz Zdebski i Bogdan Zemanek. Co roku ZG PTTK przyznaje na wniosek komitetu redakcyjnego Wierchów Nagrodę Literacką im. Władysława Krygowskiego. Wyróżnienie to za rok 2013 otrzymał prof. Krzysztof R. Mazurski, autor szeregu opracowań dotyczących gór, zwłaszcza Sudetów, m.in. autor Historii turystyki sudeckiej. Nagrodę tę za rok 2014 otrzymali Małgorzata i Jan Kiełkowscy, autorzy Wielkiej encyklopedii gór i alpinizmu, za rok 2015 Stanisław Moździerz, 117

pracownik Muzeum Tatrzańskiego, związany swą twórczością z regionem, jego zabytkami i postaciami, a za rok 2016 działacz społeczny i turystyczny ze Śląska Cieszyńskiego Władysław Sosna. 1.2. Turystyka narciarska Komisja Turystyki Narciarskiej ZG PTTK działała w składzie powołanym na Krajowej Konferencji Aktywu Narciarskiego w Krakowie w dniu 14.12.2013 r. W czasie trwania kadencji, 12.05.2016 r., zmarł wiceprzewodniczący Komisji kol. Andrzej Stróżecki. Komisja odbyła 7 posiedzeń. W obradach Komisji uczestniczyli też współpracujący kol. kol. W. Biedrzycki z Krakowa, R. Gerszewski z Kościerzyny i A. Wiśniewski z Elbląga oraz kol. J. W. Gajewski, członek ZG PTTK, opiekun Komisji. KTN ZG PTTK działała w oparciu o Regulamin KTN ZG PTTK, który został zatwierdzony przez Zarząd Główny PTTK uchwałą nr 106/XVIII/2014 z 06.09.2014 r., natomiast plan pracy KTN ZG na lata 2014 2017 zatwierdził Zarząd Główny PTTK uchwałą nr 107/XVIII/2014 z dn. 06.09.2014 r. Zebrania Komisji odbywały się dwa razy w roku w Krakowie w siedzibie COTG PTTK. Dodatkowo bieżące sprawy omawiano w mniejszym gronie podczas spotkań przed sezonem na Kalatówkach, w Porębie Wielkiej, Białce Tatrzańskiej i posezonowych w schronisku PTTK na Polanie Chochołowskiej. Poza zebraniami w bieżących sprawach kontaktowano się za pośrednictwem internetu. Komisja prowadzi witrynę internetową, w której umieszcza wszystkie aktualne informacje. Prowadzenie witryny pozostaje w gestii kol. P. Szuckiego. Działalnością Komisji było m.in.: - opracowanie kalendarza imprez narciarskich na poszczególne sezony i koordynacja ich terminów, - podsumowanie imprez ujętych w kalendarzu po każdym sezonie narciarskim, - współpraca i ocena sprawozdań oddziałowych KTN, TRW i CRW Odznak Narciarskich, - wytypowanie imprez programowych KTN ZG PTTK i wystąpienia do ZG PTTK o ich dofinansowanie, - omówienie planu wydawnictwa jubileuszowego Okruchy historii narciarstwa turystycznego w Polsce i analizowanie materiałów do wydawnictwa, - omówienie przygotowań do VIII Międzynarodowego Zimowego Zlotu Turystów w 2014 r. w Kralikach, w Czechach i IX Międzynarodowego Zimowego Zlotu Turystów w 2016 r. organizowanego przez Oddział PTTK w Międzygórzu, - prowadzenie ewidencji kadry przodownickiej i instruktorskiej. Uchwały podjęte przez KTN ZG PTTK dotyczyły m.in.: - powołania składu osobowego CRW i TRW Odznak Narciarskich w 11 oddziałach PTTK: w Bielsku-Białej, Elblągu, Gdańsku, Kościerzynie, Warszawie, Wrocławiu, Zawierciu, Nowym Sączu, Cieszynie, Zielonej Górze i Suwałkach, - przyznania tytułów Instruktora Turystyki Narciarskiej PTTK, - przyznania tytułów Honorowego Przodownika Turystyki Narciarskiej PTTK, - przyjęcia kalendarza imprez KTN ZG PTTK na poszczególne sezony zimowe, - wystąpienia w sprawie dofinansowania wytypowanych imprez zimowych jako programowych w poszczególnych sezonach, - przyjęcia preliminarza kosztów wydania okolicznościowego opracowania dot. jubileuszu 60- lat KTN ZG i 80 lat GON, - przyznania Wysokogórskich Odznak Narciarskich, 118

- nowelizacji Regulaminu Odznak Narciarskich, który został zatwierdzony przez Prezydium Zarządu Głównego PTTK uchwałą nr 52/XVIII/2015 z dnia 8.07.2015 r., - nowelizacji Regulaminu Przodownika Turystyki Narciarskiej PTTK, który został zatwierdzony przez Prezydium Zarządu Głównego PTTK nr 53/XVIII/2015 z dnia 8.07.2015 r., - nowelizacji Regulaminu Instruktora Turystyki Narciarskiej PTTK, który został zatwierdzony przez Prezydium Zarządu Głównego PTTK nr 54/XVIII/2015 z dnia 8.07.2015 r. W listopadzie 2014 r. odbyło się wspólne posiedzenie Komisji Turystyki Górskiej ZG PTTK i Komisji Turystyki Narciarskiej ZG PTTK. Podczas spotkania dokonano wymiany programów działania Komisji oraz omówiono możliwości wspólnych działań przodowników turystyki górskiej i narciarskiej ze szczególnym uwzględnieniem współpracy przy organizacji i poprowadzeniu tras Międzynarodowego Zimowego Zlotu Turystów i popularyzacji odznak. W IV kwartale 2015 r. ukazało się wydawnictwo pt.: Okruchy historii narciarstwa turystycznego w PTTK wieńczące zakończenie obchodów jubileuszu 60 lat KTN ZG PTTK i 80 lat GON. Wydawnictwo to, pracę zbiorową, opracował kol. Wojciech Biedrzycki. Wydawcą był COTG PTTK, a nakład wynosił 500 egz. Książkę otrzymał każdy uczestnik IX Międzynarodowego Zimowego Zlotu Turystów 2016 w Międzygórzu. W ramach współpracy z organizacjami turystycznymi z Czech i Słowacji (KČT, KST) kol. E. Brzozowski z KTN ZG PTTK uczestniczył (od roku 2013) w spotkaniach członków komitetu organizacyjnego VIII Międzynarodowego Zimowego Zlotu Turystów w Kralikach. Na zakończenie VIII Międzynarodowego Zimowego Zlotu Turystów 2014, działacze z KČT przekazali organizacyjny paliczek sztafetowy działaczom PTTK kol. kol. R. Wuliczowi, Członkowi Honorowemu PTTK z Ziemi Kłodzkiej i E. Brzozowskiemu przewodniczącemu KTN ZG PTTK, jako organizatorom kolejnego, IX Międzynarodowego Zimowego Zlotu Turystów 2016 w Międzygórzu. Kol. E. Brzozowski od roku 2015 wraz z działaczami oddziałów PTTK w Kotlinie Kłodzkiej był koordynatorem spotkań komitetu organizacyjnego z PTTK, KST i KČT oraz IX Międzynarodowego Zimowego Zlotu Turystów 2016 w Międzygórzu. Na zakończenie zlotu nastąpiło przekazanie paliczka sztafetowego działaczom KST, którzy będą organizatorami jubileuszowego X Międzynarodowego Zimowego Zlotu Turystów 2018 w Oszczadnicy na Słowacji. Kol. E. Brzozowski w dniu 8.05.2015 r. uczestniczył w spotkaniu działaczy PTTK z Podbeskidzia, KST i KČT na Wielkiej Raczy w Beskidzie Żywieckim, upamiętniającym 70. rocznicę zakończenia II wojny światowej. Turyści ze Słowacji, Czech i Polski oraz członkowie władz samorządowych z Oszczadnicy minutą ciszy uczcili pamięć ofiar wojny. W dalszej części spotkania uczczono 90. rocznicę pierwszego wędrowania pieszo i na nartach w rejonie Wielkiej Raczy. Imprezą narciarską KTN ZG PTTK, charakteryzującą się największą ilością uczestników, był IX Międzynarodowy Zimowy Zlot Turystów w Międzygórzu w 2016 r. Uczestniczyło w nim 255 osób. Pozostałe imprezy z dużą ilością uczestników to: Wędrówki Północy, w których w 2014 r. brało udział 81 osób oraz Rajd Narciarski po Jurze, w którym w 2014 r. uczestniczyło 63 narciarzy. Imprezą trwającą ponad tydzień, są Wędrówki Północy organizowane w 2016 r. już po raz 47 przez Oddział PTTK w Suwałkach. Cykliczną imprezą narciarską jest również Ogólnopolski Rajd Narciarski Karkonosze, który w 2017 r. był organizowany już po raz 62 przez Oddział PTTK Sudety Zachodnie w Jeleniej Górze. Zimy 2014/15 i 2015/16 były ubogie w śnieg, co powodowało małe zainteresowanie turystów szkoleniem na nartach śladowych i ski-tourowych. W Zlocie Przodowników Turystyki Narciarskiej w Szklarskiej Porębie w grudniu 2016 r. uczestniczyły 22 osoby. 119

Ponadto Klub Narciarski Szuraczek z Kościerzyny zorganizował pod patronatem KTN ZG PTTK szkolenie na nartach śladowych w Krempnej w Beskidzie Niskim, w którym uczestniczyło 25 osób. Prace znakarskie na szlakach narciarskich w górach były wykonywane na większą skalę tylko przez Oddziały PTTK w Nowym Sączu, Bielsku-Białej, Limanowej, Rabce-Zdrój i Miedzygórzu. Prace te były częściowo finansowane przez Ministerstwo Sportu i Turystyki. W ramach projektów dotowanych przez MSiT każdego roku wykonywane były tyczki i drogowskazy narciarskie oraz odnawiane znakowanie szlaków narciarskich: w 2014 r. 50 km, w 2015 r. 190 km, w 2016 r. tylko urządzenia, w 2017 udrożnienie 170 km szlaków narciarskich. W niewielkim zakresie szlaki narciarskie utrzymywane były także ze środków własnych oddziałów PTTK, bądź ze środków otrzymanych z samorządów. Pozostałe oddziały nie zgłaszały zapotrzebowania na finansowanie prac znakarskich na szlakach narciarskich w górach, pomimo istnienia takiej możliwości. W 2013 r. istniało 20, a w 2017 r. 17 Terenowych Referatów Weryfikacyjnych Odznak Narciarskich. Sprawozdania nadsyła tylko część z nich, odpowiednio w roku 2013 12, w 2014 r. 10, w 2015 r. 15, a w 2016 r. 7. Zweryfikowano 1674 odznaki narciarskie. Najwięcej, weryfikują TRW w Łodzi i Bielsku-Białej. Najpopularniejsze są odznaki Dziecięce, Młodzieżowe i Górskie, natomiast bardzo słabo weryfikowane są Nizinne Odznaki Narciarskie. Może to wynikać z faktu, że dwa sezony zimowe w Polsce 2014/2015 i 2015/2016 charakteryzowały się brakiem śniegu na nizinach i w górach do wysokości 1000 m n.p.m. Turyści-narciarze biorący udział w wędrówkach po Tatrach w dniu 28.03.2015 spotkali się na Wiktorówkach, gdzie przy kaplicy poświęconej Królowej Tatr uczestniczyli w uroczystym odsłonięciu tablicy pamiątkowej poświęconej kol. śp. Lechowi Józefowi Falkowskiemu, przodownikowi turystyki narciarskiej i wielokrotnemu kierownikowi tras Tatrzańskich Rajdów Narciarskich. KTN ZG PTTK stara się współpracować z oddziałowymi komisjami turystyki narciarskiej i klubami narciarskimi. Niestety tylko nieliczne utrzymują kontakty z KTN ZG PTTK. Są to kluby: BKN Gronie z Bielska-Białej, KTN Psie Pole z Wrocławia, KTN Ostańce z Zawiercia, KTN Szuraczek z Kościerzyny oraz Oddziałowe: KTN z Bielska- Białej, Bochni, Elbląga, Jeleniej Góry, Gdańska, Zielonej Góry, Rzeszowa, Krakowa, Łodzi, Nowego Sącza i Oddziału Stołecznego w Warszawie. 1.3. Górska turystyka jeździecka Komisja pracowała w składzie powołanym przez ZG PTTK uchwałami: Nr 46/XVIII/2014 (25.01.2014) i 110/XVIII/2014 (06.09.2014). Komisja spotykała się czterokrotnie w każdym roku kalendarzowym. Pierwsze zebrania Komisji odbywają się zawsze w trakcie sejmików marzec/kwiecień, natomiast czwarte spotkania odbywają się ok. 10 grudnia gdzie wstępnie sumowany jest mijający rok oraz opracowujemy plany na rok nadchodzący. W okresie sprawozdawczym odbyło się 12 oficjalnych i protokołowanych posiedzeń. 120

Kadra i Ośrodki Jeździeckie Kursy i Szkolenia Kurs Przodownika Turystyki Jeździeckiej PTTK: 2014-4 kursy, przeszkolono 37 kandydatów na Przodownika I st. oraz 4 na II stopień, 2015-6 kursów, przeszkolono 40 kandydatów na Przodownika I st. oraz 11 na II stopień, 2016-4 kursy, przeszkolono 20 kandydatów na Przodownika I st. oraz 12 Instruktorów TJ, w sumie przeszkolono 97 Przodowników I stopnia oraz 23 II st. i Instruktorów TJ. Kursy Znakarza Szlaków Jeździeckich 2014- przeszkolono 15 osób, 2015- przeszkolono 16 osób, w sumie 31 osób. Nadano status Ośrodka Afiliowanego PTTK: 2014-10 ośrodków; 2015-4 ośrodki; 2016-4 ośrodki; w sumie 18 ośrodków. W 2016 roku zweryfikowano wszystkie Ośrodki Stażowe w których kandydaci na przodowników odbywają staże przed nadaniem uprawnień, zweryfikowane ośrodki otrzymują uprawnienia na kolejne 5 lat- zostały wręczone uroczyście na Sejmiku. Wprowadzono nowy stopień dla kadry programowej PTTK - Instruktora Turystyki Jeździeckiej PTTK. Opracowano nowe regulaminy Przodownika Turystyki Jeździeckiej oraz Instruktora Turystyki Jeździeckiej, Regulamin zdobywania Odznak Jeździeckich oraz wprowadzono je do stosowania Uchwałami Prezydium ZG PTTK: Uchwała nr 63/XVIII/2015, oraz Uchwała nr 64/XVII/2015. Zweryfikowano i przyznano Licencję konia turystycznego: 2014-32 konie; 2015-23 konie; 2016-37 koni; w sumie 92 licencje. TREC PTTK 2014-2 kursy: organizatorów (16 osób) i sędziów (16 osób), 2015-7 kursów organizatorów (72osoby) i sędziów (66 osób), 2016-4 kursy organizatorów (42 osoby) i sędziów (38 osób), w sumie organizatorów 130 osób i sędziów 120 osób, Zawody TREC PTTK: 2014-8 edycji, wystartowało 139 zawodników, 2015-7 edycji, wystartowało 157 zawodników, 2016-16 edycji, wystartowało 180 zawodników; w sumie wystartowało 476 zawodników. Imprezy: 2014 IX Centralne Ognisko Papieskie PTTK w Rytrze- uczestniczyło 300 osób, 2015 X Centralne Ognisko Papieskie PTTK, Hala Boracza - 100 osób, 2016 XI Centralne Ognisko Papieskie PTTK, Hala Boracza (współorganizacja) z Kołem PTTK w Węgierskiej Górce Oddziału Babiogórskiego PTTK 200 osób. 2014- XVIII Sejmik Przodowników Górskiej Turystyki Jeździeckiej Węgierska Górka- Beskid Żywiecki, uczestniczyło160 osób, 2015- XIX Sejmik Przodowników Górskiej Turystyki Jeździeckiej" Orle Gniazdo" Hucisko - Beskid Śląski, uczestniczyło 230 osób, 2016- XX Sejmik Przodowników Górskiej Turystyki Jeździeckiej Szczyrk "Orle Gniazdo"- Beskid Śląski, uczestniczyło 180 osób. 2014- XIV Rajd Kadrowy Przodowników Turystyki Jeździeckiej Bieszczady: 121

Chmiel - Lutowiska- Dwernik ; 2015- XV Rajd Kadrowy Przodowników Turystyki Jeździeckiej Bieszczady: Chmiel- Lutowiska- Żubracze- Cisna, 2016- XVI Rajd Kadrowy Przodowników Turystyki Jeździeckiej Bieszczady: Chmiel- Lutowiska -Lesko- Sanok. - Wszechstronny Konkurs Konia Turystycznego, cykliczna impreza odbywająca się w Żabnicy i Węgierskiej Górce, w miesiącu lipcu. Startuje w niej ok. 40 zawodników, jest jednocześnie świętem całej gminy. - Wszechstronny Konkurs Konia Bieszczadzkiego, cykliczna impreza odbywająca się w Lesku. Zjeżdżają na nią turyści konni z całych Bieszczad i biorą udział w konkursach sprawnościowo- turystycznych. - BIEG św. JERZEGO, to w zasadzie rozpoczęcie sezonu jeździeckiego, odbywa się pod zamkiem w Ogrodzieńcu gdzie zjeżdżają turyści konni z całej Jury - jest to zarazem meta rajdu. Organizatorami są Komisja, Jurajski Klub Turystyki Jeździeckiej oraz Bractwo Rycerskie z Ogrodzieńca. Targi Końskie w Lutowiskach, cykliczna impreza, w której Komisja bierze udział i ją współtworzy. Odbywa się Rajd Gwiaździsty z metą w Lutowiskach. Święto "11 Listopada" złaz rodzinny pod zamkiem Ogrodzieniec. Od 2014 roku zrodziła się już tradycja spotykania się na wieczornicy pod zamkiem. Przybywają turyści konni, piesi, rowerowi i całe rodziny (można dojechać samochodem). Zaczynało się skromnie - okoliczne stajnie spotkały się przy ognisku aby pośpiewać patriotyczne pieśni, a w ostatniej edycji uczestniczyło już ok. 200 osób. Hubertus pod patronatem Komisji: 2014- historyczny pod zamkiem w Ogrodzieńcu, uczestniczyło 60 jeźdźców, 2015- pod zamkiem Smoleń, uczestniczyło 60 jeźdźców, 2016- Sławków, uczestniczyło 40 jeźdźców. Festiwal "Ballady Konnego Szlaku"- odbyły się dwie edycje: 2013 r. w Kąśnej Dolnej i 2016 r. w Hucisku. Imprezy te organizowane są przy okazji odbywających się Sejmików Przodowników Górskiej Turystyki Jeździeckiej. Poza oficjalnymi Festiwalami corocznie odbywa się "Festiwal Ballady Konnego Szlaku na BIS", który nie ma już charakteru konkursu ale polega na indywidualnych występach, wspólnym śpiewaniu piosenek turystycznych i innych. Międzynarodowy Rajd Konny VIA DELLA MISERICORDIA KRAKÓW RZYM przez Słowację, Austrię, Słowenie i Włochy. W Polskim odcinku rajdu uczestniczyło ponad 100 jeźdźców i zaprzęgów konnych. Koledzy przodownicy Józef Mos z Sanoka i ksiądz Adam Niwiński z Krakowa byli głównymi organizatorami polskiego odcinka rajdu. Imprezy dla Dzieci Komisja od lat przyjęła patronat turystyczny dla dzieciaków z " Ośrodka dla Dzieci Niewidomych i Słabowidzących" w Krakowie. Organizowane są wycieczki jednodniowe do naszych ośrodków afiliowanych oraz wakacyjne obozy jeździeckie. Ośrodki podejmują dzieci bezinteresownie, dając do dyspozycji swoje konie, opiekę stanowią przodownicy, którzy poza opieką zapewniają wyżywienie i opłacają przejazd. 122

Najczęściej dzieci są podejmowane w ośrodkach: "Stadnina Konia Huculskiego" w Nielepicach; stajnia "Piekiełko" w Żabnicy; stajnia "Tabun" Sławków-Burki; "Wzgórze Koni" w Rychłowicach k/wielunia; "Stajenka Biały Kamień" Zawiercie; stajnia "Wiking" Złoty Potok; ośrodek 'Western City" Ścięgny k/karpacza; "Stajnia na Górce" w Marklowicach; ośrodek "Pan de Rosa" w Sławkowie. Jeździecka Odznaka Turystyki Górskiej: 2014 2015 2016 Razem Popularna 490 330 333 1.153 Brązowa 67 83 60 210 Srebrna 7 10 12 29 Złota 5 3 3 11 Działalność promocyjna - poprzez strony internetowe: http//gtj.pttk.pl; www.trec.pttk.pl; www.galopuje.pl; www.wsiodle.org ; www.wakacjewsiodle.pl oraz na Facebook, - publikacje w prasie jeździeckiej : "Koń Polski", "Konie i Rumaki", - wybito medal z okazji "XXV Lat Górskiej Turystyki Jeździeckiej" w trzech stopniach : brązowy, srebrny i złoty. Medale zostały uroczyście wręczone na XXV Sejmiku Przodowników w Hucisku, - wydano "Śpiewnik Ballady Konnego Szlaku"- 256 stron, nakład 1000 egzemplarzy, - opracowano 3 rodzaje banerów promujących Górską turystykę Jeździecką oraz rozprowadzono po ośrodkach w ilości 80 szt., - podczas Mistrzostw Polski TREC PTTK w Koziegłowach zorganizowano stoisko z materiałami promującymi turystykę jeździecką, - wydano karty pocztowe z wizerunkiem wędrujących turystów konnych po wszystkich Polskich Górach oraz kalendarzyki "listkowe", - opracowano i wydano nowe "Regulaminy zdobywania odznak oraz uprawnień Przodowników i Instruktorów Turystyki Jeździeckiej w stylu klasycznym oraz western". Szlaki: - "Szlak Tysięczników" w Beskidzie Śląskim i Żywieckim 100 km, - "Międzygminny Szlak Konny Koziegłowy- Poraj- Żarki" 120 km, - odnowiono 105km szlaku Jurajskiego oraz 120 szlaku Sudeckiego w ramach odbywania stażu przez kandydatów na przodownika, - odnowiono 550 km szlaku Beskidzkiego( biegnącego od Wołosatego w Bieszczadach do Brennej w Beskidzie Śląskim) we współpracy z COTG przy pomocy środków z Ministerstwa Sportu i Turystyki, - opracowano wzorcowy "Regulamin korzystania ze szlaku konnego". Wyróżnienia Komisji otrzymała wyróżnienie na Gali Jeździeckiej Kliczków 2016 rok w kategorii Bezpieczny Przewodnik. 1.4. Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie funkcjonuje w oparciu o osobowość prawną PTTK jako jednostka specjalistyczna prowadząca działalność programową Towarzystwa w górach. Działalność COTG jest działalnością pożytku publicznego oraz działalnością pożytku publicznego częściowo odpłatana to w szczególności działalność informacyjna, popularyzatorska, wydawnicza, utrzymywanie 123

kontaktów i współpracy z instytucjami i osobami związanymi z górami oraz obsługa organizacyjna, administracyjna i finansowa komisji Zarządu Głównego prowadzących działalność górską, a więc Komisji Turystyki Górskiej ZG PTTK, Komisji Turystyki Narciarskiej ZG PTTK: Komisji Górskiej Turystyki Jeździeckiej ZG PTTK. W strukturze COTG działają: Centralna Biblioteka Górska PTTK, Oficyna Wydawnicza Wierchy, redakcje: rocznika Wierchy i kwartalnika Gazeta Górska. COTG prowadzi Centralne Archiwum Turystyki Górskiej PTTK oraz na podstawie uchwały ZG PTTK nr 256/XVII/2011 z dnia 24 września 2011 Centralną Bazę Szlaków Turystycznych PTTK. COTG popularyzuje przyjęte w PTTK kierunki rozwoju i promocji turystyki górskiej realizując projekty z zakresu szeroko pojętych zagadnień kultury związanej z górami. Działalność Centralnej Biblioteki Górskiej: Stan zbiorów Biblioteki na dzień 31 grudnia 2016 roku przedstawiał się następująco: druki zwarte: 27.884 vol. (przybyło 2.536), czasopisma i wydawnictwa ciągłe: 7.266 vol. (przybyło 453), mapy: 2.398 jedn. inw. skatalogowanych (+ 125 jedn. inwent. w zbiorze E. Moskały nieskatalogowanych) (w sumie przybyło 197 jed. inwent.). Wzbogacanie zbiorów następowało drogą zakupów oraz darów od instytucji i osób prywatnych. Promocje Biblioteka, we współpracy z wydawnictwami, prowadziła akcję promowania nowo wydawanych pozycji z zakresu szeroko rozumianej problematyki górskiej. W latach 2013-2016 odbyło się 60 spotkań promocyjnych następujących publikacji: Przewodnik przyrodniczy po Tatrach Polskich Tomasza Skrzydłowskiego oraz Śpiew górali podhalańskich Krzysztofa Trebuni-Tutki, wspólnie z Wydawnictwem Tatrzańskiego Parku Narodowego (13 lutego 2013); Kościelisko. Zarys rozwoju miejscowości do roku 1918 Mieczysława Jasińskiego, wspólnie z Agencją Reklamowo-Poligraficzną M. i M. Zacharko (14 lutego2013 ); Świstak tatrzański. Marmota marmota latirostris Wojciecha Gąsienicy Byrcyna, wspólnie z Wydawnictwem Tatrzańskiego Parku Narodowego (27 lutego 2013 ); Chrzciny Witkacego Macieja Pinkwarta, wspólnie z Wydawnictwem Wagant (6 marca 2013); Informator-przewodnika Radosława Kostura, wspólnie z Wydawnictwem Księży Sercanów DEHON (11 kwietnia 2013); Wody w parkach narodowych Polski, wspólnie z Instytutem Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ (8 maja 2013); W łuku rumuńskich Karpat. Siedmiogród. Przewodnik krajoznawczy Stanisława Figla, wspólnie z Oficyną wydawniczą Rewasz (21 maja 2013); Wyspa Wielkanocna. Eskulap na Rapa Nui Zdzisława Jana Ryna, wspólnie z Wydawnictwem Medycyna Praktyczna (22 maja 2013 ); Beskid Niski. Od Komańczy do Wysowej Witolda Grzesika, Tomasza Traczyka, Bartłomieja Wadasa, wspólnie z wydawnictwem Sklepu Podrożnika (4 lipca 2013); Niedzica. Kościół św. Bartłomieja Rafała Monity i Andrzeja Skorupy, wspólnie z Wydawnictwem Astraia (9 października 2013 ); Przedwojenne Bieszczady, Gorgany i Czarnohora. Najpiękniejsze fotografie Andrzeja Wielochy, wspólnie z Wydawnictwem RM (23 października 2013); Przed nocą styczniową Barbary Petrozolin-Skowrońskiej, wspólnie z Wydawnicywem Zysk i S-A (24 października 2013); Górą, doliną, leśną ścieżyną Opowieści tatrzańskie Adama Żuchowskiego, wspólnie z Wydawnictwem Edytorial (14 listopada 2013 ). 124

- Muzyczne Zakopane Macieja Pinkwarta, wspólnie z Wydawnictwem Wagant (12 lutego 2014); Gazeta Polska (1833-1914) Jana Bujaka, wspólnie z wydawnictwem autora (13 lutego2014); Szczawnica. Kościół św. Wojciecha Rafała Monity i Andrzeja Skorupy, wspólnie z Wydawnictwem Astraia (19 lutego 2014 ); Euroregiony na pograniczu polsko-słowackim. Geneza i funkcjonowanie Łukasza Lewkowicza, wspólnie z Wydawnictwem Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej (27 lutego 2014); Pierwszy w 2014 r. numer kwartalnika Tatry oraz inne nowe wydawnictwa TPN, wspólnie z Wydawnictwem Tatrzańskiego Parku Narodowego (5 marca 2014); Moje ostatnie słowo Jadwigi Apostoł-Staniszewskiej, wspólnie z wydawcą książki Stanisławem Apostołem (13 marca 2014 ); Pienińskie nuty. Zbiór pieśni szczawnickich Michała Słowika-Dzwona, wspólnie z Wydawnictwem Astraia (26 marca 2014 ); Olimpijczycy spod Tatr Leszka Rafalskiego, wspólnie z Powiatowym Centrum Kultury w Nowym Targu (3 kwietnia 2014); Maćkowa Perć, numer poświęcony jubileuszowi 60-lecia Koła Przewodników tatrzańskich im. Macieja Sieczki w Krakowie (24 kwietnia 2014); Tadeusz Staich (1913-1987). Studia, impresje, wspomnienia, inedita, wspólnie z Oficyną Wydawniczą Wierchy (28 maja 2014); Zszywanie w ucieczce Michała Jagiełły, wspólnie z Wydawnictwem ISKRY (26 czerwca 2014); Śpiewki góralskie Zofii i Witolda H. Paryskich, wspólnie z Fundacją im. Zofii i Witolda H. Paryskich (1 lipca 2014); Wincenty Birkenmajer. Taternik. Nauczyciel. Pisarz Marcina Praczyka, wspólnie z Fundacją im. Zofii i Witolda H. Paryskich (9 października 2014); Przez góry Rumunii Radosława Kostuja, wspólnie z Wydawnictwem Ruthenus (23 października 2014 ); Najstarsza fotografia górali tatrzańskich Mirosława Mąki, wspólnie z Fundacją im. Marszałka Marka Nawary (29 października 2014 ); Zdzisław Jan Ryn. Lekarz Podróżnik Dyplomata, wspólnie z tygodnikiem katolickim Niedziela (13 listopada 2014); Dolina Kościeliska. Śladami badaczy, artystów i wędrowców, pod red. Marii Baścik, wspólnie z Wydawnictwem Tatrzańskiego Parku Narodowego (19 listopada 2014); Ozwa Beaty Zalot, wspólnie z Wydawnictwem Astraia (10 grudnia 2014 ); Etyka i ethos ludzi gór Antoniny Sebesty, wspólnie z Fundacją im. Zofii i Witolda H. Paryskich (11 grudnia 2014 ); Partyzanci Lamparta. Historia IV batalionu 1. pułku strzelców podhalańskich AK Dawida Golika, wspólnie z Wydawnictwem Attyka (8 stycznia 2015 ); Frydman. Kościół św. Stanisława BM Rafała Monity i Andrzeja Skorupy, wspólnie z Wydawnictwem Astraia (13 stycznia 2015 ); Kultura ludowa Górali Pienińsklich, pr. zbior. pod red. Katarzyny Ceklarz i Urszuli Janickiej- Krzywdy, wspólnie z Centralnym Ośrodkiem Turystyki Górskiej PTTK (21 stycznia 2015); Maciej Sieczka. Przewodnik pierwszy z pierwszych, pr. zbior. pod red. Wiesława A. Wójcika i Janusza Konieczniaka, wspólnie z Kołem Przewodników Tatrzańskich im. Macieja Sieczki w Krakowie (12 lutego 2015); Morskie Oko. Przyroda i człowiek, pr. zbior. pod red. Adama Choińskiego i Joanny Pociask- Karteczki, wspólnie z Wydawnictwem Tatrzańskiego Parku Narodowego (10 marca 2015); 125

Babia Góra i okolice. Przewodnik po obszarze Stowarzyszenia Gmin Babiogórskich Marcina Leśniakiewicza, wsp. ze stowarzyszeniem Gmin Babiogórskich, (9 kwietnia 2015 ); Żywot górala poczciwego Wojciecha Brzegi, w oprac. Michała Jagiełły, wsp. z Wydawnictwem Tatrzańskiego Parku Narodowego (7 maja 2015); Encyklopedia schronisk tatrzańskich Janusza Konieczniaka, wyd. II popr. i uzup., wsp. z Centralnym Ośrodkiem Turystyki Górskiej PTTK (14 maja 2015); Przewodnicy tatrzańscy Jerzego Tawłowicza, wsp. z Oddziałem Zakopiańskim PTTK (25 czerwca 2015 ); Orawka. Kościół św. Jana Chrzciciela Rafała Monity i Andrzeja Skorupy, wsp. z Wydawnictwem Astraia (21 października 2015); Kroniki zakopiańskie Macieja Krupy, wsp. z Wydawnictwem Czarne i Muzeum Tatrzańskim (22 października 2015); Pieniny na starej pocztówce Rafała Monity, wsp. z Wydawnictwem Astraia (3 listopada 2015 ); Kraków obronny. Fortyfikacje Oblężenia Forty Henryka Łukasika, wsp. z Wydawnictwem Wingert (5 listopada 2015 ); Karpaty pełne czarów. O wierzeniach, medycynie i magii ludowej Karpat polskich, pr. zbior. pod red. Katarzyny Ceklarz i Roberta Kowalskiego, wsp. z Polskim Towarzystwem Historycznym Oddział w Nowym Targi (25 listopada 2015); Góry Medycyna Antropologia Zdzisława Jana Ryna, wsp. z Wydawnictwem Medycyna Praktyczna (26 listopada 2015); Ptaki Tatr i Podtatrza Włodzimierza Cichockiego, wsp. z Wydawnictwem Tatrzańskiego Parku Narodowego (8 grudnia 2015); Kacwin. Kościół Wszystkich Świętych Rafała Monity i Andrzeja Skorupy, wsp. z Wydawnictwem Astraia (9 grudnia 2015); Ścieżkami życia Marka Eminowicza, wsp. z Wydawnictwem Buchers Design (10 grudnia 2015); Atlas Tatr, wsp. z Wydawnictwem Tatrzańskiego Parku Narodowego (16 grudnia 2015). Nadto 11 marca, wsp. z Polskim Towarzystwem Medycyny i Ratownictwa Górskiego, zorganizowano wieczór autorski dra José Antonio Pujante Conesa z Barcelony, wybitnego hiszpańskiego himalaisty. Alpy Julijskie Piotra Nowickiego i Janusza Poręby, wspólnie z Wydawnictwem Sklepu Podróżnika (10 marca 2016); Monografia masywu Pilska (Beskid Żywiecki), wyd. III, Adama Łajczaka (14 kwietnia 2016); Ostatnia ostoja. Piętnaście lat z niedźwiedziami Erika Baláža i Bruna D Amicisa, wspólnie z wydawnictwem autorów (12 maja 2016); Cuadernos de los Andes. La vida de Federico y Dorly Marmillod Marca Turrela, wspólnie z Éditions Slatkine (9 czerwca 2016); Wschodnia Rumunia. Mołdawia od Karpat do Dniestru. Przewodnik, wspólnie z Wydawnictwem Rewasz (15 czerwca 2016); Być wiernym Ojczyźnie Adama Palmricha Orwida, w spólnie z Wydawnictwem Wagant (23 czerwca 2016); Pishtaco. Fenomen symbolizacji traumy kulturowej w społecznościach andyjskich Elżbiety Jodłowskiej i Mirosława Mąki, wspólnie z Zakładem Wydawniczym NOMOS (9 listopada 2016 ); Beskidy i Tatry straż góralskiej watry Władysława Motyki, wspólnie z Towarzystwem Oświatowym w Milówce (10 listopada 2016); Literatura i Tatry. Studia i szkice Jacka Kolbuszewskiego, wspólnie z Wydawnictwem Tatrzańskiego Parku Narodowego (8 grudnia 2016). 126

Udostępnianie zbiorów Kontynuowano akcję wprowadzania danych do katalogu komputerowego Biblioteki, ogólnie dostępnego w sieci Internetu. W okresie sprawozdawczym wprowadzono ogółem 8.234 rekordy (w tym: 5.849 druków zwartych, 1.875 tytułów czasopism, 194 map, 316 artykułów). Na dzień 31 grudnia roku sprawozdawczego katalog komputerowy Biblioteki zawierał opisy: 16.307 książek, 1.498 czasopism, 217 map i planów, 827 artykułów. Zbiory biblioteczne udostępniano wyłącznie na miejscu. W okresie sprawozdawczym skorzystało z nich 3.192 czytelników, którym udostępniono w sumie 8952 jedn. inwent. (w tym 4.112 vol. druków zwartych, 4.014 vol. czasopism oraz 826 mapy). W roku 2013 przeprowadzono remont magazynu bibliotecznego. Stare, magazynowe regały wymieniono na regały biblioteczne, przesuwne, dzięki czemu pozyskano znaczną część przestrzeni magazynowej. Biblioteka nadto pośredniczyła w udostępnianiu archiwaliów ze zbiorów Centralnego Archiwum Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie. W tym zakresie obsłużono 5 osób. KONKURS IM. WALEREGO GOETLA NA NAJLEPSZĄ PRACĘ DOKTORSKĄ O TEMATYCE GÓRSKIEJ. W roku 2016 Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK ogłosił konkurs w ramach, którego oceniane były prace powstałe po 1 stycznia 2013 r., dotyczące szeroko rozumianej problematyki gór Polski i świata ujmujące ją w zakresie dwóch kategorii wiedzy: nauk humanistycznych oraz nauk o Ziemi. Ma się odbywać cyklicznie, co 3 lata. Zwycięzca konkursu otrzymuje nagrodę pieniężną, nadto prace, które otrzymają dodatkową rekomendację jury, będą publikowane na koszt organizatora konkursu. Do jury konkursu powołani zostali wybitni uczeni, którzy w dotychczasowym dorobku naukowym zajmowali się problematyką gór: Julina Dybiec (Uniwersytet Jagielloński), Bolesław Faron (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie), Ewa Grzęda (Uniwersytet Wrocławski), Krystyna Heska-Kwaśniewicz (Uniwersytet Śląski), Ryszard Kantor (Uniwersytet Jagielloński), Bogusław Krasnowolski (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie), Andrzej Matuszyk (Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie), Zbigniew Mirek (Polska Akademia Nauk), Joanna Pociask-Karteczka (Uniwersytet Jagielloński), Zdzisław J. Ryn (Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie), Andrzej Skorupa (Akademia Górniczo-Hutnicza), Zbigniew J. Wójcik (Polska Akademia Nauk), Janusz Zdebski (Wszechnica Świętokrzyska), Franciszek Ziejka (Uniwersytet Jagielloński), a ponadto kol. dr Wiesław Wójcik jako przedstawiciel COTG PTTK. W pierwszej edycji konkursu wyróżniono następujące dysertacje: - Agnieszki Jurczyńskiej-Kłosok, Konceptualizacja przestrzeni górskiej na przykładzie polskiego nazewnictwa Tatr, obronioną na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w roku 2013; - pierwsza nagroda; Anny Szeligi, Kazimierz Sosnowski (1875-1954). Życie działalność twórczość, obronioną na Wydziale Wychowania Fizycznego i Sportu Akademii Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie w roku 2016; - druga nagroda. Wręczenie nagród odbyło się w 8 marca 2017 r. w siedzibie Centralnego Ośrodka Turystyki Górskiej PTTK. Obie prace w nieco zmienionej formule ukażą się drukiem, przy czym na wydanie książki o Kazimierzu Sosnowskim uzyskano w roku 2017 wsparcie finansowe od Urzędu Marszałkowskiego województwa małopolskiego. Konkurs na najlepsze wydawnictwo o Górach W 2016 r. Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK pospołu z Targami Książki w Krakowie Sp. z o.o. oraz Wydawnictwem KARPATY Andrzej Łączyński zorganizował Konkurs na najlepsze wydawnictwa o górach, celem jest promowanie wartościowych wydawnictw o górach polskich i świata wydanych w języku polskim lub 127

w polskiej wersji językowej, oraz albumów o tematyce górskiej. Patronat nad Konkursem przyjęli prezesi Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego oraz Małopolskiej Organizacji Turystycznej. W skład jury Konkursu wchodzą przedstawiciele: Komisji Turystyki Górskiej ZG PTTK, Małopolskiej Organizacji Turystycznej, Centralnej Biblioteki Górskiej PTTK, redakcji Gazety Górskiej oraz Wydawnictwa Karpaty. Wydawnictwa zgłaszane do Konkursu oceniano w następujących kategoriach: albumy opublikowane wydane w dowolnym języku, przewodniki opublikowane w języku polskim lub w polskiej wersji językowej, monografie, wydawnictwa popularnonaukowe oraz inne opublikowane w języku polskim lub w polskiej wersji językowej, poezja opublikowana w języku polskim, oraz mapy i atlasy opublikowane z tekstem lub przynajmniej z legendą w języku polskim. Zgłoszone do Konkursu wydawnictwa przekazywane są do zbiorów Centralnej Biblioteki Górskiej PTTK w Krakowie. Laureaci otrzymali honorowe dyplomy oraz pamiątkowe trofea przyznane za pierwsze, drugie i trzecie miejsce w poszczególnych kategoriach. Wszyscy pozostali wydawcy biorący udział w Konkursie otrzymali dyplomy uczestnictwa. Konkurs odbywa się corocznie, a ogłoszenie jego wyników, połączone z wręczaniem dyplomów, nagród i wyróżnień, ma następować w trakcie pierwszego dnia Międzynarodowych Targów Książki w Krakowie. W pierwszej edycji Konkursu, w roku 2016 nagrodzone zostały następujące tytuły: Kategoria I albumy I miejsce Sztuki piękne pod Tatrami", autorstwa Teresy Jabłońskiej, wydane przez Tatrzański Park Narodowy, Muzeum Tatrzańskie, Zakopane 2015, II miejsce Tatrzańska Atlantyda, autorstwa Piotra Mazika, wydane przez Tatrzański Park Narodowy, Muzeum Tatrzańskie, Zakopane 2014, III miejsce Pirin czarowne góry, autorstwa Aleksandra Ivanova (Bułgaria), wydane przez Bulgea Ltd, Kazanlak 2014. Kategoria II Przewodniki I miejsce Przewodnik po północnej Rumunii. Bukowina, Maramuresz, autorstwa Stanisława Figla i Piotra Krzywdy, wydane przez Oficynę Wydawniczą Rewasz, Pruszków 2014, II miejsce Tatry na nartach. Przewodnik skiturowy, autorstwa Wojciecha Szatkowskiego, wydane przez Tatrzański Park Narodowy, Zakopane 2014, III miejsce Park Krajobrazowy Sudetów Wałbrzyskich, autorstwa Romana K. Kowalskiego, wydane przez Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych we Wrocławiu, Świdnica, Wrocław 2015. Kategoria III Monografie, wydawnictwa, wydawnictwa popularnonaukowe I miejsce Ptaki Karkonoszy. Atlas ptaków lęgowych 2012 2014, autorstwa Jiři ego Flouseka, Bożeny Gramsz, Tomaša Telensky ego, wydane przez Karkonoski Park Narodowy /Krkonošský Národní Park, Jelenia Góra ; II miejsce Magia nart, autorstwa Beaty Słamy i Wojciecha Szatkowskiego, wydane przez Tatrzański Park Narodowy, Muzeum Tatrzańskie, Zakopane 2016, III miejsce Monografie bieszczadzkie. Przekształcenie krajobrazu sakralnego na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim (XIX-XXI wiek),autorstwa Grażyny Holly, wydane przez Bieszczadzki Park Narodowy, Ustrzyki Dolne 2014, Kategoria IV poezja 128

Wyróżnienie Skalne olśnienia. Współczesna poezja tatrzańsko-podhalańska, autorstwa Ewy Kalus, wydane przez Wydawnictwo Ewa Kalus, Kraków 2016. Kategoria V mapy i atlasy I miejsce Atlas Tatr. Przyroda nieożywiona, praca zbiorowa, wydana przez Tatrzański Park Narodowy, Zakopane 2015, II miejsce Mapa turystyczna Bieszczadzkie pogranicze polsko-słowackie, wydana przez Compass, Kraków 2015, III miejsce Mapa turystyczna Niżne Tatry, wydana przez Compass, Kraków 2016. Wyróżnienie Prezesa Małopolskiej Organizacji Turystycznej Tatry na nartach. Przewodnik skiturowy, autorstwa Wojciecha Szatkowski, wydane przez Tatrzański Park Narodowy, Zakopane, 2014. Wyróżnienie Prezesa Zarządu Głównego PTTK Atlas gór świata", praca zbiorowa, wydana przez ExpressMap Polska Sp. z o.o., Warszawa 2014. Wyróżnienie Targów w Krakowie sp. z o.o. - Babiogórskimi ścieżkami, praca zbiorowa, wedle koncepcji i pod red. Katarzyny Fujak, wydana przez Babiogórski Park Narodowy i Wydawnictwo Epograf, Zawoja Blizne 2015 Przewodnik Beskid Niski na rowerze, autorstwa Romana Trzmielewskiego, wydany przez Compass, Kraków 2014. - Szczyty Tatr i ludzie, autorstwa Ivana Bohuša st. i Ivana Bohuša mł., wydane przez I&B Tatrzańska Łomnica (Republika Słowacka). - Góry Polski. Atlas, praca zbiorowa, wydana przez Wydawnictwo Dragon, Bielsko-Biała 2015. Wyróżnienie Wydawnictwa KARPATY w Krakowie - Panoramy gór Polski, wydana przez ExpressMap Polska Sp. z o.o., Warszawa 2014 - Gorgany, autorstwa Dariusza Dyląga, wydana przez Oficynę Wydawniczą Rewasz, Pruszków 2016 - Pustka wielkich cisz. Samotna wędrówka łukiem Karpat, autorstwa Łukasza Supergana, wydana przez Wydawnictwo Sorus, Poznań 2015 - Beskid Niski. Od Komańczy do Wysowej, autorstwa Bartłomieja Wadasa, Tomasza Traczyka i Witolda Grzesika, wydana przez Wydawnictwo Sklep Podróżnika, Warszawa 2015 Wyróżnienie Komisji Turystyki Górskiej ZG PTTK Góry wolność i przygoda, autorstwa Dona Graydona i Kurta Hausona, wydana przez wydawnictwo Galaktyka, Łódź 2014. 129

Wyróżnienie GAZETY GÓRSKIEJ W góry, autorstwa Piotra Karskiego, wydane przez Wydawnictwo Dwie Siostry, Kraków 2016. Wyróżnienie CENTRALNEGO OŚRODKA TURYSTYKI GÓRSKIEJ PTTK - Bieszczadzki Park Narodowy 40 lat ochrony, praca zbiorowa pod red. Andrzeja Góreckiego i Bogdana Zemanka, wydana przez Bieszczadzki Park Narodowy, Ustrzyki Górne 2016 - Schroniska turystyczne Karkonoszy i Gór Izerskich, praca zbiorowa pod red. Ivona Łaborewicza, wydana przez Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Jelenia Góra 2015. COTG prowadzi akcję wydawniczą promującą turystykę górską i góry. Kontynuowano wydawanie Gazety Górskiej (16 numerów w łącznym nakładzie 19.200 sztuk). Od roku 2016 Gazeta Górska ukazuje się również w formie e-booka ( od numeru 93). COTG wydaje na ogół w niskim nakładzie książki mające specyficzny charakter związany z górami. Wydane periodyki: Wierchy t. 77, t.78, t.79, t.80 (red. Wiesław Aleksander Wójcik), (łącznie 2.800 egz.), Maćkowa Perć - numery 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, po 300 egz. W sumie wydano zostało 39 tytułów druków zwartych o łącznej sumie nakładów 21.369 sztuk. Wydano m.in. kolejne dwa tomy reprintu Pamiętników Towarzystwa Tatrzańskiego tom IX i X. Godnym wspomnienia jest powstanie serii Pro Memoria o wielkich postaciach związanych z górami. W tej serii ukazały się książki: Tadeusz Staich, Jerzy Harasymowicz, Jan Gwalbert Pawlikowski oraz Władysław Orkan piewca Gorców i Podhala, Kolejna stworzona seria to broszury Nasze schroniska. W tej serii ukazały się: - Krzysztof R. Mazurski Andrzejówka, Janusz Konieczniak Murowaniec, Janusz Konieczniak - Morskie Oko, Jerzy Kapłon- Schronisko PTTK na Hali Krupowej, Inne wydane tytuły to: - Józef Partyka (redakcja) - Mijające krajobrazy Polski, Eseje o Krakowie, - Jerzy Kapłon - Tatrzańskie Towarzystwo Narciarzy, Adam Jurczakiewicz - Mój GOPR, Studia z dziejów krajoznawstwa VII, Jerzy Kapłon - Katalog wystawy 140 lat TT PTT PTTK, - Jan Gwalbert Pawlikowski Kultura a Natura, reprint, Maciej Sieczka - przewodnik pierwszy z pierwszych, - Justyna Cząstka-Kłapyta - Kolędowanie na Huculszczyźnie, Janusz Konieczniak - Encyklopedia schronisk tatrzańskich II wyd., Okruchy historii narciarstwa turystycznego w PTTK, Góry na ekslibrisach, Informator rajdowy XXXIII Ogólnopolski Rajd Przewodników PTTK, - Urszula Janicka-Krzywda Wiersze, Studia i materiały z dziejów krajoznawstwa, t. IX Wierchy wołają z okazji 70.lecia Wiesława Aleksandra Wójcika, Z dziejów Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Szczególne znaczenie ma seria wydawnicza o góralszczyźnie, która kontynuowana w następnych latach powinna przynieść opisy poszczególnych grup górali karpackich: - w roku 2013 wydano czwartą pozycję Kultura ludowa Zagórzan wspartą kwotą 15.000 zł ze środków Małopolskiego Urzędu Marszałkowskiego. Odbyły się dwie promocje książki: w Mszanie Dolnej wspólnie z Miejską Biblioteką Publiczną i Muzeum im. Władysława Orkana w Rabce, towarzyszyła góralska muzyka i góralskie kolędowanie; - w roku 2014 wydano piątą pozycję Kultura ludowa Górali Pienińskich wspartą kwotą 10000 zł ze środków Małopolskiego Urzędu Marszałkowskiego. W Szczawnicy 4 grudnia 2014 roku odbyła się promocja książki zrealizowana wspólnie z Oddziałem Pienińskim PTTK; 130

- w roku 2015 wydana została szósta pozycja Kultura ludowa Górali Kliszczackich wspartą kwotą 15.000 zł ze środków Małopolskiego Urzędu Marszałkowskiego. Odbyły się dwie promocje książki: w Domu Greckim w Myślenicach wspólnie z Muzeum Regionalnym (spotkaniu towarzyszył góralska muzyka zespołu folklorystycznego Kliszczacy z Tokarni) i w GOKiS w Skomielnej Czarnej (w ramach Posiadów Kliszczackich z góralskim kolędowaniem w wykonaniu zespołów Kliszczacy, Toporzanie i Pcimianie); - w roku 2016 wydana została siódma pozycja z tej serii pt. Kultura ludowa Górali Sądeckich wsparta kwotą 8.000 zł ze środków Małopolskiego Urzędu Marszałkowskiego. W ramach zadania dofinansowanego przez Województwo Małopolskie w dniu 12 grudnia 2016 r. w Małopolskim Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu zorganizowano spotkanie promocyjne W spotkaniu wzięło udział ponad 80 osób reprezentujących lokalną społeczność Górali Sądeckich, przedstawicieli instytucji kultury, autorów, redaktorów i wydawcy. Opowieści autorów były przeplatane występami zespołu regionalnego Kiyrpecki z Łącka. Ukazało się II wydanie Kultury ludowej Górali Babiogórskich. Każdy z tomów serii poświęconej góralszczyźnie występuje również w postaci e-booka. Odbyły się także dwie promocje książki wspomnieniowej o charakterze autobiograficznym Mój GOPR. Pierwsza w Rabce z udziałem Naczelnika GOPR i Naczelnika Grupy Podhalańskiej GOPR oraz licznej reprezentacji środowiska związanego z GOPR z całego kraju, druga, o charakterze lokalnym w Nowym Targu. Wspólnie z Wydawnictwem Edukacyjnym i Klubem Dziennikarzy Pod Gruszką w Krakowie odbyła się 7 października 2014 roku promocja książki poświęconej Jerzemu Harasymowiczowi (pod redakcją prof. Bolesława Farona) w obecności wielu wybitnych krakowskich postaci życia kulturalnego Wspólnie z Wojewódzką Biblioteką Publiczną im. Hieronima Łaskiego w Lublinie i lubelskim Ogniskiem Związku Podhalan w dniu 27 listopada 2014 roku zorganizowano promocję książki poświęconej Tadeuszowi Staichowi. W okresie 2013-2016 zostało wydane: 172.400 Książeczek GOT i 6.000 Regulaminów górskich odznak turystycznych. Odznaki: Zimowa Odznaka Górska Turystom, którzy wędrują zimą na rakietach śnieżnych proponowano zdobywanie Zimowej Odznaki Górskiej. Została ona ustanowiona przez Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie. Zimową Odznakę Górską COTG PTTK zdobywa się przez odbycie pieszych wędrówek na rakietach śnieżnych w górach Polski oraz w zagranicznych pasmach górskich Karpat i Sudetów, położonych na obszarze pogranicza. Jest ona trzystopniowa. W latach 2013-2016 zweryfikowano: 111 brązowych, 68 srebrnych i 44 złote (w sumie 223) odznak. Odznaka Głównego Szlaku Beskidzkiego W celu popularyzacji Głównego Szlaku Beskidzkiego wiodącego najpiękniejszymi terenami polskich Beskidów powstała odznaka Głównego Szlaku Beskidzkiego. Jest ona czterostopniowa. W latach 2013-2016 przyznano 413 brązowych, 255 srebrnych, 210 złote i 313 diamentowe odznaki (w sumie 1.191). Odznaka Głównego Szlaku Sudeckiego W celu popularyzacji najdłuższego szlaku polskich Sudetów stworzono odznakę Głównego Szlaku Sudeckiego. Jest ona czterostopniowa. 131

W latach 2013-2016 przyznano 266 brązowe, 162 srebrnych, 124 złotych i 148 diamentowych odznak (razem 700) Głównego Szlaku Sudeckiego. Z roku na rok notuje się wzrost zainteresowania tą odznaką. Na początku roku 2015 Wydawnictwo Compass wydało analogicznie do przewodnika po Głównym Szlaku Beskidzkim Przewodnik po Głównym Szlaku Sudeckim z reklamami schronisk PTTK oraz odznaki GSS. Odznaka Głównego Szlaku Beskidu Wyspowego została wprowadzona w 2014 jako regionalna, wspólnie z Forum Gmin Beskidu Wyspowego. Regulamin niezbyt przyjazny dla zdobywców spowodował, że odznaki (wydane w ramach projektu Małopolska Gościnna i na jego koszt) zdobyło zaledwie 6 osób. Na początku roku 2015 regulamin został zmieniony i od tej pory wzrasta ilość zdobytych odznak: 15 w roku 2015, 53 w roku 2016 (28 srebrnych, 20 złotych i 5 diamentowych). Odznaka Małopolskiego Szlaku Papieskiego im. św. Jana Pawła II 1.03.2015 r. Instytut Dialogu Międzykulturowego im. Jana Pawła II w Krakowie oraz Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie ustanowili regionalną odznakę turystyczną Małopolskiego Szlaku Papieskiego im. św. Jana Pawła II. Można ją zdobywać wędrując Małopolskim Szlakiem Papieskim im. św. Jana Pawła II, trasą główną prowadzącą z Kalwarii Zebrzydowskiej do Starego Sącza (231 km) oraz trasami bocznymi, czyli tzw. wariantami Małopolskiego Szlaku Papieskiego. Odznakę przyznaje Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie oraz upoważnione przez niego oddziały PTTK. W latach 2015-2016 zweryfikowano 134 Odznaki(109 brązowych, 11 srebrnych, 4 złote i 10 żółto-białych). Odznaka Głównego Szlaku Świętokrzyskiego W celu popularyzacji Głównego Szlaku Świętokrzyskiego wiodącego terenami Gór Świętokrzyskich, w 2016 r. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze ustanowiło Odznakę Turystyczną Główny Szlak Świętokrzyski PTTK przyznawaną za jego przejście. Ponieważ GSŚ jest znacznie krótszy od GSB i GSS, odznaka Głównego Szlaku Świętokrzyskiego posiada tylko dwa stopnie. Odznakę można zdobyć pokonując szlak w dowolnych odcinkach niezależnie od czasu trwania i ilości wycieczek. Odznakę turystyczną Głównego Szlaku Świętokrzyskiego przyznaje Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie oraz Oddział Świętokrzyski PTTK w Kielcach. COTG PTTK jest odpowiedzialny za promocję i prowadzenie akcji zdobywania Odznaki, w tym za prowadzenie ewidencji zdobywców oraz sprzedaży odznak. W roku 2016 przyznano 311 odznak (166 srebrnych i 145 złotych). Centralny Referat Weryfikacyjny Górskiej Odznaki Turystycznej PTTK Zweryfikowane Górskie Odznaki Turystyczne w COTG do dnia 17.03.2017: popularne - 599, małe brązowe - 464, małe srebrne - 212, małe złote - 132, duże brązowe - 321, duże srebrne 235, duże złote 193, Za Wytrwałość 280, normy "Za Wytrwałość" 3232. Łącznie zweryfikowano 5668 odznak. 132

Działalność publiczna i częściowo odpłatna pożytku publicznego: Zadania Publiczne zrealizowane w 2013 Lp. Tytuł Instytucja program/konkurs Dotacja otrzymana 1 Opracowanie i wydanie monografii etnograficznej Górali Zagórzańskich 2 Rewitalizacja ogólnopolskiej sieci pieszych i narciarskich górskich szlaków turystycznych PTTK wraz ze szkoleniem kadr. Promocja Głównego Szlaku Beskidzkiego stanowiącego podstawę rozwoju turystyki aktywnej obszarów górskich 3 Analiza sieci pieszych szlaków turystycznych w Małopolsce, optymalizacja ich przebiegu ze względu na atrakcyjność i bezpieczeństwo ruchu turystycznego wraz z niezbędnymi pracami modernizacyjnymi 4 V Karpacki Maraton Rowerowy im. Jacka Bugańskiego 5 Rozwój produktu regionalnego turystyki aktywnej Szlaki Mazowsza dzięki rozbudowie i promocji zintegrowanej sieci całorocznych szlaków turystycznych Projekt zostanie zrealizowany w roku 2014 Województwo Małopolskie Mecenat kulturalny Ministerstwo Sportu i Turystyki Departament Turystyki. Konkurs ofert z zakresu turystyki na rok 2013 Województwo Małopolskie Małopolska Gościnna Województwo Małopolskie Konkurs ofert na realizację zadań w dziedzinie kultury fizycznej na rok 2013 Województwo Mazowieckie Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007-2013 Działanie 6.2 Turystyka Wkład własny Koszt całkowity finansowy Niefinansowy 15 000,00 16 750,00 200,00 31 950,00 135415,00 92461,00 13671,00 241547,00 55000,00 13310,00 990,00 69 300,00 5 000,00 6 250,00 COTG 4 500,00 uczestnicy 446 588,97 91 470,03 Nie dotyczy 200,00 15 950,00 538 059,00 Razem 642 003,97 220 241,03 15 061,00 896 806,00 133

Zadania Publiczne realizowane w 2014. Lp. Tytuł Instytucja program/ konkurs 1 Opracowanie i wydanie monografii etnograficznej Górali Pienińskich 2 Renowacja ogólnopolskiej sieci pieszych i narciarskich górskich szlaków turystycznych PTTK wraz z rozbudową Centralnej Bazy Szlaków Turystycznych PTTK i szkoleniem kadr. Promocja Głównych Szlaków: Sudeckiego i Beskidzkiego jako podstawy budowy ofert turystyki aktywnej obszarów górskich. 3 Renowacja sieci pieszych szlaków turystycznych w Małopolsce wraz z rozbudową regionalnego produktu turystycznego opartego o walory Beskidu Wyspowego Główny Szlak Beskidu Wyspowego 4 Kolędowanie na Huculszczyźnie 5 Rozwój produktu regionalnego turystyki aktywnej Szlaki Mazowsza dzięki rozbudowie i promocji zintegrowanej sieci całorocznych szlaków turystycznych Projekt zostanie zrealizowany w roku 2014 6 Szlaki turystyczne w Małopolsce - integracja różnorodnych szlaków i innych atrakcji turystycznych w spójny kompleksowy produkt regionalny Projekt częściowo realizowany w roku 2014 zakończenie projektu. (realizacja za 2014 r.) Województwo Małopolskie Mecenat kulturalny Ministerstwo Sportu i Turystyki Departament Turystyki. Konkurs ofert z zakresu turystyki na rok 2014 Województwo Małopolskie Małopolska Gościnna Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego Województwo Mazowieckie Regionalny Program Operacyjny Wojew. Mazow. 2007-2013 Działanie 6.2 Turystyka Województwo Małopolskie Małopolski Program Operacyjny Województwa Małopolskiego 2007-2013 Działanie 3.1.c Rozwój infrastruktury turystycznej Dotacja otrzymana Wkład własny Koszt całkowity finansowy niefinanso wy 10 000,00 19 790,00 200,00 29 990,00 188 176,80 95 604,32 17 682,30 301 463,42 90 000,00 41 000,00 2000,00 133 000,00 25 000,00 9 500,00 Nie dotyczy 264 683,83 (do rozliczenia w 2015 r.) 54 212,35 Nie dotyczy 55 522,37 28 265,08 Nie dotyczy 34 500,00 318 896,18 83 787,45 Razem 633 383,00 248 371,75 19 882,30 901 637,05 134

Zadania publiczne zrealizowane 2015 Lp. Tytuł Instytucja Dotacja otrzymana 1 Opracowanie i wydanie monografii etnograficznej Górali Kliszczaków 2 Wsparcie turystyki aktywnej w Małopolsce poprzez renowację i doposażenie szlaków turystycznych oraz rozbudowę portalu http://www.malopolska.szlaki.pttk. pl o aplikacje mobilne. Promocja wybranych szlaków pieszych poprzez budowę nowej oferty regionu pt. Lotnicze ślady w Małopolsce. 3 Renowacja ogólnopolskiej sieci górskich szlaków turystycznych PTTK (pieszych i narciarskich) wraz z rozbudową Centralnej Bazy Szlaków Turystycznych PTTK. Promocja szlaków poprzez budowę produktu turystycznego lotnicze ślady w Karpatach. 4 Małopolski Szlak Papieski sposobem na pielęgnowanie dziedzictwa kulturowego regionu 5 Rozwój produktu regionalnego turystyki aktywnej Szlaki Mazowsza dzięki rozbudowie i promocji zintegrowanej sieci całorocznych szlaków turystycznych (częściowa realizacja - zakończenie projektu 2015) 6 Szlaki turystyczne w Małopolsce - integracja różnorodnych szlaków i innych atrakcji turystycznych w spójny kompleksowy produkt regionalny (częściowa realizacja - zakończenie projektu 2014) Województwo Małopolskie Mecenat kulturalny Województwo Małopolskie Małopolska Gościnna Ministerstwo Sportu i Turystyki Departament Turystyki. Województwo Małopolskie Nasz region, nasza szansa Województwo Mazowieckie Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckieg o 2007-2013 Działanie 6.2 Turystyka Województwo Małopolskie Małopolski Program Operacyjny Województwa Małopolskiego 2007-2013 Działanie 3.1.c Rozwój infrastruktury turystycznej Wkład własny Koszt całkowity finansowy niefina nsowy 15 000,00 18 500,00 200,00 35 200,00 110 000,00 13 419,52 700,00 124 119,52 488 441,00 227 484,66 42 984 758 909,66 6 000,00 3 400,00 200,00 9 600,00 264 683,83 54 212,35-318 896,18 55 522,37 (do rozliczenia) 28 265,08-83 787,45 Razem 939 647,20 345 481,61 44 084 1 206 393,29 135

L p. Projekt Szlaki Mazowsza zakończył się 31.03.2015 r. Końcowy etap wymagał dużego zaangażowania w prace finalne, zarówno od strony merytorycznej, jak i formalnej - ilość formalności związanych z dokumentacją projektu współfinansowanego przez Unię Europejską jest znaczna. W ramach projektu została zinwentaryzowana sieć szlaków turystycznych PTTK o długości 3.200 km oraz część sieci szlaków rowerowych o długości 1.200 km. Na podstawie uzyskanych danych o szlakach oraz stworzonych opisach 500 najciekawszych miejsc w ich pobliżu, powstały następujące elementy promujące i tworzące regionalną sieć szlaków turystycznych na Mazowszu: geoportal, będący unikalnym na rynku, zaawansowanym narzędziem dostarczającym informacje kartograficzne; portal krajoznawczy, stanowiący wygodne źródło informacji dla turystów; aplikacja mobilna - pozwalająca nawigować w terenie i tam korzystać z informacji o szlakach i miejscach interesujących krajoznawczo. W ramach pozostałych prac zostało odnowionych 400 km szlaków oraz wydany został folder promujący turystykę na Mazowszu - korzystanie z produktów projektu. Projekt małopolski obejmował dwa etapy: pomiary (digitalizację) szlaków na długości 500 km w Małopolsce (aktualizacja istniejących danych i pozyskanie nowych) oraz 500 km w woj. podkarpackim (pozyskanie nowych danych). Druga część to promocja szlaków małopolskich poprzez stworzenie aplikacji mobilnej Szlaki Małopolskie oraz nowej wersji portalu krajoznawczego. Aplikacja mobilna jest nowym rozwiązaniem, pionierskim w Małopolsce. Pozwala na określenie swojego położenia w terenie względem istniejących szlaków PTTK oraz wybranych, interesujących krajoznawczo miejsc. Przy wykorzystaniu odbiornika GPS smartfona (lub innego urządzenia) można w każdej chwili w terenie pobrać informacje o aktualnym położeniu, znajdujących się w pobliżu szlakach turystycznych i atrakcjach krajoznawczych, wygenerować optymalną trasę marszu po szlakach do wybranego punktu, udostępnić swoje położenie, sprawdzić prognozy pogody czy też przesłać uwagi o szlaku do COTG. Jednocześnie powstała nowa szata graficzna portalu krajoznawczego, który w przystępnej formie pozwala na komputerze zapoznać się ze zgromadzonymi przez COTG danymi o szlakach i atrakcjach krajoznawczych. Nową funkcjonalność zyskał również geoportal Szlaki Małopolski - dzięki którym można m.in. wczytywać i oglądać na różnych podkładach mapowych swoje własne ślady z GPS, a także rysować własne i eksportować do urządzenia. Zadania publiczne zrealizowane w 2016 r. Tytuł Instytucja Dotacja otrzymana 1 Opracowanie i wydanie monografii etnograficznej Górali Sądeckich (od kamienicy, Łącka i Jazowska) 2 Wsparcie bezpiecznej turystyki aktywnej w Małopolsce poprzez renowację i doposażenie szlaków turystycznych oraz rozbudowę portalu http://www.malopolska.szlaki.pttk.pl o dodatkową ofertę Szlaki Architektury Drewnianej. Promocja wybranych turystycznych szlaków narciarskich jako alternatywy dla narciarstwa zjazdowego. Województwo Małopolskie Mecenat Małopolski Województw o Małopolskie Małopolska Gościnna Wkład własny Koszt całkowity finansowy niefinan sowy 8 000,00 26 390,00 200,00 34 590,00 25 000,00 11 385,79 700,00 37 085,79 136

3 Odnowienie i konserwacja sieci górskich szlaków turystycznych podstawą ich dobrego stanu technicznego i bezpiecznego uprawiania turystyki, co wraz z ich promocją zapewnia właściwe kształtowanie przestrzeni turystycznej. 5 Inwentaryzacja szlaków turystycznych Mazowsza Ministerstwo Sportu i Turystyki Departament Turystyki. Województw o Mazowieckie Departament Kultury, Promocji i Turystyki 315 207,00 156 273,97 50 132,10 521 613,07 100 000,00 11,98-100 011,98 Razem 448 207,00 194 061,74 51 032,10 693 300,84 W ramach projektu Szlaki Mazowsza, współfinansowanego przez Unię Europejską: - została zinwentaryzowana sieć szlaków turystycznych PTTK o długości 3200 km oraz część sieci szlaków rowerowych o długości 1200 km, - na podstawie uzyskanych danych o szlakach oraz stworzonych opisach 500 najciekawszych miejsc w ich pobliżu, powstały następujące elementy promujące i tworzące regionalną sieć szlaków turystycznych na Mazowszu: geoportal, portal krajoznawczy - stanowiący wygodne źródło informacji dla turystów; aplikacja mobilna - pozwalająca nawigować po szlakach w terenie oraz tam również korzystać z informacji o szlakach i miejscach interesujących krajoznawczo, - zostało odnowionych 400 km szlaków oraz został wydany folder promujący turystykę na Mazowszu przygotowano sprawozdanie z trwałości projektu za 2015 r. i przekazano do MJWPU. Projekt inwentaryzacji szlaków turystycznych Mazowsza pozwolił na zinwentaryzowanie sieci szlaków, głównie rowerowych, wykonanie pomiarów GPS z opracowaniem danych i umieszczeniem w bazie szlaków (GBST) oraz dokonanie wyboru 100 POI zlokalizowanych na szlakach i w ich pobliżu oraz opracowanie tekstów informacyjnych o tych atrakcjach turystycznych wraz z wykonaniem 300 zdjęć, po trzy dla każdego POI. Informacja o zinwentaryzowanych szlakach turystycznych Mazowsza została udostępniona na portalu Szlaki Mazowsza (geoportalu, portalu krajoznawczym, aplikacji mobilnej). Projekt Szlaki Małopolski, współfinansowany przez Unię Europejską, którego realizacja zakończyła się w 2014 r., został objęty kontrolą Instytucji Zarządzającej MRPO, która potwierdziła prawidłową realizację projektu, zarówno merytoryczną - zgodną z zakładanymi celami i osiągnięcie zakładanych rezultatów, jak i montażu finansowego i rozliczenia projektu. W 2016 r. Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego przeprowadził kontrolę projektu zrealizowanego w ramach programu Małopolska Gościnna 2015, która obejmowała dokumentację merytoryczną i księgowo-finansową. Kontrola potwierdziła prawidłowy, zgodny z umową sposób realizacji projektu. Został wykonany (jako podstrona portalu internetowego COTG) Biuletyn Informacji Publicznej zawierający dane przewidziane ustawą. 137

Zadania z zakresu częściowo-odpłatnej Działalności Pożytku Publicznego zrealizowane w 2013. Lp. Przedmiot umowy Podmiot zamawiający Kwota zł. brutto (wartość umowy) 1 Opracowanie, wykonanie oraz montaż znaków (tablic) informujących o miejscach atrakcyjnych turystycznie na terenie Powiatu Limanowskiego Powiat Limanowski 14 956,80 2 Zorganizowanie w ramach Małopolskich Obchodów Międzynarodowego Dnia Przewodnika: wycieczek turystycznych po Małopolsce wraz z konkursem w ramach akcji Przewodnicy PTTK dzieciom - dla dzieci i młodzieży z domów dziecka, świetlic środowiskowych, dzieci niepełnosprawnych 3 Usługa promocyjna podczas cyklu wydarzeń poświęconych trzem wybitnym postaciom związanym z górami: J. Harasymowicza, J.G. Pawlikowskiego, T. Staicha 4 Zorganizowanie w ramach Małopolskich Obchodów Międzynarodowego Dnia Przewodnika wycieczek turystycznych po Małopolsce pod hasłem Śladami I Wojny Światowej Przewodnicy dzieciom - dla dzieci i młodzieży z domów dziecka, świetlic środowiskowych, dzieci niepełnosprawnych Województwo Małopolskie Województwo Małopolskie Województwo Małopolskie 8 000,00 10 000,00 5 600,00 Razem 38 556,80 Zadania z zakresu częściowo-odpłatnej Działalności Pożytku Publicznego zrealizowane w 2014 Lp. Przedmiot umowy Podmiot zamawiający Kwota zł. brutto (wartość umowy) 1 Prowadzenie w ramach VI edycji programu edukacji Żywiec Zdrój SA 117 000,00 ekologicznej Po stronie natury wspólnej akcji mającej na celu odnawianie sieci szlaków turystycznych na terenie Beskidu Śląskiego, Żywieckiego i Makowskiego. 2 Zorganizowanie w ramach Małopolskich Obchodów Międzynarodowego Dnia Przewodnika: wycieczek turystycznych po Małopolsce wraz z konkursem w ramach akcji Przewodnicy PTTK dzieciom - dla dzieci i młodzieży z domów dziecka, świetlic środowiskowych, dzieci niepełnosprawnych Województwo Małopolskie 8 000,00 Razem 125 000,00 W ramach przygotowania kadr do prowadzenia prac znakarskich zrealizowano dwa kursy znakarzy: - w dniach 20 22.06.2014 (przy współpracy z oddziałami PTTK w Limanowej i w Szczawnicy). Bazą kursu było schronisko PTTK Orlica w Szczawnicy. W kursie uczestniczyło 29 osób. Kurs był współfinansowany ze środków MSiT; - w dniach 26 28.09.2014 kurs dla kandydatów na znakarza szlaków górskich dla chętnych z całej Polski. Bazą kursu była szkoła podstawowa w Maciejowej (część teoretyczna) i schronisko PTTK na Hali Łabowskiej (część praktyczna). 138

Zadania z zakresu częściowo-odpłatnej Działalności Pożytku Publicznego zrealizowane w 2015 Lp. Przedmiot umowy Podmiot zamawiający Kwota zł. brutto (wartość umowy) 1 Prowadzenie w ramach VII edycji programu edukacji Żywiec Zdrój SA 117 000,00 ekologicznej Po stronie natury wspólnej akcji mającej na celu odnawianie sieci szlaków turystycznych na terenie Beskidu Śląskiego, Żywieckiego i Makowskiego. 2 Zorganizowanie w ramach Małopolskich Obchodów Międzynarodowego Dnia Przewodnika: wycieczek turystycznych po Małopolsce wraz z konkursem w ramach akcji Przewodnicy PTTK dzieciom - dla dzieci i młodzieży z domów dziecka, świetlic środowiskowych, dzieci niepełnosprawnych Województwo Małopolskie 9 000,00 Razem 126 000,00 Zadania z zakresu częściowo-odpłatnej Działalności Pożytku Publicznego zrealizowane w 2016 Lp. Przedmiot umowy Podmiot zamawiający Kwota zł. brutto (wartość umowy) 1. Prowadzenie w ramach VIII edycji programu edukacji ekologicznej Po stronie natury wspólnej akcji mającej na celu odnawianie sieci szlaków turystycznych na terenie Beskidu Śląskiego, Żywieckiego i Makowskiego Żywiec Zdrój SA 90 000,00 cześć dalsza 2. Zorganizowanie w ramach Małopolskich Obchodów Międzynarodowego Dnia Przewodnika: wycieczek turystycznych po Małopolsce wraz z konkursem w ramach akcji Przewodnicy PTTK dzieciom - dla dzieci i młodzieży z domów dziecka, świetlic środowiskowych, dzieci niepełnosprawnych 3. Wykonanie tabliczek drogowskazowych, panoram widokowych ze stali nierdzewnej z opisem oraz map dla KL Palenica 4. Wykonanie tabliczek drogowskazowych, panoram widokowych ze stali nierdzewnej z opisem oraz map dla KL Palenica Województwo Małopolskie Polskie Koleje Linowe S.A. Polskie Koleje Linowe S.A. 11 000,00 23.247,00 4.920,00 Razem 129 167,00 Seminaria: 18 19.10.2013 R. Międzynarodowa Konferencja Naukowa "Jerzy Harasymowicz - poeta Krakowa, Bieszczad i Sądecczyzny". Podczas konferencji wygłoszono dwadzieścia referatów, w tym cztery autorów z zagranicy (Ukraina, Słowacja, Austria). Obradom przysłuchiwała się żona poety Maria Harasymowicz. Uczestnicy konferencji złożyli kwiaty na Cmentarzu Salwatorskim pod tablicą upamiętniającą poetę oraz na grobie jego mecenasa i przyjaciela prof. Kazimierza Wyki. Konferencję urozmaicił koncert Andrzeja Mroza oraz wystawa Targany wiatrem. Jerzy Harasymowicz zorganizowana przez Wojewódzką Bibliotekę Publiczną. Jako plon 139

dwudniowych obrad ukaże się publikacja pt. Jerzy Harasymowicz poeta Krakowa, Bieszczad i Sądecczyzny. W konferencji uczestniczyło ponad 130 osób. Miejsce konferencji: Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie. Organizatorzy: Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK, Niepubliczny Instytut Kształcenia Nauczycieli WE w Krakowie we współpracy z Wojewódzką Biblioteką Publiczną w Krakowie. 15 16.11.2013 R. Konferencja "Jan Gwalbert Pawlikowski - humanistyczna wizja ochrony przyrody i turystyki". Konferencja została zorganizowania w stulecie opublikowania obszernego eseju Jana Gwalberta Pawlikowskiego pt. Kultura a natura, w celu przypomnienia jego postaci i dorobku. Podczas konferencji wygłoszono 24 referatów. W konferencji uczestniczyło ponad 80 osób. Miejsce konferencji: 15.11. aula Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie, 16.11. sala konferencyjna Tatrzańskiego Parku Narodowego w Kuźnicach. Na zakończenie konferencji komitet naukowy, organizatorzy, referenci, osoby zaproszone zwiedzały dzięki uprzejmości p. Henryka Woźniakowskiego - Dom Pod Jedlami. Organizatorzy: Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie Wydział Turystyki i Rekreacji, Tatrzański Park Narodowy, Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie, Oddział Akademicki PTTK w Krakowie. Patronat: p. Janusz Zaleski Główny Konserwator Przyrody. 23.11.2013 R. Konferencja Naukowa pt. "Towarzystwo Tatrzańskie i Polskie Towarzystwo Tatrzańskie 1873 1950. Konferencji towarzyszyło otwarcie wystawy Od Towarzystwa Tatrzańskiego do Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (Rynek w Nowym Targu). Podczas konferencji wygłoszono 9 referatów. W konferencji uczestniczyło ponad 70 osób. Miejsce konferencji: Biuro Transgranicznego Związku Euroregion Tatry w Nowym Targu. Organizatorzy: Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie, Muzeum Tatrzańskie im. dr Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem. Patronat honorowy: Burmistrz Miasta Nowy Targ. 24 września 2016 R., Konferencja nt. "Harcerstwo w Bieszczadach". Komisja Historyczna ZHP Chorągwi Krakowskiej oraz Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie zorganizowały konferencję nt. Harcerstwo w Bieszczadach. Na konferencję przygotowano 13 referatów i prezentacji. W ramach konferencji odbyła się promocja książki M. Jarosińskiej pt. Harcerze w Bieszczadach oraz recital piosenek hm. Andrzeja Mroza, turysty i harcerza. Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej w roku 2013 zajmował się stroną techniczną funkcjonowania Ośrodków Muzealnych Komisji Turystyki Górskiej ZG PTTK. Głównym zrealizowanym zadaniem było zakończenie likwidacji osuwiska grożącego budynkowi Ośrodka na Baraniej Górze poprzez wykonanie prac budowlanych związanych z murem oporowym. Sprzedaż materiałów statutowych i promocyjnych w latach 2013-2016 Od listopada 2013 roku uruchomiony został sklep internetowy pod adresem http://sklepcotg.pttk.pl/, gdzie również sprzedawane są wydawnictwa COTG w formatach na e-booki (pierwszą tak sprzedawaną książką jest Kultura ludowa Górali Zagórzańskich). COTG prowadzi stałą popularyzację Górskiej Odznaki Turystycznej PTTK, realizując również wydawnictwa (książeczki i regulaminy) służące do zdobywania odznak pieszych, narciarskich i konnych. W ramach prowadzonej sprzedaży sprzedano: książeczek GOT 186 973 140

szt., regulaminów GOT 6163 szt., książeczek GON 804 szt., książeczek GTJ 1896 szt., odznak GOT wszystkich stopni 24 343 szt. (w tym odznaki GOT W Góry dla dzieci, wprowadzone w 2016 roku 1.286 sztuk), odznak Za wytrwałość 452 sztuki, odznak Głównego Szlaku Sudeckiego 562 sztuki, odznak Głównego Szlaku Beskidzkiego 939 sztuk, odznak przodownika turystyki górskiej wraz z honorowym 489 sztuk, odznak turystyki narciarskiej 219, blach przewodnickich małych i dużych: tatrzańskiego 106 sztuk, sudeckiego 70 sztuk, beskidzkiego 329 szt. Realizowano także sprzedaż odznak górskiej turystyki jeździeckiej, których sprzedano 2.134 oraz 99 odznak przodowników górskiej konnej turystyki jeździeckiej, a także flagi PTTK 346 sztuk. W 2015 r. wprowadzono do sprzedaży książeczkę Tropiciel Przyrody i sprzedano 7176 szt. oraz odznakę Tropiciel Przyrody w trzech stopniach sprzedanych w ilości łącznej 1.222 szt.. Wprowadzono również odznaki Małopolskiego Szlaku Papieskiego w czterech stopniach, w łącznej ilości 138 szt. W 2016 r. wprowadzono do sprzedaży Odznakę Turystyki Motorowej w stopniu popularnym - 29 sztuk sprzedanych. Szlaki turystyczne. Centralna Baza Szlaków Turystycznych PTTK : Zadania W okresie sprawozdawczym CBST PTTK realizowano w oparciu o środki pozyskane z Unii Europejskiej w ramach projektów w Małopolsce i na Mazowszu. Aktualnie funkcjonuje już Geoportal Szlaków Małopolski, a od marca 2015 roku funkcjonuje Geoportal Szlaków Mazowsza. W ramach działań związanych z ich tworzeniem przygotowano i opracowano dane przestrzenne baza GIS oraz dane tekstowe krajoznawcze. W wyniku tych działań w pełni opracowano dane o szlakach w bazie osiągną 16 000 km. Posiadamy także surowe dane pomiarowe: województwo dolnośląskie - 4200 km, 200 km w województwie podkarpackim, kilka szlaków długodystansowych ogólnopolskich, które wymagają opracowania. Został nawiązany kontakt z osobami zaangażowanymi w projekt Open Street Map w Polsce oraz firmą Trail.pl w celu omówienia warunków współpracy przy tworzeniu bazy szlaków turystycznych Polski. Aplikacja udostępni dane o szlakach oddziałom PTTK, systematyzując i upraszczając sposób przekazywania do COTG zapotrzebowań na odnawianie szlaków oraz rozliczania się z przyznanych środków. Wymagania co do funkcjonalności aplikacji bazowej zostały przekazane 3 potencjalnym wykonawcom, z których, po analizie, wybrano jednego, z którym rozmowy są kontynuowane. Baza szlaków w istniejącej formie była w aktualizowana o wykonania odnowień i zapotrzebowania na przyszłe lata. W opracowywaniu jest baza drogowskazów. Do portalu Szlaki Małopolski (i działającej w jego ramach aplikacji mobilnej) został dodany - w ramach współpracy z Urzędem Marszałkowskim woj. małopolskiego - szlak tematyczny Szlak Architektury Drewnianej Małopolski zawierający 256 pozycji (opisy + zdjęcia). 18.10.2016 ogłoszono, że COTG wygrał konkurs na inwentaryzację szlaków Mazowsza zorganizowany przez Urząd Marszałkowski Woj. Mazowieckiego. Na realizację zadania było niewiele czasu, zważywszy, że większość prac polegała na pomiarach szlaków w terenie. Wykonanie zadania zostało powierzone pracownikom COTG oraz 2 osobom zatrudnionym na umowę o dzieło. W ciągu 1,5 miesiąca wykonano pomiary prawie 3.000 km szlaków. Dane zostały opracowano cyfrowo oraz zamieszczone na portalu Szlaki Mazowsza. Tam też trafiły zamówione u zewnętrznych wykonawców i wykonane opisy 100 POI (miejsc interesujących krajoznawczo) na Mazowszu. Projekt zakończył się w terminie. Ogółem w ewidencji OTG PTTK znajduje się 22 300 km szlaków. 141

Współdziałanie i współpraca: 19 maja 2015 r. COTG PTTK podpisał z Babiogórskim Parkiem Narodowym, a 31 października 2015 r. z Magurskim Parkiem Narodowym porozumienia o wspólnym prowadzeniu prac związanych z odnawianiem sieci szlaków turystycznych w górach. W roku 2015 COTG PTTK był zaangażowany przez Gminę Ochotnica Dolna w partnerstwie z Gorczańskim Parkiem Narodowym oraz Nadleśnictwem Krościenko w realizację projektu wspieranego przez Unię Europejską pt. Enklawa aktywnego wypoczynku w sercu Gorców szlaki turystyki rowerowej, pieszej i narciarskiej w Gminie Ochotnica Dolna. COTG PTTK podpisał umowę partnerską 20 marca 2015 r. w sprawie udziału w realizacji tej aplikacji. Ze względu na znaczące różnice między zasadami prowadzenia inwestycji w górach zawartymi w projekcie, a faktycznym sposobem ich realizacji, zdaniem COTG PTTK odbiegającym od założeń projektowych, po przeprowadzonej dyskusji z realizującymi projekt 28 lipca 2015 r. wypowiedziano umowę partnerską. Zdaniem COTG projekt nie tylko powodował zwiększenia atrakcyjności szlaków gorczańskich dla turystyki aktywnej, ale wręcz animował zwiększenie niekontrolowanego i niebezpiecznego dla jej uprawiania ruchu samochodów i motocykli terenowych oraz quadów. Problem sposobu prowadzenia inwestycji oraz jej skutków dla środowiska naturalnego Gorców był przedmiotem burzliwej dyskusji we wszelkich komunikatorach. W wielu z nich, w tym w TVP3 oraz Radio Kraków wzięli udział przedstawiciele COTG. Zarówno podczas dyskusji jak i w licznych artykułach prasowych COTG zostało ukazane jako instytucja zabiegająca w sposób konsekwentny, ale nie nadmiernie emocjonalny o ochronę przyrody gorczańskiej i bezpieczne uprawianie pieszej i rowerowej turystyki na gorczańskich szlakach. W listopadzie i grudniu 2015 r. COTG PTTK był kontrolowany przez przedstawiciela Departamentu Kontroli Ministerstwa Sportu i Turystyki z wykonania zawartej z MSiT 22 kwietnia 2014 r. umowy dotacyjnej: Renowacja ogólnopolskiej sieci pieszych i narciarskich górskich szlaków turystycznych PTTK wraz z rozbudową Centralnej Bazy Szlaków Turystycznych PTTK i szkoleniem kadr. Promocja Głównych Szlaków: Beskidzkiego i Sudeckiego - jako podstawy budowy ofert turystyki aktywnej terenów górskich. W wyniku trwającej przez 1,5 miesiąca kontroli stwierdzono, że umowa była prawidłowo zrealizowana, zalecono jedynie zwrócenie większej uwagi na realizację sprawozdań z realizacji projektów celem uniknięcia błędów rachunkowych (poprawionych w ostatecznej wersji sprawozdania przyjętej 24 marca 2015 r.) oraz zwrócenie znakującym podczas realizacji prac znakarskich uwagi na poprawę oznakowania w newralgicznych punktach, takich jak skrzyżowania. Dotacje MSIT w latach 2013-2016 W ramach projektu dofinansowanego ze środków Ministerstwa Sportu i turystyki zrealizowano następujące prace znakarskie: modernizację 8.906,37 km szlaków turystycznych pieszych, narciarskich, konnych, wykonanie i zamontowanie (z transportem i doniesieniem) na górskich pieszych szlakach turystycznych 4.142 różnych elementów (urządzeń) małej infrastruktury szlaków, oddziały przeprowadziły monitoring górskich pieszych szlaków turystycznych, łącznie 6.924,14 km. Dotacja Urzędu Marszałkowskiego woj. małopolskiego w latach 2013-2016 Ze środków w ramach projektu Małopolska Gościnna wykonano: modernizacja 884,6 km szlaków górskich oraz nizinnych (okolice Krakowa, Jura Krakowsko-Częstochowska) oraz kasacja 56,4 km szlaków nizinnych, 142

montaż 255 drogowskazów, 14 stanowisk informacyjnych z mapami i 15 sztuk słupówzaprojektowanie, wykonanie, transport/doniesienie, montaże na szlakach, zaplanowanie i uzgodnienia prac na znakarskich na 156 km szlaków pieszych nizinnych. Wsparcie firmy Żywiec Zdrój W ramach współpracy z firmą Żywiec Zdrój udało się odnowić szlaki i infrastrukturę szlaków w na szeroko rozumianej Żywiecczyźnie. Dzięki temu wsparciu zrealizowano w latach 2014-2016: remont 467,3 km szlaków w otoczeniu Kotliny Żywieckiej i 174 km szlaków w na Jurze Krakowsko Częstochowskiej, razem 641,3 km szlaków, wykonanie i montaż 157drogowskazów na odnawianych szlakach wykonanie i montaż 4 stanowisk z mapami na Hali Boraczej, na Przegibku, na Hali Lipowskiej oraz w Węgierskiej Górce, renowacja 8 stanowisk z mapami Wlk. Rycerzowa, Wlk. Racza, Zwardoń, H. Rysianka, H. Miziowa, Pilsko - szczyt, Skrzyczne, Zawoja Centrum z dostawą 5 map, wykonanie i postawienie 11 rogaczy wraz z transportem, likwidacja osuwisk na trasie Hala Miziowa Pilsko, Hala Boracza Lipowska oraz na szlaku niebieskim Sopotnia Wielka Hala Rysianka, konserwacja punktu widokowego na Wielkiej Raczy, wykonanie i postawienie 155 tyczek kierunkowych wraz z transportem (szlaki narciarskie), wykonanie remontu 60,5 km szlaków narciarskich i 9,5 km szlaków spacerowych w Beskidzie Śląskim, wykonanie i montaż 30 tabliczek do szlaków rowerowych oraz wykonanie i postawienie 2 tablic informacyjnych dużych i 6 szt. tablic informacyjnych małych na Jurze Krakowsko Częstochowskiej, wykonanie i montaż 14 mapek schematycznych na Jurze Krakowsko-Czestochowskiej, wyznakowanie szlaku rowerowego w okolicy Zawoi 80,13 km z wykonaniem i montażem 39 drogowskazów oraz 13 słupów i 3 tablic informacyjnych, wydrukowanie i kolportaż m.in. w schroniskach PTTK Kodeksu Turysty Górskiego. Wypożyczalnia sprzętu. Od października 2015 r. na podstawie zawartego z OZGT PTTK w COTG funkcjonuje wypożyczalnia sprzętu turystycznego promowana na stronach internetowych. Można w niej wypożyczyć m.in. rakiety śnieżne, czekany, kaski, nosiłki do noszenia dzieci na wycieczkach. COTG PTTK na Targach Książki Dzięki nawiązanej współpracy z Wydawnictwem Karpaty w roku 2015 COTG pierwszy raz samodzielnie uczestniczył w Targach Książki w Krakowie. Podczas 20. Międzynarodowych Targów Książki w Krakowie mieliśmy ponownie stoisko na Targach(wspólnie z Wydawnictwem Karpaty) Można było zakupić nasze wydawnictwa w obniżonych cenach oraz obejrzeć wystawę książek zgłoszonych na Konkurs na Najlepsze Wydawnictwo o Górach. Uroczyste ogłoszenie wyników konkursu miało miejsce w pierwszym dniu Targów 27.10.2016 r. w Sali Lwów. Współpraca międzynarodowa: - COTG PTTK w roku 2014 podjął trud organizacji zbiórki publicznej w celu udzielenia pomocy humanitarnej poszkodowanym w konflikcie na Ukrainie. W celu prawidłowego przeprowadzenia pieniężnej zbiórki publicznej ustalono jej zasady z Ministerstwem Administracji i Cyfryzacji oraz Ministerstwem Zdrowia. Akcja trwała od października do 143

końca grudnia 2015 roku i przyniosła efekt w postaci wpłat w wysokości 14 000 zł przeznaczonych na zakup lekarstw dla Szpitala Wojskowego we Lwowie. Nadzór merytoryczny nad zakupem leków przyjęło w postaci podpisanego porozumienia Stowarzyszenie Lekarze Nadziei z Krakowa. W marcu 2015r. leki zakupione w wyniku realizacji projektu zostały zawiezione do Lwowa i przekazane do dyspozycji Szpitala Wojskowego. Szeroko propagowana akcja, w tym za pomocą licznych stron internetowych i facebooka była okazją do wyrażenia wsparcia dla rannych w wyniku walk na wschodzie Ukrainy. Był także formą promocji PTTK jako instytucji zaangażowanej w zadania o charakterze humanitarnym. - 14 października 2016r. COTG PTTK podpisał umowę z Państwowym Przykarpackim Uniwersytetem Narodowym im. Wasyla Stefanyka w Iwanofrankowsku (Ukraina). W umowie strony zobowiązały się do prowadzenia wspólnych badań historycznych i krajoznawczych na terenie Karpat prowadzonych przez ekspertów polskich i ukraińskich oraz wspólnym wydawaniu wyników prac w wydawnictwie Karpaty: człowiek, etnos, kultura oraz w wydawnictwie PTTK Wierchy. Pod koniec 2016 r. ukazało się wspomniane wydawnictwo, a wśród autorów byli: Anna Haratyk z Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Jerzy Kapłon z COTG PTTK w Krakowie (artykuł pt. Karpackie Towarzystwo Narciarzy zarys dziejów). COTG jest miejscem spotkań ludzi gór zrzeszonych w kołach przewodnickich i przodownickich, które zrealizowały program szkoleniowy podczas kilkuset prelekcji i wykładów. Imprezy: - 26.01.2013 r. II Skiturowy Memoriał im. Edwarda Hudziaka, startowało 86 osób, - 2 3.02.2013 r. I Rajd Szlakami Narciarskimi Pasma Jaworzyny Krynickiej- ok. 50 uczestników, - 2 3.03.2013 r. I Rajd Szlakami Narciarskimi Pasma Radziejowej- ok 70 uczestników Głównym celem rajdu było uroczyste otwarcie nowego turystycznego szlaku narciarskiego wokół Kamieni Świętej Kingi (koloru zielonego), - 1 2.03.2014 II Rajd Szlakami Narciarskimi w Gorcach. 10 uczestników, - 31.01. 1.02.2015 r. III Rajd Szlakami Narciarskimi Pasma Jaworzyny Krynickiej- 11 uczestników, - 7 8.02.2015 r. III Rajd Szlakami Narciarskimi Pasma Radziejowej 25 uczestników. Maratony rowerowe: Karpacki Maraton Rowerowy im. Jacka Bugańskiego jest imprezą rowerową o charakterze sportowo-turystycznym, przeznaczoną dla amatorów. Bazą maratonu był Camping przy Domu Turysty PTTK w Nowym Sączu: 27 lipca 2013 r. V Karpacki Maraton Rowerowy im. Jacka Bugańskiego został przeprowadzony na trzech trasach: szosowej (w ramach cyklu imprez kolarstwa szosowego Road Mararon), terenowej (dla rowerzystów górskich i terenowych) i rodzinnej (dla rodzin z dziećmi). Trasa szosowa prowadziła drogami Pogórza Rożnowskiego i Gór Grybowskich; trasa terenowa przez Jodłową Górę, Postawne, Jaworze, Rychelową Górę, a trasa rodzinna przez Chełmiec, Biczyce Górne i Las Chełmiecki. W maratonie brało udział 147 osób. Na trasie szosowej Road Maraton wystartowały 122 osoby: 9 zawodniczek i 113 zawodników. Prawie wszyscy ukończyli wyścig pokonując całą osiemdziesięciokilometrową trasę. Na trasie terenowej (50 km) startowało 14 zawodników (50 km), a trasą rodzinną jechało 11 osób. Honorowy Patronat nad V Karpackim Maratonem objęli: 144

Prezes Polskiej Organizacji Turystycznej, Prezydent Miasta Nowego Sącza, Starosta Nowosądecki. 26 lipca 2014 - VI Karpacki Maraton Rowerowy im. Jacka Bugańskiego. Maraton został przeprowadzony na trzech trasach: szosowej (w ramach cyklu imprez kolarstwa szosowego Road Maraton), terenowej (dla rowerzystów górskich i terenowych) i rodzinnej (dla rodzin z dziećmi). W VI Karpackim Maratonie Rowerowym na trasie szosowej startowało 128 zawodników a na trasie terenowej 14. Na trasę rodzinną pojechało 8 osób. Łącznie w maratonie uczestniczyło 150 rowerzystów. Honorowy Patronat nad VI Karpackim Maratonem Rowerowym im. Jacka Bugańskiego objęli: Prezydent Miasta Nowego Sącza oraz Starosta Nowosądecki. W zabezpieczaniu skrzyżowań na trasie szosowej pomagali strażacy z miejscowych OSP. 25 lipca 2015 r. VII Karpacki Maraton Rowerowy im. Jacka Bugańskiego; Nowy Sącz. Uczestniczyło w nim 109 osób: 81 zawodniczek i zawodników ścigało się na liczącej 80 km trasie szosowej, 13 zawodniczek i zawodników przemierzało pięćdziesięciokilometrową trasę terenową, a 15 osób jechało trasą rekreacyjną. Trasa szosowa prowadziła po Pogórzu Rożnowskim przez gminy: Chełmiec, Korzenna, Grybów i Kamionka Wielka. Trasa terenowa przebiegała poprzez Jodłową Górę, Jaworze i Rychelową Górę. W maratonie zostali nagrodzeni zdobywcy trzech pierwszych miejsc w każdej z siedmiu kategorii klasyfikacji szosowej oraz trzech kategorii terenowej. Nagrody wręczała Alicja Bugańska (żona Jacka Bugańskiego). 6 sierpnia 2016 r. VIII Karpacki Maraton Rowerowy im. Jacka Bugańskiego. Uczestniczyło w nim 147 osób: 135 zawodniczek i zawodników ścigało się na liczącej 80 km trasie szosowej, 6 zawodniczek i zawodników przemierzało pięćdziesięciokilometrową trasę terenową, a 6 osób jechało trasą rekreacyjną. Trasa szosowa prowadziła po Pogórzu Rożnowskim przez gminy: Chełmiec, Korzenna, Grybów i Kamionka Wielka. Trasa terenowa przebiegała poprzez Jodłową Górę, Jaworze i Rychelową Górę. Grupa rekreacyjna jeździła szlakami rowerowymi Nowego Sącza, m.in. przez 2 mosty na Dunajcu (nowy most 700-lecia i most heleński). W maratonie zostali nagrodzeni zdobywcy trzech pierwszych miejsc w każdej z siedmiu kategorii klasyfikacji szosowej oraz trzech kategorii terenowej. Nagrody wręczała Alicja Bugańska (żona Jacka Bugańskiego) oraz Jerzy Kapłon (dyrektor COTG PTTK) objęli: Prezydent Miasta Nowego Sącza oraz Starosta Nowosądecki. Organizatorem maratonu był Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie przy współpracy Komisji Turystyki Rowerowej Oddziału PTTK Beskid w Nowym Sączu i Sądeckiej Organizacji Turystycznej. 2. Działalność PTTK na terenach nizinnych 2.1. Turystyka piesza W latach 2013-2016 Komisja Turystyki Pieszej ZG PTTK działała w składzie wybranym podczas Krajowej Konferencji Aktywu Turystyki Pieszej w listopadzie 2013 roku w Warszawie. Wobec dużej liczby zadań stojących przed Komisją powołano dziewięciu współpracowników, w tym dwóch Honorowych Przewodniczących KTP kol. Władysława Gwardysa oraz kol. Włodzimierza Majdewicza. Pozostali współpracownicy to kol. kol. Henryk Antkowiak, Ryszard Bałabuch, Konrad Bielecki, Romuald Cholewa, Zdzisław Gostomski, Leszek Warowny, Szymon Wołkowicz. W marcu 2014 r. powołano jeszcze dwóch współpracowników dla wzmocnienia zespołu ds. młodzieży kol. kol. Marcina Klemenskiego i Marcina Kruszczyńskiego. Członkowie i współpracownicy Komisji otrzymali zadania do realizacji w ramach powołanych sześciu zespołów tematycznych: 145

- ds. przodowników, ds. szlaków i znakarzy, - ds. imprez ogólnopolskich, - ds. weryfikacji OTP, - ds. informacji, - ds. młodzieży i klubów TP. Komisja przyjęła zasadę organizacji pięciu zebrań plenarnych w roku, co wynika z możliwości finansowych, ale jest wysoce niewystarczające dla sprawnego i szybkiego działania. Spotkania te miały miejsce w Warszawie oraz w terenie przy okazji OWRP i Ogólnopolskiego Zlotu PTP, a także na zaproszenie oddziałów. Wzorem lat ubiegłych prowadzono cotygodniowe, piątkowe dyżury (informacja o nich podana jest do wiadomości oddziałów i aktywu pieszego), członkowie Komisji odpowiadali na zapytania telefoniczne, udzielali informacji interesantom, a także prowadzili bieżącą korespondencję. Odpowiadano także na bieżąco na zapytania zadane drogą elektroniczną. Członkowie Komisji brali udział w regionalnych zlotach turystów pieszych, egzaminach, spotkaniach jubileuszowych, sesjach naukowych i szkoleniowych. W ramach działalności programowej kontynuowano popularyzację imprez pieszych nawiązujących do ważnych wydarzeń historycznych. Wiodącym zadaniem w roku 2014 była realizacja podjętej akcji rocznicowej W 150. rocznicę Powstania Styczniowego ; trwała ona od stycznia 2013 do końca sierpnia 2014 roku (po przedłużeniu). 6 grudnia 2014 r. Komisja wraz ze współorganizatorem Oddziałem PTTK Mazowsze z Warszawy, zorganizowała podsumowanie akcji i wiodącej imprezy jaką był Ogólnopolski Indywidualny Rajd W 150. Rocznicę Powstania Styczniowego. Zwycięzcy punktacji rajdowej otrzymali nagrody książkowe i dyplomy oraz pamiątkowe znaczki. Organizatorzy imprez rocznicowych zostali również wyróżnieni przez Komisję dyplomami. Wszyscy uczestnicy podsumowania otrzymali pamiątkowe monety NBP emitowane w rocznicę Powstania Styczniowego. Należy wspomnieć, że cykl wycieczek organizowanych w ramach tej akcji przez Oddział Mazowsze otrzymał wyróżnienie od Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. W roku 2014 podjęto akcję z okazji 100. rocznicy pierwszych walk Legionów Polskich pod hasłem Początki Drogi ku Niepodległości. Jesienią Komisja ustanowiła okolicznościową odznakę pod tą samą nazwą dla turystów biorących udział w akcji. Dystrybucję odznaki prowadził Oddział PTTK w Zielonej Górze. Akcję tę kontynuowano w roku 2015. W roku 2016 naczelnym zadaniem było uczczenie 1050. Rocznicy Chrztu Polski. W tym celu we współpracy z Oddziałem PTTK Ziemi Gnieźnieńskiej wprowadzono jubileuszową odznakę krajoznawczą, którą zdobyło1.645 osób.11-12 czerwca w Gnieźnie odbył się Ogólnopolski Zlot w 1050. rocznicę Chrztu Polski z programem krajoznawczym i wędrówką wokół Jez. Lednickiego. Komisja kontynuowała organizację Ogólnopolskiego Wysokokwalifikowanego Rajdu Pieszego: - w roku 2014 55. OWRP na Pomorzu i Kaszubach (bezpośrednim organizatorem był Klub Turystów Pieszych Bąbelki z Oddziału Gdańskiego PTTK) z udziałem 302 osób, - w roku 2015 56. OWRP na Podlasiu i Północnym Mazowszu (bezpośrednim organizatorem był Oddział Podlasie PTTK w Siedlcach) z udziałem 231osób, - w roku 2016 57. OWRP na Roztoczu (bezpośrednim organizatorem był Oddział Zamojski PTTK w Zamościu) z udziałem 215 osób. Wprowadzono odznakę Miłośnika OWRP, jako formy wyróżnienia dla wielokrotnych uczestników tego rajdu. Jej regulamin został zatwierdzony uchwałą Prezydium ZG PTTK nr 103/XVIII/2016. 146

Drugą imprezą centralną jest Ogólnopolski Zlot Przodowników Turystyki Pieszej, który odbywa się we wrześniu: - w roku 2014 po raz 57. w Gnieźnie, z udziałem 142 uczestników, - w roku 2015 po raz 58. w Rzeszowie, z udziałem 184 uczestników, - w roku 2016 po raz 59. w Grudziądzu, z udziałem ok. 150 uczestników. Należy podkreślić, że uczestnicy zlotów przyjeżdżają z całej Polski, a większość z nich stanowią Przodownicy Turystyki Pieszej. W ciągu trzech dni obradują oni nad sprawami organizacyjno-regulaminowymi, znakarskimi, tematyki historycznej imprez pieszych i in.. Spotkanie to jest największym forum wymiany myśli i poglądów wśród turystów pieszych, a także okazją do aktywności krajoznawczej i poszerzenia uprawnień przodownickich. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom uczestników obu imprez centralnych, powrócono do zwyczaju corocznego wysyłania regulaminów tych imprez uczestnikom, którzy złożą takie zapotrzebowanie. Większość korespondencji kierowana jest drogą elektroniczną nie generując kosztów. Zapotrzebowania na regulaminy są rozprowadzane w czasie imprez centralnych, a koordynacją akcji wysyłki zajmuje się członek Komisji kol. R. Jaskulski. Główny Referat Weryfikacyjny Odznaki Turystyki Pieszej działał w miarę napływającej dokumentacji. Do zadań programowych GRW OTP należy weryfikacja dużych Odznak Turystyki Pieszej oraz odznak Za Wytrwałość w Turystyce Pieszej. Przyznane Odznaki Turystyki Pieszej: Rodzaj odznaki Stopień w roku 2013 w roku 2014 w roku 2015 w roku 2016 Duża OTP Za wytrwałość Srebrna 9 10 13 13 Złota 4 8 5 2 I stopnia 21 14 13 13 II stopnia 7 12 9 13 III stopnia 7 7 15 6 GRW OTP współpracuje również z Klubem Przodowników TP im. Anieli Michalskiej w zakresie przyznawania odznaki Dla Najwytrwalszych. Od początku kadencji Komisja nadała uprawnienia 92 Terenowym Referatom Weryfikacyjnym OTP. Jednym z głównych kierunków działalności Komisji jest szkolenie nowej kadry oraz podnoszenie kwalifikacji osób posiadających uprawnienia przodownickie. W okresie sprawozdawczym kontynuowano przyjęty przed kilkunastu laty (wobec niedoboru środków na szkolenia centralne) system samokształcenia. Ogólnopolskie Zloty Przodowników TP są wykorzystywane jako miejsce kształcenia kadry, ale wobec krótkiego czasu ich trwania nie ma możliwości przeprowadzenia pełnego szkolenia zgodnego z programem. Egzaminy organizowane przez Komisję odbywają się na zakończenie Ogólnopolskiego Wysokokwalifikowanego Rajdu Pieszego, podczas Ogólnopolskiego Zlotu Przodowników Turystyki Pieszej, a także przy współpracy Oddziału Stołecznego PTTK na wiosnę i jesienią w Warszawie. Poza tym sprawdziany wiedzy organizowane są przez miejscowe oddziały PTTK w wielu miastach Polski. Rok Liczba egzaminów Nowe mianowania Rozszerzenia uprawnień 147

2014 17 56 152 2015 22 64 137 2016 21 55 162 Razem 60 175 451 Zgodnie z wcześniejszymi postanowieniami w każdym egzaminie uczestniczyli przedstawiciele Komisji TP ZG. Sprawy szkolenia i egzaminów koordynuje wiceprzewodnicząca Komisji kol. E. Nowak. W roku 2012 wprowadzono program (opracowany przez kol. Marcina Czerwińskiego) do losowego tworzenia testów, który jest z powodzeniem stosowany. Komisja pracuje nieustannie nad doskonaleniem systemu egzaminów testowych oraz poszerzaniem bazy pytań egzaminacyjnych. Komisja mianowała 58 Honorowych Przodowników Turystyki Pieszej. 67 osób zostało wyróżnionych Dyplomem Zasłużony dla Turystyki Pieszej. W roku 2012 Komisja rozpoczęła tworzenie elektronicznej bazy przodowników turystyki pieszej. W tym celu rozprowadzana jest ankieta służąca pozyskaniu podstawowych danych, niezbędnych do umieszczenia przodownika w wykazie. Wypełnione ankiety, w miarę ich napływu, wprowadzane są do internetowej bazy; na koniec roku 2016 znajdowały się w niej dane 1.364 przodowników. Od początku działalności Komisji (tj. od roku 1952) nadano uprawnienia Przodownika TP 10.979 osobom. Komisja sporządziła i opublikowała wykaz aktualnie działających oddziałowych KTP na stronie internetowej (wraz z ich składami osobowymi) oraz w Piechurze. Do końca 2016 zgłoszono działanie 89 oddziałowych KTP. Należy zaznaczyć, że ilość czynnych przodowników TP, działających oddziałowych Komisji Turystyki Pieszej oraz Terenowych Referatów OTP jest niezgodna z wykazywaną w sprawozdaniach statystycznych TKO. Komisja podjęła ogólnopolską akcję weryfikacji szlaków w związku z zachodzącymi w kraju zmianami (asfaltowanie dróg, kasowanie połączeń kolejowych i autobusowych, większe zapotrzebowanie na szlaki typu pętelka wiodące od parkingu do parkingu). Akcja taka była prowadzona w kilku województwach niestety, nie zawsze z udziałem PTTK. W latach 2015-2016 zorganizowano 16 spotkań wojewódzkich, w których przedstawiciele Komisji spotkali się ze znakarzami, przedstawicielami grup znakarskich oraz oddziałów mających pod opieką nizinne szlaki piesze. Na spotkaniach tych wybrano wojewódzkich koordynatorów, których rolą będzie czuwanie nad aktualnym stanem szlaków i ich zgodnością z ewidencją, wnioskowanie o prace interwencyjne, zmianę przebiegu szlaków, ewentualnie ich kasowanie, w łączności z Komisją. Należy rozważyć wpisanie funkcji koordynatora do regulaminu znakarza i regulaminu Komisji. W ramach działalności zespołu ds. szlaków i znakarzy organizowano obrady podczas zlotów PTP, podczas których informowano o aktualnych problemach. 148

Corocznie organizowane są Centralne Kursy Znakarzy Nizinnych Szlaków Pieszych. Poza tym organizowane są kursy na prośby oddziałów w ich środowiskach. Rok Miejsce Ukończyło kurs Uprawnienia uzyskało 2014 Łagów 20 4 2015 Łódź 10 7 2015 Pomiechówek 18 10 2016 Starachowice 27 25 2016 Ostrowiec Św. 10 9 Razem 85 55 Osoby, które ze względu braków formalnych nie uzyskały uprawnień na koniec kursu, po usunięciu tych braków również zostają znakarzami. Dotychczas uprawnienia znakarza nadano 1.119 osobom. Sprawozdania złożyły i przedłużyło ważność legitymacji 222 osoby. Znakarze są zrzeszeni w 79 grupach znakarskich. Na koniec 2016 r. w ewidencji było 1.060 znakowanych pieszych nizinnych szlaków turystycznych o łącznej długości 35.643,2 km. Sprawy znakarzy powierzone zostały pod opiekę kol. B. Leoniaka, sprawy ewidencji szlaków i podziału środków na prace znakarskie kol. D. Nazarukowi. Wzorem lat ubiegłych, Komisja popularyzowała dorobek kadry turystyki pieszej za pośrednictwem własnego biuletynu Piechur wydawanego pięć razy w roku. Niestety, przez pewien czas ze względu na ograniczenia możliwości drukowania biuletynu nie był rozsyłany do oddziałów. Należy jednak zauważyć, że ilość pobieranych biuletynów z witryny internetowej Komisji wahała się (w zależności od numeru) od stu do ponad pięciuset. Najwygodniejszą formą przekazywania wszelkich komunikatów jest witryna internetowa Komisji http://ktpzg.pttk.pl, gdzie można znaleźć wszelkie aktualności, regulaminy, druki oraz zaproszenia, relacje z imprez i informacje nt. bieżących prac Komisji. Stronę prowadzi od szeregu lat kol. M. Czerwiński. Jest na bieżąco aktualizowana, dzięki czemu licznie odwiedzają ją zarówno przodownicy, turyści, jak i przypadkowe osoby. Strona cieszy się coraz większym zainteresowaniem, o czym świadczy coraz większa liczba wejść na stronę; w roku 2016 odnotowano ich 34.379. Utworzono również profil na Facebooku, który stopniowo zdobywa zwolenników (ok. 800 tzw. polubień ). Komisja prowadzi stały nadzór nad podażą Książeczek Wycieczek Pieszych oraz Odznak Turystyki Pieszej wszystkich stopni. 2.2. Turystyka kolarska Komisja Turystyki Kolarskiej ZG PTTK została wybrana na Krajowej Konferencji Aktywu Turystyki Kolarskiej PTTK w Warszawie 8.02.2014 r.. Z komisją współpracują: kol. Wojciech Malinowski w zakresie ewidencji kadry oraz szkolenia, kol. Roman Kościński w zakresie konkursu na najaktywniejszą komisję, klub i sekcję, kol. Krzysztof Borkowski w zakresie konkursu na najaktywniejszą komisję, klub i sekcję oraz kontaktów z biurem ZG PTTK, kol. ks. Jerzy Grochowski w zakresie organizacji pielgrzymek na Jasną Górę oraz prowadzenie Referatu Kardynalnego Kolarskiej Odznaki Pielgrzymiej. W 2014 r. odbyły się cztery zebrania komisji: 5 kwietnia w Podlesicach k/zawiercia, 19 czerwca w Podlesicach, podczas 54 Zlotu Przodowników Turystyki Kolarskiej, 14 sierpnia w Witnicy, podczas 63 Centralnego Zlotu Turystów Kolarzy, oraz 25 października w Sominach k/bytowa. 149

W 2015 r. odbyły się cztery zebrania komisji: 7 kwietnia w Pszczynie, 4 czerwca w Sominach, podczas 55 Zlotu Przodowników Turystyki Kolarskiej, 11 sierpnia w Pszczynie, podczas 64 Centralnego Zlotu Turystów Kolarzy, oraz 7 listopada w Supraślu. W 2016 r. odbyły się również cztery zebrania komisji: 27 lutego w Krasnobrodzie, 26 maja w Supraślu, podczas 56 Zlotu Przodowników Turystyki Kolarskiej, 17 sierpnia w Krasnobrodzie, podczas 65 Centralnego Zlotu Turystów Kolarzy, oraz 22 października w Świdnicy w miejscu, w którym odbędzie się 57 Ogólnopolski Zlot Przodowników Turystyki Kolarskiej w 2017 r. W zebraniach uczestniczył kol. E. Kutyła członek ZG PTTK opiekun KTKol., a na wybrane zebrania zapraszani byli: członek honorowy PTTK Stanisław Radomski, współpracownicy komisji: ks. kanonik Jerzy Grochowski i Krzysztof Borkowski oraz organizatorzy zlotów centralnych. Bieżące sprawy komisji prowadzone są poprzez Internet w ramach tzw. e-komisji, ponieważ wszyscy członkowie komisji posiadają stały dostęp do internetu. Na bieżąco prowadzona jest współpraca z oddziałami, klubami i radami regionalnymi. Imprezy. Na zlecenie i przy współpracy komisji odbyły się następujące centralne imprezy turystyki kolarskiej: 54 Ogólnopolski Szkoleniowy Zlot Przodowników Turystyki Kolarskiej w Podlesicach k/zawiercia, w dniach 14-21 czerwca 2014 r. zorganizowany przez Oddział PTTK im. Aleksandra Janowskiego w Zawierciu, w którym uczestniczyły 383 osoby w tym 7 osób z Czech. Komandorem zlotu była kol. J. Kuta. Koordynatorem imprezy z ramienia KTKol. był kol. M. Koba. 63 Centralny Zlot Turystów Kolarzy w Witnicy w dniach 9-16 sierpnia 2014 r. zorganizowany przez Oddział PTTK Ziemi Gorzowskiej w Gorzowie Wielkopolskim, w którym uczestniczyło ok. 430 osób w tym 45 osób z Ukrainy oraz kilka osób z Niemiec i Czech. Komandorem zlotu był prezes Oddziału kol. Z. Rudziński. Koordynatorem imprezy z ramienia KTKol. był kol. M. Raczyński. 55 Ogólnopolski Szkoleniowy Zlot Przodowników Turystyki Kolarskiej w Sominach na Kaszubach, w dniach 30 maja - 6 czerwca 2015 r. zorganizowany przez Oddział Gdański PTTK im. dr Jerzego Szukalskiego w Gdańsku w którym uczestniczyło 526 osób w tym kilkanaście osób z Ukrainy. Komandorem zlotu był kol. J. Wojewski. Koordynatorem imprezy z ramienia KTKol. był kol. K. Mieczkowski. 64 Centralny Zlot Turystów Kolarzy w Pszczynie w dniach 8-15 sierpnia 2015 r. zorganizowany przez Oddział PTTK Ziemi Pszczyńskiej w Pszczynie, w którym uczestniczyło ok. 420 osób w tym 40 osób z Ukrainy oraz kilka osób z Niemiec i Czech. Komandorem zlotu był kol. J. Czober. Koordynatorem imprezy z ramienia KTKol. był kol. M. Koba. 56 Ogólnopolski Szkoleniowy Zlot Przodowników Turystyki Kolarskiej w Supraślu na Podlasiu, w dniach 21 28 maja 2016 r. zorganizowany przez Regionalny Oddział PTTK w Białymstoku, w którym uczestniczyło 512 osób w tym kilkanaście osób z Ukrainy, Czech i Białorusi. Komandorem zlotu był kol. D. Kużelewski, koordynatorem imprezy z ramienia KTKol. był kol. M. Raczyński. 65 Centralny Zlot Turystów Kolarzy w Krasnobrodzie na Roztoczu w dniach 13-20 sierpnia 2016 r. zorganizowany przez Oddział PTTK w Zamościu, w którym uczestniczyło 501 osób w tym 50 osób z Ukrainy. Komandorem zlotu był kol. A. Dziaduszek. Koordynatorem imprezy z ramienia KTKol. był kol. M. Raczyński. Począwszy od 2006 roku z własnej inicjatywy przy poparciu komisji i współpracy z Episkopatem Polski ks. kanonik Jerzy Grochowski rozpoczął organizowanie Ogólnopolskich Rowerowych Pielgrzymek na Jasną Górę, w których z roku na rok zwiększa się liczba 150

uczestników. W latach 2014-2016 w IX, X i XI pielgrzymce, których zakończenie odbywa się zawsze w połowie lipca każdego roku wspólnym przejazdem od katedry Częstochowskiej na Jasną Górę i udziałem we mszy świętej na Wałach Jasnogórskich, każdorazowo udział wzięło do 1000 do 1100 osób. Informacja i promocja. Corocznie wydawany jest Ogólnopolski Kalendarz Imprez Turystyki Kolarskiej, który rozprowadzany jest do wszystkich oddziałów PTTK w kraju wraz z Informatorem KTKol. Na bieżąco aktualizowana jest strona internetowa Komisji (http://ktkol.pttk.pl), której autorem jest kol. M. Okoński a bieżącą aktualizacją strony zajmuje się kol. Krzysztof Mieczkowski. Wydawany jest Informator Komisji Turystyki Kolarskiej jako dwumiesięcznik, redaktorem jest kol. G. Kukowka, dzięki któremu zdecydowanie poprawiła się jakość techniczna jak i merytoryczna periodyku, oraz systematyczność wydawania, natomiast prenumeratą i wysyłką zajmuje się kol. E. Kutyła, Informator dostępny jest również w Internecie. Szkolenie przodowników turystyki kolarskiej. W 2014 r. odbyły się cztery kursy dla kandydatów na Przodowników Turystyki Kolarskiej, 113 osób uzyskało uprawnienia przodownika, w tym cztery osoby z nadania KTKol ZG PTTK. W 2015 r. odbyły się dwa kursy dla kandydatów na Przodowników Turystyki Kolarskiej, 26 osób uzyskało uprawnienia przodownika, w tym dwie osoby z nadania KTKol. ZG PTTK. W 2016 r. odbyły się dwa kursy dla kandydatów na Przodowników Turystyki Kolarskiej, 55 osób uzyskało uprawnienia przodownika, w tym dwie osoby z nadania KTKol. ZG PTTK, oraz dwie osoby zdały egzamin eksternistycznie. Łącznie w latach 2014 2016 uprawnienia przodownika turystyki kolarskiej uzyskały 194 osoby. Corocznie kurs odbywa się na Ogólnopolskim Zlocie Przodowników Turystyki Kolarskiej. Weryfikacja przodowników odbywa się, co dwa lata, zawsze na koniec roku nieparzystego, czyli ostatnia miała miejsce na koniec 2015 roku. Działalność międzynarodowa. Od roku 2004 wstąpiliśmy (czynni przodownicy turystyki kolarskiej) do Europejskiego Związku Turystyki Kolarskiej UECT z siedzibą w Paryżu. W roku 2014 X Europejski Tydzień Turystyki Rowerowej UECT odbył się w Murtosie w Portugalii w którym uczestniczyło ponad 1400 osób, w tym 95 osób z Polski. W roku 2015 XI Europejski Tydzień Turystyki Rowerowej UECT odbył się w Żółkwi na Ukrainie w którym uczestniczyło ponad 400 osób, w tym 96 osób z Polski. W roku 2016 XII Europejski Tydzień Turystyki Rowerowej UECT odbył się w Auch we Francji, w którym uczestniczyło ponad 2300 osób, w tym 130 osób z Polski. Kol. Stanisław Karuga od marca 2006 roku pełni funkcję Wiceprezydenta UECT. Natomiast na Posiedzeniu Generalnym UECT w marcu 2014 roku funkcję zastępcy sekretarza powierzono Waldemarowi Wieczorkowskiemu. Corocznie odbywają się trzy posiedzenia UECT w tym jedno posiedzenie generalne. W imieniu PTTK w tych posiedzeniach uczestniczyli kol. S. Karuga i kol. W. Wieczorkowski. W roku 2018 XIV Europejski Tydzień Turystyki Rowerowej UECT zorganizowany będzie w Polsce, przez Oddział PTTK w Sandomierzu a bezpośrednim organizatorem będzie Koło 151

Grodzkie PTTK w Staszowie przy pomocy władz samorządowych Staszowa i Powiatu Staszowskiego z bazą w Kurozwękach. W marcu 2016 r. w Sandomierzu odbyło się posiedzenie generalne UECT, na którym podpisane zostały stosowne dokumenty w sprawie organizacji imprezy. Członkowie zarządu wizytowali obiekty, na których odbędzie się impreza oraz spotkali się z jej organizatorami. Pobyt Zarządu UECT w Polsce, który przygotowali kol. kol. S. Karuga i W. Wieczorkowski był również okazją do spotkania się z Prezesem Zarządu Głównego kol. Romanem Bargiełem w siedzibie PTTK przy ul Senatorskiej w Warszawie. Czynione są intensywne starania o zachęcenie innych federacji krajowych do przystąpienia do UECT, obecnie do UECT należą następujące kraje: Francja, Belgia, Portugalia, Polska, Hiszpania, Ukraina i Luksemburg, a prowadzone są rozmowy w sprawie przyjęcia Szwecji i Słowacji. Za współpracę z UECT odpowiedzialni są kol. kol. S. Karuga oraz W. Wieczorkowski. W ramach współpracy przygranicznej współdziałamy z Czechami, Słowacją, Ukrainą i Węgrami. Osobą odpowiedzialną za współpracę przygraniczną jest kol. M. Raczyński. Weryfikacja odznak Centralny Referat Weryfikacyjny w skład, którego wchodzi 9 filii terenowych działający pod kierownictwem kol. M. Kotarskiego w 2016 roku zweryfikował odznaki najwyższych stopni i tak: Odznaki turystyki kolarskiej PTTK wg rodzajów i stopni przyznane w latach 2014 2016 przez centralny referat weryfikacyjny KTKol. ZG PTTK: Mały Duży Szlakiem Wiślana KOT KOT za Szlakami Szlakami rajd Rajd Wielkiej Trasa Rok duży wytrwałość srebrna złota zamków zamków Razem dookoła dookoła Wojny Rowerowa złoty Polski Polski 1409-11 2014 42 19 8 3 24 31 10 16 153 2015 35 30 12 3 11 14 4 14 123 2016 39 21 9-7 22 14 19 131 Razem 116 70 29 6 42 67 28 49 407 Referat Kardynalny Kolarskiej Odznaki Pielgrzymiej prowadzi obecnie ks. kanonik Jerzy Grochowski, który nadzoruje również działalność sześciu filii referatu kardynalnego KOP. Szkolenie znakarzy szlaków rowerowych. W 2014 r. odbyło się jedno szkolenie na znakarza turystycznych szlaków rowerowych, w Elblągu w dniach 16 18 maja, którego kierownikiem był kol. K. Mieczkowski, uprawnienia uzyskało 15 osób. W 2015 r. uprawnienia znakarza uzyskało 6 osób w tym 4 osoby zdały egzamin eksternistycznie oraz 2 osoby z Wągrowca, które brały udział w szkoleniu zorganizowanym przez Biuro ZG PTTK. W 2016 r. uprawnienia uzyskały 33 osoby, które brały udział w szkoleniu zorganizowanym w Starachowicach, w którym jednym z wykładowców i egzaminatorem był kol K. Mieczkowski. Łącznie w latach 2014 2016 uprawnienia uzyskały 54 osoby. Aktualnie zweryfikowanych z uprawnieniami ważnymi do 31.12.2017 roku są 102 osoby, natomiast od początku ich nadawania tj. od roku 1998, uprawnienia uzyskało 399 osób. Znakowanie szlaków rowerowych. Według wiedzy komisji odnowiono i oznakowano następujące szlaki: 152

W 2014 roku odnowiono 199 km (w tym 157 km z dotacji Ministerstwa Sportu i Turystyki pozyskanej przez Zarząd Główny PTTK) oznakowano nowych szlaków 832,4 km. W 2015 roku odnowiono 6 odcinków szlaków łącznej długości 440,3 km (2 Klub M-2 Myszków oraz 4 z dotacji Ministerstwa Sportu i Turystyki pozyskanej przez Zarząd Główny PTTK). W 2016 roku odnowiono 3 odcinki szlaków o łącznej długości 235 km z dotacji Ministerstwa Sportu i Turystyki pozyskanej przez Zarząd Główny PTTK. Sprawami znakowania szlaków rowerowych oraz ich ewidencji zajmuje się kol. K. Mieczkowski oraz podkomisja ds. znakowania szlaków. Inne działania Corocznie przeprowadzany jest konkurs na najaktywniejszą komisję, klub, sekcję turystyki kolarskiej w PTTK, zwycięzcy współzawodnictwa otrzymują na Ogólnopolskim Zlocie Przodowników Turystyki Kolarskiej dyplomy oraz puchary i nagrody. W konkursie za rok 2013 zgłoszono 16 komisji, klubów i sekcji za rok 2014 2018 natomiast za rok 2015-2017. Komisję konkursową stanowili koledzy: R. Kościński przewodniczący oraz kol. kol. K. Borkowski i G. Kukowka. Członkowie komisji brali udział w pracach komisji konkursowej ogólnopolskiego konkursu dla gmin pn. Gmina Przyjazna Rowerzystom, w roku 2015, kol. W. Wieczorkowski a w roku 2016 kol. B. Milewski. 2.3. Turystyka jeździecka Komisja Turystyki Jeździeckiej ZG PTTK została wybrana podczas Krajowej Narady Aktywu Jeździeckiego PTTK w Golubiu-Dobrzyniu 8 marca 2014 r. W lutym 2017 r. kol. W. Ołowski złożył rezygnację z pełnienia funkcji członka Komisji. W dniu 8. lutego 2017 Komisja dokooptowała do swojego składu kol. I. Klaybor-Romańską. Komisja odbyła 6 posiedzeń plenarnych, przy czym 3 posiedzenia odbyły się na Zamku w Golubiu-Dobrzyniu, dwa posiedzenia odbyły się w ośrodku afiliowanym w Nieborowie, a jedno posiedzenie odbyło się w ośrodku stażowym w Piaskach k/łowicza. Frekwencja na poszczególnych zebraniach wynosiła ok. 65 %. Ponadto Komisja przeprowadzała głosowania elektronicznie, podjęła w sumie 35 uchwał, w tym 4 uchwały w głosowaniach elektronicznych. W okresie sprawozdawczym Komisja zajmowała się następującymi sprawami: Regulaminy: W wyniku pracy 4-osobowej grupy roboczej powołanej przez KTJ i KGTJ ZG PTTK w październiku 2015 r. obydwie Komisje uzgodniły propozycję nowego - wspólnego - regulaminu przodowników i instruktorów turystyki jeździeckiej oraz regulaminu odznak turystyki jeździeckiej. Regulaminy te wprowadziły nowe uprawnienie: instruktora turystyki jeździeckiej PTTK zamiast dotychczasowego uprawnienia przodownika turystyki jeździeckiej II stopnia. Regulaminy zostały zatwierdzone przez Prezydium ZG PTTK 4 listopada 2015 r. Kursy: W lutym 2017 r. Komisja zatwierdziła ramowy program kursu dla instruktorów turystyki jeździeckiej w stylu klasycznym. Kurs ten składa się z dwudniowego lub trzydniowego rajdu, zajęć praktycznych na ujeżdżalni i w terenie, zajęć teoretycznych, które mogą mieć charakter seminarium lub wykładów, oraz z egzaminów. W 2015 roku odbył się kurs dla przodowników I stopnia w Kurkach k/olsztynka, uczestniczyło 6 osób. Organizatorem był Warmińsko-Mazurski Oddział PTTK w Olsztynie. Wszyscy uczestnicy kursu zaliczyli egzaminy teoretyczne i praktyczne. 153

W 2014 r. w Antoniowie koło Radomska odbyło się szkolenie dla przodowników II stopnia, organizatorem był Oddział PTTK w Piotrkowie Trybunalskim. W kursie uczestniczyło 6 osób. Wszyscy uczestnicy kursu zdali egzaminy. W 2016 r. w Kurkach k/olsztynka odbyło się szkolenie dla znakarzy, w którym uczestniczyło 4 przodowników. Wszyscy uczestnicy szkolenia uzyskali uprawnienia znakarzy PTTK. Planowane kursy dla przodowników I stopnia w Supraślu k/białegostoku, w Zieleniewie k/kołobrzegu oraz w Piaskach k/łowicza (kurs w stylu west) nie odbyły się ze względu na zbyt małą ilość chętnych na te kursy. Ośrodki afiliowane: W 2014 r. Komisja afiliowała ośrodki turystyki jeździeckiej: Stajnia Stara Dąbrowa" w Pęczniewie (woj. łódzkie). W 2016 roku ośrodek Stadnina Koni Kurki ośrodek Treckowy w Kurkach (pow. Olsztyn), Rancho Missuni w Białych Błotach (kujawsko-pomorskie), Ośrodek Rekreacji Konnej Pod Aniołem w Bydgoszczy, Stajnia Country w Miedniewicach (woj łódzkie) i Ośrodek Turystyki Konnej Pajtuński Młyn w Pajtunach (pow. Olsztyn). W lutym 2017 r. Komisja afiliowała ośrodek Ranczo Ostrowite w Ostrowitach (woj. kujawsko-pomorskie), oraz Rancho Navaho w miejscowości Święte (woj. lubuskie). Dotychczas Komisja afiliowała 20 ośrodków turystyki jeździeckiej w siedmiu województwach. Ośrodki stażowe: W 2015 roku Komisja zatwierdziła dwa nowe ośrodki stażowe: w Pęczniewie (pogranicze łódzkiego i wielkopolski), oraz w Piaskach (woj. łódzkie). W 2016 roku Komisja zatwierdziła ośrodek stażowy w Kurkach (woj. warmińsko-mazurskie). W roku 2015 r. Komisja postanowiła, że uznanie ośrodka stażowego będzie wymagało odnowienia co dwa lata. Sejmiki: Komisja dwukrotnie zorganizowała Sejmiki przodowników turystyki jeździeckiej w Nieborowie, miały one charakter warsztatów szkoleniowo-integracyjnych: - 14 marca 2015 r. po raz pierwszy poza Golubiem-Dobrzyniem, sejmik zorganizowano we współpracy z Oddziałem PTTK w Łowiczu. W programie sejmiku znajdowały się wykłady: kol. W. Adamczyka pt.: Koń westowy w turystyce, kol. Z. Kryściaka Atrakcje turystyczne Regionu Łowickiego na turystycznym szlaku i prelekcja Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach. Ponadto w programie było zwiedzanie pałacu w Nieborowie, pokaz tkactwa artystycznego Iwony Plebankiewicz Wasilewskiej. - 27. lutego 2016 r. we współpracy z Oddziałem PTTK w Łowiczu. W programie sejmiku odbyły się prelekcje: kol. J. Ciemnoczołowskiego pt.: Przygotowanie konia do użytkowania pod siodłem, kol. M. Kozaka pt: Wyzwania przed polskim jeździectwem i kol. I. Klaybor Romańskiej. TREC na nizinach. W programie sejmiku był ponadto pokaz kowalstwa artystycznego, warsztaty pt.: Spotkanie z rękodziełem ludowym oraz biesiada przy ognisku. TREC PTTK: W lutym 2016 r. Komisja powołała 3-osobowy Zespół ds. TREC PTTK w składzie kol. kol. I. Klaybor-Romańska, S. Nafalski oraz A. Kostka. Komisja uchwaliła zadania zespołu ds. TREC PTTK. W marcu w Stadninie Koni Kurki TREC PTTK odbyło się szkolenie dla sędziów i organizatorów TREC PTTK, w którym uczestniczyło 18 osób. Ponadto odbyły się zawody w konkurencji TREC w Pelniku, w Kurkach i w Pajtunach (woj. warmińsko-mazurskie ). 154

Współpraca z KGTJ ZG PTTK W okresie sprawozdawczym przewodniczący obu Komisji ZG PTTK kontaktowali się wielokrotnie. W 2014 roku odbyły się dwa robocze spotkania. W Węgierskiej Górce k/żywca Przewodniczący Komisji kol. Andrzej Ruta wraz z grupą przodowników GTJ uzgodnił stanowisko środowiska jeździeckiego PTTK w kwestii zaproponowanych przez Lasy Państwowe poważnych zmian w sposobie wyznaczania i użytkowania szlaków do turystyki jeździeckiej na terenach leśnych. Wypracowane w Węgierskiej Górce stanowisko zostało przedstawione Lasom Państwowym jako oficjalne stanowisko ZG PTTK. Drugie spotkanie odbyło się w Biskupicach k/częstochowy i poświęcone było m.in. problematyce programu szkolenia przodowników II stopnia oraz popularyzowaniu konkurencji TREC PTTK. W 2015 r. Przewodniczący KTJ był gościem sejmiku z okazji 25-lecia górskiej turystyki jeździeckiej w strukturach PTTK. Współpraca KGTJ i KTJ w 2015 r. obejmowała głównie przygotowanie zmian w regulaminie przodowników oraz w regulaminie odznak jeździeckich. W 2016 roku współpraca dotyczyła postulowanych przez środowisko jeździeckie zmian legislacyjnych, i rozszerzyła się o PZJ i PZHK. Na wniosek przewodniczących KTJ i KGTJ ZG PTTK oraz staraniem członków Podkomisji ds. TREC w 2016 roku ZG PTTK podjął uchwałę o przystąpieniu PTTK do Międzynarodowej Federacji Turystyki Konnej (FITE) organizacji zajmującej się m.in. organizacją międzynarodowych zawodów w konkurencji TREC. Współpraca z KTJ i KGTJ ZG PTTK z PZJ I PZHK W lutym 2016 r. w Warszawie siedzibie ZG PTTK przedstawiciele obydwu Komisji spotkali się z Prezesem ZG PTTK. Spotkanie to poprzedzało spotkanie z Zarządem PZJ, które odbyło się tego samego dnia w Warszawie. PZJ był reprezentowany przez Prezesa PZJ p. Michała Szubskiego oraz przez członka Zarządu PZJ p. Wojciecha. Jachymka. Na spotkaniu z PZJ przedstawiciele PTTK omówili m.in. niektóre kwestie związane z jazdą konną po drogach publicznych i na terenach leśnych, oraz kwestię obowiązku posiadania paszportu konia poza stajnią. Stanowiska PZJ i PTTK w tych kwestiach są zbliżone i strony spotkania zadeklarowały wolę współpracy m.in. w tych kwestiach. W wyniku wspólnego wystąpienia przewodniczących KTJ i KGTJ do ZG PTTK, zostało uzgodnione i podpisane trójstronne porozumienie PTTK, PZJ i PZHK w sprawie powołania zespołu ds. zmian legislacyjnych dotyczących jeździectwa i hodowli koni. Imprezy: - Święto Konika Polskiego odbywa się w połowie sierpnia w Wojnowie w województwie warmińsko-mazurskim, - turnieje rycerskie, organizowane przez Oddział PTTK im. Zygmunta Kwiatkowskiego w pierwszej dekadzie lipca, o zasięgu międzynarodowym. Odznaki: Przodownicy w terenowych punktach weryfikacyjnych nizinnych odznak jeździeckich dokonywali weryfikacji odznak brązowych i srebrnych. Pozostałe działania: W 2016 roku została przebudowana strona internetowa Komisji na portalu PTTK (www.ktj.pttk.pl). Przewodniczący Komisji kontynuował działania mające na celu doprowadzenie do korzystnych dla jeźdźców zmian w kodeksie drogowym. 155

2.4. Imprezy na orientację Komisja Imprez na Orientację pracowała w składzie wybranym podczas Krajowej Konferencji Aktywu Imprez na Orientację PTTK w dniu 7 grudnia 2013 r. w Warszawie. W ramach Komisji działały: - Zespół ds. szkolenia i historii, - Zespół ds. przodowników, - Zespół redakcyjny czasopisma Komisji InO Tramwaj, - Główny Referat Weryfikacyjny nr 001, - Zespół ds. kontaktów z mediami, - Zespół ds. imprez ogólnopolskich, - Zespół ds. rozwoju InO, - Główny Pucharu Polski w MnO, - Zespół ds. regulaminów, - Zespół ds. informacji, - Zespół ds. Młodzieży, - Zespół ds. Głównego Pucharu Polskiej Młodzieży. W trakcie kadencji odbyło się 13 zebrań Komisji InO ZG PTTK. Pierwsze miało miejsce 7.12.2013 r. w Warszawie, następnie w 2014 r.: w Warszawie (11.01), Gdańsku (12.04), Warszawie (6.09), robocze w Wyszkowie (25.10) i Starachowicach (13.12. Zlot PInO); w roku 2015: w Warszawie (10.01), w Starej Wsi (24.10) i w Grubnie/Chełmnie (11-12.12. Zlot PInO); w 2016 r.: w Warszawie (15-16.01), w Kurnędzu k. Sulejowa (1.10. - robocze) i w Katowicach-Nikiszowcu (10-11.12. Zlot PInO) oraz w 2017 r. w Warszawie (15.01). Zebrania Komisji skupiały się na tematyce zmian i dopracowania regulaminów turystycznych imprez na orientację, oraz monitorowania realizacji budżetu Komisji, dofinansowywania organizowanych pod patronatem i przy współpracy KInO ZG szkoleń oraz imprez pucharowych Pucharu Polski Młodzieży w kat. TD, TM i TJ i Pucharu Polski w Marszach na Orientację, przyznaniem rangi i zatwierdzeniem kalendarza imprez ogólnopolskich, w tym Mistrzostw Polski, Pucharu Polski (TZ i TU) oraz Pucharu Polski Młodzieży (w kat. TJ, TM i TD). W trakcie spotkań plenarnych Komisji omawiane były sprawy dot. stanu realizacji uchwał i wniosków z KNAInO w Pucku i podejmowanych działań w celu ich wykonania, raportowany był stan prac nad aktualizacją strony internetowej ino.pttk.pl. Dodatkowo pojawiał się temat czasopisma Komisji Tramwaj i zakres jego tematyki oraz dystrybucji do środowisk i współpracą z innymi wydawnictwami. Istotnym tematem poruszanym pod koniec kadencji stała się współpraca z Lasami Państwowymi temat rozpoczętyw IV kwartale 2015 r. problemami organizatora imprezy rangi PP Podkurka 2015 z Nadleśnictwem Celestynów, a następnie decyzjami innych organów dot. zakazów lub ograniczeń wstępów do lasów. Komisja InO w trakcie swoich prac realizuje uchwały i wnioski, które zostały zgłoszone podczas Krajowej Konferencji Aktywu InO w Warszawie 7.12.2013 roku. Zrealizowane zostały m.in. wnioski dot. obniżenia wieku do 15 r.ż. dla animatorów, nagłośniony został Rok Turystyki Wielopokoleniowej w 2014 r., wprowadzono Puchar Polski Młodzieży obejmujący również kat. TD, podniesiony został wiek kat. TJ do 21 r.ż., wprowadzono klasyfikację ze względu na stopień zaawansowania (zamiast TS i TJ), wprowadzono Ogólnopolski Tydzień Turystycznych InO, rozwijane są intensywnie Turystyczno-Rekreacyjne InO. W wielu zgłoszonych wnioskach, ze względu na ich specyfikę Komisja podjęła odpowiednie działania organizacyjne oraz publikacje internetowe oraz na łamach czasopisma Tramwaj. Kadra Przodowników Imprez na Orientację wg spisu na dzień 10.12.2016 r. wynosi: 736 wpisów (702 na koniec 2013 r.; 712 2014 i 724 2015). Aktywnych jest 199 PInO, w tym 59 Honorowych PInO (50 na koniec 2013 r.), przy nadanych 67 uprawnieniach (55 w 2013 r.). 156

Przodownicy reprezentują 53 oddziały PTTK z 12 województw, a ponad 85% kadry przodowników imprez na orientację to ludzie młodzi do 30 roku życia. Są oni aktywni w swoich środowiskach, najczęściej to dobrzy organizatorzy gwarantujący rozwój tej dyscypliny turystyki kwalifikowanej. Komisja Imprez na Orientację wyróżnia zasłużonych członków swojej kadry (Przodowników InO) tytułem Honorowego Przodownika Imprez na Orientację. Zgodnie z procedurą o przyznanie tytułu Honorowego PInO występują jednostki PTTK, czyli najczęściej oddziały, które przesyłają dokładną charakterystykę swoich działaczy. Honorowi PInO są przodownikami i przewodnikami, świetnymi krajoznawcami o wszechstronnych zainteresowaniach, pełnią wiele funkcji w PTTK na wszystkich szczeblach. Mogą być przykładem dla młodszych Kolegów przodowników. Wręczenia tytułu Honorowego Przodownika InO odbywały się na Zlotach Przodowników InO PTTK. Centralny specjalistyczny kurs Przodowników InO organizowany był corocznie. W 2013 r. w dniach 15-17 listopada bazą było Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Siedlcu k. Częstochowy. W kursie udział wzięło 12 uczestników, spośród których uprawnienia po egzaminie uzyskało 7 osób (Pszczyna-3, Częstochowa-2, Katowice-1, Gliwice-1 i Warszawa-1). W dniach 28-30 listopada 2014 r. w Toruniu z bazą w Forcie IV Żółkiewski, w szkoleniu brało udział 13 osób. Wszystkie egzaminy zdało 8 uczestników. W dniach 27-29 listopada 2015 r. w Warszawie-Radości z bazą w Ośrodku Szkoleniowym Baptystów. Wzięło w nim udział 14 osób z których 9 otrzymało uprawnienia bezpośrednio na kursie. Uprawnienia otrzymał też najmłodszy w Polsce Młodzieżowy PInO. W 2016 r. W dniach 27-29 listopada 2016 r. został zorganizowany kurs w gminie Janów koło Częstochowy z bazą w schronisku PTSM. W szkoleniu uczestniczyło 13 osób, z których 11 otrzymało uprawnienia. Komisja organizuje również pod swoim patronatem Zloty Przodowników InO, które gromadzą kadrę InO oraz umożliwiają wymianę poglądów i poruszenie aktualnych problemów, zgłaszaniem nowych wniosków do KInO oraz udział kadry w otwartych spotkaniach Komisji ZG PTTK. W kolejnych latach Zloty Przodowników odbywały się w Warszawie (2013 r.), w Starachowicach i Wąchocku (2014 r.), w Chełmnie (2015 r.) i Katowicach (2016 r.). Podczas Zlotów poszczególni członkowie Komisji prezentują działania podjęte w ramach swoich kompetencji (zespołów), tj. szkoleń, kadry przodownickiej, działalności GRW i odznak, regulaminów, kalendarza imprez, wdrożenia Pucharu Polski w nowych kategoriach TZ, TU oraz Pucharu Młodzieży w kat. TJ (pondagimnazjalne), TM (gimnazjalne) i TP (podstawowe), media Komisji (strona, fanpage i czasopismo Tramwaj), konkursy i inne. Szkolenia Organizatorów InO organizowane są przez Oddziały PTTK lub za zgodą Komisji InO ZG także przez inne jednostki organizacyjne PTTK. Od roku 2012 Komisja InO na wniosek organizatora szkolenia przekazuje nieodpłatnie legitymacje oraz Odznaki Organizatorów InO. W 2013 roku odbyły się 4 szkolenia organizatorów: w Warszawie (liczba wydanych uprawnień: (6), Gdańsku (21), Łodzi (4) i Tarnowie (1), w których łącznie uprawnienia organizatora InO uzyskały 32 osoby. W roku 2014 odbyły się 2 w: Warszawie (7) i Gdańsku (17). W 2015 ponownie 2: w Jeleniej Górze i w Warszawie, po których uprawnienia uzyskało kolejnych 15 osób, a w roku 2016 odbyły się 4: w Świeradowie Zdroju, Warszawie, Lublinie i Nowej Sarzynie Uprawnienia Organizatorów bezpośrednio po szkoleniach uzyskało 15 osób. Łącznie przybyło 86 organizatorów. Szkolenia Animatorów Turystycznych Imprez na Orientację, najczęściej mają miejsce razem ze szkoleniami Organizatorów. W trakcie kadencji odbyły się: w Warszawie (liczba 157

wydanych certyfikatów 17), Gdańsku (4), Łodzi (3), Toruniu (1), Tarnowie (13) i Wyszkowie (22) - łącznie 50 osób uzyskało uprawnienia Animatora Turystycznych InO w 2013 r.; w 2014: w Gdańsku (7)i Warszawie (15); w 2015: 45 osób: w Toruniu (15) i Warszawie (30) i w 2016-55 osób. Szkolenia w Lublinie i Świeradowie Zdroju kończą się w roku 2017 Do końca roku 2016 r. wydano łącznie ponad 460 certyfikatów Animatorów Turystycznych Imprez na Orientację. Komisja InO ZG PTTK corocznie typuje i zatwierdza kalendarz imprez ogólnopolskich. W 2013 roku: 30 imprez rangi Mistrzostw i Pucharu Polski oraz ogólnopolskich - sklasyfikowano 159 osób w kat. TS oraz 54 uczestników w kat. TJ. W kolejnym 2014 roku: 32 imprezy ogólnopolskie, w tym rangi Mistrzostw i Pucharu Polski (TS, TJ i TM) - sklasyfikowano 108 osób w kat. TS, 44 uczestników w kat. TJ oraz 392 osoby w kat. TM. W 2015 r.: 23 imprezy ogólnopolskie (odbyły się 22), w tym rangi Mistrzostw (Nocne, Indywidualne i Drużynowe), Pucharu Polski (TZ/TU) oraz Pucharu Polski Młodzieży (TJ, TM i TD. W imprezach na orientację w Pucharze Polski Młodzieży łącznie uczestniczyły: 563 osoby, w tym: TD: 154, TM: 352 i TJ: 57, a w PP wystartowało łącznie prawie 178 osób. Tylko w 1999 r. było nieco więcej. Łącznie daje to 741 osób w pucharach PPM i PP. W 2016 roku: 23 imprezy ogólnopolskie (odbyły się 22). W imprezach PP uczestniczyły 254 osoby, w tym 79 kobiet (31% wszystkich uczestników). Łącznie odnotowano 465 osobo imprez. W imprezach na orientację w Pucharze Polski Młodzieży łącznie uczestniczyło: 589 młodzieży szkolnej, w tym: TD: 177, TM: 333 i TJ: 79. W ciągu 3 lat funkcjonowania PPM liczba imprez i osób startujących przedstawia się jak w poniższej tabeli: Rok Ilość rund TD TM TJ Plan Było Plan Było Plan Było Starty TD Starty TM Starty TJ 4 3 2 1 4 3 2 1 5 4 3 2 1 2014 Brak PPM 15 14 8 7 404 7 3 44 350 44 0 0 2 3 39 2015 12 7 15 14 13 8 154 0 9 16 129 352 6 11 39 296 57 1 4 3 10 39 2016 12 10 15 15 16 13 174 3 24 147 333 7 24 51 251 81 3 1 2 12 63 W 2015 roku Komisja objęła patronat nad cyklem pod nazwą I Ogólnopolski Tydzień Imprez na Orientację, który odbył się w dniach 15-24 maja. W ramach I OTInO odbyło się 21 imprez na orientację w 8 województwach. Łącznie udział wzięło prawie 2000 osób na różnych trasach i kategoriach, w tym TZ i TU w PP oraz TJ, TM i TD w PPM. W 2016 roku odbył się II Ogólnopolski Tydzień InO, który odbył się w dniach 7-15 maja. W ramach II OTInO odbyło się 21 imprez na orientację w 8 województwach. Łącznie udział wzięły 1.042 osoby na różnych trasach i kategoriach, tym TZ i TU w PP oraz TJ, TM i TD w PPM. We wszystkich rajdach wzięło udział 1991 osób. W porównaniu z I Tygodniem InO - w obu edycjach zorganizowano po 21 rajdów, jednak w 2016 roku udział wzięło o 949 osób mniej. Konkurs Organizatora Najlepszej Imprezy Ogólnopolskiej umożliwia przeprowadzenie szczegółowej oceny imprez prowadzonej przez grono sędziów - uczestników imprez. W roku 2013 najwyżej ocenionymi imprezami były: XXXVI Drużynowe Mistrzostwa Polski w Turystycznych InO organizowane przez Klub Imprez na Orientację SKARMAT Oddziału Miejskiego PTTK w Toruniu w dniach 27-29.09.2013 r., VI Nowosarzyńskie Zawody na Orientację BUDZYŃ 2013 organizowane przez Klub Turystyczny PRZYGODA w dniach 17 19.05.2013 w Nowej Sarzynie, XXII Mistrzostwa Polski w Indywidualnych Marszach na Orientację MATNIA 2013, których organizatorem był Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy w Rzepczynie, mistrzostwa odbyły się w dniach 29.05-2.06.2013 w okolicach Rzepczyna w woj. zachodniopomorskim. W roku 2014 najwyżej ocenionymi imprezami były: XXIII Mistrzostwa Polski w Nocnych MnO organizowane przez Zachodniopomorski O/PTTK i UKS TRAPER ze Złocieńca w dniach 7-9.11.2014 r., VIII Tropy Żubra organizowane przez Uwagi TJ- dane z PP 158

PKT PLESSINO z Pszczyny w dniach 4 6.04.2014 w Międzybrodziu Bialskim oraz XXXVII Drużynowe Mistrzostwa Polski w Turystycznych Imprezach na Orientację, których organizatorem był Oddział PTTK Sudety Zachodnie, w Jeleniej Górze. W roku 2015 najwyżej ocenionymi imprezami były: XXXVIII Drużynowe Mistrzostwa Polski w Turystycznych Imprezach na Orientację organizowane przez KT PRZYGODA w Nowej Sarzynie w dniach 18-20.09.2015 r., XV Ogólnopolskie Marsze na Orientację Jakuza organizowane przez Klub Imprez na Orientację SKRÓTY z Radomia w dniach 13 15.11.2015 w Kozienicach, VI Ogólnopolski Rajd na Orientację Przejście Smoka, których organizatorem był warszawski Klub InO STOWARZYSZE w dniach 9 11.10.2015 r. w Supraślu. Konkurs Budowniczego Najlepszego Etapu Imprezy Ogólnopolskiej pozwala na ocenę każdego etapu imprezy ogólnopolskiej. W roku 2013 najwyżej ocenionymi etapami były: Zakończ noc na poziomicy, Ostatnie kukuryku, Figury, kopce i kopczyki. W roku 2014 najwyżej ocenionymi etapami były: Lego, Po kółkach do Gaći i Przechadzka Mercedesem. W 2015 kolejno: Made in budzyń, Piękna rzeźba i Za górami za lasami... czeka babka ze skwarkami. Finały centralne Ogólnopolskiego Młodzieżowego Turnieju Turystyczno-Krajoznawczego odbywają się w ramach współpracy KInO ZG PTTK z Radą Programową ds. Młodzieży Szkolnej ZG PTTK przede wszystkim w zakresie imprez na orientację. W 2103 r. XLI Finał odbył się w Elblągu w dniach 6 9 czerwca 2013 r. W każdej kategorii (szkoły podstawowe, gimnazja i ponad gimnazjalne) uczestniczyło po 16 trzyosobowych zespołów, co łącznie dało 144 osoby. XLII Finał odbył się w Barlinku w dniach 29 maja 1 czerwca 2014 r. Łącznie uczestniczyły 144 osoby. W trakcie finałów odbyło się IV Ogólnopolskie Szkolenie Młodzieżowych Liderów Turystyki, w trakcie którego grupa ok. 30 osób została przeszkolona z zakresu ino i pokonała specjalnie przygotowaną nocną trasę na orientację. 30 maja 2015 r. na terenie Nadleśnictwa Poczopek miał miejsce kolejny Finał. W każdej kategorii (szkoły podstawowe, gimnazja i ponadgimnazjalne) uczestniczyło po 16 trzyosobowych zespołów, co łącznie dało 144 uczestniczące osoby. Członkowie Komisji InO uczestniczą również przy organizacji finałów wojewódzkich eliminacji OMTTK. Główny Referat Weryfikacyjny nr 001 pod przewodnictwem kol. A. Krochmala od początku swojej działalności zweryfikował łącznie 1305 odznak (na koniec 2013 r. było 1220 odznak InO zweryfikowanych przez GRW). Referat zajmuje się głównie weryfikacją odznak w stopniu dużym oraz Za wytrwałość i Dla najwytrwalszych. GRW nr 001 zweryfikował: w 2013 r.: 22 odznaki. 3 w stopniach popularnym i małych, 14 w stopniach dużych oraz za wytrwałość : I st. 3, II st. -1 i Dla najwytrwalszych II stopnia 1; w 2014: 14 odznak w stopniach najwyższych: 3 duże złote, za wytrwałość : I st. 5, II st. 3 i Dla najwytrwalszych II stopnia 2 oraz Dla Najwytrwalszych III st. 1; w 2015-25 odznak: popularna -1; małym: srebrną 1; w dużym łącznie 17 szt.: brązowa 10, srebrna 6, złota 1 i za wytrwałość łącznie 7: I st. 2, II st. 4 i III st. 1; w 2016 r. 30 odznak: 7 w stopniu małym, 17 w stopniu dużym i 6 za wytrwałość. GRW był obecny na wszystkich imprezach z cyklu PP i MP, a także w wielu przypadkach na innych imprezach ogólnopolskich, a nawet regionalnych. Oficjalnym pismem Komisji Imprez na Orientację ZG PTTK jest czasopismo Tramwaj, które jest wydawane w nakładzie 75-100 egz. oraz w wersji elektronicznej udostępnione na stronach Komisji InO. W trakcie kadencji ukazało się 8 wydań: 68 (marzec 2014 - podczas imprezy PP GOSK, 69 (październik 2014 Podkurek), 70 (grudzień 2014 - Zlot PInO w Starachowicach, 71 (marzec 2015 Nocne Manewry), 72 (październik 2015 Podkurek) i 73 (grudzień 2015 - Zlot PInO w Grubnie-Chełmnie, 74 (wrzesień 2016 DMP) i 75 (grudzień 2016 - Zlot PInO w Katowicach). 159

Pod patronatem KInO działa też oficjalna strona www: http://ino.pttk.pl, prowadzona przez kol. M. Urbaniaka. Strona internetowa Komisji stanowi spójne i aktualne źródło informacji o pracach KInO ZG PTTK, przepisach, regulaminach InO, rankingach, historii oraz imprezach rangi Ogólnopolskie i Pucharu Polski wraz z przeniesioną podstroną http://ino.pttk.pl/mlodziez poświęconą Pucharowi Polski Młodzieży. Na portalu społecznościowym funkcjonuje również bardzo aktywnie, uruchomiony w 2014 r. fanpage Komisji dostępny pod adresem https://www.facebook.com/komisja.ino. Strona uzyskiwała: prawie 300 polubień notując średnio około 200 odbiorców na post w 2014 r., 424 polubienia na koniec 2015 r. i 454 polubienia w grudniu 2016 r. Jest to jedno z najaktualniejszych i najefektywniejszych źródeł wszelkich informacji np. o imprezach w różnych środowiskach i wydarzeniach. Średni zasięg postów wyniósł prawie 500 osób na post, a najczęściej oglądana informacja dotyczyła I Tygodniu Turystycznych InO - z zasięgiem ponad 2.800 osób. W trakcie kadencji bardzo dynamicznie rozwijał się, uruchomiony jesienią 2013 r. projekt TRInO - Turystyczno-Rekreacyjnych Imprez na Orientację (trino.pttk.pl), w którym impreza na orientację opiera się na zasadzie dostępności trasy w oparciu o stałe punkty kontrolne, będące np. obiektami krajoznawczymi czy pomnikami przyrody. W 2014 r. powstało w kraju 48 tras TRInO, odnotowano przebycie tras TRInO łącznie przez 585 osób. W 2015 r. wg list przebycie tras TRInO zgłosiło 2 717 osób, w tym 503 młodzieży szkolnej i 50 niepełnosprawnych. Łącznie na koniec 2015 r. 3 650 osób, a Referat Weryfikacyjny nr 104 zweryfikował 55 odznak TRInO. W trakcie 2016 r. powstała rekordowa liczba 172 nowych tras TRInO w Polsce. Projekt swoim zasięgiem obejmuje 14 województw. 2.5. Turystyka motorowa Komisja Turystyki Motorowej ZG PTTK pracowała w składzie wybranym na Krajowej Konferencji Aktywu Turystyki Motorowej PTTK 22 marca 2014 roku. W okresie od 22 marca 2014 roku do 31 grudnia 2016 roku Komisja odbyła 8 spotkań plenarnych i 2 głosowania z wykorzystaniem poczty elektronicznej. 30 maja 2014 r. w Oddziale PTTK Ziemi Elbląskiej w Elblągu. - uchwalono Regulamin KTM ZG PTTK, - zatwierdzono podział zadań członków KTM ZG PTTK, - przyjęto plan pracy na XVIII kadencję, - zatwierdzono plan pracy KTM ZG PTTK na 2014 r., - przyznano wyróżnienia wnioskowane przez kluby turystyki motorowej, - omówiono prace nad regulaminem organizacji imprez motorowych. 160

13 września 2014 r. w Domu Turysty PTTK Pod Wieżycą w Sobótce: - zatwierdzono protokół nr 1/XVIII/2014 z posiedzenia Komisji w dniu 30.05. 2014 r. w Elblągu, - podsumowano 45 Zlot Przodowników Turystyki Motorowej PTTK w Elblągu oraz naradę PTM, - zatwierdzono regulamin współzawodnictwa obowiązujący od 1 stycznia 2015 r., - omówiono stan realizacji uchwały Krajowej Konferencji Aktywu Turystyki Motorowej PTTK w Kamieńczyku. Zapoznano się z ofertą i zatwierdzono Oddział PTTK i KTM Zryw w Prudniku na organizatora 49 Centralnego Rajdu i Zlotu Turystów Zmotoryzowanych PTTK, - przyznano wyróżnienia wnioskowane przez kluby turystyki motorowej, - zatwierdzono regulamin organizacji imprez motorowych, - omówiono stan przygotowań nowej koncepcji szkolenia kandydatów na Przodowników Turystyki Motorowej, - zmieniono weryfikatora TRW w Bełchatowie. W dniach od 4 listopada do 6 grudnia Komisja na podstawie 9 Regulaminu KTM ZG PTTK, przeprowadziła z wykorzystaniem poczty elektronicznej głosowanie i podjęła uchwały dotyczące następujących zagadnień: - zatwierdzenie protokołów nr 2/XVIII/2014 z posiedzenia Komisji w dniu 13.09.2014 r. w Sobótce, - nadanie Tytułu Zasłużonego Przodownika Turystyki Motorowej PTTK, - przyznanie odznak i wyróżnień, - zatwierdzenie Harmonogramu Imprez Motorowych na 2015 r., - zatwierdzenie Planu Pracy KTM ZG PTTK na rok 2015. Wszyscy członkowie Komisji przesłali swoje głosy ważne, co powodowało ważność podjętych uchwał. 18 kwietnia 2015 r. w Domu Turysty PTTK w Toruniu: - zapoznano się z projektem Monografii KTM ZG PTTK 2005-2015, - zatwierdzono zestaw pytań i odpowiedzi do szkolenia specjalistycznego dla kandydatów na Przodowników Turystyki Motorowej PTTK w systemie samokształcenia oraz procedurę postępowania dotyczącą kandydatów na Przodownika Turystyki Motorowej PTTK, - zatwierdzono wyniki współzawodnictwa za 2015 r., - omówiono stan przygotowań do organizacji 49 Centralnego Rajdu i Zlotu Turystów Zmotoryzowanych PTTK w Prudniku, - zapoznano się ze stanem prac nad przygotowaniem wyróżnienia Przyjazny dla Turystów Motorowych, - przyznano wyróżnienia wnioskowane przez kluby turystyki motorowej, - zmieniono zakres obowiązków 2 członkom Komisji. 26 września 2015 r. w Urzędzie Miejskim w Grudziądzu: - przyjęto protokoły: nr 4/XVIII/2015 18 kwietnia 2015 r., nr 5/XVIII/2015 13 września 2015 r., nr 6/XVIII/2015 24 września 2015 r., - omówiono projekt Monografii KTM ZG PTTK 2005-2015, - przyjęto informacje o wynikach przeprowadzonych egzaminów na Przodownika Turystyki Motorowej PTTK w Garbatce k/kozienic i Szklarskiej Porębie, - zmieniono weryfikatora w TRW w Płocku, - przyznano trzy tytuły Zasłużonego Przodownika Turystyki Motorowej PTTK, - przyznano wyróżnienia wnioskowane przez kluby turystyki motorowej, 161

- omówiono przebieg Centralnego Rajdu i Zlotu Turystów Zmotoryzowanych PTTK w Prudniku, - zatwierdzono Oddział Miejski PTTK w Lipnie i KTM PTTK Rywal Lipno na organizatora 46 Centralnego Zlotu Przodowników Turystyki Motorowej PTTK, - zatwierdzono regulamin wyróżnienia Przyjazny dla Turystów Motorowych, którego potwierdzeniem będzie dyplom, - zapoznano się ze stanem aktualizacji kroniki KTM ZG PTTK, - przyjęto informacje o pracach nad biografią zasłużonych działaczy i klubów turystyki motorowej. Na 34 istniejące kluby wprowadzono na stronę internetową 19 monografii oraz 5 biografii zasłużonych działaczy. 5 grudnia 2015 r. w siedzibie Zarządu Głównego PTTK w Warszawie: - przyjęto Protokół nr 7/XVIII/2015 26 września w Grudziądzu, oraz nr. 8/XVIII/2025 z głosowania członków Komisji drogą internetową, - zatwierdzono Plan Pracy Komisji na 2016 r., - przyznano wyróżnienia wnioskowane przez kluby turystyki motorowej, - zatwierdzono wzór dyplomu dla instytucji przyjaznych turystyce motorowej, - zatwierdzono Harmonogram Imprez Motorowych na 2016 rok, - zapoznano się ze stanem przygotowań do wydania Biuletynu Motorowiec, - powołano zespół do udziału Komisji w Targach Camperowych (Camper, Caravan Show), które odbyły się 30.09-02.10.2016 r. 16 kwietnia 2016 r. w Centrum Fotografii Krajoznawczej ZG PTTK w Łodzi ul. Wigury 12a: - przyjęto Protokół nr 9/XVIII/2015, z posiedzenia Komisji 5 grudnia 2015 r. w Warszawie, - przyjęto sprawozdanie Komisji za 2015 r., - zatwierdzono treść Monografii KTM ZG PTTK 2005-2015, - zatwierdzono wyniki współzawodnictwa międzyklubowego za 2015 rok, - przyznano wyróżnienia wnioskowane przez kluby turystyki motorowej, - przyjęto informacje o wynikach przeprowadzonych egzaminów na Przodownika Turystyki Motorowej PTTK w Grudziądzu. Nadano 5 uprawnień Przodownika Turystyki Motorowej PTTK, - omówiono stan przygotowań do organizacji 46 Centralnego Zlotu Przodowników Turystyki Motorowych PTTK we Włocławku, - przyjęto informacje o kandydatach na organizatora 50 Jubileuszowego Centralnego Rajdu i Zlotu Turystów Zmotoryzowanych, - przyjęto informacje ze spotkania w Zarządzie Głównym PTTK 15 marca 2016 r. w tematach: udział w Targach Camper, Caravan Show i współpracę z PZMot na podstawie podpisanego porozumienia pomiędzy PTTK a PZMot. 10 września 2016 r. w Schronisku PTTK na Hali Miziowej: - przyjęto Protokół nr 10/XVIII/2016, z posiedzenia Komisji 16 kwietnia 2016 r. w Łodzi, Protokół nr 11/XVIII/2016 z posiedzenia Komisji 28 czerwca 2016 r. drogą internetową, - zatwierdzono wzór uproszczonej książeczki wycieczkowej Turysta Motorowy PTTK, - omówiono przebieg 46 Centralnego Zlotu Przodowników Turystyki Motorowej PTTK we Włocławku, 162

- zatwierdzono Oddział PTTK i Dolnośląski Klub Turystyki Motorowej PTTK w Dąbrowie Górniczej na organizatora 50 Jubileuszowego Centralnego Rajdu i Zlotu Turystów Zmotoryzowanych PTTK, - przyznano wyróżnienia wnioskowane przez kluby turystyki motorowej, - przyjęto informacje o wynikach przeprowadzonych egzaminów na Przodownika Turystyki Motorowej PTTK w Bełchatowie. Nadano 10 uprawnień Przodownika Turystyki Motorowej PTTK, - nadano 3 Tytuły Zasłużonego Przodownika Turystyki Motorowej PTTK, - na wniosek DKTM Dąbrowa Górnicza nadano 3 wyróżnienia Przyjazny dla Turystów Motorowych, - przekazano informację ze spotkania z Prezydium ZG PTTK 5 lipca 2016 r.. 10 grudnia 2016 r. w siedzibie Zarządu Głównego PTTK w Warszawie: - przyjęto Protokół nr 12/XVIII/2016 z dnia 10 września 2016 r. w Schronisku PTTK na Hali Miziowej, - zatwierdzono Plan Pracy Komisji na 2017 r., - przyznano wyróżnienia wnioskowane przez kluby turystyki motorowej, - nadano 2 Tytuły Zasłużonego Przodownika Turystyki Motorowej PTTK, - na wniosek KTM Motomedyk Płock i KTM Zryw Prudnik nadano 8 wyróżnień Przyjazny dla Turystów Motorowych, - zatwierdzono Harmonogram Imprez Motorowych na 2017 rok, - zatwierdzono Regulamin Współzawodnictwa, - omówiono stan przygotowań do organizacji 50.Jubileuszowego Centralnego Rajdu i Zlotu Turystów Zmotoryzowanych w Dąbrowie Górniczej. W celu zaktualizowania stanu osobowego kadry programowej, Komisja wymienia legitymacje czynnym Przodownikom Turystyki Motorowej PTTK. Jest prowadzony elektroniczny rejestr Przodowników Turystyki Motorowej PTTK. Rejestr jest na bieżąco aktualizowany. Obecnie jest zarejestrowanych 297 PTM. Został opracowany i wprowadzony system samokształcenia się kandydatów na Przodownika Turystyki Motorowej PTTK. Zasady samokształcenia i uzyskania uprawnień są określone opracowaną procedurą. W 2016 roku Komisja zorganizowała i przeprowadziła 2 egzaminy sprawdzające wiedzę kandydatów na Przodownika Turystyki Motorowej PTTK. Do egzaminu przystąpiło 16 osób. Wszystkie osoby zaliczyły pozytywnie egzamin sprawdzający. Wynikiem spełnienia wymaganych warunków było nadanie 16 osobom uprawnień Przodownika Turystyki Motorowej PTTK. W 2016 roku została wprowadzona odznaka MOT w stopniu popularnym. Został znowelizowany regulamin zdobywania Motorowej Odznaki Turystycznej (MOT) i odznaki Turysta Motorowy. Obowiązujący regulamin wymagał dodatkowych korekt, które zostały opracowane i całość została przekazana do Prezydium ZG PTTK w celu zatwierdzenia, Prezydium ZG PTTK zatwierdziło znowelizowany Regulamin MOT/TM. Została opracowana i wprowadzona nowa wersja książeczki potwierdzeń zdobywania odznak MOT/TM. Została opracowana i wprowadzona uproszczona forma książeczki do potwierdzania odznaki Turysta Motorowy (TM). Została zaprojektowana i wykonana odznaka MOT w stopniu popularnym. Została opracowana i wydana Monografia KTM ZG PTTK 2005-2015. Został opracowany i wdrożony do realizacji Regulamin klasyfikacji i organizacji imprez motorowych. Został opracowany regulamin i dyplom Przyjazny dla Turystów Motorowych. 163

Zgodnie z zawartym porozumieniem o współpracy pomiędzy PTTK a PZMot. odbyło się w marcu br. w siedzibie ZG PTTK spotkanie członków KTM ZG PTTK, sekretarz ZG PTTK ds. promocji i kontaktów zewnętrznych oraz przedstawicieli Zarządu Głównego PZMot. Tematem spotkania było dopracowanie szczegółów współpracy. W tym celu został powołany zespół roboczy, któremu przewodniczy kol. Krzysztof Strużyna z Klubu Turystyki Motorowej PTTK Przemysław Poznań. Komisja prowadzi stronę internetową http://ktmzg.pttk.pl/ na której są zamieszczane najważniejsze informacje dotyczące turystyki motorowej. Strona jest na bieżąco aktualizowana. W okresie sprawozdawczym zostały zaplanowane w Centralnym Harmonogramie Imprez Motorowych następujące imprezy: - centralne - 5 - ogólnopolskie - 64 - oddziałowe - 42 - regionalne - 145 - klubowe - 260 Razem 516 imprez. Komisja w okresie sprawozdawczym przyznała wyróżnienia: Dyplom KTM ZG PTTK - 32 Plakieta Złotej Kierownicy - 8 Zasłużonego Organizatora Imprez Motorowych - 18 Zasłużony Przodownik Turystyki Motorowej - 11 Tytuł Przyjazny dla Turystów Motorowych - 12 Razem 81 wyróżnień Zweryfikowano i przyznano odznaki TM/MOT: Odznaka Turysta Motorowy Brązowa - 8 Odznaka Turysta Motorowy Srebrna - 6 Odznaka Turysta Motorowy Złota - 7 Motorowa Odznaka MOT Popularna - 22 Motorowa Odznaka MOT Mała Brązowa - 103 Motorowa Odznaka MOT Mała Srebrna - 56 Motorowa Odznaka MOT Mała Złota - 49 Motorowa Odznaka MOT Duża Brązowa - 31 Motorowa Odznaka MOT Duża Srebrna - 23 Motorowa Odznaka MOT Duża Złota - 21 Złota za Wytrwałość - 21 Razem 347 odznak W okresie sprawozdawczym w współzawodnictwie międzyklubowym brało udział 35 klubów. 164

3. PTTK w turystyce wodnej 3.1. Turystyka kajakowa Komisja Turystyki Kajakowej ZG PTTK w kadencji pracowała w składzie wybranym na Krajowej Naradzie Aktywu Kajakowego. Rezygnację z pracy w Komisji złożył przewodniczący kol. M. Głowacki, na jego miejsce dokonano wyboru nowego przewodniczącego Komisji kol. Tomasza Malinowskiego i jego zastępcy kol. Bożeny Siczek. Komisja odbywała swoje posiedzenia, a sprawy bieżące załatwiane były telefonicznie lub z wykorzystaniem poczty elektronicznej. Działalność ogólna: W ramach działalności Komisja podejmowała starania w celu popularyzacji turystyki kajakowej w Polsce, prowadzenia szkoleń oraz koordynacji kalendarza imprez klubów kajakowych. Członkowie Komisji angażowali się w działania dotyczące rozwoju turystyki kajakowej w swoich regionach. Odbyły się kursy na przodownika III stopnia - Lądek Zdrój 2014 r. oraz Lądek Zdrój 2015 r.. Uprawnienia: Wydano 13 nowych uprawnień przodownika turystyki kajakowej st. III lub IV: 3 osoby podwyższyły stopień uprawnień, Nadano 4 tytuły Honorowego Przodownika Turystyki Kajakowej PTTK. Odbyły się cztery kursy wspólnie z PZKaj dla weryfikatorów turystycznych odznak kajakowych(doszkolenie weryfikatorów + kursy dla nowych chętnych) - razem około 75 osób. Refaraty: Ilość aktualnie działających referatów - 42, Ilość nowych referatów w 2013-2017 - 4, Liczba ważnych licencji weryfikatorów działających w referatach - 102 osoby, Liczba nowych licencji weryfikatorów w latach 2013-2017 - 12 osób. Ilość odznak przyznanych przez Centralny Referat Weryfikacyjny Turystycznych Odznak Kajakowych KTKaj ZG PTTK dla osób, które przepłynęły co najmniej 6000 km: - 15 osób TOK PTTK st. VI "za wytrwałość" 6 000 km, - 8 osób TOK PTTK st. VII "za wytrwałość - platynowy" 10 000 km, - 6 osób TOK PTTK st. VIII "za wytrwałość - diamentowy" 16 0000 km. Razem: 29 odznak st. VI do VIII Imprezy Centralne: 20-22.09. 2013 XLIV Międzynarodowy Spływ Kajakowy Złote Liście Centralny Spływ PTTK 42. Zlot Przodowników PTTK i KNAK (wybór Komisji Turystyki Kajakowej ZG PTTK na XVIII kadencję). 26-28.09. 2014 60-lecie Wrocławskiego Klubu Wodniaków WIADRUS Oddziału Wrocławskiego PTTK Wrocław znany i nieznany, Centralny Spływ PTTK 43. Zlot Przodowników Turystyki Kajakowej PTTK. 165

24-27.09. 2015 44 Zlot Przodowników Turystyki Kajakowej PTTK i Centralny Spływ PTTK w Gdańsku. 4-7.08. 2016 XL Ogólnopolski Spływ Kajakowy Szczecińskie Liście Platanowe 2016, Centralny Spływ PTTK. 10-13.11.2016 45 Zlot Przodowników Turystyki Kajakowej PTTK w Soczewce. 3.2. Turystyka żeglarska Komisja Turystyki Żeglarskiej ZG PTTK w XVIII kadencji pracowała w składzie wybranym podczas XVIII Krajowej Konferencji Turystyki Żeglarskiej PTTK 22.02.2014 r. w Warszawie. We wrześniu 2015 r. Kol. Roman Romanowski złożył rezygnację z prac w komisji. W trakcie obrad Konferencji przyjęto dwie uchwały oraz osiem wniosków kierunkowych dotyczących działalności Komisji, w czasie XVIII kadencji. Wnioski i uchwały: - Uchwała dotycząca uczczenie X rocznicy wejścia Polski do Unii Europejskiej rejs do Brukseli. - Uchwała ogłaszająca rok 2017 Rokiem Rzeki Wisły. Wnioski: - wspierać działalność Centrum Turystyki Wodnej PTTK przez Komisję Turystyki Żeglarskiej ZG PTTK, - rozszerzyć szkolenia żeglarskie na śródlądziu, a szkolenia morskie organizować z wykorzystaniem jachtu morskiego PTTK s/y Syrenka. Zgłaszać do CTW PTTK zainteresowanie rejsami w roku 2015, - ogłoszoną w PTTK akcję programową Rok 2014 - rokiem pn. Turystyka łączy pokolenia realizować poprzez rejsy, w szczególności rodzinne, co wpłynie na zwiększenie spójności PTTK oraz zaszczepienie młodym uczestnikom rejsów celów uprawiania turystyki w szerokim pojęciu, zgodnych ze statutem PTTK, - współdziałać z administracją państwową w ramach konsultacji społecznych przy ocenie zasadności i celowości zmian legislacyjnych dotyczących spraw wodnych, - w indywidualnych przypadkach związanych z brakiem swobodnego dostępu przystani PTTK do wody, zaangażować aktywnie KTŻ ZG PTTK, - inspirować działania w zakresie ocalenia źródeł pamięci gromadzenie historii klubów, życiorysów zasłużonych działaczy PTTK, fotografii dokumentujących ich działalność, - w większym stopniu popularyzować odznaki ŻOT wszystkich stopni poprzez m.in. rozpowszechnienie książeczek żeglarskich ŻOT PTTK, - opracować PTTK-owskie stopnie żeglarskie i motorowodne dla zachęcenia młodzieży do wstępowania w szeregi PTTK przy obecnie obowiązujących przepisach uprawniających do żeglugi jachtowej i motorowodnej istnieje duże zapotrzebowanie na takie szkolenia. Podczas trwania kadencji Komisji Turystyki Żeglarskiej ZG PTTK zostały zrealizowane obie uchwały. W latach 2014-15 pod banderą PTTK odbył się rejs kanałami i rzekami Europy Zachodniej, na trasie: Kostrzyn nad Odrą, Berlin, Wolfsburg, Amsterdam, Rotterdam Bruksela, Maastricht, Lille, Paryż, Sens, Dijon, Besanson, Bazylea, Strasburg. W liczącym ponad 4.500 km rejsie, z prawie 630 śluzami, kilkunastoma tunelami i pochylniami w pierwszym roku uczestniczyło 6 łodzi, w drugim 4 łodzie. Podczas całego rejsu na przystaniach i w marinach przekazywano hafenmajstrom komplety map, locji i informatorów turystycznych obejmujących Szlak Pętli Wielkopolskiej i Szlak Pętli Żuławskiej i Zalewu Wiślanego. 166

Drugą uchwałę rozpoczęto realizować już w 2014 przystąpieniem KTŻ ZG PTTK do Społecznego Komitetu Obchodów Roku Wisły, przyjęciem do realizacji programu obchodów 550 rocznicy wolnej żeglugi po Wiśle, przygotowaniami do realizacji Sztandarowego Rejsu Żeglarsko-Motorowodnego PTTK Królowa Wisła 2017 Przyjęte podczas Konferencji wnioski zostały w większości zrealizowane. Zależało to przede wszystkim od możliwości prawnych i organizacyjnych KTŻ ZG PTTK. Podczas kadencji 2013-2016 odbyło się 14 posiedzeń plenarnych oraz kilkanaście konsultacji w formie ustaleń internetowych. Swoje działania Komisja przedstawia w wydawanych wielostronicowych Biuletynach KTŻ, podczas mijającej kadencji wydano ich sześć. W trakcie kadencji Komisja Turystyki Żeglarskiej ZG PTTK w swej pracy skupiała się nad upowszechnianiem turystyki wodnej wśród różnych środowisk, propagowaniu ekologicznego sposobu pływania i przebywania nad wodą, modelu promocji Żeglarskiej Odznaki Turystycznej oraz odznak Polskich Szlaków Wodnych. W tym czasie łącznie zweryfikowano prawie 340 odznak różnych stopni. Przyjęto listę imprez żeglarskich, nad którymi KTŻ ZG PTTK przyjął stały patronat, w których później uczestniczyli członkowie KTŻ. Promowano imprezy z długoletnią tradycją jak np.: Regaty Wrzosu w Płocku jak i te o krótszej historii Regaty Pamięci w Koronowie. Przedstawiciel Komisji corocznie we wrześniu uczestniczy w Chersoniu na Ukrainie w regatach imienia Gen. M.Zaruskiego o Puchar Prezydenta RP. W latach 2013-2016 odbyły się cztery kursy i zloty instruktorów turystyki żeglarskiej PTTK: - w 2013 r. w Sandomierzu, gdzie uczestniczyło 46 uczestników, uprawnienia Instruktora otrzymały 5 osób, - w 2014 r. w Serpelicach, gdzie uczestniczyło 52 uczestników, uprawnienia Instruktora otrzymały 4 osoby, - w 2015 r. w Załęczu Wielkim, gdzie uczestniczyło 49 uczestników, uprawnienia Instruktora otrzymało 6 osób, - w 2016 r. w Cieszynie, gdzie uczestniczyło 56 uczestników, uprawnienia Instruktora otrzymało 8 osób, Komisja Turystyki Żeglarskiej ZG PTTK była również organizatorem trzech ogólnopolskich rejsów żeglarsko motorowodnych PTTK i patronowała nad jednym: - w 2013 r. rejs Zalew, który łączy Kaliningrad 2013, uczestniczyło 15 jachtów i 43 uczestników z całej Polski, - w 2014 r. rejs Poznajemy Pętlę Żuławską i Zalew Wiślany 2014. Brało w nim udział 7 jachtów i 23 uczestników z całej Polski (jedna uczestnicząca w rejsie załoga przybyła z Chersonia, na Ukrainie), - w 2015 r. rejs Bydgoszcz-Iława 2015, zorganizowanego przez Klub PTTK przy Inspektoracie Wsparcia Sił Zbrojnych w Bydgoszczy, udział wzięło 11 łodzi i 29 żeglarzy - w 2016 r. rejs Stralsund 2016, podczas którego jedenaście łodzi biorących udział w rejsie, z 23 osobami odwiedziło 17 portów na terytorium Polski i Niemiec. Udział w targach turystycznych: Członkowie Komisji corocznie brali udział w przygotowaniach do targów jak i w pracach obsługi stoisk targowych podczas: - Targów Sportów Wodnych i Rekreacji Wiatr i Woda w Warszawie, czterokrotnie, - Międzynarodowych Targów Turystyki, Sprzętu Turystycznego, Żeglarskiego i Sportowego GLOB w Katowicach, czterokrotnie, - Targów Turystyki i Wypoczynku LATO w Warszawie, dwukrotnie, - Targów Żeglarstwa i Sportów Wodnych Boatshow w Poznaniu, czterokrotnie, 167

- Międzynarodowych Targów Turystycznych Ptak Warsaw Expo w Warszawie, jednokrotnie. Po długich przygotowaniach pod koniec 2016 r. opublikowano w nakładzie 200 egzemplarzy wydawnictwo Etykieta i ceremoniał żeglarski, autorstwa Wojciecha Skóry i Macieja Grzemskiego. Publikacja w zwarty sposób przedstawia historię ceremoniału żeglarskiego, przybliża zasady etykiety żeglarskiej, wskazuje na przepisy normujące barwy i kształt flag, bander i proporczyków żeglarskich, omawia przebieg i komendy wydawane podczas uroczystości żeglarskich z podniesieniem flagi lub bandery, przedstawia wygląd ubiorów żeglarskich i przepisy dotyczące ich noszenia. Publikacja została rozesłana do oddziałów i klubów turystyki wodnej PTTK, gdzie spotkała się z bardzo dużym zainteresowaniem i pomimo, krótkiego upływu czasu od jej wydania nakład został wyczerpany. Wydawnictwo stało się swoistym przewodnikiem po zawiłościach etykiety i ceremoniału żeglarskiego, tak dla instruktorów turystyki żeglarskiej PTTK jak i indywidualnych żeglarzy. Relacje z działalności programowej oraz z organizowanych i patronowanych przez KTŻ imprez żeglarskich i turystycznych są podawane na stronie internetowej Komisji - www.ktz.pttk.pl. W podsumowującym XVIII kadencję posiedzeniu KTŻ ZG PTTK przeanalizowano działalność komisji i poszczególnych jej członków. Podkreślono przy tym, że zmniejszony skład komisji to wzmocnienie efektywności posiedzeń komisji oraz zwiększenie jej mobilności. Przyjęto również przygotowane przez Przewodniczącego KTŻ ZG PTTK sprawozdanie z całego okresu pracy komisji. Czteroletnia działalność Komisji Turystyki Żeglarskiej ZG PTTK udowodniła, że podążając za potrzebami środowiska turystów żeglarzy spod znaku PTTK, na bieżąco wypełniane są jego postulaty, a nowoczesne podejście do rozwiązywania problemów świadczy o ogromnym zaangażowaniu członków Komisji. Znajomość przepisów dotyczących spraw wodnych i rzetelna praktyka żeglarska, dały o sobie znać podczas konsultacji społecznych wielu projektów ustaw i rozporządzeń sygnowanych przez MSiT. Na szczególne wyróżnienie zasługuje tutaj działalność kol. P. Czudowskiego i kol. M. Grzemskiego. 3.3. Centrum Turystyki Wodnej PTTK CTW prowadzi działalność w swojej siedzibie w Warszawie przy ul. Kasprowicza 40. Przedsięwzięcie Nagroda Przyjaznego Brzegu Sztandarowe przedsięwzięcie CTW PTTK, którego kolejne edycje były realizowane w latach 2014-2017. Podczas targów Wiatr i Woda na gali wręczano nagrody. Patronat honorowy nad konkursem corocznie przyjmował Minister Sportu i Turystyki finansując fundowaną nagrodę Grand Prix. Kolejni patroni honorowi to Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Wodnej, po zmianach organizacyjnych Minister Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej, Prezesi Polskiej Organizacji Turystycznej i Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Na szczególne podkreślenie zasługuje przebieg jubileuszowej X Gali X edycji konkursu, która odbyła się na terenie Stadionu Narodowego w Warszawie w kwietniu 2014 r.. Zaproszeni goście wskazywali, że konkurs stał się swoistym inspirowaniem działań powodujących, że coraz więcej decydentów, władz samorządowych i prywatnych inwestorów widzi konieczność takich inwestycji. Ministerstwo Sportu i Turystyki wydało przygotowane i opracowane przez CTW PTTK ponad dwustustronicowe wydawnictwo prezentujące 168

dotychczasowych laureatów konkursu. Uroczysta Gala wręczania nagród i wyróżnień została utrwalona na 35 minutowym filmie. Przy pomocy MSiT, wydawano corocznie w nakładzie 250 egz. folder z prezentacją laureatów kolejnych edycji konkursu Nagroda Przyjaznego Brzegu. W X-XIII edycji konkursu w latach 2014-2017 zostało zgłoszonych 131 nominowanych, Jury konkursu wybrało 62 laureatów, w tym czterech Grand Prix przyznanych: - Campingowi - Marinie PTTK w Szczecinie, - Urzędowi Marszałkowskiemu Województwa Pomorskiego i Urzędowi Marszałkowskiemu Województwa Warmińsko-Mazurskiego wraz z partnerami, łącznie, - Wielkopolskiej Organizacji Turystycznej za Wielką Pętlę Wielkopolską, - Urzędowi Miejskiemu w Bydgoszczy za Ster na Bydgoszcz. Raport o wodzie W styczniu i lutym 2015 CTW PTTK przygotowano dla ZG PTTK bardzo obszerne opracowanie, dotyczące rozwoju turystyki wodnej w Towarzystwie, które przyczyniło się do podjęcia uchwały nr 151/XVIII/2015 Zarządu Głównego PTTK z dnia 25.04.2015 r. w sprawie rozwoju turystyki wodnej określającej kierunki działania. Na podstawie uchwały ZG PTTK nr 231/XVIII/2016 z 22 października 2016 r. CTW PTTK powierzono w roku 2017 realizowanie działań związanych z Rokiem Wisły obejmujące w szczególności organizowanie rejsów, spływów Wisłą i jej dorzeczami. CTW PTTK przeprowadziło wstępną inwentaryzacje stanu bazy wodnej, będącej w posiadaniu lub użytkowaniu PTTK. Projekt Bezpieczna woda- akcja informacyjno-edukacyjna W latach 2014, 2015, 2016 zostały zrealizowane przy współpracy Ministerstwa Sportu i Turystyki ogólnopolskie projekty dotyczące przeprowadzenia w szkołach podstawnych i gimnazjach zajęć z nauki udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej. Opracowane i przygotowane materiały dydaktyczne w postaci malowanek, komiksów, filmu omawiającego prawidłowe sposoby postępowania podczas zagrożenia zdrowia i życia, zafoliowanych folderów, plakatów promocyjnych oraz gadżetów dla uczniów: małych apteczek pierwszej pomocy, czepków kąpielowych, cieszyły się ogromnym zainteresowaniem uczniów i wychowawców. Podczas trzech edycji projektu zostało przeszkolonych ponad 4000 uczniów na terenie województw: podlaskiego, warmińsko mazurskiego, kujawsko pomorskiego, pomorskiego i mazowieckiego. W poszczególnych latach otrzymano dofinansowanie z MSiT w wysokości: 2014 r. 88.200 zł, 2015 r. 90.952 zł, w 2016 r. 78.500 zł. Za każdym razem było to 100% wnioskowanej kwoty. Warto w tym miejscu dodać, że również w roku 2017 jest realizowany podobny projekt, na który CTW PTTK otrzymało z MSiT dofinansowanie w wysokości 139.775 zł. Promocja Polskich Szlaków Wodnych. Podczas kadencji realizowano zadania związane z promocją wodnych szlaków turystycznych. Przygotowano regulaminy i wzory odznak Pętli Toruńskiej, Pętli Żuławskiej i Zalewu Wiślanego oraz Warty, które uzyskały aprobatę Prezydium ZG PTTK. Opracowano graficznie i wydrukowano w formacie 70x50 cm 6 wzorów plakatów promujących Polskie Szlaki Wodne: Szlak Wisły, Szlak Odry, Szlak Warty Pętle Wielkopolską, Toruńską oraz Żuławską i Zalewu Wiślanego, w ilości po 50 szt. Plakaty w większości zostały rozesłane do oddziałów i stanic wodnych PTTK. CTW PTTK będąc dystrybutorem i weryfikatorem odznak Polskich Szlaków Wodnych zweryfikowało podczas kadencji 162 odznaki różnych stopni oraz rozprowadziło około 320 Dzienniczków Polskie Szlaki Wodne. 169

CTW PTTK było współwydawcą książki Walerego Pietuszczaka Przez trzy oceany pierwsza wyprawa dookoła świata pod banderą niepodległej Ukrainy, a przedsłowie napisał kol. Wojciech Skóra, promocja książki odbyła się w siedzibie PTTK 20.11.2013 r.. Opiniowanie projektów aktów i rozporządzeń Podczas kadencji Centrum Turystyki Wodnej PTTK zajmowało się przede wszystkim projektem ustawy prawo wodne. Kilkanaście razy dyrektor Centrum kol. Wojciech Skóra brał udział w naradach i konsultacjach, na różnych szczeblach i w różnych instytucjach. W roku 2014 CTW PTTK brało udział we wstępnych społecznych konsultacjach dotyczących wymienionego projektu i wyraziło swoją opinię w formie pisemnej przesłanej do ówczesnego Ministerstwa Ochrony Środowiska. W marcu 2015 r. CTW PTTK skierowało do Podsekretarza Stanu w MSiT pana Tomasza Jędrzejczaka pismo, w którym przedstawiono trzy obszary zagrożeń ograniczających naszym zdaniem poprawny rozwój turystyki wodnej w Polsce. Pierwszy to uznawalność na terytorium Polski patentów, uprawnień, certyfikatów kompetencji wydanych w państwach trzecich, druga grupa to proponowane zmiany w projekcie ustawy prawo wodne, związane z podniesieniem kosztów śluzowania, trzecia grupa to tzw. podatek denny, czyli naliczanie przez Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej na podstawie przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami, podatków od gruntów zalanych wodami, a oddanych na cele związane z rekreacją, turystyką i sportami wodnym. Wszystkie trzy grupy zagrożeń niosą ze sobą znaczny wzrost wszelkich opłat związanych z prowadzeniem stanic i przystani oraz opłatami za przebywaniem na nich. Następnie w miesiącu grudniu 2016 r. CTW PTTK skierowało do Podsekretarza Stanu w MSiT pana Dawida Laska oraz senatora RP pana Jerzego Wcisło pismo, w którym przedstawiono najważniejsze obszary zagrożeń ograniczających rozwój i zapewnienie pełnego bezpieczeństwa turystyki wodnej w Polsce. Projekt ustawy prawo wodne jest w toku procedowania przez sejm RP, bez istotnych zmian postulowanych podczas konsultacji społecznych. Udział w targach i konferencjach. CTW PTTK w ciągu czterech lat wzięło udział (lub przekazywało materiały promocyjne), w targach branżowych: - Międzynarodowe Targi Turystyki, Rekreacji i Wypoczynku i Targi Sportów Wodnych i Sprzętu Pływającego BOAT EXPO, Sosnowiec, jednokrotnie - Targi Sportów Wodnych i Rekreacji Wiatr i Woda Warszawa, czterokrotnie - Międzynarodowe Targi Turystyki, Sprzętu Turystycznego, Żeglarskiego i Sportowego GLOB, Katowice, czterokrotnie, -Targi Turystyki i Wypoczynku LATO, Warszawa, dwukrotnie, -Targi Sportów Wodnych i Rekreacji na Wodzie Wiatr i Woda, Gdynia, jednokrotnie, -Targi Żeglarstwa i Sportów Wodnych Boatshow, Poznań, czterokrotnie, -Międzynarodowe Targi Turystyczne Ptak Warsaw Expo, Warszawa, jednokrotnie. W 2015 r Dyrektor CTW PTTK kol. W. Skóra uczestniczył w konferencjach: w Stegnach, gdzie odbyło się uroczyste zakończenie pierwszego etapu budowy Pętli Żuławskiej i Marin Zalewu Wiślanego i w Nowym Dworze Gdańskim, która dotyczyła rozpoczęcia strategicznego przedsięwzięcia firmowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego Rozwój oferty turystyki wodnej w obszarze Pętli Żuławskiej i Zatoki Gdańskiej. Celem konferencji było zaprezentowanie analizy wykonalności przedsięwzięcia, strategii kreacji i promocji marki dla ofert turystycznej. Kol. W. Skóra zabierał 170

głos w części dotyczącej budowy i wyposażenia infrastruktury brzegowej marin i przystani oraz parametrów technicznych pomostów w zależności od ich przeznaczenia. Kalendarz Imprez Wodniackich CTW PTTK wydawało Kalendarz Imprez Wodniackich PTTK, którego łączny nakład wyniósł 4800 egzemplarzy. Ładnie wydany graficznie Kalendarz był rozsyłany do oddziałów i klubów wodnych PTTK w Polsce a w pozostałej części rozkolportowany podczas targów i imprez wodniackich. Planuje się zwiększenie nakładu do przynajmniej 1500-1700 egz. rocznie. Ogólnopolski Przegląd Książki Turystycznej i Krajoznawczej CTW PTTK fundowało i wręczało podczas gali Przeglądu swoje wyróżnienia w postaci Dyplomów Honorowych. Rada Programowa CTW PTTK. Podczas całej kadencji odbyło się siedem posiedzeń Rady Programowej CTW PTTK, na których podejmowano sprawy związane z bieżącą działalnością Centrum, jego zadaniami, omawiano trudności finansowe. Przewodniczący Rady Programowej CTW PTTK kol. J. Czober zapoznał członków Rady Programowej z bieżącą sytuacją Towarzystwa. Kontrola przeprowadzona przez GKR PTTK. W dniach 21-22 października 2015 r. została w siedzibie CTW PTTK przeprowadzona kontrola obejmująca całokształt działalności Centrum Turystyki Wodnej w XVIII kadencji, w jej wyniku działalność CTW oceniono pozytywne. 3.4. Działalność podwodna, w tym OCSP KDP ZG PTTK Komisja Działalności Podwodnej jest stałą komisją Zarządu Głównego PTTK, do zakresu jej działania należą zagadnienia związane z realizacją celów i zadań PTTK w dziedzinie płetwonurkowania rekreacyjnego i turystyki podwodnej, kształtowanie polityki w tej dziedzinie, koordynacja działalności szkoleniowej, ochrony zdrowia i bezpieczeństwa płetwonurków w klubach PTTK oraz w organizacjach i klubach współpracujących z KDP ZG PTTK na mocy dwustronnych porozumień (afiliacji). Komisja Działalności Podwodnej na mocy uchwały Zarządu Głównego PTTK uprawniona jest do samodzielnego reprezentowania PTTK w CMAS. Jednostką organizacyjną PTTK powołaną do obsługi działalności szkoleniowej i organizacyjnej Komisji Działalności Podwodnej ZG PTTK, klubów PTTK oraz klubów niezależnych i innych osób prawnych afiliowanych przy KDP ZG PTTK jest Ogólnopolskie Centrum Szkolenia Podwodnego KDP PTTK. Ogólnopolskie Centrum Szkolenia Podwodnego KDP PTTK jest samodzielną, samofinansującą się, jednostką specjalistyczną PTTK działającą w ramach osobowości prawnej PTTK. Działalność organizacyjna Tradycyjnie, w styczniu organizowane są Zloty Instruktorów Płetwonurkowania w Hotelu Górskim na Kalatówkach, na których prowadzone są zajęcia rekreacyjno-sportowe, szkolenie kadry instruktorskiej oraz prezentacje usług i sprzętu nurkowego (lata 2013, 2014, 2015,2016). W imprezie bierze zazwyczaj udział od 90 do 130 osób. Gośćmi (wykładowcami) zlotu byli miedzy innymi: prof. Franciszek Novomesky, dr hab. n. med. Jacek Kot, Krzysztof Starnawski, Attilio Piacente. 171

Największym wydarzeniem w 2016 r. były niewątpliwie obchody 60-lecia istnienia Komisji Działalności Podwodnej ZG PTTK mające miejsce w dniach 7-10 kwietnia na Zamku Ryn. Jubileusz połączony był ze Zlotem instruktorów płetwonurkowania i działaczy KDP PTTK.W obchodach uczestniczyło ponad 250 osób. We wspólnym świętowaniu jubileuszu wzięło udział wielu znanych i cenionych w środowisku nurkowym osób. Wśród gości byli m.in.: Doradca Prezydenta RP Andrzeja Dudy Piotr Nowacki, Sekretarz Generalny CMAS Hassan Baccouche, Przewodniczący CRASA Valentin Stashevsky, wiceprezes ZG PTTK Andrzej Gordon oraz inni krajowi i zagraniczni goście. W trakcie uroczystej sesji w dniu 9 kwietnia wręczono odznaczenia, medale, dyplomy oraz statuetki KDP. Statuetki przyznawane są z okazji Jubileuszu 60-lecia bardzo ważnym dla Komisji Działalności Podwodnej osobom oraz instruktorom/działaczom jako dowód uznania ich wybitnych zasług. Nadal nie została rozstrzygnięta sprawa Statusu KDP ZG PTTK w strukturach CMAS. Trudności w CMAS-ie wynikały z przyjęcia przez Światową Konfederację nowego statutu, w którym zapisane jest, że na terenie państwa członkowskiego działać może tylko jedna federacja, która będzie posiadała status organizacji członkowskiej CMAS. Organizacjami faworyzowanymi przez CMAS okazały się organizacje zrzeszone w Komitecie Sportowym. PTTK, przed laty oddano członkostwo w Komitecie Sportowym Polskiemu Związkowi Płetwonurkowania. Stawiało to KDP w trudnej sytuacji. Sytuacja zmieniła się na skutek przyjęcia PTTK do Komitetu Sportowego. Lata 2013 2016 były niezwykle trudne dla KDP. Członkowie Komisji na swoje barki wzięli ogrom pracy związanej z reformowaniem systemu szkolenia, modernizacją strony internetowej, przygotowaniem nowych publikacji, materiałów promocyjnych i szkoleniowych oraz umacnianiem pozycji KDP w strukturach CMAS i PTTK. W kadencji KDP ZG PTTK wydała nowe podręczniki, poddała korekcie nieaktualne lub przestarzałe dokumenty oraz wydała szereg materiałów promocyjnych i reklamowych, wychodząc z założenia, że pomoże to w pracy instruktorom i klubom oraz zachęci potencjalnych płetwonurków do rozpoczęcia przygody z nurkowaniem w PTTK. W ciągu kadencji kontynuowano politykę edytorską opracowując i wydając różnego rodzaju materiały szkoleniowe i organizacyjne na użytek klubów i instruktorów. Wydano miedzy innymi: - Książka Nurkowanie moje życie 2014, - Podręcznik Płetwonurek KDP/CMAS P1 dodruk na bieżąco 2013-2016, - Programy Szkolenia Płetwonurków KDP/CMAS: podstawowe, techniczne i rekreacyjne - dodruk 2013, 2014, 2015,2016, - Książka Płetwonurka KDP + okładka typu organizer dodruk na bieżąco 2013, 2014, 2015,2016, - Rejestry nurkowań w formie tabelki oraz kartek- dodruk na bieżąco dodruk 2013, 2014, 2015,2016, - Materiały promocyjne. Dość ważną zmianą w strukturze KDP było powołanie w 2014 r. w miejsce Zespołu Doradczego następujących podkomisji i zespołów roboczych: - Podkomisja Medyczna - Podkomisja Sportowa - Podkomisja Historyczna - Podkomisja Naukowa - Podkomisja Turystyczna - Podkomisja Ds. Marketingu i Komunikacji 172

Komisja poza oficjalnymi posiedzeniami utrzymujemy stały kontakt poprzez Internet, telekonferencje, spotkania w biurze OCSP i podczas imprez w terenie. W okresie sprawozdawczym Komisja Działalności Podwodnej ZG PTTK nawiązywała współpracę z Krajowym Ośrodkiem Medycyny Hiperbarycznej IMMiT, Zakładem Sprzętu Nurkowego i Technologii Prac Podwodnych AMW, Państwową Strażą Pożarną oraz Wodnym Ochotniczym Pogotowiem Ratunkowym, Polskim Towarzystwem Medycyny i Techniki Hiperbarycznej w Gdyni. Ważnym osiągnięciem w 2016 r. było uchwalenie przez ZG PTTK nowego Regulaminu KDP ZG PTTK. To właśnie wprowadzone nowe zapisy umożliwiły usunięcie wielu barier i stały się gwarantem przestrzegania zasad obowiązujących w KDP oraz PTTK. Działalność szkoleniowa Najwięcej uwagi w minionych latach, podobnie zresztą jak we wcześniejszych, poświęcono podwodnym turystom. Wyodrębnienie z poszczególnych kursów specjalizacji spowodowało, że proces podnoszenia kwalifikacji od poziomu podstawowego do wyższego wydłużył się. Przełożyło się to bez wątpienia, na jakość oferowanych przez KDP usług, co jest ściśle związane z podniesieniem bezpieczeństwa płetwonurków. W dalszym ciągu jednym z najwyższych priorytetów było szkolenie nowych instruktorów. Dlatego wciąż rozszerzana jest kadra kursów centralnych, które lokowane są w najlepszych ośrodkach szkoleniowych KDP. Możliwość organizowania kursów instruktorskich otrzymały wszystkie kluby i centra nurkowe spełniające określone przez KDP warunki. W czasie kadencji nadal podejmowane były działania mające na celu reformowanie systemu szkolenia. Aktualizacji uległ schemat szkolenia i 3 książeczki z programami: programy podstawowe, programy specjalizacji rekreacyjnych oraz programy specjalizacji technicznych. Kolejne pojawiające się programy szkolenia na stopnie KDP/CMAS: Płetwonurek w masce pełnotwarzowej (PMP), Płetwonurek z zatrzymanym oddechem (PZO), Płetwonurek ekolog (PEK) entuzjastycznie zostały przyjęte przez środowisko instruktorskie. Kontynuowano certyfikację klubów i centrów nurkowych, wyróżniających się wysokim poziomem szkolenia i bezpieczeństwa. Certyfikat KDP otrzymał: AKP Krab AGH. Dzięki wspomnianym zmianom, w roku 2013 odnotowaliśmy 3 % progres w szkoleniu płetwonurków oraz 11 % w szkoleniu instruktorów płetwonurkowania. Pojawiły się nowe specjalizacje na stopnie KDP/CMAS: Płetwonurek Głębokiego Nurkowania Powietrznego (PGP) oraz Płetwonurek ekolog (PEK1 i PEK2). Po latach zastoju, w organizacji pojawili się też nowi instruktorzy fotografii podwodnej, wideofilmowania oraz nurkowania w jaskiniach. Pojawiły się też nowe specjalizacje ścieżki technicznej w konfiguracji bocznej. Są to: PN2KB, PGPKB, PT1KB, PT2KB. Ścieżka techniczna w konfiguracji bocznej jest w pełni kompatybilna ze ścieżką w konfiguracji plecowej. KDP wprowadziła do programów szkolenia nowy stopień Płetwonurek Turystyczno Nadzorowany, który został dedykowany dla osób mających problemy z ukończeniem z różnych powodów kursu na stopień P1. Rok 2014 to też pierwszy rok współpracy z PTMiTH, gdzie odbywały się kursy Patofizjologii Nurkowania i Pierwszej Pomocy. Ogółem Komisja Działalności Podwodnej ZG PTTK wydała w latach 2013-2016 ponad 15.600 certyfikatów oraz afiliowała ponad 40 nowych klubów i centrów nurkowych. Do końca 2016 r. wydano łącznie (od 1997 r.) 42 575 Książek Płetwonurka KDP oraz ponad 70.000 międzynarodowych certyfikatów KDP/CMAS różnego rodzaju. Wynik ten oczywiście w pełni nie zadowalał, jednak na tle osiągnieć najsilniejszej konkurencji, przedstawiał się, co najmniej dobrze. 173

W maju 2015 r. KDP postanowiła zmienić wymóg formalny posiadania badań lekarskich osób przystępujących do kursu płetwonurkowania. Decyzją Komisji wprowadzona została również ankieta ewaluacyjna, dotycząca jakości szkolenia. Ankieta składa się z 12 pytań, wyniki ankiety są anonimowe. Ankieta ma pomóc podnieść jakość i bezpieczeństwo prowadzonych kursów płetwonurkowania. Działalność medyczna Podobnie jak w latach poprzednich KDP ZG PTTK współpracowała z Krajowym Ośrodkiem Medycyny Hiperbarycznej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Na 2 kursach zorganizowanych w 2013 r. zostało przeszkolonych w zakresie patofizjologii nurkowania i udzielania pierwszej pomocy (PP) prawie 40 płetwonurków. Szkolenia te stanowiły integralną część szkolenia na stopień Płetwonurka KDP/CMAS (P3), a dokładnie są realizacją jego medycznej części. Imprezy W trakcie kadencji KDP patronowała następującym imprezom ogólnopolskim, fundując puchary i drobne nagrody: - Międzynarodowe Mistrzostwa Polski w Łowiectwie Podwodnym i Memoriał Fotografii Podwodnej im. Jerzego Macke - KP Mares, Czaplinek - Koszalin (2013, 2014, 2015,2016), - Skorpenowy Spływ Płetwonurków Łyną w Olsztynie ((2013, 2014, 2015,2016), - Spotkania Ekologiczne Płetwonurków (2013, 2014, 2015,2016), - DemoDaysy 2015, 2016. Ponadto, KDP współorganizowała również wyprawę instruktorów KDP/CMAS oraz członków podkomisji naukowej, której celem była inwentaryzacja dna Morskiego Oka. Działalność informacyjno promocyjna Stałą formą przekazywania wszelkich informacji o KDP i klubach/centrach nurkowych KDP/PTTK była strona internetowa www.cmas.pl oraz system newsletterów do instruktorów, działaczy klubowych i lekarzy. Bardzo ważną rolę w promocji KDP ZG PTTK odgrywa serwis KDP na portalu społecznościowym Facebook.pl, gdzie przesyłane są informacje o działalności KDP, OCSP oraz innych inicjatywach nurkowych, w tym relacje zdjęciowe z wydarzeń ważnych w życiu KDP. Lata 2013-2016 to kontynuacja rozpoczętych działań mających na celu stworzenie nowej, bardziej nowoczesnej, dostosowanej do potrzeb rynku strony internetowej KDP ZG PTTK. W ciągu kadencji kontynuowana była polityka edytorska poprzez opracowanie i wydawanie różnego rodzaju materiałów szkoleniowych i organizacyjnych na użytek klubów i instruktorów. Trwały nadal prace nad stroną internetową i jak najefektywniejszym wykorzystaniem jej mechanizmów informatycznych. Wdrożone zostały nowe funkcjonalności ułatwiające obsługę klubów i centrów nurkowych. Przygotowane zostało zaplecze do wprowadzenia e-certyfikatów oraz zgłoszeń na kursy centralne on-line. Wspomniane funkcjonalności dostępne będą od 2017 r. Pod koniec 2016 r. zostały zmienione programy szkoleniowe. Na stronie internetowej dostępne są wersje PDF, które można wykorzystać w urządzeniach mobilnych. W ramach działań marketingowych mających na celu promowanie systemu szkoleniowego KDP/CMAS oraz możliwości organizacyjno-szkoleniowych KDP i zarejestrowanych klubów w trakcie kadencji uczestniczono w następujących przedsięwzięciach: Targi Podwodna Przygoda - Warszawa (2013, 2014, 2015,2016), 174

Targi Wiatr i Woda - Warszawa (2013, 2014, 2015,2016), Konferencja Techniczna Baltictech - Gdynia (2013, 2014, 2015,2016), Skorpenowy Spływ Łyną Olsztyn (2013, 2014, 2015,2016), Noc Muzeów- Muzeum Nurkowania, Warszawa (2013,2015). Komisja w celach marketingowych ( oprócz uczestnictwa w targach, konferencjach i prezentacjach KDP) wydawała w ciągu całej kadencji różnego rodzaju (w dużej części) darmowe materiały promocyjno-informacyjne reklamujące system szkolenia, logo i zakres usług szkoleniowo- turystycznych: -flagi, namiot, banery do czasowej i stałej ekspozycji na imprezach i w klubach prowadzących centralne szkolenia, -ulotki reklamujących działalność szkoleniową KDP, -naklejki z logo i adresem strony internetowej KDP, -kalendarz KDP/CMAS na rok 2014,2015, 2016, 2017. Zorganizowano konkurs fotograficzny na oficjalnym fanpagu KDP ZG PTTK na zdjęcie do jednostronicowego kalendarza KDP/CMAS na rok 2014,2015, 2016, 2017. Wygrało zdjęcie, które otrzymało największą ilość polubień (lajków). Oprócz zwycięskiego zdjęcia, na kalendarzu pojawiły się loga sponsorów konkursu, którzy ufundowali atrakcyjne nagrody dla uczestników konkursu, - materiały promocyjne tj.: smycze, polary, czapki koszulki, długopisy, znaczki, naszywki, - samoprzylepna taśma pakowa z nadrukiem (dane teleadresowe i logo KDP/PTTK, Wszystkie materiały zawierają logo i nazwę strony internetowej KDP. Kontakty zagraniczne - Walne Zgromadzenie CMAS (General Assembly CMAS), 5-9.05.2014 Rzym, Delegaci KDP ZG PTTK : Michał Górny, Marcin Dąbrowski, - spotkanie Komitetu Technicznego, 29-31.02.2016, Dusseldorf Delegat KDP ZG PTTK Marcin Dąbrowski (członek Komitetu Technicznego CMAS), - spotkanie Komitetu Technicznego, 21-23.1-.2016, Budapeszt Delegat KDP ZG PTTK Marcin Dąbrowski (członek Komitetu Technicznego CMAS). Podstawowym celem działania OCSP jest obsługa szeroko pojętej działalności szkoleniowej i organizacyjnej prowadzonej przez Komisję Działalności Podwodnej ZG PTTK, kluby PTTK oraz niezależne kluby i inne osoby prawne afiliowane przy KDP ZG PTTK. Działalność W zakres działalności OCSP KDP PTTK wchodzi między innymi: - obsługa biurowo - finansowa ogólnopolskich kursów szkoleniowych i egzaminów na stopnie płetwonurkowe, instruktorskie oraz szkolenia specjalistyczne, - finansowanie działalności programowej KDP PTTK, - wydawanie i obrót materiałami informacyjno-szkoleniowymi KDP PTTK, - finansowanie promocji działalności szkoleniowo-turystycznej PTTK w zakresie płetwonurkowania, - obsługa biurowo-finansowa narad, konferencji, imprez organizowanych przez KDP, - prowadzenie bazy danych KDP PTTK, - rejestracja instruktorów i płetwonurków, którzy utracili kontakt z klubami macierzystymi, - organizacja i finansowanie zagranicznych imprez, wyjazdów szkoleniowych i turystycznych, - wydawanie i dystrybucja indywidualnych dokumentów certyfikacyjnych KDP CMAS, - zadania zlecone przez KDP PTTK. 175

4. PTTK dla przyszłości 4.1. Działalność w szkołach Rada Programowa ds. Młodzieży w XVIII kadencji pracowała w składzie powołanym 14 grudnia 2013 r. odbyła w latach 2014-2016 jedenaście protokołowanych posiedzeń. W dniu 27.06.2015 r. odwołano ze składu Rady: kol. Irenę Janas i kol. Łukasza Kuczmarza, powołano: kol. Janusza Mazurka i kol. Kamila Zimnickiego. Rada koordynowała w PTTK realizację centralnych przedsięwzięć kierowanych do dzieci i młodzieży szkolnej. W latach 2014 2016 zostały zorganizowane kolejne edycje: - Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę: 2014 Biłgoraj, 2015 Kalisz, 2016 Kozienice, - Ogólnopolskiego Młodzieżowego Turnieju Turystyczno Krajoznawczego PTTK: 2014 Barlinek, 2015 Supraśl, 2016 Rybnik, - Ogólnopolskiego Konkursu Krasomówczego Młodzieży Szkół Średnich Golub- Dobrzyń, - Ogólnopolskiego Konkursu Krasomówczego Dzieci Szkół Podstawowych i Młodzieży Gimnazjalnej Legnica. Spośród innych licznych działań Rady Programowej ds. Młodzieży Szkolnej ZG PTTK należy wymienić: - prace nad nowym Regulaminem Ogólnopolskiego Młodzieżowego Turnieju Turystyczno Krajoznawczego, który został zatwierdzony przez Zarząd Główny PTTK Uchwałą nr 33/XVIII/2014 4 listopada 2014 r.; - opracowanie w 2015 roku, przez zespół ds. Ojcowizny (kol. W. Smolarkiewicz-Lendzion i kol. F. Dendewicz) Ramowego Programu Promocji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę; - dokonanie w 2014 zmian (w oparciu o uwagi zgłaszane przez opiekunów uczestników konkursów i ich organizatorów) w Regulaminie Ogólnopolskich Konkursów Krasomówczych; - szkolenie dla organizatorów Ogólnopolskiego Młodzieżowego Turnieju Turystyczno Krajoznawczego, które odbyło się w marcu 2014 r. w siedzibie ZG PTTK w Warszawie, - członkowie Rady kol. kol.: W. Smolarkiewicz-Lendzion, M. Kurzyna i M. Bogusz biorą corocznie udział w pracach jury oceniającego prace nadesłane do ZG PTTK na Finał Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę; - członkowie Rady kol. kol: D. Sosnowska, J. Mazurek, M. Kurzyna i M. Bogusz zasiadają w jury Ogólnopolskich Konkursów Krasomówczych w Legnicy i Golubiu-Dobrzyniu (podczas konkursu w Legnicy są fundatorami nagród specjalnych dla dzieci i młodzieży); - corocznie członkowie Rady opiniują wnioski, nadesłane do ZG PTTK w sprawie przyznania zasłużonym propagatorom turystyki i krajoznawstwa wśród dzieci młodzieży szkolnej Tytułu i Medalu Nauczyciel Kraju Ojczystego. W uroczystym wręczeniu w/w wyróżnień w Ministerstwie Edukacji Narodowej bierze udział przewodniczący Rady; - Rada, w oparciu o analizę wieloletniego udziału opiekunów, uczestników konkursów PTTK i bezpośrednie rozmowy z tymi osobami, wnioskuje o nadanie im Medalu Komisji Edukacji Narodowej lub Medalu i Tytułu Nauczyciel Kraju Ojczystego; - opracowano przez zespól ds. SKKT-PTTK kol. kol: D. Sosnowska, K. Zimnicki i M. Nowacki projektu Turystyczna Szkoła, który został przesłany do ZG PTTK celem jego przeanalizowania. Projekt z uwagami wrócił do Rady i w związku z reformą systemu oświaty został czasowo zawieszony; 176

- nawiązano przez zespół ds. OMKK Poznajemy Ojcowiznę kol. kol.: W. Smolarkiewicz- Lendzion i F. Dendewicz) współpracę z Muzeum Historii Żydów Polskich odnośnie wspierania w/w konkursu. Efektem były nagrody ufundowane przez muzeum dla laureatów zlotu w Kozienicach; - współpracowano z czasopismem krajoznawczo-turystycznym Poznaj Swój Kraj i jego Redaktorem Naczelnym współdziałanie w zakresie promocji OMKK Poznajemy Ojcowiznę. Na łamach czasopisma ukazały się artykuły związane z konkursem, pióra członków Rady kol. kol.: W. Smolarkiewicz-Lendzion i M. Mazura; - oddelegowano kol. M. Mazura do prac w zespole do przygotowania założeń Uchwały ZG PTTK nr 336/XVII/2012 w sprawie szkolenia w Polskim Towarzystwie Turystyczno- Krajoznawczym; - członkowie Rady kol. kol.: D. Sosnowska i K. Zimnicki reprezentowali Radę w trakcie różnorodnych imprez popularyzujących Rok Krajoznawstwa Polskiego; - kol. M. Kurzyna pełnił rolę Sędziego Głównego podczas Finałów Ogólnopolskich Młodzieżowych Turniejów Turystyczno-Krajoznawczych; - Rada Programowa ds. Młodzieży Szkolnej ZG PTTK sprawuje nadzór nad witryną internetową www.mlodziez.pttk.pl, stanowiącą znakomite forum do kontaktu z miłośnikami turystyki i krajoznawstwa; - kol. J. Mazurek jest w trakcie realizacji publikacji książkowej dotyczącej historii Ogólnopolskich Konkursów Krasomówczych w Legnicy i Golubiu-Dobrzyniu. 4.2. Działalność w środowisku akademickim Komisja Akademicka Zarządu Głównego PTTK jest wybierana przez delegatów na Krajowej Konferencji Środowiska Akademickiego PTTK. W skład Komisji wchodzą członkowie reprezentujący środowiska akademickie z różnych regionów Polski. Do szczególnych zadań Komisji Akademickiej należy: koordynacja działań pomiędzy środowiskami akademickimi PTTK, sprawowanie opieki nad siecią chatek i baz namiotowych, opracowanie informatora Studenckiej Bazy Noclegowej oraz zapewnianie stałego kontaktu pomiędzy środowiskiem studenckim a Zarządem Głównym PTTK. W czasie obecnej kadencji ZG zawierają się XXIII i XXIV kadencja Komisji Akademickiej. XXIII Kadencja Komisji Akademickiej (2014-2016) Krajowa Konferencja Środowiska Akademickiego odbyła się 22 marca 2014 roku na Politechnice Świętokrzyskiej w Kielcach. Podczas uroczystego otwarcia konferencji wręczono JM Rektorowi Politechniki Świętokrzyskiej prof. dr hab. inż. Stanisławowi Adamczakowi medal Za pomoc i współpracę nadany przez Zarząd Główny PTTK. Organizatorem konferencji było kieleckie środowisko akademickie skupione wokół Akademickiego Klubu Turystyki Kwalifikowanej Sabat w Kielcach. Kolejna Krajowa Konferencja Środowiska Akademickiego odbyła się w dniach 5-6 marca 2016 roku w Bielsku Białej. Organizatorem była Oddział Międzyuczelniany w Katowicach. W trakcie Konferencji poruszano takie zagadnienia jak: promocja PTTK wśród studentów, międzynarodowa współpraca przedstawicieli środowiska akademickiego, omówienie ustawy deregulującej zawód przewodnika turystycznego, a także problemy współpracy oddziałów akademickich z uczelniami. W okresie kadencji odbyły się następujące posiedzenia Komisji: 22-23 marca 2014 w Kielcach, 22-23 listopada 2014 w Łodzi, 7-8 marca 2015 r. w Lublinie, 13-14 listopada 2015 r. w Warszawie. 177

Zebrania Komisji miały charakter roboczy i były poświęcone tematyce koordynacji działań pomiędzy środowiskami, Studenckich Baz Noclegowych PTTK, rozliczania przyznawanej dotacji z Zarządu Głównego PTTK, rozwiązywaniem bieżących problemów środowiska, pomocy prawnej, wydawania informatora i mapy Studenckich Baz Noclegowych oraz zadaniom bieżącym. W okresie sprawozdawczym podjęto następujące inicjatywy: przygotowanie kalendarza imprez akademickich o charakterze turystycznym w roku 2015 (został umieszczony na stronie internetowej Komisji oraz udostępniony środowiskom w formie elektronicznej), nadzór nad prowadzonymi bazami namiotowymi oraz chatami studenckimi; polegający na kontakcie z osobami odpowiedzialnymi za obiekty oraz monitorowaniem stanu technicznego i ruchu turystycznego oraz podejmowanie akcji promocyjnych, obsługa dotacji przyznawanej przez Zarząd Główny PTTK na działalność baz namiotowych oraz chat studenckich. Podczas rozdysponowywania środków brano pod uwagę stan techniczny oraz funkcjonowanie obiektów, aktualizacja, druk oraz wysyłka Informatora Studenckiej Bazy Noclegowej PTTK w roku 2014 i 2015, współpraca z Międzynarodowym Stowarzyszeniem Przyjaciół Przyrody (IYNF); Delegaci środowiska akademickiego brali udział w Walnym Zebraniu IYNF we Włoszech (kol. P. Kamiński oraz Ilona Radziwon) raz w IYNF Networking Conference 2015 w Holandii (kol. Maciej Moczulski), wpieranie wymiany informacji pomiędzy środowiskami, administrowanie grupami Google oraz bazą mailingową, promowanie działalności akademickiej wśród studentów, administrowanie stroną internetową www.ka.pttk.pl oraz FanPage m na portalu Facebook, utrzymywanie stałego kontaktu środowiska akademickiego z Zarządem Głównym PTTK, w szczególności przekazywanie informacji oddziałom, kołom i klubom, podejmowanie działań marketingowych, mających na celu promowanie turystyki akademickiej w Polsce (spotkania, prelekcje, działalność w social-media). W roku 2015 rozpoczęto działalność nowej strony FanPage na portalu Facebook Bazuję bo lubię promującej Studenckie Bazy Noclegowe. Pomysłodawcą oraz moderatorem strony była kol. A. Gucwa z Oddziału Akademickiego w Krakowie. Strona posiada ok. 1000 subskrybentów. Studenckie Bazy Noclegowe W okresie XXIII kadencji pod opieką Komisji Akademickiej znajdowało się 18 prowadzonych społecznie obiektów Studenckiej Bazy Noclegowej PTTK, w tym: 13 baz namiotowych i 5 chatek studenckich. Obiekty dysponowały w czasie kadencji miejscami noclegowymi w ilości ok. 1400 (w namiotach bazowych i chatkach oraz oferując miejsca na rozbicie własnego namiotu). Wartym podkreślenia jest fakt, iż w roku 2015 Studenckie Bazy Noclegowe udzieliły około 15 tys. osobo-noclegów. Bazy stają się miejscem wielopokoleniowych spotkań i krzewienia idei turystyki kwalifikowanej. Ponadto staraniem Komisji rokrocznie wydawana jest uaktualniona wersja informatora "Studenckie Chatki i Bazy Namiotowe", zawierająca podstawowe informacje o obiektach. Pracę nad informatorem i mapą SBN w roku 2014 koordynował kol. B. Piekaruś z SKPB Katowice, zaś w 2015 kol. P. Kamiński z RO PTTK w Białymstoku oraz kol. Mateusz Tomczyk z Oddziału Akademickiego w Krakowie. Dzięki staraniom Oddziału Akademickiego w Krakowie ustanowiono nową odznakę turystyczną pod nazwą Bazowa Odznaka Turystyczna (BOT PTTK). Odznaka jest 178

doskonałym narzędziem do popularyzacji różnych form turystyki górskiej z uwzględnieniem Studenckiej Bazy Noclegowej. Okazją do ustanowienia odznaki było przypadające w 2015 roku 60-lecie przewodnictwa studenckiego w Polsce. Komisja Akademicka udzieliła poparcia inicjatywie środowiska akademickiego w Krakowie. W roku 2015 w lipcu i sierpniu Studenckie Koło Przewodników Górskich w Krakowie i Oddział Akademicki PTTK w Krakowie zorganizowało obozy wędrowne Szlakiem Studenckich Baz Namiotowych. W trakcie obozu uczestnicy mieli możliwość zdobycia nowej Bazowej Odznaki Turystycznej. Działalność kulturalna Środowiska akademickie corocznie są inicjatorami oraz organizatorami koncertów o tematyce turystycznej. Do najbardziej rozpoznawalnych należy zaliczyć: koncert W górach jest wszystko, co kocham, Studencki Przegląd Piosenki Turystycznej YAPA oraz Turniej Piosenki Turystycznej RETRO. W okresie letnim na bazach namiotowych oraz w chatach studenckich organizowane są śpiewanki, które w otoczeniu przyrody, bez prądu, w świetle świec gromadzą rzeszę ludzi zakochanych w górach. Środowiska podejmują również szereg mniejszych inicjatyw, takich jak wystawy zdjęć, pokazy, projekty kulturowe i wiele innych wydarzeń. Kadra programowa PTTK Studenckie koła przewodnickie prowadzą kursy przewodnickie, dzięki którym przybywa nowa kadra programowa PTTK. W kursach uczestniczą setki słuchaczy (studentów, licealistów, doktorantów). Działalność kół jest nieoceniona ze względu na fachowość prowadzonych szkoleń oraz charakter promocyjny PTTK. Realizacja szkoleń w poszczególnych środowiskach w latach 2014-2015: - Katowice - Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich w Katowicach oraz Oddział Międzyuczelniany PTTK w Katowicach zorganizowano Kurs Przewodnika Beskidzkiego, - Kraków - Studenckie Koło Przewodników Górskich w Krakowie oraz Oddział Akademicki PTTK w Krakowie zorganizowało Kurs Przewodnika Beskidzkiego. W roku 2015 Koło nr 7 Oddziału Akademickiego w Krakowie zorganizowało po raz pierwszy Kurs Organizatora Turystyki PTTK, - Lublin - SKPB Lublin wraz z Odziałem Akademickim w Lublinie zorganizowało Kurs Przewodnika Beskidzkiego, - Łódź SKPB Łódź zorganizowało Kurs Przewodnika Beskidzkiego, - Warszawa Oddział Międzyuczelniany w Warszawie zorganizował Kurs Organizatora Turystyki PTTK. W roku 2014 środowisko akademickie w Łodzi (skupione wokół SKPB Łódź) zgłosiło propozycję zorganizowania w roku 2015 Kursu Instruktorów Przewodnictwa Beskidzkiego (kurs miał być skierowany do przewodników studenckich z całej Polski) na bazie namiotowej SBN w Jaworkach. Komisja poparła inicjatywę środowiska łódzkiego i objęła patronatem planowaną imprezę, a także podjęła decyzję o włączeniu się w promocję imprezy. Pomimo podjętych działań Komisja Przewodnicka ZG PTTK nie przychyliła się do pomysłu środowiska akademickiego, ze względu na fakt organizowania rokrocznie Kursu Instruktorów Przewodnictwa PTTK. Ponadto, Komisja postanowiła udzielić wsparcia merytorycznego Oddziałowi Akademickiemu w Krakowie przy organizacji kursu Organizatora Turystyki PTTK w środowisku studenckim. 179

Działalność edukacyjna Oddziały, koła i kluby akademickie uczestniczą, jak również organizują szereg akcji edukacyjnych dla dzieci, młodzieży i studentów. Corocznie organizowane są: Turniej wiedzy o górach dla młodzieży oraz Festiwal Slajdów Podróżniczych skierowany do studentów. Środowiska studenckie pomagają także w organizacji imprez edukacyjnych dla najmłodszych, takich jak np. konkursy krasomówcze czy rajdy integracyjne. W roku 2015 odbyło się III Sympozjum na temat turystyki młodzieży akademickiej : Fenomen przewodnictwa studenckiego zorganizowane z okazji 60.lecia przewodnictwa studenckiego w Polsce. Organizatorem sympozjum, które odbyło się w Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie 20 listopada 2015 r. był Oddział Akademicki PTTK w Krakowie. Turystyka kwalifikowana Środowiska akademickie, co roku organizują szereg rajdów, obozów górskich dla młodzieży i studentów. Na terenie całego kraju imprezy wędrowne gromadzą tysiące uczestników, w tym: spływy kajakowe, obozy kolarskie, obozy survivalowe. W okresie wakacyjnym przewodnicy studenccy prowadzą obozy wędrowne, zarówno w Polsce jak i poza granicami kraju. Środowiska działają samodzielnie lub współpracują z organizacjami zewnętrznymi. Środowisko akademickie aktywnie włącza się w promocję imprez na orientację (m.in. Oddział Międzyuczelniany w Warszawie, Oddział Akademicki w Krakowie, Oddział Studencki w Gdańsku). W 2015 roku Studenckie Koło Przewodników Turystycznych PTTK w Gdańsku zorganizowało dwa nocne Marsze na Orientację SKPT w marcu "Manewry SKPT" i w grudniu "Darżlub". Krajoznawstwo Środowiska akademickie współdziałają z regionalnymi pracowniami krajoznawczymi, których zbiory są promowane wśród braci akademickiej. Największe sukcesy na tym polu odnosi Oddział Akademicki PTTK w Krakowie, przy którym działa RPK. Współpraca Zagraniczna Oddziały akademickie starają się prowadzić ożywioną współpracę międzynarodową, współpracując z takimi organizacjami jak Naturefriends International (NFI), uczestnicząc w projektach realizowanych w ramach Programu Młodzież w Działaniu ; w seminariach i spotkaniach Youth and Environment Europe (YEE),prowadząc działalność w ramach International Youth Nature Friends (IYNF), czy też uczestnicząc w działaniach i projektach sieci CEEWEB (Central & East European Working Group for the Enhancement of Biodiversity). W dniach 28 maja 1 czerwca 2014 r. reprezentanci środowiska akademickiego PTTK brali udział w konferencji pt. Urban Outdoors Resilient Cities, Resilient Youth. Konferencję zorganizowała międzynarodowa organizacja International Young Naturefriends (IYNF). Reprezentantami Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego jako organizacji członkowskiej IYNF byli delegaci środowiska akademickiego w osobach: Paweł Kamiński przewodniczący Komisji Akademickiej ZG PTTK, Joanna Wylon sekretarz Oddziału Akademickiego w Krakowie, Ilona Radziwon członek Regionalnego Oddział PTTK w Białymstoku. Konferencja była wspierana przez włoską organizację Naturefriends (G.I.A.N.), the European Youth Foundation of the Council of Europe oraz finansowana z programu 180

the Youth in Action. Młodzi Naturefriends z całej Europy spotkali się, aby omówić praktyczne zagadnienia dotyczące ram funkcjonowania IYNF w kolejnych latach. Konferencja służyła wzmocnieniu stosunków wewnętrznych i ustanowieniu nowej współpracy w ramach sieci organizacji członkowskich oraz partnerskich IYNF. Celem konferencji pod hasłem: Resilient Cities, Resilient Youth", było zachęcenie organizacji członkowskich do propagowania idei zdrowych, przyjaznych miast, opartych na zrównoważonym rozwoju. Podczas paneli dyskusyjnych zwrócono szczególną uwagę na zagadnienia dotyczące korelacji młodości i natury w środowisku miejskim. Podczas pobytu w Volterze, delegaci PTTK wzięli udział w Walnym Zebraniu członków IYNF. Podczas spotkania rozpatrzono wnioski organizacji członkowskich, dokonano akceptacji budżetu organizacji, przyjęto plan pracy IYNF na kolejne lata oraz dokonano wyboru nowego Prezydium organizacji. Ogromny sukces osiągnęła kol. Joanna Wylon z Oddziału Akademickiego PTTK w Krakowie, która została powołana do pełnienia funkcji wiceprzewodniczącej IYNF. Kol. M. Moczulski z Regionalnego Oddziału PTTK w Białymstoku brał udział w dniach 12-17 maja 2015 r. w Holandii w spotkaniu Networking Conference 2015 CONNECTIONS BETWEEN PAST AND FUTURE organizowanej przez International Young Naturefriends w Holandii. Inne Najstarsze studenckie koło przewodnickie w Polsce - Studenckie Koło Przewodników Górskich w Krakowie - działające nieprzerwanie od 1955 roku z okazji 60.lecia przewodnictwa studenckiego w Polsce zorganizowało jubileusz obchodów 60.lecia SKPG i AKPT. XXIV Kadencja Komisji Akademickiej (2016-2018 r.) Krajowa Konferencja Środowiska Akademickiego odbyła się 5-6 marca 2016 roku w Bielsku-Białej. Gospodarzem spotkania było Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich w Katowicach. W trakcie Konferencji poruszono takie zagadnienia jak: promocja PTTK wśród studentów, międzynarodowa współpraca przedstawicieli środowiska akademickiego oraz próby zorganizowania Kursu Instruktorów Przewodnictwa (dla kadry wywodzącej się ze środowiska akademickiego). Od początku kadencji odbyły się trzy posiedzenia Komisji: - 5-6 marca 2016 r. w Bielsku-Białej, - 26-27 listopada 2016 r. w Poznaniu, - 25-26 lutego 2017 r. w Sandomierzu. Zebrania Komisji miały charakter roboczy i były poświęcone tematyce koordynacji działań pomiędzy środowiskami, Studenckich Baz Noclegowych PTTK, rozliczania przyznawanej dotacji z Zarządu Głównego PTTK, rozwiązywaniem bieżących problemów środowiska, pomocy prawnej, wydawania informatora i mapy SBN oraz zadaniom bieżącym. W okresie sprawozdawczym podjęto następujące inicjatywy: - nadzór nad prowadzonymi bazami namiotowymi oraz chatami studenckimi; polega na kontakcie z osobami odpowiedzialnymi za obiekty oraz monitoringiem stanu technicznego i ruchu turystycznego oraz podejmowaniu akcji marketingowych, 181

- prowadzenie obsługi podziału dotacji przyznawanej przez Zarząd Główny PTTK na działalność baz namiotowych oraz chat studenckich. Podczas rozdysponowywania środków bierze się pod uwagę stan techniczny oraz funkcjonowanie obiektów, - aktualizacja oraz wydanie w wersji elektronicznej Informatora Studenckiej Bazy Noclegowej PTTK, - współpraca z Międzynarodowym Stowarzyszeniem Przyjaciół Przyrody (IYNF); w roku 2016 r. Delegaci środowiska akademickiego reprezentowali PTTK podczas zebrań w Holandii i Macedonii, - wpieranie wymiany informacji pomiędzy środowiskami. Administrowanie grupami Google oraz bazą mailingową, - promowanie działalności akademickiej wśród studentów. Administrowanie stroną internetową www.ka.pttk.pl oraz FanPage m na portalu Facebook, stworzenie na Facebooku profilu Bazuje, bo lubię promującego w przystępny sposób ideę baz namiotowych wśród młodzieży akademickiej. - utrzymywanie stałego kontaktu środowiska akademickiego z Zarządem Głównym PTTK, w szczególności przekazywanie informacji oddziałom, kołom i klubom, - podejmowanie działań marketingowych, mających na celu promowanie turystyki akademickiej w Polsce (spotkania, działalność w social-media). Działalność Komisji Akademickiej w latach 2016-2018, to także działalność całego środowiska akademickiego, aktywnie wspierającego rozwój turystyki akademickiej w Polsce. Studenckie Bazy Noclegowe W trakcie trwania kadencji pod opieką Komisji Akademickiej znajdowało się 17 prowadzonych społecznie obiektów Studenckiej Bazy Noclegowej PTTK, w tym: 14 baz namiotowych i 3 chatki. Obiekty dysponowały miejscami noclegowymi w ilości ok. 1400 (w namiotach bazowych i chatkach oraz oferując miejsca na rozbicie własnego namiotu). Wartym podkreślenia jest fakt, iż rokrocznie Studenckie Bazy noclegowe odwiedza około 13 tysięcy turystów. Bazy stają się miejscem wielopokoleniowych spotkań i krzewienia idei turystyki kwalifikowanej. Studenckie bazy noclegowe w sezonie 2016 gościły 14.610 osób. Największą liczbę turystów przyjęły bazy: Radocyna (2015 osób), Gorc (1.584 osób) oraz Jaworki (1.438 osób). Wśród osób, które korzystają z obiektów SBN w sezonie 2016 były zarówno grupy dzieci, młodzieży, a także turyści zagraniczni. Ponadto, bazy prowadziły bogatą działalność kulturalno-edukacyjną. Staraniem Komisji co roku wydawana jest uaktualniona wersja informatora "Studenckie Chatki i Bazy Namiotowe". Zawiera on podstawowe informację o obiektach Studenckiej Bazy Noclegowej (bazy namiotowe i chatki studenckie). Komisja ustaliła, że pracę nad informatorem i mapą SBN w roku 2017 będzie koordynował kol. Mateusz Tomczyk z Krakowa. Oddział Akademicki w Krakowie wprowadził nową odznakę turystyczną pod nazwą Bazowa Odznaka Turystyczna (BOT PTTK). Odznaka stała się doskonałym narzędziem do popularyzacji różnych form turystyki górskiej z uwzględnieniem Studenckiej Bazy Noclegowej. Inicjatywa cieszy się dużym powodzeniem wśród turystów. Odznaka ma również wersję dla dzieci (dziecięca odznaka turystyczna). Działalność kulturalna Środowiska akademickie corocznie są inicjatorami oraz organizatorami koncertów o tematyce turystycznej. Do najbardziej rozpoznawalnych należy zaliczyć: koncert W górach jest wszystko, co kocham oraz Studencki Przegląd Piosenki Turystycznej YAPA. 182

W okresie letnim na bazach namiotowych oraz w chatach studenckich organizowane są śpiewanki, które w otoczeniu przyrody, bez prądu, w świetle świec gromadzą rzeszę ludzi zakochanych w górach (np. Śpiewanki na bazie Muszyna Złockie, Gorcstok na Gorcu itp.). Środowiska podejmują również szereg mniejszych inicjatyw, takich jak wystawy zdjęć, pokazy zdjęć, slajdów i filmów z podróży, projekty kulturowe i wiele innych wydarzeń. Kadra programowa PTTK Studenckie koła przewodnickie prowadzą kursy przewodnickie, dzięki którym przybywa nowa kadra programowa PTTK. W kursach uczestniczą setki słuchaczy (studentów, licealistów, doktorantów). Oddział Akademicki w Krakowie przy wsparciu Komisji zorganizował kurs Organizatora Turystyki PTTK w środowisku studenckim. Spotkał się on z wielkim zainteresowaniem, także ze strony Oddziałów i Kół z innych miast, które korzystając z doświadczenia Koleżeństwa z Krakowa chcą spróbować zorganizować taki kurs w swoich środowiskach. Należy podkreślić, że członkowie Kół Akademickich w ramach podwyższania swoich kwalifikacji zdają również egzaminy przodownickie (zarówno GOT jak i odznak nizinnych). Działalność edukacyjna Oddziały, koła i kluby akademickie uczestniczą, jak również organizują szereg akcji edukacyjnych dla dzieci, młodzieży i studentów. Zorganizowano Turniej wiedzy o górach dla młodzieży oraz Festiwal Slajdów Podróżniczych skierowany do studentów. Środowiska studenckie pomagają także w organizacji imprez edukacyjnych dla najmłodszych, takich jak np. konkursy krasomówcze czy rajdy integracyjne. Turystyka kwalifikowana Środowiska akademickie, organizowały szereg rajdów, obozów górskich dla młodzieży i studentów. Imprezy gromadziły tysiące uczestników. W okresie wakacyjnym przewodnicy studenccy prowadzili obozy wędrowne, zarówno w Polsce jak i poza granicami kraju. Środowiska akademickie współdziałają z Regionalnymi Pracowniami Krajoznawczymi, których zbiory są promowane wśród młodzieży akademickiej. Współpraca Zagraniczna Oddziały akademickie nadal starały się prowadzić ożywioną współpracę międzynarodową, współpracując z takimi organizacjami jak Naturefriends International (NFI),prowadząc działalność w ramach International Youth Nature Friends (IYNF). W maju i październiku 2016 reprezentanci środowiska akademickiego PTTK brali udział w konferencjach i workshopach organizowanych przez IYNF (Holandia Paweł Kamiński i Mateusz Tomczyk; Macedonia Mateusz Tomczyk i Kinga Błąszczyk). Szczególnie wart podkreślenia jest udział w spotkaniach IYNF kol Mateusza Tomczyka vice przewodniczącego Komisji Akademickiej. Kolega Tomczyk zamierza kontynuować swój udział w spotkaniach IYNF również w przyszłym roku ma zamiar uczestniczyć lub współorganizować projekty w ramach IYNF, w których uczestniczyłaby młodzież z krajówczłonków IYNF (projekt dotyczący tańców ludowych, kurs znakarza szlaków itp.). Komisja Akademicka zachęca członków wszystkich Kół i Oddziałów do uczestnictwa w projektach IYNF. Prowadzi to do pozyskania nowych kontaktów, poszerza horyzonty oraz buduje nowe umiejętności wśród młodej kadry programowej PTTK. 183

5. Turystyka i krajoznawstwo w wybranych środowiskach 5.1. Działalność w środowisku wojskowym W trakcie kadencji skład Komisji ds. Współpracy z Wojskiem Polskim ulegał zmianie: 1 stycznia 2014 r. rezygnację złożył kol. W. Osypiuk, kol. J. Kufel przejął na ten czas przewodniczenie. We wrześniu 2015 r. powtórnie przewodniczenie Komisji objął kol. W. Osypiuk. W kadencji Komisja odbyła 18 posiedzeń oraz realizowała zadania wynikające z własnego planu pracy, uchwał Zarządu Głównego PTTK oraz Planów Zasadniczych Przedsięwzięć Departamentu Wychowania i Promocji Obronności (Departamentu Komunikacji Społecznej, Departamentu Edukacji, Kultury i Dziedzictwa) MON na kolejne lata. Działalność turystyczno krajoznawcza w Wojsku Polskim w latach 2013 2016 prowadzona była przede wszystkim w oparciu o wojskowe oddziały, koła i kluby PTTK oraz wojskowe ośrodki i instytucje kultury, przy wsparciu i pomocy stowarzyszeń działających w tym obszarze, w szczególności Wojskowego Stowarzyszenia Sport-Turystyka-Obronność. Struktura wojskowych ogniw PTTK przedstawiała się następująco: 2013 rok: 14 Wojskowych Oddziałów PTTK, 86 Wojskowych Kół i Klubów PTTK, 3.472 członków PTTK. 2014 rok: 14 Wojskowych Oddziałów PTTK, 81 Wojskowych Kół i Klubów PTTK, 3.638 członków PTTK. 2015 rok: 14 Wojskowych Oddziałów PTTK, 98 Wojskowych Kół i Klubów PTTK, 3.803 członków PTTK. 2016 rok: 15 Wojskowych Oddziałów PTTK 101 Wojskowych Kół i Klubów PTTK 3.932 członków PTTK Przedstawione dane świadczą o stabilnej i wzrostowej tendencji rozwoju struktur PTTK w środowisku wojskowym. Realizacja działalności programowej wojskowych ogniw PTTK (turystyki kwalifikowanej, turystyki powszechnej, działalności popularyzatorskiej) przedstawiała się następująco: 2013 rok: zrealizowano 3.639 przedsięwzięć, uczestniczyło 105.225 osób, 2014 rok: zrealizowano 2.816 przedsięwzięć, uczestniczyło 110.489 osób, 2015 rok: zrealizowano 1.719 przedsięwzięć, uczestniczyło 56.440 osób, 184

2016 rok: zrealizowano 1.760 przedsięwzięć, uczestniczyło 48.440 osób. Spadkowa tendencja ilości zrealizowanych przedsięwzięć oraz ilości osób w nich uczestniczących, wynikała przede wszystkim ze zmian strukturalno-organizacyjnych, jakie w tym okresie czasu realizowane były w siłach zbrojnych. Analiza działalności turystyczno-krajoznawczej wskazuje, że wojskowe ogniwa PTTK zdecydowanie postawiły na jakość przygotowywanych imprez, dostosowując ich ilość do możliwości organizacyjnych i realnego zapotrzebowania środowiska. Zdecydowanie mniej zrealizowano przedsięwzięć popularyzatorskich, przy utrzymaniu wysokiego stanu realizacji imprez turystyki kwalifikowanej oraz powszechnej. Ogółem w latach 2013 2016 wojskowe oddziały, koła i kluby PTTK zrealizowały 9.934 przedsięwzięć turystyczno-krajoznawczych, w których udział wzięły 320.594 osoby. Analiza kadry programowej działającej w wojskowych strukturach PTTK, w omawianym okresie przedstawiała się następująco: 2013 rok: 727 uprawnień (w tym: 295 przodowników turystyki kwalifikowanej, 106 instruktorów, 144 przewodników i 182 inne specjalności), 2014 rok: 702 uprawnienia (w tym: 278 przodowników turystyki kwalifikowanej, 114 instruktorów, 155 przewodników i 155 inne specjalności), 2015 rok: 736 uprawnień (w tym: 283 przodowników turystyki kwalifikowanej, 120 instruktorów, 146 przewodników i 187 inne specjalności), 2016 rok: 789 uprawnień (w tym: 276 przodowników turystyki kwalifikowanej, 132 instruktorów, 201 przewodników i 180 inne specjalności). Należy podkreślić że coraz częściej nowe uprawnienia (przede wszystkim przewodnickie i przodownickie) uzyskują młodzi członkowie PTTK. W analizowanym okresie do głównych kierunków działalności środowiska PTTK w Wojsku Polskim należały: popularyzowanie i rozwijanie różnych form turystyki, służących kształtowaniu postaw patriotycznych i obywatelskich, pogłębianiu wiedzy historycznej, poznawaniu walorów krajoznawczych i kulturowych Polski, regionu i garnizonu, ukierunkowanie oferty programowej na żołnierzy zawodowych, szczególnie młodą kadrę zawodową i ich rodziny, popularyzowanie i propagowanie turystyki historycznej i militarnej w środowisku wojskowym oraz wśród młodzieży szkolnej, w tym w szczególności wśród uczniów tzw. klas mundurowych, integrowanie środowiska wojskowego poprzez organizację wielopokoleniowych imprez turystycznych i rekreacyjnych oraz popularyzowanie aktywnego wypoczynku i zdrowego stylu życia, utrzymywanie dotychczasowych i tworzenie nowych oddziałów, kół i klubów PTTK w oparciu o kluby jednostek wojskowych, przyjmując założenie, że w każdym klubie wojskowym powinno funkcjonować koło (klub) PTTK, prowadzące działalność na rzecz lokalnego środowiska wojskowego. Głównym celem działalności pozostawało rozwijanie zainteresowań turystyką historyczną i militarną, związaną z poznawaniem dziejów Polski, regionu i garnizonu, tradycji oręża i wojskowości oraz współczesnego oblicza sił zbrojnych. Wzbogacaniu wiedzy historycznej sprzyjało obcowanie z pięknem przyrody ojczystej i dziedzictwem kulturowym. 185

Realizacji tego celu służyły nie tylko przedsięwzięcia turystyczno-krajoznawcze organizowane przez poszczególne koła i kluby (podróże historyczno-wojskowe, rajdy rocznicowe, wizyty w jednostkach wojskowych, konkursy i wystawy tematyczne, itp.), ale również podejmowane od wielu lat inicjatywy o charakterze ogólnopolskim, mające wymiar szkoleniowy. Do tego typu przedsięwzięć należy zaliczyć przede wszystkim Seminaria Krajoznawcze Wojska Polskiego, poświęcone głównie budownictwu militarnemu i historii wojskowości. Ich uczestnicy (rokrocznie ok.120 osób) wojskowi krajoznawcy, wzbogacali wiedzę specjalistyczną, przygotowującą ich do popularyzowania tej tematyki nie tylko w środowisku wojskowym. W analizowanym okresie przeprowadzono następujące seminaria: w 2013 r. Dzieje Militarne Krainy Wielkich Jezior Mazurskich w Wilkasach, w 2014 r. Dzieje Fortyfikacji Grudziądza w Grudziądzu, w 2015 r. Dzieje Fortyfikacji Północno Wschodniej Polski w Rajgrodzie i w 2016 r. Twierdza Zamość..Przygotowane wydawnictwa poseminaryjne były wysoko oceniane przez krajoznawców i fachowców wojskowych i cywilnych. Inną formą popularyzacji turystyki historycznej i militarnej był Ogólnopolski Konkurs Fotograficzny Budowle Obronne Foto-Tur Wrocław, którego pomysłodawcą organizatorem jest Wojskowy Oddział PTTK przy Klubie 4 Regionalnej Bazy Logistycznej we Wrocławiu. Dotychczasowy dorobek konkursu, prowadzonego od 1998 roku to blisko 3.000 prac fotograficznych o wysokich walorach artystycznych, ale przede wszystkim o dużym znaczeniu historycznym i dokumentacyjnym. W minionej kadencji upowszechnianie turystyki historycznej i militarnej nabrało w środowisku wojskowym szczególnej rangi i znaczenia. Jest to wynikiem bardzo wymiernego zaangażowania Wojskowego Centrum Edukacji Obywatelskiej w rozwój tego kierunku działalności turystyczno-krajoznawczej. Problematyka związana z turystyką historyczną i militarną była obecna w różnych formach kształcenia kierowanych do żołnierzy i pracowników wojska. Wzbogacała wiedzę i umiejętności służące np. przygotowaniu i organizacji podróży historyczno-wojskowych. Odpowiadając na zainteresowanie i zapotrzebowanie środowiska, z inicjatywy Wojskowego Centrum Edukacji Obywatelskiej, Komisji ZG PTTK do Współpracy z WP oraz Wojskowego Stowarzyszenia Sport-Turystyka- Obronność, dotychczasowe seminaria i warsztaty poświęcone tej problematyce zostały wzbogacone o nowe formy szkoleniowe, np. realizowane we współpracy z Akademią Obrony Narodowej dwie edycje studiów podyplomowych Turystyka historyczna i militarna 2014/2015. Mając na względzie wychowawcze aspekty działalności turystyczno-krajoznawczej wiele uwagi poświęcano popularyzowaniu przedsięwzięć o charakterze wielopokoleniowym. Tej wielopokoleniowej integracji służyły przede wszystkim przedsięwzięcia turystycznokrajoznawcze o charakterze rodzinnym, takie m.in., jak przeprowadzane kolejne edycje: Rodzinnych Rajdów Górskich Wojska Polskiego Tatry i Rodzinnych Spływów Kajakowych Wojska Polskiego. Działalność turystyczno-krajoznawcza służyła również wychowaniu, szczególnie młodego pokolenia. Rozwijała umiejętności współpracy w grupie, uczyła orientacji w terenie i przetrwania w trudnych warunkach przy pełnym poznaniu, zrozumieniu i poszanowaniu środowiska naturalnego. Dlatego też wielką rangę przywiązywano do organizacji przy okazji przedsięwzięć turystycznych elementów związanych z nabywaniem umiejętności proobronnych. Przykładem był najstarszy w środowisku wojskowym (o ponad półwiecznej tradycji) Centralny Rajd Turystyczny Wojska Polskiego na Orientację Bieszczady. W ramach tego rajdu rozgrywane były corocznie Zawody Sprawnościowo-Obronne. Organizatorem rajdu jest od wielu lat Oddział Wojskowy PTTK im. Twierdzy Przemyśl działający przy Klubie 5 batalionu strzelców podhalańskich w Przemyślu. Warto również podkreślić, że oddział ten pomagał organizować I Zlot Weteranów BIESZCZADY 2015, 186

którego pomysł zrodził się ze współpracy Komisji ZG PTTK do Współpracy z Wojskiem Polskim i Centrum Weterana Działań Poza Granicami Państwa. Wiele miejsca w działalności turystyczno-krajoznawczej zajmowały przedsięwzięcia organizowane przez wojskowe ogniwa PTTK dla żołnierzy Narodowych Sił Rezerwowych. Były to przede wszystkim podróże historyczno-wojskowe oraz przedsięwzięcia służące poznaniu historii i tradycji garnizonu i regionu. Jednym z ważnych obszarów aktywności było m.in. popularyzowanie turystyki i krajoznawstwa wśród uczniów tzw. klas mundurowych. Proces ten jest rozłożony na lata, ale już widać pierwsze rezultaty zwiększenia aktywności w tym środowisku, np. w Wojskowym Oddziale PTTK w Lublinie działalność prowadzą aktualnie cztery nowe koła PTTK, skupiające uczniów klas mundurowych. Kierunek tej działalności będzie rozwijany, aby kolejnych młodych ludzi zachęcić do uprawiania turystyki i krajoznawstwa, szczególnie w wymiarze historycznym i militarnym oraz upowszechniać swoistą modę na aktywność ruchową i zdrowy styl życia. Rozpoczęto również działania zmierzające do przygotowania i przeprowadzenia w 2017 r. I Zlotu Pamięci Zaślubiny Polski z morzem gen. Józef Haller - cyklicznej imprezy skierowanej przede wszystkim do uczniów klas mundurowych i kół PTTK w tych klasach. Jak co roku, wojskowi turyści i krajoznawcy spotykali się na podsumowaniu działalności środowiska w czasie Centralnych Zlotów Turystów Wojska Polskiego (2013 Lublin, 2014 Toruń, 2015 Spała, 2016 Wrocław). Celem przewodnim każdego ze zlotów była promocja walorów krajoznawczych poszczególnych regionów, propagowanie krajoznawstwa, turystyki i aktywnego wypoczynku, kształtowanie wartości patriotycznych, popularyzowanie historii, tradycji i dziejów oręża polskiego, a także wymiana doświadczeń w zakresie organizacji turystyki i rekreacji. Były one również doskonałą okazją do podsumowania rocznej działalności wojskowych ogniw PTTK. Środowisko wojskowe wypracowało znaczące formy wyróżniania aktywności swoich ogniw PTTK i poszczególnych członków. Przykładem na to są nadawane rokrocznie w czasie Centralnych Zlotów Turystów Wojska Polskiego tytuły honorowe: Wojskowy Oddział PTTK roku, Wojskowe Koło PTTK roku, Wojskowy Klub PTTK roku i Turysta roku. Także wojskowe oddziały PTTK poszukują rozwiązań w tym zakresie np. przyznawanie przez Oddział PTTK Marynarki Wojennej Bałtyckich Sterów Turystyki. Do najważniejszych przedsięwzięć turystyczno-krajoznawczych organizowanych przez środowisko wojskowe w latach 2013-2016 należały: Centralny Rajd Turystyczny Wojska Polskiego na Orientację Bieszczady (dotychczas 52 edycje), Centralny Zlot Turystów Wojska Polskiego ( 45 edycji), Rajd Górski Wojska Polskiego SUDETY ( 46 edycji), Seminarium Krajoznawcze Wojska Polskiego ( 30 edycji), Rodzinny Rajd Górski Wojska Polskiego (19 edycji), Rodzinny Spływ Kajakowy Wojska Polskiego (7 edycji), Międzynarodowy Spływ Kajakowy Pojezierzem Brodnickim, Drwęcą, Wisłą organizowany przez KTW PTTK w Chełmnie (56 edycji), Ogólnopolskie konkursy fotograficzne Budowle obronne i FOTO TUR (blisko 3.000 prac fotograficznych) W 2013 roku we wszystkich wojskowych ogniwach PTTK odbyły się zebrania i zjazdy sprawozdawczo wyborcze, dokonujące wyboru nowych władz i delegatów na Konferencje Regionalne. Delegatami na XVIII Walny Zjazd PTTK zostało wybranych 9 przedstawicieli środowiska wojskowego. Warto również podkreślić, że podczas Walnego Zjazdu PTTK w skład Zarządu Głównego wybrani zostali: kol. Danuta Cierpisz i kol. Waldemar Osypiuk, który jednak z przyczyn służbowych (objęcie nowego stanowiska, 187

wykluczającego zasiadanie we władzach organizacji pozarządowych, zobowiązany był z dniem 1 stycznia 2014 r. zrezygnować z pełnienia tej funkcji). Po ustaniu przyczyny rezygnacji kol. W. Osypiuk został dokooptowany do składu Zarządu Głównego PTTK. W czasie Zjazdu trzech członków PTTK z środowiska wojskowego otrzymało godność Członka Honorowego PTTK: kol. A. Marchwicki, kol. T. Rychanowicz i kol. H. Wacewicz. W okresie sprawozdawczym przeprowadzono m.in. cztery posiedzenia Komisji połączone ze szkoleniem prezesów wojskowych oddziałów i kół PTTK (2013 r. Bydgoszcz, 2014 r. Niwki, 2015 r. Waplewo, 2016 r. Rynia), których celem było podsumowanie działalności turystyczno-krajoznawczej za dany rok oraz przyjęcie Kalendarza przedsięwzięć krajoznawczo-turystycznych i sportowo rekreacyjnych Wojska Polskiego na następny rok. Kalendarze przekazywane były w formie wydawnictwa do wojskowych oddziałów, kół i klubów PTTK, do klubów jednostek wojskowych oraz umieszczane w formie elektronicznej na stronach internetowych. Najważniejszym kierunkiem działalności Komisji było przygotowywanie i organizacja centralnych przedsięwzięć turystyczno-krajoznawczych realizowanych w Wojsku Polskim. Od opracowania złożeń programowo-organizacyjnych, koncepcji i programu imprez do realizacji we współpracy z odpowiedzialnymi za organizację oddziałami wojskowymi PTTK. Przyjęta na początku kadencji zasada typowania organizatorów przedsięwzięć centralnych z co najmniej półtorarocznym wyprzedzeniem w znaczący sposób usprawniła przygotowanie i realizację tych przedsięwzięć. 5.2. Działalność w Policji i Straży Granicznej Zgodnie z przyjętym Planem Pracy, Komisja Środowiskowa ZG PTTK tradycyjnie już objęła patronatem cykliczne imprezy organizowane przez jednostki terenowe, każdego roku zapewniając dla najlepszych ich uczestników puchary, dyplomy lub listy gratulacyjne. W latach 2013-2016 były to następujące przedsięwzięcia: - 42, 43, 44, 45 Rajd Górski Szlakami Obrońców Granic organizowany tradycyjnie dla turystów środowiska służb mundurowych i ich rodzin. Rajdy odbywały się kolejno w: Pokrzywnej, Złockiem, Koninkach i Zieleńcu pod patronatem Resortu Spraw Wewnętrznych z udziałem kol. Kazimierza Rabczuka, reprezentującego również Komisję Turystyki w resorcie spraw wewnętrznych. - XXI, XXII, XXIII i XXIV Rajdy Górskie Służb Mundurowych Resortu Spraw Wewnętrznych, organizowane kolejno w Szczyrku, Kotlinie Kłodzkiej, Szklarskiej Porębie i Karpaczu. W Rajdach corocznie uczestniczyło ok. 400 osób w ramach ok. 40 drużyn. Uczestnicy Rajdu zdobywali odznaki GOT, krajoznawcze, uprawnienia przodownickie i brali udział w konkursach organizowanych w ramach Rajdu. Należy pokreślić, że ponad 90 proc. uczestników to członkowie PTTK w różnym wieku. Komandorem i organizatorem Zlotu jest kol. Grzegorz Serbakowski - członek Komisji. - I, II, III Rajd Motorowy Resortu Spraw Wewnętrznych "Szlakami Powstania Wielkopolskiego" odbywający się w listopadzie. W Rajdzie bierze udział ok 50-80 osób w ramach 10-20 /co roku ilość wzrasta/ drużyn na terenie powiatu ostrowieckiego /Ostrów Wielkopolski/. - XIII, XIV Spływ Kajakowy "Policjantów" reaktywowany w roku 2014 "PILAWA 2014" i "PILAWA 2015", XV - w Drawieniu. W spływach uczestniczyło 23-50 osób. - XXVIII, XXIX, XXX Zloty Aktywu Turystycznego resortu spraw wewnętrznych. W Zlotach uczestniczy ok 60 przedstawicieli klubów i kół PTTK w jednostkach organizacyjnych policji i straży granicznej z całej Polski. 188

W dniach 19-25.06.16 r. w Ostrowie Wielkopolskim odbył się II Ogólnopolski Konkurs Historyczno-Krajoznawczy o Powstaniu Wielkopolskim "Młodzi pamiętają". W latach 2013-2016 Komisja prowadziła analizę stanu organizacyjnego, w opracowaniu jest aktualny wykaz jednostek PTTK działających w środowiskach pracy i zamieszkania. Komisja kontynuowała prowadzenie kroniki Komisji, którą opracowuje kol. W. Miężał, a także podstrony internetowej na stronie Zarządu Głównego PTTK, na której zamieszczane są wszelkie informacje dotyczące prac Komisji i imprez będących pod jej patronatem. Relacje z organizowanych imprez Komisji były również prezentowane na łamach kwartalnika PTTK Gościniec. Przewodniczący Komisji kol. R. Kunce jest członkiem kolegium redakcyjnego tego wydawnictwa. W latach 2013-2015 działał zespół w celu opracowania wydawnictwa związanego z jubileuszem 40-lecia Komisji w środowiskach. W roku 2015 została wydana praca zbiorowa pod redakcją kol. A. Kupera Dokonania i perspektywy turystyki środowiskowej. Egzemplarze wydawnictwa zostały przekazane członkom Zarządu Głównego PTTK, Centralnej Bibliotece PTTK oraz wszystkim Regionalnym Pracowniom Krajoznawczym PTTK. Opracowanie zostało również zamieszczone na stronie internetowej Towarzystwa, a także było promowane podczas imprez ogólnopolskich. Komisja współpracowała z Komisją Turystyki w resorcie spraw wewnętrznych przedstawiciele uczestniczyli w posiedzeniach i imprezach organizowanych przez resort. W czasie kadencji Komisja przyznała Dyplomy Honorowe Komisji m.in. organizatorom imprez ogólnopolskich i oddziałom wyróżniającym się w działalności środowiskowej. 5.3. Działalność w środowisku osiedli mieszkaniowych i na terenach wiejskich Komisja Środowiskowa ZG PTTK w XVIII kadencji pracowała zgodnie z zatwierdzonym planem działania Komisji oraz kierunkami działań programowych Towarzystwa wynikających z uchwał Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, podejmowała działania w środowisku osiedli mieszkaniowych i wiejskich. Zadania wynikające z Uchwały XVIII Walnego Zjazdu PTTK włączone zostały do poszczególnych regulaminów imprez, konkursów plastycznych oraz spotkań w terenie przyjętych w planach pracy na poszczególne lata. W październiku 2015 r. dokooptowany do składu komisji został kol. Jacek Ziółkowski. W latach 2013-2016 Komisja odbyła 8 posiedzeń plenarnych, z czego 4 wyjazdowe odbyły się poza siedzibą Zarządu Głównego PTTK, w ramach organizowanych ogólnopolskich imprez organizowanych pod patronatem Komisji: - w Uniejowie - 4 października 2013 r. w ramach XIV Ogólnopolskiego Zlotu Oddziałów i Kół środowiskowych PTTK, - w Kołobrzegu - 15 maja 2014 r. w ramach X Ogólnopolskiego Zlotu Młodzieży Wiejskiej PTTK, - w Szczyrku 2 października 2015 r. w ramach XVI Ogólnopolskiego Zlotu Oddziałów i Kół Środowiskowych PTTK, - w Tychach 6 października 2016 r. w ramach XVII Ogólnopolskiego Zlotu Oddziałów i Kół Środowiskowych PTTK. 189

Działalność w środowisku osiedli mieszkaniowych i na terenach wiejskich Komisja kontynuowała organizowane z jej inicjatywy Ogólnopolskie Zloty Młodzieży Wiejskiej PTTK: - IX Zlot w dniach 17-19 maja 2013 r. w Wieruszowie, - X Zlot w dniach 16-18 maja 2014 r. w Kołobrzegu, - XI Zlot w dniach 15-17 maja 2015 r. w Tczewie, - XII Zlot w dniach 20-25 maja 2016 r. w Nowym Sączu. W Zlotach co roku brało udział 100-120 uczestników wraz z opiekunami, z 4-5 województw. Młodzież ze środowiska wiejskiego uczestnicząca w Zlocie brała czynny udział w bogatym programie krajoznawczym, szkoleniowym, a także w testach i konkursach. Zloty organizowane były z wielkim zaangażowaniem działaczy z Oddziałów PTTK, a także władz samorządowych. Pod patronatem Komisji odbywały się Ogólnopolskie Zloty Oddziałów i Kół Środowiskowych PTTK. - XIV Zlot w Uniejowie organizowany w dniach 4-6.10.2013 r., przy dużym zaangażowaniu Oddziału PTTK "Ziemi Łęczyckiej" w Łęczycy pod patronatem Burmistrza Łęczycy i Burmistrza Uniejowa. - XV Zlot w Bieszczadach w dniach 3-5.10.2014 r., z bazą w Ustrzykach Górnych organizowany przez Oddział PTTK "Ziemia Sanocka" w Sanoku. W Zlocie uczestniczyło 70 osób. - XVI Zlot w Szczyrku w dniach 02-04.10.2015 r. w ośrodku "Orle Gniazdo" zorganizowany przez Oddział PTTK "Podbeskidzie" w Bielsku-Białej. W Zlocie udział wzięło 125 osób. - XVII Zlot w Tychach w dniach 07-09.10.2016 r. w Hotelu "Piramida", zorganizowany przez Oddział PTTK w Tychach i Spółdzielnię Mieszkaniową Oskard, przy dużym wsparciu władz samorządowych. W Zlocie uczestniczyło 120 osób. Należy podkreślić duże zainteresowanie tymi imprezami Oddziałów PTTK z całej Polski i władz samorządowych poszczególnych regionów. W Zlotach uczestniczyło za każdym razem od 80 do 120 osób. Dla uczestników zachętę stanowią zawsze: bardzo bogaty program krajoznawczy, przygotowywany na wysokim poziomie program kulturalny, a także realizacja działań programowych Towarzystwa. W latach 2013-2016 Komisja przygotowała 2 edycje Ogólnopolskiego Konkursu Plastycznego dla dzieci i młodzieży, realizującego założenia programowe Towarzystwa na poszczególne lata. Współorganizatorem konkursów była Spółdzielnia Mieszkaniowa Oskard w Tychach oraz 1 edycję w 2016 roku w ramach XII Ogólnopolskiego Zlotu Młodzieży Wiejskiej PTTK organizowanego w dniach 3-5 maja przez Oddział "Beskid" w Nowym Sączu: - W roku 2014 konkurs przebiegał w ramach projektu Turystyka łączy pokolenia pod hasłem Rodzinna przygoda na turystycznym szlaku zorganizowany przez Komisje Środowiskową i Spółdzielnie Mieszkaniową "Oskard" w Tychach. Na konkurs nadesłano 70 prac z 11 województw. W spotkaniu podsumowującym Konkurs w Warszawie uczestniczyło 45 laureatów wraz z opiekunami. - W roku 2015, w ramach hasła PTTK Razem na szlaku, odbył się konkurs pt. Wędrówki z plecakiem kolorowym szlakiem. Podsumowanie konkursu odbyło się 16 stycznia 2016 r. w siedzibie ZG PTTK w Warszawie. Laureaci otrzymali dyplomy i nagrody. Otwarto wystawę pokonkursową. - W roku 2016 Konkurs Plastyczny po raz pierwszy został zorganizowany w ramach XII Ogólnopolskiego Zlotu Młodzieży Wiejskiej PTTK organizowanym przez Oddział PTTK Beskid w Nowym Sączu. Konkurs plastyczny był włączony i punktowany w ramach rywalizacji zespołów, uczestniczących w Zlocie. 190

Nagrody dla laureatów konkursów były fundowane przez: Zarząd Majątkiem PTTK, Tyską Spółdzielnię Mieszkaniową Oskard oraz Zarząd Główny PTTK. Mieszkańcy osiedli mieszkaniowych uczestniczyli także w Regionalnych Złazach Turystycznych i Piknikach dla Osób Niepełnosprawnych. XXXII, XXXIII, XXXIV, XXXV Regionalny Złaz Rodzin Turystycznych osiedli spółdzielczych województwa śląskiego. W imprezach tych brały udział całe rodziny, a liczba uczestników każdego roku osiągała ok.1500-2000 osób. Pod patronatem Komisji działa Spółdzielczy Dom Kultury Tęcza w Tychach, organizujący Piknik dla Osób Niepełnosprawnych. W latach 2013, 2014, 2015, 2016 odbywały się kolejne edycje tej imprezy, w której corocznie bierze udział ok. 700 osób. V. Działalność gospodarcza 1. Warunki prowadzenia W mijającej, XVIII kadencji kontynuowano działania mające na celu racjonalizację wydatków z budżetu Towarzystwa oraz polepszenie efektywności gospodarowania. Racjonalizację wydatków umożliwia odpowiednia konstrukcja zapisów budżetu, która pozwala na ich pełną identyfikację. Taka forma zapisu uchwały budżetowej powoduje pełną świadomość planowania wydatków oraz, co równie ważne dyscyplinę w ich realizacji. Ważnym elementem było jednoznaczne wydzielenie wydatków programowych i określenie zasad ich finansowania z dochodów pochodzących z różnych sfer działalności, w tym działalności gospodarczej. W ramach ciągłego doskonalenia funkcjonowania struktur gospodarczych zrealizowano Uchwałę Nr 121/XVIII/2014 z dnia 13.12.2014r. w sprawie połączenia spółek Mazury PTTK sp. z o.o. z siedzibą w Olsztynie oraz Zachodniopomorski Zespół Gospodarki Turystycznej PTTK sp. z o.o. z siedzibą w Szczecinie. Kadencja była okresem, w którym Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze kontynuowało realizację inwestycji, głównie proekologicznych, wykorzystując zarówno środki z funduszy Unii Europejskiej jak i innych źródeł finansujących taką działalność. Na finansowanie inwestycji poświęcono także własne środki Towarzystwa. Wśród działań Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, zmierzających do ochrony środowiska naturalnego oraz przyczyniających się do podniesienia standardu obiektów PTTK i poszerzeniu oferty turystycznej, jak również poprawy wizerunku Towarzystwa, należy wyróżnić projekty: - Markowy produkt turystyki górskiej Zielone Schroniska w paśmie Beskidów - Gorców- Pienin (inwestycja zakończona we wrześniu 2013 r., - Modernizacja istniejącej infrastruktury Ośrodka Turystyki Wodnej PTTK Kamień na potrzeby funkcjonowania mini przystani żeglarskiej wraz z systemami odbioru i segregacji odpadów. Po długim i bardzo skomplikowanym proceduralnie przygotowaniu (ze względu na położenie ośrodka na terenie objętym ochroną Natura 2000) projekt zrealizowano w latach 2014-2015. W ramach umów wieloletnich realizowane były, ze środków dzierżawców, inwestycje poprawiające w znacznym stopniu standard bazy noclegowej PTTK. W roku 2015r., po całkowitej modernizacji Domu Turysty PTTK w Zakopanem, oddano do użytku czterogwiazdkowy hotel Aries & Spa. Ważnym, zrealizowanym zadaniem było zagospodarowanie ośrodka kempingowego PTTK w Sopocie poprzez budowę od podstaw 50 domków turystycznych o wysokim standardzie i uruchomienie 29 stanowisk caravaningowych. Inwestycje zakończono i oddano do użytku w roku 2016. W celu poprawy rentowności ośrodka i zagospodarowania wolnej przestrzeni, poza ujętym w umowie planem inwestycyjnym, dzierżawca wybudował recepcję oraz dwa obiekty gastronomiczne. Plany 191

inwestycyjne obejmują również budowę dwugwiazdkowego hotelu, którego realizacja przypadnie na kolejną kadencję. Ww. inwestycje powstały w renomowanych miejscowościach, istotnych dla popularyzacji walorów turystycznych Polski i przyczyniają się do ubogacenia wizerunku Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Wybudowanie w Kamieniu (k. miejscowości Ruciane-Nida), o uznanych walorach środowiska przyrodniczego, nowoczesnej i w pełni ekologicznej EKO-Mariny przyczyniło się do popularyzacji ośrodka PTTK wśród turystów krajowych i zagranicznych. Wzbogacenie oferty programowej PTTK o profesjonalne usługi żeglarskie zapewni współpraca dzierżawcy obiektu z Klubem Mila Akademii Żeglarskiej firmowanej przez olimpijczyka Mateusza Kusznierewicza, który z powodzeniem prowadzi tego typu działalność w zmodernizowanym w poprzedniej kadencji ośrodku PTTK w Zegrzynku Jadwisinie nad Zalewem Zegrzyńskim. Przedłużające się procedury administracyjne spowodowały konieczność przesunięcia w czasie realizacji inwestycji zakładanych przez pozyskanych w poprzedniej kadencji partnerów inwestycyjnych w Domach Turysty PTTK w Szczyrku i Wiśle, natomiast prace objęte harmonogramem modernizacji Domu Turysty PTTK w Warszawie są w trakcie realizacji. 2. Potencjał Na majątek Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego składa się majątek rzeczowy (środki trwałe) i majątek finansowy (udziały w spółkach). Majątek trwały PTTK PTTK na dzień 31 grudnia 2016 r. posiadało w swoim zarządzie 168 nieruchomości. Nieruchomości wykorzystywane były na działalność gospodarczą, która była prowadzona w 101 obiektach, w tym w 91 obiektach hotelarskich (hotele, domy wycieczkowe, schroniska, campingi, domy turysty, stanice wodne, ośrodki turystyczne), 4 obiektach gastronomicznych, 6 innych obiektach wykorzystywanych na cele biurowe, produkcyjne i turystyczne. W latach 2013-2016 majątek trwały w wartościach ewidencyjnych brutto wykazuje systematyczny wzrost. Na początku XVIII kadencji jego wartość wynosiła 136.598,19 tys. zł, a na koniec kadencji wzrosła do kwoty 149.807,48 tys. zł, co stanowi 9,67 % przyrost, a w liczbach bezwzględnych wynosi 13.209,29 tys. zł. Na stan ten wpływ miały zwiększenia majątku w kwocie 26.844,29 tys. zł, w tym m.in. z tytułu: - rozliczenia poniesionych nakładów inwestycyjnych (2013-2016), - odkupienia nakładów inwestycyjnych (Kraków: DT PTTK przy ul. Westerplatte, ul. Jagiellońska), (2013-2015), - nabycia prawa własności działki w Rabce - grunt przy schronisku na Maciejowej (2013), - nabycia gruntu pod oczyszczalnię ścieków przy schronisku na Turbaczu (2016), - przekształcenia prawa wieczystego użytkowania gruntu w prawo własności gruntów: DW PTTK w Św. Katarzynie (2013), Schronisko PTTK na Baraniej Górze (2014), DW PTTK w Zegrzynku (2014), Schronisko PTTK Pod Małą Rawką (2014), Schronisko PTTK Kremenaros w Ustrzykach Górnych (2014), - przejęcia nieruchomości gruntowej w Ustroniu Dobce po zlikwidowanym Uniwersyteckim Oddziale PTTK w Warszawie (2016), - zakupu domków campingowych i hangaru w OTW PTTK w Kamieniu (2015), - zakupu sprzętu biurowego, gospodarczego i wystawienniczego (m.in. komputery, drukarki, telefony, centrale telefoniczne, serwery, wyposażenie), (2013-2016) - oraz zmniejszenie majątku w wysokości 13.635,00 tys. zł z tytułu: sprzedaży: 192

DW PTTK Hanka w Zawoi (2013), działki przy schronisku PTTK Andrzejówka (2013), działki przy DT PTTK w Szczyrku (2014), nieruchomości we Wrocławiu (2014), działki przy OTW PTTK w Kamieniu prawo wieczystego użytkowania gruntu, domki campingowe, budynek sanitarny, hangar (2015), nakłady na nieruchomości OC PTTK w Jastarni (2016), przekazania: Hotelu PTTK Kamieniec w Oświęcimiu aport SiH PTTK Karpaty w Nowym Sączu (2016), Schroniska PTTK na Baraniej Górze aport SiH PTTK Karpaty w Nowym Sączu (2016), Schroniska PTTK na Połoninie Wetlińskiej BPN (2015), OC PTTK w Jastarni UMiG (2016), wywłaszczenia działki Kamieniec Oświęcim (2014), przekształcenia prawa wieczystego użytkowania gruntów w prawo własności (Św. Katarzyna, Barania Góra, Zegrzynek, Pod Małą Rawką, Kremenaros 2013-2014), likwidacji zużytych środków trwałych (m.in. budynków, linii kablowych, elektrycznych, pomostów, mostków, ujęć wody, oczyszczalni, przepompowni ścieków, kotów, pieców c.o., łodzi, przyczepy asenizacyjnej, dźwigu towarowo-osobowego, zespołów prądotwórczych, ogrodzenia, oświetlenia, nagłośnienia terenu, sieci wodociągowej, c.o., c.w., elektrycznej, terenów zielonych, drogi wewnętrznej, przyłączy caravaningowej, turbiny, sprzętu biurowego (zespoły komputerowe), gospodarczego, centrali telefonicznych, radiotelefonu, anteny satelitarnej, turbiny 2013-2016), zdjęcia z ewidencji maszyn produkcyjnych z Jawor Home zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego (2014). Majątek trwały w wartościach ewidencyjnych netto (tzn. z uwzględnieniem amortyzacji) wykazuje na przestrzeni lat 2013-2016 ok. 0,18% wzrost, co oznacza, że pomimo amortyzowania majątku średnio ok. 4,53 mln zł rocznie, co ma wpływ na zmniejszenie jego wartości, majątek jest systematycznie odtwarzany. Szczegółowe informacje na temat wartości majątku trwałego PTTK opracowane na podstawie sprawozdań zbiorczych ZG PTTK w kwotach brutto i netto oraz w rozbiciu na poszczególne jednostki PTTK zawarte są w tabeli nr 15. Przyrost amortyzacji na koniec XVIII kadencji w porównaniu do jej początku wynosi ok. 847,7 tys. zł, co stanowi 21,76 %, jest to efekt działań inwestycyjnych prowadzonych przez PTTK przez cztery lata kadencji. W XVIII kadencji prowadzone były również postępowania regulujące stan prawny nieruchomości PTTK, w tym m.in.: na Połoninie Wetlińskiej, w Warszawie przy ul. Senatorskiej, w obiektach położonych na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego, w SW w Tleniu oraz w OC w Jastarni. Majątek finansowy Poza majątkiem rzeczowym, PTTK posiada również majątek finansowy w postaci udziałów i akcji w spółkach prawa handlowego. Na koniec roku 2016 wartość udziałów PTTK w funkcjonujących 4 spółkach (w czerwcu 2016r. nastąpiło połączenie Spółek z większościowym udziałem PTTK poprzez przeniesienie całego majątku Spółki ZZGT PTTK sp. z o.o. w Szczecinie na Spółkę Mazury PTTK sp. z o.o.) i 1 będącej w likwidacji wynosiła łącznie 11.796,50 tys. zł. Na początku kadencji wartość tych udziałów i akcji 193

w 7 spółkach wynosiła 10.640,80 tys. zł (wzrost o 10,86%). Wzrost udziału w spółkach nastąpił poprzez: - wniesienie wkładów niepieniężnych do Spółki Schroniska i Hotele PTTK Karpaty sp. z o.o. w Nowym Sączu (850 tys. zł), - połączenie Spółek ZZGT PTTK sp. z o.o. w Szczecinie i Mazury PTTK sp. z o.o. w Olsztynie (kapitał Spółki Mazury PTTK sp. z o.o. w Olsztynie podwyższony został, uwzględniając ustalony stosunek wymiany udziałów, o kwotę 1.844,90 tys. zł). Udziałowcami spółek z większościowym udziałem PTTK jest również 26 Oddziałów PTTK. Aktualnie udziały w Spółce SHiS PTTK w Jeleniej Górze posiada 5 Oddziałów PTTK, w Spółce SiH PTTK Karpaty w Nowym Sączu 19 Oddziałów PTTK a w Spółce BSiH PTTK w Sanoku 2 Oddziały PTTK. W 2015r. dokonano sprzedaży akcji zaangażowanych w banku Meritum Bank ICB S.A. z siedzibą w Gdańsku o wartości 258 tys. zł. Poziom wniesionych dopłat do kapitału zakładowego zmniejszył się o 80,49%. W okresie XVIII kadencji zwrotu dopłat dokonały spółki: SHiS PTTK w Jeleniej Górze 500 tys. zł, Mazury PTTK w Olsztynie 129,51 tys. zł i BSiH PTTK w Sanoku 118 tys. zł. Zmiany kapitału funkcjonujących spółek z udziałem kapitału PTTK w latach 2013-2016 przedstawia tabela nr 18. Wyniki działalności spółek z udziałem kapitału PTTK Łączny wynik finansowy brutto w roku 2016 osiągnięty przez funkcjonujące Spółki z udziałem kapitału PTTK stanowi kwotę 7.442,33 tys. zł, co w porównaniu z łącznym wynikiem finansowym brutto osiągniętym przez te Spółki w roku 2013 - kwota 1.885,90 tys. zł, stanowi wzrost o 394,63% (w tym zysk ze zbycia środków trwałych w kwocie 6.023,97 tys. zł). Warto zaznaczyć, że wypracowany wynik finansowy uwzględnia czynsz dzierżawny dla ZM PTTK, który łącznie w 2016r. wyniósł 6.106,11 tys. zł (wzrost w porównaniu do roku 2013 o 10,60%) oraz opłatę za korzystanie ze znaku PTTK w łącznej kwocie 14,80 tys. zł. W 2016r. opłatę za korzystanie ze znaku PTTK w kwocie 14,80 tys. zł wniosła tylko spółka ZZGT PTTK w Szczecinie za okres do momentu połączenia ze spółką Mazury PTTK w Olsztynie. W porównaniu z rokiem 2013 nastąpił spadek tej opłaty o 27,31%. W 2016r. Spółki zobowiązane były do wpłaty na działalność statutową PTTK (w tym również Oddziałów PTTK) kwoty 1.285,44 tys. zł (wpłata dokonana w 2016r., ale dotycząca sprawozdania finansowego za rok 2015), co w porównaniu z rokiem 2013 kiedy to na działalność statutową PTTK Spółki wpłaciły kwotę 809,00 tys. zł (wpłata dokonana w roku 2013, ale dotycząca sprawozdania finansowego za rok 2012), stanowi wzrost o 58,89%. Szczegółową informację o wynikach działalności funkcjonujących spółek z udziałem kapitału PTTK w latach 2013 2016 przedstawia tabela nr 19. 3. Stan prawny majątku Na koniec kadencji PTTK zarządzało 168 nieruchomościami, które posiadały następujący status prawny: - własność gruntu i budynków 57 nieruchomości, - współwłasność gruntu i budynków 24 nieruchomości, - wieczyste użytkowanie gruntu i własność gruntu i budynków 43 nieruchomości, - wieczyste współużytkowanie gruntu 1 nieruchomość, - wieczyste użytkowanie gruntu i budynków 13 nieruchomości, - dzierżawa gruntu i własność budynków 8 nieruchomości, - bezpłatne użytkowanie gruntu /służebność/ i własność gruntu i budynków 2 nieruchomości, - zarząd i użytkowanie 6 nieruchomości, 194

- użyczenie 1 nieruchomość, - własność oddziału PTTK 9 nieruchomości, - wieczyste użytkowanie na rzecz oddziału PTTK 1 nieruchomość, - własność innych osób prawnych 2 nieruchomości, - w trakcie regulacji 1 nieruchomość. W trakcie XVIII kadencji kontynuowano postępowania regulujące stan prawny nieruchomości PTTK położonych na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego oraz w Warszawie przy ul. Senatorskiej. Pomyślnie zakończył się proces regulacji prawnej następujących nieruchomości: - w 2013r. nabycie prawa własności działki w Rabce tj. gruntu przy schronisku na Maciejowej (łączne koszty nabycia 90.278,00 zł.), - w 2013r. nabycie prawa użytkowania wieczystego gruntu oraz własności budynków w Puławach tj. Muzeum Regionalnego PTTK (łączne koszty nabycia 123.552,25 zł.), - w 2014r. przekształcenie prawa użytkowania wieczystego gruntu w prawo własności nieruchomości dot. Schroniska PTTK na Baraniej Górze (łączne koszty przekształcenia 38.035,70 zł.), - w 2014r. przekształcenie prawa użytkowania wieczystego gruntu w prawo własności nieruchomości dot. Schroniska PTTK Kremenaros w Ustrzykach Górnych (łączne koszty przekształcenia 26.282,00 zł.), - w 2014r. przekształcenie prawa użytkowania wieczystego gruntu w prawo własności nieruchomości dot. Schroniska PTTK Mała Rawka w Brzegach Górnych (łączne koszty przekształcenia 17.738,95 zł.), - w 2014r. przekształcenie prawa użytkowania wieczystego gruntu w prawo własności nieruchomości PTTK w Zegrzynku (łączne koszty przekształcenia 106.864,45 zł.), - w 2014r. przekształcenie prawa użytkowania wieczystego gruntu w prawo własności nieruchomości PTTK w Świętej Katarzynie (łączne koszty przekształcenia 133.779,35 zł.), - w 2016r. nabycie prawa własności działki przy schronisku na Turbaczu z jednoczesnym ustanowieniem na niej służebności gruntowej na rzecz właściciela sąsiedniej działki (łączne koszty 62.682,00 zł.), - w 2016r. przejęcie na własność, po zlikwidowanym Oddziale Uniwersyteckim PTTK w Warszawie, nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości Ustroń-Dobka. Prowadzone były i będą kontynuowane działania zmierzające do uregulowania stanu prawnego obiektów położonych na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego, zgodnie z uchwałą ZG PTTK nr 340/XVII/2012 z dnia 30 czerwca 2012r. W działaniach tych czynnie uczestniczyła Spółka SiH PTTK Karpaty. Opracowana została koncepcja polegająca na wyodrębnieniu terenów, na których usytuowane są naniesienia PTTK w granicach zapewniających ich prawidłowe funkcjonowanie. Zaproponowano Tatrzańskiemu Parkowi Narodowemu zniesienie współwłasności Skarbu Państwa i PTTK poprzez podział i wymianę gruntów niewykorzystywanych przez PTTK gospodarczo a usytuowanych w granicach Parku, w zamian za pełne regulacje (własność i służebności) gruntów niezbędnych dla funkcjonowania schronisk PTTK. Mimo pozytywnych opinii Ministerstwa Środowiska i Rady Naukowej Parku, dyrektor Tatrzańskiego Parku Narodowego nie zajął ostatecznego stanowiska w tej sprawie. Niezależnie od powyższych działań Spółka SiH PTTK Karpaty na podstawie umowy dzierżawy zawartej z Zarządem Majątkiem PTTK od 2010r. poddzierżawia części nieruchomości usytuowanych w Zakopanem a wykorzystywanych przez jednostki gospodarcze Kolej Linową Kasprowy Wierch i Koleje Krzesełkowe Goryczkowa i Gąsienicowa. Uzyskiwane z tego tytułu czynsze dzierżawne dla PTTK są pochodną uzyskiwanych wpływów uzyskiwanych ze sprzedaży biletów przez ww. jednostki gospodarcze. 195

Uchwała ZG PTTK nr 223/XVIII/2016 z 22 października 2016r. określała zasady wieloletniej dzierżawy nieruchomości PTTK usytuowanych w Zakopanem będących we współwłasności z TPN a na rzecz Polskich Kolei Linowych S.A. W ramach tej współpracy i zawartej umowy, zapewniono też członkom PTTK stosowne rabaty w korzystaniu z kolejek i noclegów w obiektach PKL S.A. Przedmiotem intensywnych prac PTTK z udziałem Spółki SiH Karpaty w 2016 roku były, także negocjacje zmierzające do docelowego uregulowania spraw własnościowych wynikających z umowy dzierżawy zawartej pomiędzy PKP S.A. a PKL S.A. obejmującej nakłady PKP poczynione w latach ubiegłych na stanowiących współwłasność PTTK i Skarbu Państwa nieruchomościach w rejonie Kasprowego Wierchu. Skarb Państwa w negocjacjach reprezentował Starosta Tatrzański oraz Dyrektor TPN, który to organ na mocy ustawy z dnia 10 sierpnia 2011 r. z dniem 01 stycznia 2012 r. stał się państwową osobą prawną i użytkownikiem wieczystym nieruchomości Skarbu Państwa w obszarze Parku z wyłączeniem jednak współwłasności, w tym Skarbu Państwa i PTTK. Starania te zakończyły się zawartym w dniu 26 kwietnia 2017 r. porozumieniem, na mocy którego Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę Tatrzańskiego oraz PTTK, wstąpili w prawa i obowiązki wydzierżawiającego PKP (obecnie PKP S.A.), wynikające z umów dzierżawy zawartych z Polskimi Kolejami Linowymi Sp. z o.o. (obecnie PKL S.A.). Majątek ten w częściach i wartościach wynikających z udziałów we współwłasnościach, ujawniony został w inwentarzu PTTK. Prowadzone były również działania zmierzające do zasiedzenia działek Stanicy Wodnej PTTK w Tleniu oraz ustalenia statusu prawnego nieruchomości w Warszawie przy ulicy Senatorskiej. W kadencji podpisano umowę na realizację w projektu pn. Sieć szerokopasmowa Polski Wschodniej województwo podkarpackie (2014r.), umowę ustanowienia służebności drogi koniecznej na rzecz DT PTTK w Warszawie (2013r.), umowy służebności przesyłu mediów do schronisk PTTK położonych na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego ( Pod Łabskim Szczytem, Odrodzenie, Na Hali Szrenickiej, Mała Łomniczka, Samotnia, Strzecha Akademicka /2015/, służebności przesyłu energii elektrycznej przez teren nieruchomości gruntowej w miejscowości Wiązowna oraz wszczęto działania zmierzające do ustanowienia służebności przesyłu w nieruchomości PTTK w Puławach. W trakcie XVIII kadencji kontynuowane były postępowania regulujące stan prawny nieruchomości PTTK w zakresie wykreślenia przez wydziały ksiąg wieczystych sądów rejonowych hipotek zabezpieczających dotacje i pożyczki udzielone PTTK przez zlikwidowany Centralny Fundusz Turystyki i Wypoczynku. Procedurą objęto wiele nieruchomości, jednak po długotrwałych procesach negocjacji z Ministerstwem Sportu i Turystyki, Ministerstwem Finansów, Ministerstwem Edukacji Narodowej, Ministerstwem Gospodarki oraz Archiwum Akt Nowych łącznie z wnoszeniem apelacji, wykreślono obciążenia z ksiąg wieczystych następujących schronisk PTTK: Na Hali Gąsienicowej /2014r./, Na Klimczoku /2014r./, Na Starych Wierchach /2015r./, Na Klimczoku /druga hipoteka 2015, Na Wielkiej Raczy /2015r./, Na Błatniej /2015r./, Na Stożku w Wiśle /2015r/, Orlica w Szczawnicy /2015r./, Na Magurce /2016r./. Kontynuowane są działania zmierzające do wykreślenia obciążeń hipotecznych nieruchomości PTTK dotyczące ksiąg wieczystych schronisk: Na Stożku /pozostałe hipoteki/, Na Jaworzynie Krynickiej, Na Magurce, Na Wielkiej Raczy, w Zwardoniu, w Komańczy oraz w OC PTTK w Jastrzębiej Górze. 196

3.1. Informacja dotycząca nieruchomości położonej w Poznaniu 14 czerwca 2013r. Sąd Okręgowy w Warszawie - II Wydział Cywilny syg. akt 2C2295/06 wydał niekorzystne dla PTTK postanowienie dotyczące bezumownego korzystania przez PTTK z nieruchomości położonej w Poznaniu (d. Pałac Mielżyńskich) - pozew z 28 września 2006 r. wniesiony przez Pałac Mielżyńskich sp. z o.o. o zasądzenie od PTTK wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości od 30.07.1992 do 31.08.2006 r. W dniu 19 lipca 2013r. złożona została przez pełnomocnika PTTK apelacja wraz z wnioskiem o zwolnienie z kosztów postępowania. W dniu 23 września 2013r. Sąd oddalił wniosek PTTK o zwolnienie z kosztów sądowych a w dniu 20 stycznia 2014r. Sąd Okręgowy w Warszawie ostatecznie odrzucił apelację. W związku z powyższym należy zauważyć, że jakkolwiek wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie wydany został 14 czerwca 2013 r., to stał się prawomocny dopiero 1 kwietnia 2014 r. Od wyroku tego pełnomocnik PTTK wniósł apelację, która została prawomocnie odrzucona dopiero postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 1 kwietnia 2014 r. oddalającym zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 20 stycznia 2014 r. o odrzuceniu apelacji przez Sąd z powodów proceduralnych z przyczyn leżących po stronie pełnomocnika PTTK. Rozstrzygnięcie sądu skutkowało koniecznością zapłaty wierzycielowi kwoty 24.691.791,37 zł i zaciągnięciem na ten cel kredytu w wysokości 25.650.000 zł. Na dzień 1 lipca 2017 r. do spłaty pozostaje kwota 17.099.999,92 zł. Wieloletnie zaangażowanie PTTK (od początku lat 50-tych XX w.) w sprawę uregulowania stanu prawnego nieruchomości było w pełni uzasadnione. Według oceny kancelarii prawnej, która przekonana o dużym prawdopodobieństwie sukcesu podpisała umowę, zgodnie z którą otrzymać miała wynagrodzenie wyłącznie w wyniku pełnego sukcesu, PTTK miało bardzo duże szanse na uwłaszczenie się na nieruchomości, dla której w 1956 roku założono Księgę Wieczystą z wpisem w Dziale II właściciel Skarb Państwa Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Nieruchomość ta, o znacznej wartości, o powierzchni użytkowej 1954,02 m 2, na działce o powierzchni 586 m 2 w atrakcyjnej lokalizacji na Rynku Poznania, przeznaczona na hotel, w łatwy sposób mogła stać się przedmiotem inwestycji i znacznego wzrostu dochodów Towarzystwa. Rezygnacja z takiej możliwości powiększenia majątku i dochodów PTTK, dodatkowo z nieruchomości posiadającej znaczne nakłady PTTK, czy też przyjęcie zaproponowanej ugody bez zakończenia procedury prawnej, której korzystny wynik, zgodnie z opinią pełnomocnika był bardzo prawdopodobny, byłaby działaniem na szkodę Towarzystwa trudnym do wytłumaczenia nie tylko dla organów kontrolnych, ale przede wszystkim członków PTTK. W związku z niekorzystnym dla PTTK wyrokiem sądowym dotyczącym bezumownego korzystania z nieruchomości położonej w Poznaniu, Polskie Towarzystwo Turystyczno- Krajoznawcze zleciło kancelarii Radców Prawnych i Adwokatów Spółka jawna z Krakowa Labe i Wspólnicy analizę dotychczas dokonanych czynności prawnych prowadzonych przez mec. Arkadiusza Białasa reprezentującego kancelarię prawną Białas, Pietruszewski i Wspólnicy s.k. w Warszawie. Zlecono również określenie szans pozytywnego dla PTTK sfinalizowania sprawy wraz z propozycjami dalszych działań dotyczących w szczególności zwrotu poniesionych przez PTTK nakładów. W dniu 19 maja 2015r. do Sądu Okręgowego w Poznaniu XII Wydziału Cywilnego w Poznaniu przesłany został przez ww. Kancelarię załącznik do protokołu rozprawy zgodnie, z którym PTTK przedstawiło dodatkowe argumenty w sprawie zarzutów osób pozywających PTTK, zgodnie z którymi PTTK było posiadaczem samoistnym spornej nieruchomości i posiadaczem w dobrej wierze a wartość wzniesionego budynku i poniesionych nakładów przekraczała wartość zajętej na ten cel spornej nieruchomości. Materiał ten stanowił uzupełnienie wniosku z powództwa PTTK, złożonego wcześniej przez mec. A. Białasa. 197

W dniu 30 czerwca 2015 roku, sygn. akt XII C 860/15 Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił jednak sprawę z powództwa PTTK- pozew z 20 grudnia 2005 r. przeciwko ówczesnym właścicielom nieruchomości dotyczący rozliczenia poczynionych przez PTTK na nieruchomości nakładów. Przedstawione w tej sprawie opinie zarówno kancelarii Radców Prawnych i Adwokatów Spółka jawna z Krakowa Labe i Wspólnicy jak i mec. Arkadiusza Białasa reprezentującego kancelarię prawną Białas, Pietruszewski i Wspólnicy s.k. uznały, że istnieją niewielkie szanse na rozpoznanie apelacji na korzyść PTTK i duże ryzyko jej oddalenia. Termin ewentualnej apelacji upływał w dniu 6 października 2015 roku. Biorąc po uwagę wszystkie argumenty podjęło decyzję o nie wnoszeniu apelacji. Niezależnie od powyższych działań Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze w oparciu o opinię Radców Prawnych i Adwokatów Spółka jawna z Krakowa Labe i Wspólnicy w lutym 2016 roku wystąpiło do Prezydenta Miasta Poznania z wnioskiem o stwierdzenie zasiedzenia ww. nieruchomości przez Skarb Państwa lub Gminę Miasta Poznania. Niestety uzyskano odpowiedź negatywną, 22 czerwca 2016 r wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy ponowiono, negatywne stanowisko miasta zostało podtrzymane w odpowiedzi z 29 sierpnia 2016 r. W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 maja 2015 r. P 46/13 (który stwierdził, że Art. 156 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 267, ze zm.) w zakresie, w jakim nie wyłącza dopuszczalności stwierdzenia nieważności decyzji wydanej z rażącym naruszeniem prawa, gdy od wydania decyzji nastąpił znaczny upływ czasu, a decyzja była podstawą nabycia prawa lub ekspektatywy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej) 19 czerwca 2016 r. do Ministra Infrastruktury i Rozwoju złożono wniosek o wznowienie postępowania zakończonego decyzją Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast z 11 czerwca 1999 r. znak GN.5.3-R-1038/98 o stwierdzeniu nieważności orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z 9 lutego 1956 r. Nr Sa.II.56b/38/55 oraz utrzymującej to orzeczenie w mocy decyzji Komisji Wywłaszczeniowej przy Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z 1 czerwca 1956 r. Nr ew. 26/56, utrzymaną w mocy decyzją Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast z 14 maja 2001 r. znak P0.5.3-WP- 389/99, oraz o stwierdzenie wydania z naruszeniem prawa zaskarżonych decyzji Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast z i 1 czerwca 1999 r. i 14 maja 2001 r.. Minister Infrastruktury i Rozwoju postanowieniem z 4 września 2015 roku wznowił postępowanie, które jest w toku. 4. Formy zarządzania majątkiem PTTK Zarządzanie majątkiem PTTK odbywa się poprzez wyodrębnione jednostki gospodarcze PTTK, działające na pełnym wewnętrznym rozrachunku gospodarczym oraz poprzez spółki z udziałem kapitału PTTK. Na dzień 31 grudnia 2016 r. 168 nieruchomości PTTK było zarządzanych przez: - ZM PTTK 163 nieruchomości, - OZGT PTTK w Krakowie 4 nieruchomości, - CFK PTTK w Łodzi 1 nieruchomość. Nieruchomości były zarządzane w systemie dwu lub trzy stopniowym w układzie jednostka zarządzająca dzierżawca lub jednostka zarządzająca dzierżawca poddzierżawca. Spośród 163 nieruchomości zarządzanych przez Zarząd Majątkiem PTTK 124 nieruchomości zostały przekazane w dzierżawę spółkom z o.o. Sudeckie Hotele i Schroniska PTTK w Jeleniej Górze (19 nieruchomości), Schroniska i Hotele PTTK Karpaty w Nowym Sączu (61 nieruchomości), Mazury PTTK w Olsztynie (29 nieruchomości), Bieszczadzkie Schroniska i Hotele PTTK w Sanoku (13 nieruchomości), 2 nieruchomości wydzierżawione były Oddziałowi PTTK w Gorlicach. Spółce Schroniska i Hotele PTTK Karpaty w Nowym 198

Sączu przekazano w zarząd powierniczy 3 nieruchomości PTTK (domy turysty PTTK w Zakopanem, Szczyrku i Wiśle). W bezpośrednim zarządzie ZM PTTK było 17 nieruchomości. Pozostałe nieruchomości stanowiły działki niezabudowane. 5. Nadzór nad sprawami majątkowymi Zgodnie ze Statutem PTTK wszystkie sprawy prawno-majątkowe (obciążanie hipoteki, sprzedaż, nabycie itp.) pozostają w wyłącznej gestii Zarządu Głównego PTTK, a decyzje w tym zakresie podejmowane są w formie uchwał. Realizacją uchwał ZG PTTK w sprawach majątkowych zajmują się: Biuro ZG PTTK, ZM PTTK lub inne jednostki, spółki z większościowym udziałem kapitału PTTK. Realizacja uchwał odbywa się pod nadzorem Sekretarza Generalnego i Skarbnika ZG PTTK. Na posiedzeniach ZG PTTK okresowo składane są bieżące informacje z realizacji uchwał. W ramach nadzoru nad sprawami majątkowymi centralnie nadzorowane są: realizacje przyjętych i zatwierdzonych na dany rok przez Zarząd Główny PTTK planów zadań inwestycyjno-remontowych w obiektach PTTK, finansowanych zarówno ze środków własnych jak i dotacyjnych; płatności podatków od nieruchomości, opłat za wieczyste użytkowanie i inne zobowiązania publiczno-prawne dotyczące nieruchomości PTTK; porządkowanie i regulowanie wspólnie z zarządami spółek PTTK spraw własnościowych dotyczących powierzonych nieruchomości; ubezpieczanie majątku; prowadzenie sprawozdawczości (w tym m.in. wynikającej z wymogów ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej) itp. Od 1999 r. corocznie dodatkowo prowadzona jest przez Zarząd Majątkiem PTTK analiza ekonomiczna działalności obiektów PTTK, obejmujące nieruchomości będące w ewidencji PTTK oraz nieruchomości będące w ewidencji spółek PTTK. Analiza ekonomiczna jest przeprowadzona na szczeblu jednostki zarządzającej (spółka, oddział) oraz Zarządu Majątkiem PTTK. W analizie uwzględniana jest część ekonomiczna obejmującą przychody uzyskiwane z danego obiektu, koszty jego działalności, nakłady remontowe i inwestycyjne, w tym obiekcie oraz część informacyjną zawierającą m.in. informacje o czasie trwania umowy, obłożeniu itp. W związku z rozporządzeniem Komisji Europejskiej dotyczącym pomocy de minimis, centralnie, na szczeblu Zarządu Głównego PTTK, gromadzone są informacje dotyczące otrzymanej pomocy publicznej oraz innego rodzaju pomocy np. horyzontalnej, regionalnej lub innej w części obiektów Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Udzielana pomoc dotyczy odroczenia terminów płatności podatków od nieruchomości, rozłożenia ich na raty, bądź ich umorzenia, przesunięcia terminu opłat za wieczyste użytkowanie, rozłożenia na raty odsetek od zobowiązania dotyczącego wykupu nieruchomości, dofinansowania uczestnictwa w targach i wystawach za granicą itp. Informacja o otrzymanej pomocy publicznej jest dokumentem załączanym każdorazowo do składanych przez PTTK wniosków dotyczących ubiegania się o udzielenie takiej pomocy w różnych jej formach. 6. Prace inwestycyjno-remontowe. W okresie XVIII kadencji działalność inwestycyjna, jak również remontowa w obiektach zlokalizowanych na terenie całego kraju prowadzona była przez Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze za pośrednictwem własnych jednostek organizacyjnych, takich jak Zarząd Majątkiem PTTK w Warszawie, Okręgowy Zespół Gospodarki Turystycznej PTTK w Krakowie oraz przez spółki PTTK z o.o., a także Oddział PTTK w Gorlicach i Regionalny Oddział PTTK Szlak Brdy w Bydgoszczy. W okresie sprawozdawczym działalność ta, jak dotychczas, skupiona była przede wszystkim na utrzymaniu obiektów PTTK w dobrym stanie technicznym, dalszemu dostosowywaniu ich do obowiązujących przepisów p.poż., podnoszeniu ich standardu ze szczególnym uwzględnieniem ogólnodostępnych pomieszczeń 199

sanitarnych i kuchni turystycznych, modernizowaniu gospodarki wodno-ściekowej, a także na wykonywaniu niezbędnych remontów bieżących oraz konserwacji. Zgodnie z jednym z celów statutowych dotyczącym działań Towarzystwa w zakresie ekologii i ochrony zwierząt, ochrony dziedzictwa przyrodniczego oraz troski o racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody dużą uwagę poświęcano realizacji inwestycji służących ochronie środowiska. W związku z tym kontynuowano długoletni program proekologiczny pn. Zmniejszenie uciążliwości obiektów PTTK zlokalizowanych na terenie parków narodowych. Głównym źródłem finansowania tych działań były środki własne PTTK, preferencyjne pożyczki Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz dotacje unijne pozyskiwane w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych. Ogółem w latach 2013-2016 na prace zrealizowane w obiektach PTTK będących w ewidencji Zarządu Majątkiem PTTK w Warszawie oraz w ewidencji OZGT PTTK w Krakowie, biorąc pod uwagę wszystkie źródła ich finansowania (bez środków poddzierżawców), wydano 21.298.534,61 zł, zgodnie z poniższym zestawieniem: w zł Lp. Jednostka PTTK Inwestycje Lata 2013-2016 Remonty Pozostałe koszty Ogółem 1 ZM PTTK Warszawa 17.840.449,90 2.154.882,36 971.504,96 20.966.837,22 2 OZGT PTTK Kraków 293.137,15 38.560,24-331.697,39 Razem 18.133.587,05 2.193.442,60 971.504,96 21.298.534,61 Powyższe dane nie uwzględniają nakładów poniesionych ze środków dzierżawców obiektów PTTK na realizację zadań inwestycyjno remontowych. W poszczególnych latach XVIII kadencji kształtowały się one następująco: w zł Nakłady dzierżawców poniesione w obiektach PTTK w latach 2013-2016 Lata Inwestycje Remonty Razem 2013r. 12.495.767,44 774.239,74 13.270.007,18 2014r. 14.462,985,00 1.080.050,90 15.543.035,90 2015r. 7.941.153,80 832.498,06 8.773.651,86 2016r. 1.728.793,13 1.627.961,00 3.356.754,13 Ogółem lata 2013-2016 36.628.699,37 4.314.749,07 40.943.449,07 Zarząd Majątkiem PTTK w Warszawie. Wartość zadań inwestycyjnych i remontowych zrealizowanych w latach 2013-2016 w obiektach znajdujących się w ewidencji Zarządu Majątkiem PTTK (dzierżawionych spółkom PTTK z o.o., Oddziałowi PTTK w Gorlicach, Regionalnemu Oddziałowi PTTK Szlak Brdy w Bydgoszczy oraz w obiektach będących w bezpośrednim zarządzie ZM PTTK) wyniosła 20.966.837,22 zł, w tym inwestycje w kwocie 17.840.449,90 zł, remonty w kwocie 2.154.882,36 zł, a pozostałe koszty związane m.in. z promocją projektów inwestycyjnych współfinansowanych ze środków unijnych, spłatą pożyczek zaciągniętych na realizację zadań proekologicznych, inwentaryzacją geodezyjną infrastruktury i urządzeń technicznych służących obiektom PTTK czy przeglądami technicznymi wymaganymi prawem budowlanym w kwocie 971.504,96 zł. 200

W poszczególnych latach kadencji podział ten kształtował się następująco: w zł Lata Inwestycje Remonty Pozostałe koszty Razem 2013r. 4.642.984,52 799.408,71 320.495,52 5.762.888,75 2014r. 5.452.815,16 468.666,76 213.450,80 6.134.932,72 2015r. 4.451.112,80 414.948,20 207.688,31 5.073.749,31 2016r. 3.293.537,42 471.858,69 229.870,33 3.995.266,44 Ogółem lata 2013-2016 17.840.449,90 2.154.882,36 971.504,96 20.966,837,22 Źródłem finansowania zadań inwestycyjnych i remontowych były następujące środki: PTTK 17.250.924,66 zł WFOŚiGW 1.195.000,00 zł Unia Europejska 2.494.461,27 zł Inne 26.451,29 zł W 2013r., tj. w pierwszym roku XVIII kadencji kontynuowano i zakończono projekt pn. Markowy produkt turystyki górskiej ZIELONE SCHRONISKA w paśmie Beskidów- Gorców-Pienin, na realizację którego PTTK jeszcze w 2010r. podpisało umowę o współfinansowanie ze środków Unii Europejskiej w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego. Projekt ten zakładał wystandaryzowanie i podniesienie jakości ogólnodostępnej nieodpłatnej oferty w 11 schroniskach PTTK zlokalizowanych w Beskidach, Gorcach i Pieninach. Zakres wykonanych prac obejmował m.in.: zagospodarowanie miejsc odpoczynku w sąsiedztwie schronisk, wykonanie ogólnodostępnych kuchni turystycznych i suszarni, zapleczy do udzielania pierwszej pomocy wyposażonych w środki ratujące życie tj. defibrylatory, punktów naprawy sprzętu turystycznego i ładowania urządzeń osobistych IT, zapewnienie dostępu do multimediów, wyeksponowanie historycznego wystroju schronisk, wykonanie ogólnodostępnych punktów odbioru odpadów. Wartość całkowita projektu realizowanego od 2011r. wyniosła prawie 5. 548 tys. zł, w tym dotacja MRPO 3.812 tys. zł. Projekt w imieniu PTTK realizowała Spółka PTTK Karpaty w Nowym Sączu. Poza powyższym przedsięwzięciem w latach 2013-2016 przy współudziale środków dotacyjnych pochodzących z Unii Europejskiej przygotowywano i zrealizowano projekt pn. Modernizacja istniejącej infrastruktury Ośrodka Turystyki Wodnej PTTK Kamień na potrzeby mini przystani żeglarskiej wraz z systemem odbioru i segregacji odpadów. Inwestycja ta objęta była projektem kluczowym Urzędu Marszałkowskiego w Olsztynie realizowanym w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007-2013. W grudniu 2013r. PTTK zawarło umowę o dofinansowanie przedmiotowego projektu z Inwestycją Pośredniczącą, tj. z WFOŚiGW w Olsztynie, która przewidywała termin jego realizacji na lata 2014-2015. Zakres prac obejmował modernizację istniejącego w ośrodku budynku gastronomiczno-gospodarczego dla potrzeb funkcjonowania ekologicznej mini przystani żeglarskiej, modernizację lokalnej oczyszczalni ścieków wraz z wymianą drenażu rozsączającego ścieki oczyszczone i budową kolektora ścieków na odcinku pomostoczyszczalnia, zakup i montaż pomostu pływającego na 20 miejsc cumowniczych oraz modernizacja pomostu istniejącego, utworzenie systemu bezpieczeństwa i informacji turystycznej, zakup i ustawienie na terenie ośrodka kontenerów do odbioru i segregacji odpadów stałych wraz z wykonaniem utwardzenia terenu i zadaszenia-wiaty. Zadanie zakończono w maju 2015r., zgodnie z przyjętymi założeniami. W lipcu 2015r. w OTW PTTK Kamień odbyło się uroczyste otwarcie nowej Eko-mariny z symbolicznym przecięciem wstęgi 201

przez przedstawicieli Urzędu Marszałkowskiego w Olsztynie, Urzędu Gminy w Rucianem-Nidzie oraz Zarządu Głównego PTTK. W latach 2013-2016 w ramach programu pn. Zmniejszenie uciążliwości obiektów PTTK zlokalizowanych na terenie parków narodowych kontynuowano inwestycje proekologiczne, które z uwagi na zakończenie działalności Fundacji EkoFundusz (w 2010r.) i utratę ważnego źródła pozyskiwania dotacji, w tym okresie realizowane były ze środków PTTK oraz z preferencyjnych pożyczek zaciągniętych w WFOŚiGW. Jak dotychczas zakres prac możliwych do wykonania dzięki realizacji ww. programu obejmował modernizację oczyszczalni ścieków, modernizację kolektorów sanitarnych, budowę kotłowni ekologicznych wraz z wymianą instalacji c.o. i c.c.w., docieplenie obiektów z wymianą stolarki okiennej i drzwiowej, montaż kolektorów słonecznych oraz inne zadania przynoszące wymierne efekty ekologiczne i korzyści dla środowiska. W okresie XVIII kadencji w ramach ww. programu kontynuowano prace związane z kompleksową modernizacją schroniska na Hali Szrenickiej. Po zakończeniu robót I etapu w budynku głównym A, realizowanych w ramach umowy pożyczki zawartej z WFOŚiGW jeszcze w 2011r., polegających na zmianie systemu ogrzewania poprzez montaż kolektorów słonecznych, modernizację kotłowni (obsługującej całe schronisko), termomodernizację obiektu (w tym docieplenie przegród zewnętrznych i wymiana stolarki okiennej), przystąpiono do II etapu analogicznych prac w budynku B, przy czym dodatkowo wymieniono w nim pokrycie dachu. Prace w budynku B realizowane były w ramach umowy pożyczki z WFOŚiGW z 2013r. Jesienią 2016r. PTTK zawarło kolejną, trzecią już umowę pożyczki z WFOŚiGW na termomodernizację i wymianę pokrycia dachu budynku A schroniska na Hali Szrenickiej. Inwestycja ta zakończy się w 2017r. Równolegle do prowadzenia ww. prac w obiekcie prowadzone były szeroko zakrojone prace w zakresie poprawy stanu technicznego obiektu, podnoszące jego standard oraz bezpieczeństwo przeciwpożarowe, w wyniku czego spełnione zostały wymagania prawne dla tego typu nieruchomości. Wartość prac inwestycyjnych zrealizowanych w latach 2013-2016 w schronisku wyniosła prawie 2.270 tys. zł, w tym środki pochodzące z pożyczki WFOŚiGW we Wrocławiu w kwocie 838 tys. zł. Ważnym przedsięwzięciem zrealizowanym w całości w ostatnim roku XVIII kadencji. było zadanie pn. Przebudowa biologiczno-mechanicznej oczyszczalni ścieków w schronisku Strzecha Akademicka umowa pożyczki z WFOŚiGW dnia 04.02.2016r. Inwestycja ta była zadaniem bardzo trudnym logistycznie z uwagi na wielkie gabaryty zbiorników oczyszczalni, ich transport oraz montaż w warunkach górskich. Projekt został zrealizowany zgodnie z planem, odebrany, rozliczony i pozytywnie oceniony przez WFOŚiGW. Wartość nakładów poniesionych w 2016r. na przebudowę oczyszczalni wyniosła ponad 563 tys. zł, w tym 357 tys. zł pochodziło z pożyczki Funduszu. Prace objęte projektem oraz bezpośredni nadzór nad ich przebiegiem zrealizowane zostały przez Spółkę Sudeckie Hotele i Schroniska PTTK w Jeleniej Górze, która na podstawie umowy zawartej z ZM PTTK pełniła przy tym zadaniu rolę inwestora zastępczego. Ogółem w latach 2013-2016 w ramach prac inwestycyjno-remontowych realizowanych w obiektach PTTK znajdujących się w ewidencji Zarządu Majątkiem PTTK, w tym dzierżawionych spółkom PTTK z o.o. w Jeleniej Górze, Nowym Sączu, Olsztynie i Sanoku oraz dwóm Oddziałom PTTK w Gorlicach i Bydgoszczy wykonano 428 zadań w ponad 70 obiektach PTTK. 202

Okręgowy Zespół Gospodarki Turystycznej PTTK w Krakowie. Wartość zadań inwestycyjnych i remontowych zrealizowanych w latach 2013-2016 w obiektach znajdujących się w ewidencji OZGT PTTK w Krakowie wyniosła 331.697,39 zł, w tym na inwestycje wydatkowano 293.137,15 zł, a na zadania remontowe 38.560,24 zł. W poszczególnych latach kadencji podział ten kształtował się następująco: Lata Inwestycje Remonty Razem 2013r. 103.100,15 11.300,00 114.400,15 2014r. 31.533,00 7.824,00 39.357,00 2015r. 132.550,00 1.296,74 133.846,74 2016r. 25.954,00 18.139,50 44.093,50 Ogółem lata 2013-2016 293.137,15 38.560,24 331.697,39 Źródłem finansowania zadań inwestycyjnych i remontowych były w całości środki PTTK. Do ważniejszych zadań zrealizowanych w tym okresie należy zaliczyć: - modernizację terenu wokół DT PTTK w Krakowie, - modernizację pomieszczeń bibliotecznych i magazynowych w budynku przy ul. Jagiellońskiej w Krakowie, - modernizację instalacji c.o., modernizację dachu oraz modernizację stolarki okiennej w DW PTTK w Myślenicach, - termomodernizacją budynku przy ul. Szczecińskiej 6 w Krakowie. Łącznie w czasie XVIII kadencji w obiektach zarządzanych przez OZGT PTTK w Krakowie udało się wykonać 32 zadania inwestycyjno-remontowe w 4 obiektach. Zestawienie wysokości nakładów poniesionych w tym czasie w obiektach PTTK będących w ewidencji Zarządu Majątkiem PTTK w Warszawie oraz OZGT PTTK w Krakowie z podziałem na źródła finansowania przedstawia tabela nr 20. w zł Obiekty aportowe Spółek PTTK z o.o. Poza zadaniami zrealizowanymi w obiektach ZG PTTK Spółki PTTK z o.o. prowadziły prace w swoich obiektach aportowych. W latach 2013-2016 ze środków własnych Spółek i innych pozyskanych źródeł zewnętrznych wykonano zadania inwestycyjne na kwotę 4.221.056,25 zł, zadania remontowe na kwotę 1.034.282,76 zł oraz sfinansowano pozostałe koszty związane z realizacją planów inwestycyjno-remontowych na kwotę 49.710,46 zł, co ogółem wynosi 5.305.049,47 zł. Zestawienie nakładów poniesionych w aportowych obiektach PTTK z podziałem na źródła finansowania przedstawia tabela nr 21. Poza ww. nakładami ewidencjonowanymi w księgach Spółek PTTK w czasie XVIII kadencji ponoszone były również nakłady inwestycyjno-remontowe ze środków dzierżawców obiektów PTTK. Wartość zrealizowanych przez nich zadań wyniosła 1.669,3 tys. zł (w tym inwestycje w kwocie 853,2 tys. zł, a remonty w kwocie 816,1 tys. zł). 7. Ubezpieczenie majątku W latach 2013-2016 majątek rzeczowy PTTK ubezpieczony był w dwóch Towarzystwach Ubezpieczeniowych. Od stycznia 2013 r. do kwietnia 2016 r. obiekty PTTK były ubezpieczone w Sopockim Towarzystwie Ubezpieczeniowym Ergo Hestia S.A. zgodnie z umowami 203

zawartymi pomiędzy PTTK a STU Ergo Hestia z dnia 31. marca 2012r. i 25 marca 2014 r. Z uwagi na odmowę przedłużenia ubezpieczenia przez STU Ergo Hestia od kwietnia 2016 r. majątek rzeczowy PTTK ubezpieczony jest w Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń S.A. zgodnie z umową zawartą w dniu 31 marca 2016 r. Ubezpieczenie obejmowało działanie wszystkich żywiołów i szkody polegające na utracie, uszkodzeniu i zniszczeniu, będące następstwem zdarzenia o charakterze losowym i niepewnym, które wystąpiło nagle, nieprzewidzianie i niezależnie od woli ubezpieczającego i zaistniało w miejscu i okresie ubezpieczenia. Ubezpieczeniem objęty był majątek trwały widniejący w księgach ZM PTTK. Majątek rzeczowy ubezpieczony był w wartościach księgowych brutto lub wartościach odtworzeniowych wg jednej składki dla budynków i budowli drewnianych i murowanych. Ubezpieczeniem objęte były również przychody wynikające z umów dzierżawy na wypadek ich utraty wskutek działania wszystkich ryzyk. Koszty ubezpieczenia majątku dzierżawionego zostały zrefundowane przez dzierżawców. Wzrost kosztów ubezpieczenia w 2016 r. spowodowany był wprowadzeniem przez nowego ubezpieczyciela PZU wyższych składek ubezpieczeniowych (wzrost o 53,4%). W okresie XVIII kadencji wystąpiło 30 szkód spowodowanych zdarzeniami losowymi takimi jak: intensywne opady deszczu, śniegu, huraganowe wiatry, wyładowania atmosferyczne, awarie urządzeń, zaprószenie ogniem. Łączna kwota uzyskanego odszkodowania w latach 2013-2016 wyniosła 134.856,67 zł, w tym: z STU Ergo Hestia 129.126,68 zł i z PZU 5.729,99 zł. VI. Gospodarka finansowa 1. Dokumentacja i sprawozdawczość finansowa Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze wraz z jednostkami korzystającymi z osobowości prawnej Towarzystwa prowadzą rachunkowość zgodnie z ustawą z 29 września 1994r. o rachunkowości (tekst jednolity ogłoszony w Dzienniku Ustaw z 2002 r., Nr 76, poz. 694, z późniejszymi zmianami) Zgodnie z wyżej wymienioną ustawą, każda jednostka ma prawo wyboru rozwiązań w prowadzeniu ksiąg rachunkowych i dostosowania systemu księgowego do jej potrzeb. Prezydium Zarządu Głównego PTTK uchwalą nr 64/2003 z 14 lutego 2003 r. oraz uchwałą 190/XVIII/2016 ZG PTK w sprawie przyjętych zasad rachunkowości określiło: zasady ustalania roku obrotowego i okresów sprawozdawczych, zakładowe zasady wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego, zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym zakładowy plan kont, system ochrony danych i ich zbiorów. Zgodnie z przyjętymi zasadami rachunkowości w bilansach na koniec roku obrotowego aktywa i pasywa wyceniono następującymi metodami: - wartości niematerialne i prawne w cenie zakupu pomniejszone o odpisy umorzeniowe, - środki trwałe w cenie nabycia pomniejszone o odpisy umorzeniowe, - środki trwałe amortyzowane są metodą liniową i przy ustaleniu stawek amortyzacyjnych stosuje się przepisy o podatku dochodowym od osób prawnych, - środki trwałe w budowie wyceniane są według cen ich nabycia lub po koszcie ich wytworzenia, - zapasy materiałów wyceniane są według cen zakupu. Koszty zakupu po ich poniesieniu odnosi się w ciężar kosztów bezpośrednich, - zapasy materiałów wyceniane w są w cenach zakupu, 204

- należności wyceniane są w kwocie wymaganej zapłaty pomniejszone o uzasadnione odpisy aktualizujące z zachowaniem ostrożnej wyceny, - kapitały własne w wartości nominalnej, - zobowiązania w kwocie wymagającej zapłaty, - prawo wieczystego użytkowania wyceniono wartości godziwej, za którą przyjęto wartość rynkową tego prawa, wartość ustaloną przez rzeczoznawcę lub wartość wynikającą z relacji do wartości gruntu określonej w ostatnio otrzymanej decyzji administracyjnej, która ustala opłatę roczną za użytkowanie wieczyste gruntów, - rezerwy i odpisy aktualizujące wartości należności wyceniono w uzasadnionej i wiarygodnie oszacowanej wartości, - w celu ustalenia wyniku finansowego przyjęto do stosowania wariant porównawczy rachunku zysków i strat. - Sprawozdania finansowe zarówno ZG PTTK jak i sprawozdanie finansowe łączne, sporządzane są zgodnie z art. 45 ustawy o rachunkowości obejmują: - wprowadzenie do sprawozdania finansowego, - bilans, - rachunek zysków i strat, który sporządzony jest w wariancie porównawczym, - zestawienie zmian w kapitałach własnych, - rachunek przepływów pieniężnych wg metody pośredniej, - informację dodatkową i objaśnienia. Sprawozdanie finansowe PTTK podpisują wszyscy członkowie ZG PTTK. Art. 64 ust. 1 ustawy o rachunkowości, zobowiązuje Towarzystwo do corocznego badania bilansów przez biegłego rewidenta. Realizując ten obowiązek zawierano umowy: z Firmą REWIKS sp. z o.o., firmą TALAR sp. z o.o. oraz firmą Misters Audytor Adviser Sp. z o.o., których zadaniem było wyrażenie opinii i sporządzenie raportów uzupełniających opinie z badania sprawozdań finansowych. Wyboru firm audytorskich dokonywała Główna Komisji Rewizyjna PTTK. Opinie wyrażone przez Audytorów obejmowały stwierdzenia, iż sprawozdania finansowe i objaśnienia słowne: - przedstawiają jasno i rzetelnie wszystkie informacje istotne dla oceny sytuacji majątkowej i finansowej Towarzystwa jak i też wyniku finansowego, - sprawozdania zostały sporządzone we wszystkich istotnych aspektach, zgodnie z określonymi w powołanej wyżej ustawie zasadami (polityką) rachunkowości oraz na podstawie prawidłowo sporządzonych jednostkowych sprawozdań finansowych, - są zgodne z wpływającymi na treść sprawozdania finansowego przepisami prawa i statutu PTTK. Sprawozdanie finansowe jednostkowe i łączne oraz sprawozdanie z wykonania uchwały w sprawie budżetu były przedmiotem oceny Głównej Komisji Rewizyjnej PTTK, która po wyrażeniu opinii i przedstawieniu uwag i wniosków, rekomendowała przyjęcie przez Zarząd Główny PTTK w/w sprawozdań. 2. Realizacja zobowiązań podatkowych Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze jako Stowarzyszenie, jak i przedsiębiorca, podlega przepisom prawa podatkowego. Wszystkie czynności związane z postępowaniem w sprawach podatkowych reguluje ustawa z 29 sierpnia 1977r. ordynacja podatkowa. 205

Podatek dochodowy od osób prawnych Obowiązek podatkowy w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych został ustalony ustawą z 15 lutego 1992r. (tekst jednolity ogłoszony w Dzienniku Ustaw z 2000, Nr 54, poz. 654, z późniejszymi zmianami). Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze w latach 2013-2016 korzystało ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od osób prawnych. Wypracowane zyski, zgodnie z zapisami art.7 i 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawych, przeznaczyło na cele statutowe Towarzystwa w zakresie określonym w Statucie PTTK. Podatek dochodowy od osób fizycznych Z tytułu zatrudnienia pracowników na umowę o pracę, umowę zlecenia lub umowę o dzieło, PTTK jako płatnik podlega obowiązkom w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych zgodnie z ustawą z 26 lipca 1991r.(tekst jednolity ogłoszony w Dzienniku Ustaw z 2000, Nr 14, poz. 176, z późniejszymi zmianami) Naliczanie, pobór podatku oraz jego odprowadzenie do właściwych terytorialnie Urzędów Skarbowych realizowano terminowo. Podatek od towarów i usług Ustawa z 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (Dziennik Ustaw z 2004, Nr 54 poz. 535 z późniejszymi zmianami) nałożyła na Zarząd Główny PTTK obowiązek rozliczania podatku VAT zbiorczo, od wszystkich jednostek korzystających z osobowości prawnej PTTK. Biuro Zarządu Głównego PTTK rozlicza VAT oraz przesyła jednolite pliki kontrolne następujących jednostek: Zarząd Majątkiem PTTK w Warszawie, Okręgowy Zespół Gospodarki Turystycznej PTTK w Krakowie, Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej w Krakowie, Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTK w Łodzi, Ogólnopolskie Centrum Szkolenia Podwodnego KDP PTTK w Warszawie, Centrum Turystyki Wodnej PTTK w Warszawie. Podatek od nieruchomości i opłaty za wieczyste użytkowanie Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają budynki lub ich części, budowle lub ich części związane z działalnością gospodarczą, grunty oraz grunty pod jeziorami. Stawki roczne podatku oraz wysokość opłat za wieczyste użytkowanie ustalają rokrocznie rady gmin, przy czym stawki te nie mogą być wyższe niż określone ustawą z 12 stycznia 1991 roku o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jednolity ogłoszony w Dzienniku Ustaw z 2006 r., Nr 121 poz. 844 z późniejszymi zmianami). Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze za lata 2013-2016 odprowadziło z tytułu podatku od nieruchomości i opłat za wieczyste użytkowanie kwotę 16.897.300,50 zł. Odprowadzony podatek za 2016 rok był wyższy od obciążeń podatkowych za 2013 rok o 22,95 %. Obowiązujące przepisy na równi traktują schroniska, sezonowe campingi, domy wycieczkowe, jak i hotele pięciogwiazdkowe. ZG PTTK wielokrotnie podejmował działania zmierzające do zmniejszenia obciążeń podatkowych, ze względu na okres ich eksploatacji czy standardu świadczonych usług. Podobnie jak w poprzedniej kadencji Zarząd Główny PTTK kilkakrotnie wnosił o ustawowe rozwiązania w tej sprawie. 206

Pomimo bardzo dużych obciążeń podatkowych PTTK w terminie realizuje swe zobowiązania i nie posiada żadnych zaległości podatkowych w stosunku do budżetu państwa, gmin oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. 3. Źródła finansowania działalności Podobnie jak w poprzedniej kadencji podstawowym źródłem finansowania działalności PTTK były wpłaty na działalność statutową z działalności gospodarczej, ze składki członkowskiej, ze sprzedaży majątku oraz pozostałe (zwrot pożyczek, zwrot dopłat do kapitału spółek, sponsoring, kredyt). Przychody do budżetu ZG PTTK oraz kierunki ich wydatkowania w latach 2013-2016 zostały przedstawione w tabeli nr 24. 4. Sytuacja finansowa Towarzystwa Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze na koniec 2016 roku dysponowało majątkiem trwałym, netto w wysokości 71.182.362,42 zł. Majątek brutto w wysokości 151.224.995,31 zł umorzony jest w 47,07 %. Majątek obrotowy natomiast wynosił na 31.12.2016 r. 10.478.689,43 zł i był wyższy od stanu na 31.12.2012 r. o 4.565.632,41 zł. Łączny majątek jakim dysponuje Towarzystwo na koniec 2016 roku wynosi 94.056.746,70 zł. Wskaźniki efektywności oraz wskaźniki zarządzania zostały zaprezentowane w tabeli nr 25. Szczegółowe dane w zakresie majątku Towarzystwa, jego kapitałów i dochodów ZG PTTK zawierają tabele nr 21, 22, 23. 207

VII. REALIZACJA UCHWAŁ XVIII WALNEGO ZJAZDU PTTK Uchwała XVIII Walnego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego O istocie i celach PTTK Treść My, członkowie Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, jesteśmy i będziemy zawsze wierni Polsce. W naszych działaniach nawiązujemy do tradycji i dorobku towarzystw istniejących już wtedy, kiedy Polski jako państwa nie było na politycznej mapie świata, to jest do powstałego w 1873 roku Towarzystwa Tatrzańskiego i założonego w 1906 roku Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Kontynuując dzieła TT PTK odwołujemy się także do ponad 60 lat różnorodnej aktywności tysięcy wspaniałych działaczy Polskiego Towarzystwa Turystyczno- Krajoznawczego. Jesteśmy przekonani, że bez dobrego poznania ojczystej ziemi oraz rodzimych i narodowych tradycji nie można być tolerancyjnym i otwartym na współdziałanie w jednoczącej się Europie i w zróżnicowanym świecie. W naszych przedsięwzięciach przekraczamy granice państw i kontynentów, poznajemy innych ludzi, przyrodę, wśród której żyją, i kulturę, którą tworzą. Naszą istotę dobrze oddaje symbolika znaku organizacyjnego PTTK, wkomponowany w kompas wypełniony zielono kontur granic Polski z zaznaczoną linią Wisły i określającą kierunek biało-czerwoną igłą. Zawarty w tej symbolice sens naszego Towarzystwa pozwala nam razem wędrować niezależnie od wieku, poglądów politycznych i wyznań. Chcemy razem poznając Polskę lepiej Jej służyć. Jesteśmy wędrowcami. Kochamy nasze góry i bałtyckie wybrzeże, lasy, pola i łąki, rzeki i jeziora oraz rozsiane wśród nich wsie, miasteczka i miasta. Wędrując, odkrywamy piękno polskiej przyrody i kultury, miejsca pamięci walk o naszą niepodległość oraz te związane z etosem pracy, osiągnięciami nauki i techniki. W tym sensie wędrówka i jej krajoznawcze treści kształtują nas tak mocno, że zachęcamy innych do poznawania kraju, poczynając od małych ojczyzn i rodzimych regionów. Nie byliśmy i nie jesteśmy obojętni na piękno krajobrazu. Uważamy go za wielką wartość i staramy się go chronić, tak jak rodzimą przyrodę i zabytki, tradycje oraz język ojczysty. Chcemy też, aby było w przestrzeniach geograficznych bliższych i dalszych oraz w mentalności ludzi miejsce na krajoznawczą wędrówkę, na szlaki turystyczne, na pojmowanie wagi przyjaźni z ziemią i z ludźmi. Jesteśmy przekonani, że wędrówki piesze, narciarskie, rowerowe, konne, rejsy żeglarskie, spływy kajakowe i podwodne eksploracje rodzą wielorakie wartości, kształtują zdrowie i tężyznę fizyczną, rozbudzają wyobraźnię i wrażliwość, pozwalają na budowanie i wzmacnianie więzi rodzinnych i społecznych. Staramy się takie myślenie upowszechniać i zabiegać o jego poszanowanie w rozwiązaniach prawnych. Lubimy spotykać się w kręgu tych, którzy myślą o wędrowaniu podobnie, traktując je jako szansę wzbogacania swojej siły i osobowości, a przede wszystkim do poznawania Polski. Z życzliwością odnosimy się do ludzi spotykanych na naszych szlakach. Staramy się być dobrymi organizatorami wędrówek, głównie po ojczystej ziemi, rozbudzać krajoznawcze pasje, kształtować kulturę wędrówki, sprzyjać wzajemnemu zrozumieniu i ludzkiej solidarności. Wspólnie zachęcamy innych, aby postępowali podobnie. Czynią to szczególnie skupieni wśród nas przodownicy i instruktorzy oraz przewodnicy turystyczni. 208

Wiemy, że wszystko się zmienia. Wiemy też, że jakość tych zmian zależy od nas samych. Byliśmy i jesteśmy otwarci na różne rozwiązania autorskie. Ową otwartość i odpowiedzialność wnosimy przede wszystkim do naszego wędrowania i odnosimy do tego, co z tych wędrówek wynika dla życia, pracy i aktywności twórczej. Mamy świadomość, że Towarzystwo wypełniając od dziesięcioleci swoje funkcje, daleko wykraczające poza formułę stowarzyszenia hobbystycznego, zyskało pozycję ważnego twórcy i realizatora zadań publicznych w sferze kultury fizycznej, kultury, edukacji, ekologii, organizacji życia społecznego również jako partner samorządów. Wierzymy, że silne Polskie Towarzystwo Turystyczno- Krajoznawcze potrzebne jest Polsce, nam samym i tym, którzy będą do nas dołączać. Uchwała XVIII Walnego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego O znaczeniu krajoznawstwa w działalności PTTK Treść Krajoznawstwo jest ciągłym procesem poznawania ziemi ojczystej, jej środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego, przez co pomaga kształtować tożsamość i rozwijać postawy patriotyczne społeczeństwa i indywidualnego człowieka. Krajoznawstwo budzi dumę i poczucie odpowiedzialności za kraj, jego tradycję, kulturę, język i dorobek. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze czuje się odpowiedzialne za popularyzację i realizację postanowień i przesłań kongresów krajoznawstwa polskiego. Wypełniając postanowienia VI Kongresu Krajoznawstwa Polskiego, podejmie działania mające na celu podkreślenie oraz wzmocnienie kulturotwórczej i wychowawczej roli krajoznawstwa. Służyć temu powinny między innymi obchody jubileuszu 110-lecia Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w roku 2016. Towarzystwo priorytetowo potraktuje działania zmierzające do dalszego rozwoju regionalnych pracowni krajoznawczych oraz muzeów regionalnych PTTK, które powinny być ośrodkami aktywności członków i kadry programowej w zakresie krajoznawstwa. Zarząd Główny PTTK powinien rozważyć utworzenie specjalistycznej jednostki, prowadzącej różnorodne prace badawcze i aktywną popularyzację w szeroko rozumianym zakresie krajoznawstwa, ze szczególnym uwzględnieniem inwentaryzacji krajoznawczej Polski oraz dokumentacji historii i tradycji Towarzystwa. Szczególnej troski wymaga działalność wydawnicza i publicystyczna Towarzystwa, w tym posiadająca ponad stuletnią tradycję Ziemia oraz regionalne periodyki krajoznawcze. Należy doprowadzić do regularnego wydawania Ziemi jako wiodącego periodyku o tematyce związanej z krajoznawstwem, opieką nad zabytkami, turystyką kulturową oraz ochroną przyrody. W najbliższej kadencji Zarząd Główny PTTK powinien inspirować powstawanie kolejnych wojewódzkich kanonów krajoznawczych. PTTK podejmie kroki dążące do intensyfikacji ochrony krajobrazu kulturowego zarówno w wymiarze legislacyjnym obejmującym stosowną ustawę i wprowadzenie do polskiego prawa zapisów Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, jak i praktycznym, poprzez inspirację i wsparcie tworzenia parków kulturowych oraz popularyzację idei ochrony przyrody i opieki nad zabytkami. Szczególną rolę w tym obszarze powinna pełnić 209

kontynuacja rozpoczętych w 2010 roku sesji krajoznawczych na temat zmieniających się krajobrazów Polski i wynikających z tego zadań dla Towarzystwa i jego członków PTTK będzie dążyć do szerokiego popularyzowania w społeczeństwie walorów krajoznawczych kraju przez uporządkowany system odznak turystyczno-krajoznawczych oraz organizację olimpiad i/lub konkursów wiedzy krajoznawczej. Szczególną uwagę Towarzystwo zwróci na dalszy rozwój Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę i innych inicjatyw adresowanych do i dla młodzieży. W trosce o ciągłość pamięci o dorobku własnym oraz poprzedników, Towarzystwo kontynuować będzie działania w zakresie ich dokumentowania i utrwalania, czemu służyć powinno zabezpieczanie i digitalizacja zbiorów krajoznawczych, w szczególności przekazywanych przez działaczy PTTK lub ich spadkobierców. Popularyzacji wymagają także dokonania Polaków oraz przedstawicieli innych narodowości żyjących na naszych ziemiach dawniej i dziś. Na szczególną uwagę zasługują ci, którzy wnieśli istotny wkład w rozwój cywilizacyjny Polski, Europy i świata. Opis realizacji: kontynuowano wspieranie ze środków Towarzystwa działań podejmowanych przez regionalne pracownie krajoznawcze oraz muzea regionalne PTTK, podjęte zostały działania w celu wydania kanonów krajoznawczych kolejnych województw, przeprowadzono rozmowy z wojewódzkimi władzami samorządowymi w celu zainteresowania ich wsparciem tej inicjatywy (województwo pomorskie, podkarpackie), ukazały się kanony województw zachodniopomorskiego, pomorskiego, podlaskiego, odbyły się kolejne sejmiki krajoznawcze dotyczące zmieniających się krajobrazów Polski, pozytywnie zaopiniowano inicjatywę ustawodawczą Prezydenta RP w zakresie ochrony krajobrazu, wspierano organizację kolejnych edycji Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego Poznajemy Ojcowiznę, uzyskując nad kolejnymi edycjami patronaty Ministra Edukacji Narodowej, ustanowione zostały nowe odznaki krajoznawcze: Śladami błogosławionego Edmunda Bojanowskiego, Miejsca kultu Jana Pawła II, Szlak Warty 783 km, Szlakiem Protestantyzmu w Polsce, 100-lecia Powstania Wielkopolskiego, Flisak Wisłą, Cichociemni- Spadochroniarze Armii Krajowej, znowelizowano regulaminy odznak: Szlakiem zabytków światowego dziedzictwa UNESCO w Polsce, Szlakami Obrońców Granic, Fotografii Krajoznawczej, zorganizowano w 2014 roku obchody 60.lecia działalności Komisji Krajoznawczej ZG PTTK, ustanowiono rok 2016 Rokiem Krajoznawstwa Polskiego z okazji 110-lecia powstania Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego patronat honorowy nad jubileuszowymi obchodami objął Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda, w celu wyróżniania i honorowania osób szczególnie zasłużonych dla rozwoju krajoznawstwa ustanowiono Odznakę Honorową im. Aleksandra Janowskiego Za zasługi dla krajoznawstwa 210

w roku 2016 ogłoszono pierwszą edycję Konkursu na najlepszą pracę dyplomową z zakresu krajoznawstwa, podjęto kontynuowanie konkursu w roku 2017. Uchwała XVIII Walnego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego o strategii i kierunkach działań Towarzystwa Z dumą o naszym dorobku w kierunku przyszłości Treść Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze sięga swymi tradycjami roku 1873, kiedy to zawiązano Towarzystwo Tatrzańskie i roku 1906, w którym powstało Polskie Towarzystwo Krajoznawcze. PTTK prowadzi schroniska górskie i stanice wodne, a także muzea, biblioteki i pracownie krajoznawcze. Towarzystwo wytycza i znakuje szlaki turystyczne oraz krzewi idee wędrownictwa w górach, na nizinach, na wodach oraz krajoznawstwa, ochrony przyrody, zabytków i krajobrazu. W PTTK rozwijało się przewodnictwo turystyczne, ratownictwo górskie i podwaliny współczesnego alpinizmu. Towarzystwo opracowało i rozwija system odznak turystyczno-krajoznawczych oraz szeroko prowadzi edukację poza szkolną ławą. Przemiany społeczne, jakie zaszły w drugiej połowie XX, i jakie zachodzą na początku XXI wieku oraz ponad 60-letni dorobek PTTK, zobowiązują Towarzystwo do angażowania się w sprawy, które nawiązują do nowych potrzeb i form aktywności turystów. Zobowiązują do szerszego udziału w kształtowaniu obywatelskiego społeczeństwa oraz współdziałania z administracją rządową i samorządową. PTTK nadal będzie miało udział w propagowaniu Polski, ochronie i kształtowaniu krajobrazu, a programem działania powinno zaznaczać się pośród towarzystw turystycznych krajów Unii Europejskiej. XVIII Walny Zjazd PTTK kieruje pod adresem Zarządu Głównego, jednostek regionalnych, oddziałów PTTK oraz członków Towarzystwa przesłania i zalecenia: I. O potrzebie myślenia strategicznego, II. O zwiększenie spoistości Towarzystwa, III. O znaczeniu kadry PTTK, IV. O młodzieży i z młodzieżą, V. O koncepcji działalności międzynarodowej, VI. O przestrzeni do wędrowania i szlakach turystycznych, VII. O działalności gospodarczej Towarzystwa. I. O potrzebie myślenia strategicznego 211

1. Musimy myśleć i działać w kierunku kształtowania nowoczesnego Towarzystwa. 2. Analiza SWOT Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, która została przeprowadzona przez Zarząd Główny i wiele ogniw PTTK w okresie poprzedzającym Walny Zjazd, zidentyfikowała zadania, których podjęcie będzie decydowało o Towarzystwie w najbliższej przyszłości. Zdefiniowanie silnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń PTTK stanowi krok w kierunku tworzenia strategii działania Towarzystwa. Określenie celów, głównych kierunków działalności i zadań Towarzystwa na podstawie dyskusji i wniosków sformułowanych w kampanii sprawozdawczo-wyborczej i podczas Walnego Zjazdu powinno stanowić podstawę strategii działania PTTK na dłuższy czas. 3. Walny Zjazd zobowiązuje Zarząd Główny PTTK do opracowania i przyjęcia do końca czerwca 2014 roku Programu Działania Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego, co najmniej do roku 2025. Osią tego projektu powinno być dążenie do umocnienia pozycji PTTK jako głównego kreatora krajoznawstwa, turystyki kwalifikowanej i społecznej w Polsce oraz silnego reprezentanta skupionych w nim turystów. 4. Walny Zjazd zobowiązuje Zarząd Główny PTTK do dokonywania raz w roku oceny realizacji zadań wynikających z przyjętego Programu Działania PTTK i przedstawienia jej członkom Towarzystwa. Opis realizacji: Rozpoczęto prace na opracowaniem programu, monitorowano na bieżąco otoczenie prawne, dynamika zmian w nim zachodzących, zwłaszcza ustawy prawo o stowarzyszeniach mających istotny wpływ na kształt działania Towarzystwa ogranicza możliwość opracowania szczegółowych działań w szybko zmieniających się warunkach bez uwzględnienia długofalowych założeń gospodarczych i finansowych Towarzystwa. II. O zwiększenie spoistości Towarzystwa 1. Uznanie znaczenia funkcji społecznych Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego wymaga większej pracy nad jego wewnętrznym umocnieniem. Kluczem musi być stała troska o oddziały, które same powinny być z kolei silne swoimi kołami i klubami. Oddziały, będące fundamentem Towarzystwa, utrzymując niezależność wynikającą z własnej osobowości prawnej, powinny mieć możliwość otrzymywania wsparcia swojej działalności od Zarządu Głównego PTTK, ale również i samodzielnie powinny tworzyć system wewnętrznego wspomagania. Takie działanie wraz z systemem informacji wewnątrzorganizacyjnej oraz organizacją corocznego wspólnego dla całego Towarzystwa przedsięwzięcia programowego będzie wpływało na siłę i spoistość Towarzystwa. 2. W celu zwiększania spoistości PTTK należy: 212

a) rozszerzyć i wzbogacić konkurs na dofinansowanie imprezy programowej oddziałów PTTK, w tym szczególnie w zakresie działalności skierowanej do i dla młodzieży, b) prowadzić szkolenia i udzielać pomocy oddziałom w staraniach/ubieganiu się o środki zewnętrzne, c) udzielać pomocy oddziałom w rozwijaniu ich stron internetowych i korzystaniu z nowoczesnych form komunikacji, d) rozwijać system pomocy prawnej oddziałom, w tym w sprawach gospodarki finansowej, e) wspomagać działalność prowadzonych przez oddziały regionalnych pracowni krajoznawczych i muzeów, f) objąć szkoleniem kadrę organizacyjno-programową oddziałów, g) podjąć starania nad stworzeniem i uruchomieniem rozwiązań pozwalających na wspomaganie finansowe oddziałów, w szczególności w zakresie realizacji spraw związanych z posiadanymi przez nie nieruchomościami, h) zwrócić się do oddziałów o przeprowadzenie nie później niż w połowie kadencji wewnętrznego przeglądu realizacji zobowiązań prawnych. 3. Przyszłość Towarzystwa będzie w dużej mierze zależała od trafnego podejmowania nowych inicjatyw. Konieczne jest kształtowanie spójnego i nowoczesnego wizerunku PTTK oraz upowszechnianie w życiu Towarzystwa korzystania z nowych technologii ułatwiających komunikację społeczną. 4. Korzystnemu wizerunkowi i spoistości Towarzystwa powinno sprzyjać: a) opracowanie systemu identyfikacji wizualnej oraz promocji Towarzystwa, b) znowelizowanie systemu szkolenia w Towarzystwie, c) przeprowadzanie co roku ogólnoorganizacyjnego przedsięwzięcia programowego PTTK, d) upowszechnianie i dokumentowanie aktywności programowej Towarzystwa na łamach regularnie wydawanego Gościńca PTTK rozszerzonego o dodatki prawne i organizacyjne przy jednoczesnej publikacji wersji elektronicznej, e) dobrze funkcjonujący system informacji i komunikacji internetowej, f) popularyzowanie organizowanych w województwach przedsięwzięć programowych skupiających oddziały danego regionu, g) organizacja przez komisje i rady Zarządu Głównego cyklicznych zlotów kadr krajoznawczych i turystyki kwalifikowanej, połączonych z ich szkoleniem i doskonaleniem, h) organizacja spotkań integracyjnych środowisk, w których działa Towarzystwo, w tym Wojska Polskiego. 5. Szczególną uwagą powinno się otoczyć oddziały nieprowadzące działalności gospodarczej. 6. W działalności Towarzystwa należy stale wspierać: 213

a) działalność na rzecz młodzieży, w tym jednostek PTTK środowisk akademickich, ze wspieraniem funkcjonowania ogólnodostępnych baz namiotowych i chatek prowadzonych przez oddziały akademickie PTTK, b) działalność jednostek PTTK skupiających i prowadzących działalność na rzecz osób niepełnosprawnych, ich rodzin i przyjaciół. 7. Podstawy spoistości Towarzystwa należy wzmacniać poprzez: a) odwoływanie się do naszych poprzedników m.in. przez organizację obchodów ważnych rocznic oraz wydawanie materiałów historycznych, b) działalność programową Centralnego Ośrodka Turystyki Górskiej, Centrum Fotografii Krajoznawczej, Centrum Turystyki Wodnej i Ogólnopolskiego Centrum Szkolenia Podwodnego oraz Centralnej Biblioteki Górskiej i Centralnej Biblioteki PTTK im. K. Kulwiecia, c) popularyzację i poszanowanie symboliki PTTK, znaku organizacyjnego i sztandarów, d) kontynuowanie wydawania Wierchów i Ziemi, e) zapewnianie trwałości ochrony prawnej znaków Towarzystwa i jego poprzedników. 8. Należy kontynuować dotychczasowe i stwarzać nowe przesłanki ułatwiające członkom Towarzystwa realizację statutowych celów m.in. przez system ubezpieczeń członków i kadry, rabaty w schroniskach i inne udogodnienia w uprawianiu turystyki w Polsce i poza jej granicami. 9. Konieczne jest uregulowanie dystrybucji materiałów programowych i statutowych, odznak PTTK oraz znaków organizacyjnych, tak by były powszechnie dostępne. 10. Kontynuacji wymaga system ubezpieczeń członków PTTK od następstw nieszczęśliwych wypadków wraz z możliwością dobrowolnych ubezpieczeń dodatkowych. Opis realizacji: w roku 2014 skierowano do oddziałów propozycje działań programowych pod hasłem Turystyka łączy pokolenia, w roku 2015 wiele uwagi poświęcono promowaniu turystyki aktywnej i specjalistycznej podejmując między innymi akcję Razem na szlaku, rok 2016 był Rokiem Krajoznawstwa Polskiego. kontynuowano konkurs wspierający realizację przedsięwzięć programowych oddziałów, opracowano i wprowadzono w życie nowelizację regulaminu konkursu, udzielano pomocy prawnej oddziałom, 214

wspierano ze środków budżetowych Towarzystwa funkcjonowanie baz namiotowych i chatek prowadzonych przez oddziały akademickie, podjęto prace nad nowelizacją systemu szkolenia w PTTK, opracowano i wdrożono Regulamin szkolenia i egzaminowania kandydatów na przewodników turystycznych miejskich i terenowych oraz nadawania uprawnień przewodników turystycznych PTTK, Regulamin szkolenia i egzaminowania kandydatów na pilotów wycieczek oraz nadawania uprawnień pilota wycieczek PTTK, w ramach obchodów 140-lecia Towarzystwa Tatrzańskiego COTG PTTK przygotował okolicznościową wystawę, która prezentowana była w Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie a następnie w wielu dużych i mniejszych miastach na terenie całego kraju, wystawie towarzyszył katalog, jej prezentacji towarzyszyły okolicznościowe spotkania i prelekcje poświęcone dziejom polskiej turystyki, wydano również wysokonakładową ulotkę poświęconą tej rocznicy rozpowszechnianą w jednostkach Towarzystwa i na targach turystycznych, w roku 2016 przygotowano wystawę pt. 110 lat Krajoznawstwa Polskiego. Tradycja i nowe wyzwania, - odbywały się różne imprezy z okazji jubileuszy Oddziałów, towarzyszyły im okolicznościowe wydawnictwa dokumentujące ich dzieje i poprzedników PTK, PTT, kontynuowano wydawanie Wierchów, w roku 2016 ukazał się kolejny tom Ziemi, podjęto prace nad budową nowej strony internetowej PTTK, rozwijano przesyłanie informacji w formie newslettera, korzystanie z facebooka, opracowano i wydano ulotkę informacyjną o PTTK rozpowszechnianą w jednostkach Towarzystwa i na targach turystycznych, wydano informatory o studenckiej bazie noclegowej wraz z plakatami informacyjnymi o jej rozmieszczeniu, ustanowiono Bazową Odznakę Turystyczną, znowelizowano jej regulamin wprowadzając stopień dziecięcy, uzyskano patronat honorowy Prezydenta RP nad 55 Centralnym Zlotem Młodzieży PTTK Palmiry, dokonano przedłużenia ochrony znaków towarowych zarejestrowanych na rzecz PTTK na kolejny 10-letni okres, wynegocjowano kontynuowanie ubezpieczeń NNW członków PTTK, Ubezpieczenie OC członków PTTK - kadry programowej PTTK, przewodników turystycznych i pilotów wycieczek, ubezpieczenia wspierające działalność Oddziałów: krótkoterminowe ubezpieczenie Ubezpieczenia Następstw Nieszczęśliwych (NNW) uczestników imprez organizowanych lub współorganizowanych przez PTTK), gwarancje turystyczna AXA, ubezpieczenie z tytułu zarządzania (ubezpieczenie odpowiedzialności ZO), 215

przesłano do oddziałów ankietę pomocną w dokonaniu przez władze oddziałów przeglądu realizacji obowiązków formalno-prawnych. kontynuowano zloty kadry turystyki kwalifikowanej, krajoznawczej i przewodnickiej, znowelizowano regulaminy działalności Komisji i Rad ZG PTTK. III. O znaczeniu kadry PTTK 1. Sprawy kadr Towarzystwa winny być stale w centrum uwagi Zarządu Głównego, jego komisji oraz oddziałów PTTK, ponieważ o sile Towarzystwa stanowią ludzie. W świetle zachodzących zmian prawnych dokonywać należy stałej analizy sytuacji kadr, przyjmować rozwiązania o charakterze systemowym. 2. W sprawach przewodników turystycznych należy: a) opracować i wdrożyć w PTTK do końca 2013 roku własny system obejmujący kształcenie przewodników turystycznych oraz sposób sprawdzania wiedzy i umiejętności, a także zapewniający certyfikację i potwierdzenie uprawnień doskonalenia oraz dogodne warunki ubezpieczeniowe, b) rozważyć przyjęcie takich form kształcenia i certyfikacji, które umożliwiałyby zrzeszonym w PTTK przewodnikom prowadzenie spływów kajakowych czy wędrownych imprez rowerowych i jeździeckich, c) dążyć do uzyskiwania przez przewodników turystycznych umiejętności pilotów wycieczek, d) dbać o usytuowanie kadry przewodnickiej PTTK w przepisach resortów edukacji narodowej oraz kultury i dziedzictwa narodowego, a także dążyć do zapewniania przewodnikom możliwości oprowadzania po obszarach chronionych oraz miastach i zespołach miejskich, e) ustalić zasady przestrzegania symboliki przewodnictwa turystycznego PTTK, f) wydawać vademecum przewodnika turystycznego, stanowiące kompendium aktualnej wiedzy i informacji z zakresu metodyki oraz przepisów związanych z przewodnictwem. 3. W znowelizowanym systemie szkolenia i certyfikacji kadr przodownickich i instruktorskich PTTK należy umieścić umiejętności i kwalifikacje dotyczące udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej i prowadzenia imprez z udziałem osób niepełnosprawnych oraz wiedzę z zakresu odpowiedzialności prawnej i ubezpieczeń. 4. Zadbać należy o uznanie uprawnień przodownickich i instruktorskich w istniejących w Polsce systemach prawnych i organizacyjnych. 5. Przyjąć zasadę, że uprawnienia wraz z rozszerzeniami w imieniu Zarządu Głównego nadają Komisje, natomiast ich przedłużenia dokonywane są w oddziałach według zasad określonych przez Zarząd Główny. 216

6. Kadra przodowników i instruktorów w trakcie realizacji zadań statutowych PTTK będzie dalej ubezpieczana przez Towarzystwo od odpowiedzialności cywilnej. 7. W najbliższych latach Zarząd Główny podejmie działania dotyczące poprawy usytuowania w systemie prawnym społecznych opiekunów zabytków oraz społecznych opiekunów przyrody. 8. System szkolenia, doskonalenia oraz certyfikacji kadr będzie obejmować również szkolenie, nadawanie uprawnień i przedłużanie uprawnień znakarzy szlaków turystycznych, szkolenie opiekunów SKKT PTTK, szkolenie kadry regionalnych muzeów i pracowni krajoznawczych oraz pracowników prowadzących biura oddziałów i jednostek regionalnych. 9. Towarzystwo opracuje i wdroży w najbliższej kadencji system współpracy ze szkolnictwem kształcącym kadry dla turystyki oraz uruchomi e-learningowy system szkolenia i doskonalenia kadr programowych w jednostkach organizacyjnych Towarzystwa. Opis realizacji: opracowano i wdrożono zasady szkolenia i nadawania uprawnień przewodników turystycznych PTTK powołano 15 wojewódzkich komisji egzaminacyjnych, opracowano i wdrożono zasady szkolenia i nadawania uprawnień pilotów wycieczek PTTK, podjęto prace nad systemem szkolenia PTTK, powołując zespół do opracowania szczegółowych rozwiązań z udziałem przedstawicieli komisji ZG PTTK i członków ZG PTTK, w związku z podejmowanymi nowelizacjami przepisów MEN dotyczących turystyki i krajoznawstwa zgłaszano do prezentowanych projektów uwagi dotyczące pozycji kadry PTTK i zasad organizowania turystyki szkolnej. IV. O młodzieży i z młodzieżą 1. W celu zwiększenia liczby młodych członków PTTK, Towarzystwo będzie podejmowało działania: a) zwiększające obecność PTTK w życiu współczesnej szkoły, b) sprzyjające rozwojowi turystyki rodzinnej, w tym wspólnych wędrówek różnych pokoleń, c) popularyzujące przedsięwzięcia zaproponowane przez młodzież, realizowane przez młodzież i adresowane do młodzieży, d) zmierzające do nawiązywania i rozwijania współpracy z organizacjami społecznymi, działającymi na rzecz dzieci i młodzieży. 2. Zarząd Główny rozważy możliwość opracowania i wprowadzenia promocyjnego pakietu startowego, szczególnie ważnego dla młodych osób wstępujących w szeregi Towarzystwa. 217

3. Dążąc do zwiększenia liczby SKKT PTTK i ich roli w życiu szkół, PTTK będzie prowadzić systematycznie pracę z opiekunami oraz będzie dążyć do wydania, wspólnie z resortem właściwym do spraw edukacji, poradnika metodycznego służącego wspieraniu tej działalności. 4. PTTK wzbogaci system odznak turystycznych i krajoznawczych przez dalsze wprowadzanie stopni dziecięcych i młodzieżowych odznak. 5. Utrzymując dotychczasowe ogólnopolskie formy aktywizacji krajoznawczo-turystycznej młodzieży takie jak Ogólnopolski Młodzieżowy Turniej Turystyczno-Krajoznawczy, Ogólnopolski Młodzieżowy Konkurs Krajoznawczy Poznajemy Ojcowiznę oraz konkursy krasomówcze dla dzieci i młodzieży, należy dążyć do: a) znacznego zwiększenia udziału młodzieży w tych konkursach, b) realizacji zasady obligatoryjności organizacji eliminacji na szczeblu wojewódzkim, c) wydania, wraz ze znowelizowanymi regulaminami, poradników metodycznych poszczególnych konkursów, d) uznawania wyników uzyskanych w tych konkursach w systemie kwalifikacji do szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, e) stworzenia systemu finansowania konkursów od etapów wojewódzkich począwszy. 6. Doceniając rolę nauczycieli należy umacniać znaczenie tytułu Nauczyciel Kraju Ojczystego i popularyzować mechanizmy zachęcające nauczycieli do działalności w szeregach Towarzystwa. 7. Zgodnie ze sformułowaną przez Aleksandra Kamińskiego ideą przekształcania wychowanków w wychowawców, należy dążyć do rozwijania kadr młodzieżowych przodowników turystyki kwalifikowanej oraz rozszerzania szkolenia młodzieżowych liderów turystyki jako organizatorów turystyki w szkołach i poza nimi. 8. Dążyć należy do tego, aby w oddziałach PTTK powstawały kręgi opiekunów SKKT PTTK i młodzieżowych liderów turystyki oraz by w każdym województwie odbywały się coroczne zloty SKKT PTTK lub wiodące imprezy kierowane do młodzieży szkolnej. 9. Towarzystwo będzie kontynuować działania dotyczące zwiększenia znaczenia krajoznawczej turystyki w życiu współczesnej szkoły, między innymi przez działania zmierzające do zorganizowania olimpiady lub konkursu krajoznawczego w rozumieniu przepisów MEN. 10. Kontynuowane będą przedsięwzięcia, które wypracowane zostały w ramach rozwijania turystyki rodzinnej. Stworzona zostanie koncepcja wspólnych wędrówek międzypokoleniowych, w szczególności dziadków i wnuków. Obejmie ona organizację przedsięwzięć programowych o charakterze stałym, wydanie poradnika oraz rozpowszechnianie tych założeń w Uniwersytetach Trzeciego Wieku i Uniwersytetach dla Dzieci. 218

Opis realizacji: PTTK przystąpiło jako koalicjant do programów Ministerstwa Edukacji Narodowej Szkoła z pasją, Szkoła w ruchu, Bezpieczna szkoła uczestniczy w opiniowaniu aktów prawnych regulujących organizowanie turystyki i krajoznawstwa w szkole, kontynuowano szkolenie młodzieżowych liderów turystyki w ramach finału centralnego OMTTK uzyskując wsparcie realizacji tego zadania ze środków MSiT, z zaproszenia do wspólnego wędrowania pod hasłem Turystyka łączy pokolenia w roku 2014 w Międzypokoleniowej sztafecie turystycznej skorzystało ponad 15 tys. osób, podkreślając szczególne znaczenie wyróżnienia medalem i tytułem Nauczyciel Kraju Ojczystego wypracowano formułę uroczystego wręczania wyróżnienia w gmachu MEN z udziałem przedstawicieli kierownictwa resortu, ustanowiono Ogólnopolską Odznakę PTTK Tropiciel Przyrody oraz nowy stopień GOT W góry adresowane do najmłodszych turystów, w ramach współpracy z The Walt Disney Company (Polska) znowelizowano Regulamin Odznaki Turystycznej Disney i PTTK, znowelizowano regulamin Ogólnopolskiego Młodzieżowego Turnieju Turystyczno-Krajoznawczego, przystąpiono do programu Karta Dużej Rodziny. V. O koncepcji działalności międzynarodowej 1. Obecność Polski w rozwijającej się Unii Europejskiej z jednej strony stawia wymagania udziału w znajdowaniu rozwiązań w sferze przekraczających granice naszego państwa, a z drugiej stwarza szansę kształtowania nowych rozwiązań. Stąd za zasadne uznaje się rozwijanie działalności PTTK w ramach organizacji międzynarodowych. 2. Kontynuować należy współpracę z Klubem Czeskich Turystów (KCT) i Klubem Słowackich Turystów (KST). 3. Towarzystwo powinno dążyć do upowszechnienia polskiej myśli krajoznawczej i turystycznej uwzględniającej doświadczenia kongresów krajoznawstwa polskiego w budowaniu oblicza rozwijającej się Europy. W tym celu należy popularyzować doświadczenia oddziałów PTTK w działaniach w euroregionach. 4. Podjąć należy szkolenie młodej kadry w kierunku działalności zagranicznej i międzynarodowej. 5. Towarzystwo włączy się także w upowszechnianie aktywnych form turystyki również poza granicami kraju. Opis realizacji: przedstawiciele PTTK uczestniczyli w zjazdach sprawozdawczo-wyborczych KST i KCT, spotkaniach EWV, UECT, 219

prowadzona jest współpraca w ramach komitetów organizacyjnych kolejnych Zimowych Zlotów Turystów, przystąpiono do współorganizowania z Klubami Czeskich Turystów, Słowackich Turystów i Węgierskich Turystów Międzynarodowych letnich spotkań turystów, w roku 2013 w Iławie gościliśmy na dorocznym spotkaniu przedstawicieli NFI, podpisano porozumienie o współpracy z Alpenverein Austria, oddział Alpenverein Polska, podjęto decyzję o przystąpieniu PTTK do Międzynarodowej Federacji Turystyki Konnej (FITE). VI. O przestrzeni do wędrowania i szlakach turystycznych 1. Zasadniczą sprawą powinno być domaganie się innego jakościowo spojrzenia na polskie krajobrazy i krainy, w tym w szczególności na atrakcyjne turystycznie. Powinny być one traktowane jako wielka wartość w sferze przyrody, kultury, wychowania oraz jako miejsce wędrówek krajoznawczych i turystycznych. Zarząd Główny i oddziały powinny popularyzować i umacniać taki sposób widzenia przestrzeni atrakcyjnych turystycznie. Stąd też w najbliższej kadencji trzeba wzmacniać współdziałanie PTTK z innymi organizacjami doceniającymi wartości przyrodnicze, aby zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju powstały lub zostały znowelizowane systemy ochrony i udostępnienia gór, wód oraz terenów nadbrzeżnych, a także lasów i krajobrazu. 2. Jednostki organizacyjne Towarzystwa będą aktywnie uczestniczyć w: a) kształtowaniu dokumentów strategicznych i planistycznych jednostek samorządu terytorialnego, w tym zwłaszcza planów zagospodarowania przestrzennego i strategii rozwoju turystyki, ujmując w nich przede wszystkim ochronę sieci szlaków turystycznych, b) działaniach związanych z rozwojem sieci obszarów chronionych oraz przygotowaniem planów ich ochrony, zwłaszcza w zakresie kształtowania zasad udostępniania tych terenów dla celów turystycznych i rekreacyjnych, a także w przygotowywaniu audytów krajobrazowych, c) uwrażliwianiu społecznym w odniesieniu do przemijających krajobrazów, traktując ich piękno i tradycję jako przedmiot ogólnospołecznej troski. 3. W sposób wyrazisty i zdecydowany Zarząd Główny oraz jednostki organizacyjne Towarzystwa będą występować przeciwko działaniom zmierzającym do degradacji środowiska przyrodniczego i kulturowego. W celu zachowania wiarygodności Towarzystwa w tym względzie: a) popularyzowane będą przedsięwzięcia typu sprzątanie ziemi, czyste góry, czyste lasy czy czyste wody, 220

b) kontynuowane będą działania ograniczające negatywny wpływ infrastruktury PTTK na środowisko przyrodnicze i piękno krajobrazu. 4. Towarzystwo będzie umacniać wypracowaną przez poprzedników koncepcję wytyczania i znakowania szlaków turystycznych z ich turystycznymi (bezpieczeństwo), ekologicznymi (sanitacja) i kulturalno-wychowawczymi przesłankami. Opierając się na dotychczasowych doświadczeniach Towarzystwo będzie: a) promować wypracowaną w PTTK metodologię wytyczania i znakowania szlaków oraz ich popularyzację i ubezpieczenia, b) rozwijać ogólnopolską cyfrową bazę szlaków turystycznych, c) kształtować, samodzielnie bądź z innymi, rozwiązania prawne sprzyjające ochronie szlaków łącznie z rozważeniem zgłoszenia projektu ustawy o szlakach turystycznych. 5. Głównymi partnerami w kształtowaniu pojmowania wartości krajobrazu i obszarów, w tym terenów atrakcyjnych turystycznie, oraz szlaków turystycznych będą organy samorządów terytorialnych, kierownictwa parków narodowych i krajobrazowych, dyrekcje ochrony środowiska oraz dyrekcje Lasów Państwowych, Polska Organizacja Turystyczna, regionalne organizacje turystyczne a także inne organizacje. Opis realizacji: przygotowano projekt ustawy o szlakach turystycznych, przekazano go Ministerstwu Sportu i Turystyki i Komisji Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki Sejmu RP, doświadczenia PTTK w zakresie szlaków turystycznych, ich znakowania, towarzyszącej infrastruktury, budowania bazy informacji o nich, występujące problemy prezentowane były podczas konferencji naukowych, międzyresortowych spotkań roboczych, posiedzeń komisji sejmowych, spotkań z podsekretarzami stanu odpowiadającymi w MSiT za sprawy turystyki, w roku 2013 w XII edycji Konkursu "Ekolaury" Polskiej Izby Ekologii w kategorii ochrona powietrza wyróżniono Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze za projekt Zmniejszanie uciążliwości Schroniska PTTK na Hali Szrenickiej dla środowiska Karkonoskiego Parku Narodowego, w 2014 w XIII edycji konkursu PTTK w kategorii całokształt działalności na rzecz ochrony środowiska Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze zostało uhonorowane Ekolaurem Polskiej Izby Ekologii, znowelizowano w 2014 roku Instrukcję znakowania szlaków turystycznych PTTK, podjęto działania zmierzające do zawarcie porozumienia z Lasami Państwowymi regulującego zasady współpracy. 221

VII. O działalności gospodarczej Towarzystwa 1. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze jako stowarzyszenie zachowało, mimo wielu niesprzyjających zewnętrznych uwarunkowań, duży potencjał gospodarczy. Po wielu latach prowadzenia kosztownych działań mających na celu uregulowanie stanu prawnego naszych nieruchomości oraz prowadzeniu kosztownych inwestycji nastąpiła znacząca, korzystna zmiana w stanie technicznym i wizerunku przeważającej większości naszych obiektów. Są one dobrą wizytówką Towarzystwa. Kierunki działania powinny by nadal kontynuowane, a głównym zadaniem gospodarki PTTK powinno być zwiększenie środków przeznaczanych na realizację zadań statutowych Towarzystwa. 2. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze jako stowarzyszenie działając w sferze pożytku publicznego, także prowadząc odpłatną działalność pożytku publicznego, jednocześnie prowadzi w ściśle określonych obszarach działalność gospodarczą. Musi być ona prowadzona w warunkach gospodarki rynkowej, a jej prowadzenie nie powinno zawierać ponoszenia nadmiernego ryzyka. Osiągane w wyniku tej działalności dochody powinny być kierowane na realizację zadań programowych określonych w statucie, a także na odtworzenie majątku, przystosowywanie go do wymogów ekologicznych, jak i dostosowanie go do funkcjonowania w warunkach konkurencji. 3. Należy przestrzegać reguły, według której na zadania inwestycyjne i remontowe prowadzone w obiektach PTTK kieruje się środki finansowe o wartości nie mniejszej niż wynikające z wartości amortyzacji. Nadrzędnym celem działalności gospodarczej jest osiągnięcie pełnej samowystarczalności finansowej PTTK z możliwością dofinansowywania zadań realizowanych w sferze działalności programowej. 4. W dążeniu do wzmacniania pozycji gospodarczej PTTK, przy jednoczesnym wypełnianiu przez nią powinności wynikających ze statutu Towarzystwa: a) za docelowy uznaje się system budowania przychodów poprzez długotrwałe umowy dzierżawne poszczególnych składników majątkowych dający stabilność dochodów i minimalizujący ryzyko działalności gospodarczej, b) powinno się nieustannie monitorować działalność funkcjonujących w oparciu o majątek stowarzyszenia podmiotów gospodarczych, tak aby z jednej strony nie dopuścić do degradacji majątku, z drugiej, aby osiągać maksymalnie możliwe dochody do budżetu. Należy dokonywać oceny działalności tych podmiotów pod kątem sprawności zarządzania, analizy kosztów, ograniczeń, zasobów (w tym osobowych), kapitałów, aktywów trwałych, dochodzenia należności oraz regulacji zobowiązań, c) należy podjąć działania zmierzające do opracowania i wdrożenia systemu Partner, obejmującego program współpracy i współdziałania z dzierżawcami obiektów PTTK, oraz wykorzystać w większym zakresie prawne rozwiązania dotyczące franchisingu. 222

5. Należy kontynuować ocenę oraz weryfikację zasobów PTTK, pod kątem ich przydatności do prowadzenie działalności gospodarczej lub programowej, w tym także możliwości wprowadzenia ich do kapitałów spółek bądź powierzenia ich spółkom lub podmiotom działającym w ramach osobowości prawnej PTTK. 6. Przyjmując, że działalność gospodarcza oddziałów PTTK będzie się nadal koncentrować przede wszystkim na rynku usług turystycznych, należy zmierzać do: a) kontynuowania działań zmierzających do konsolidacji tak określonej działalności gospodarczej poprzez budowę marki PTTK jako oferenta usług turystycznych w sferze tzw. turystyki aktywnej oraz podjęcie działań zmierzających do budowy wspólnej oferty wraz z systemem jej promocji i sprzedaży, b) prowadzenia działalności promującej działalność gospodarczą PTTK konsolidując realizowane w tej materii poczynania jak największej liczby podmiotów działających pod firmą PTTK, c) intensyfikacji działalności szkoleniowej mającej na celu polepszenie jakości kadry zawodowej pracującej we wszelkich podmiotach gospodarczych PTTK, d) opracowania i wdrożenia, dla potrzeb oddziałów PTTK, jako podstawowych jednostek organizacyjnych Towarzystwa, systemu prowadzenia przez nie wewnętrznego stałego monitoringu działalności gospodarczej oraz stanu majątku. Opis realizacji: podjęto działania określone w uchwale ZG w sprawie działalności gospodarczej realizowanej przez PTTK przygotowując m.inn. propozycje dotyczące połączenia podmiotów gospodarczych, przekazania składników majątkowych do spółek bądź innych podmiotów gospodarczych, zaproszono oddziały PTTK do rozważenia objęcia udziałów w spółkach PTTK, z zaproszenia skorzystało 7 oddziałów przystępując do spółek w Jeleniej Górze, Nowym Sączu i Sanoku. przeprowadzono szkolenie członków rad nadzorczych spółek z udziałem kapitału PTTK, dążąc do wzmocnienia podmiotów PTTK dokonano połączenia spółek Mazury PTTK w Olsztynie i ZZGT w Szczecinie. 223

Uchwała XVIII Walnego Zjazdu PTTK w sprawie przyjęcia wniosków Głównej Komisji Rewizyjnej PTTK XVII kadencji Treść Walny Zjazd zobowiązuje Zarząd Główny PTTK do: 1. Opracowania długoterminowej strategii działań gospodarczych i programowych Towarzystwa. 2. Wypracowania efektywnych zasad pomocy oddziałom PTTK poprzez: a. Wzmocnienie relacji między oddziałami, b. Podejmowanie przez oddziały wspólnych zadań, wykorzystując również zewnętrzne fundusze celowe, c. Prowadzenie szkoleń dla kadry zarządzającej w oddziałach. 3. Opracowania i wdrożenia jednolitego dla wszystkich spółek z większościowym udziałem PTTK systemu zatrudniania zarządów spółek oraz opracowania jednolitych zasad wynagradzania, premiowania i nagradzania pracowników spółek. 4. Usprawnienia systemu zarządzania majątkiem Towarzystwa przez zmniejszenie ilości jednostek nim zarządzających. Majątek Towarzystwa powinien być zarządzany profesjonalnie, a osoby zarządzające majątkiem powinny ponosić odpowiedzialność prawną za swoją działalność. 5. Dokonania szczegółowej analizy kosztów wszystkich jednostek wchodzących w skład bilansu łącznego PTTK i podjęcia działań sanacyjnych w jednostkach mających złą sytuację ekonomiczno-finansową. Opis realizacji: opracowano projekt umowy o pracę z zarządem spółki do wykorzystania przez rady nadzorcze, zorganizowano warsztaty z zakresu podatku VAT dla oddziałów. 224

Rejestr wniosków zgłoszonych podczas XVIII Walnego Zjazdu PTTK Zarząd Główny PTTK 25 stycznia 2014 roku przeanalizował zgłoszone wnioski i określił sposób i możliwość ich realizacji przedstawiony w poniższym zestawieniu Imię i nazwisko Leg. PTTK nr Oddział Nr wniosku Przemysław Jaskuła 017710 Oddział Wojskowy Szczecin 1 Wniosek formalny w brzmieniu: Zobowiązuje się nowy Zarząd Główny do wydania decyzji w formie zarządzenia, aby wszystkie Oddziały PTTK prowadzące księgowość miały obowiązek zakładania subkont dla swoich kół i klubów. Jest wiele Kół i Klubów w Polsce gdzie współpraca pomiędzy tymi jednostkami a Oddziałami nie układa się prawidłowo. Oddziały celowo nie podejmują stosownych Uchwał dotyczących podziału składki członkowskiej PTTK i dysponują nią według swojego uznania, przez co Koła i Kluby nie mają możliwości korzystania z zapisów statutowych. Realizacja Decyzje Zarządów Oddziałów do uwzględnienia w ramach ustalanej przez nie polityki rachunkowości, możliwe działania instruktażowe. Nr wniosku Edmund Brzozowski 025008 Oddział PTTK Podbeskidzie w Bielsku -Białej 2 W uchwale XVIII Walnego Zjazdu PTTK wnioskuję o uzupełnienie zapisu poprzez dodanie po słowach Jesteśmy przekonani, że wędrówki piesze, narciarskie, rowerowe itd. [wniosek przesunięty, głosowany i uwzględniony w uchwałach Walnego Zjazdu] Nr wniosku Paweł Kamiński 154207 Regionalny Oddział PTTK w Białymstoku 3 Wniosek o podjęcie dyskusji w sprawie działalności środowiska akademickiego, stanu obecnego, strategii oraz kierunków działania Towarzystwa w sprawach akademickich w przyszłości. Wniosek poparty rozmowami z przedstawicielami środowiska oraz działalnością naszej Komisji Akademickiej ZG PTTK. Realizacja Do uwzględnienia w ramach realizacji uchwał Zjazdu i Programu Działania PTTK Nr wniosku Tadeusz Jurek 144328 4 Nowy Zarząd Główny winien zobowiązać Oddziały PTTK prowadzące księgowość do zakładania subkont dla swoich kół i klubów, jeśli te będą tego chciały. Uzasadnienie: W oddziałach, gdzie źle się układa współpraca między władzami oddziału a tymi jednostkami często koła i kluby nie mogą korzystać z zapisów statutowych w sprawie np. podziału składki członkowskiej. Realizacja Wniosek zbieżny z wnioskiem nr 1 Nr wniosku Janusz Zaręba 200093 Oddział PTTK w Kwidzynie 5 Jesteśmy Towarzystwem Turystyczno-Krajoznawczym. Tymczasem pion krajoznawczy jest znacząco niedoceniony w naszym Towarzystwie. Wnoszę o wyraźne ujęcie w naszej sprawozdawczości imprez krajoznawczych typu: wystawy, seminaria, kursy, publikacje, zarówno te organizowane przez jednostki organizacyjne PTTK jak i indywidualnych działaczy, członków Oddziału PTTK. Realizacja Brak podstaw do twierdzenia o niedocenianiu pionu krajoznawczego, są możliwości przedstawiania informacji również statystycznych dotyczących działań krajoznawczych. Nr wniosku Janusz Zaręba 200093 Oddział PTTK w Kwidzynie 6 Działalność krajoznawcza powinna uzyskać priorytet w naszej organizacji PTTK, ponieważ jest ona trudniejsza pod względem intelektualnym i finansowym, niż dająca więcej przyjemności osobistej - działalność turystyczna. Realizacja Odrzucić 225

Nr wniosku Andrzej Kucia 025177 Oddział PTTK Podbeskidzie w Bielsku-Białej 7 W ramach systemu wyróżnień w PTTK stworzyć uhonorowanie pośrednie między złotą honorową odznaką PTTK a godnością Członka Honorowego PTTK, (np. Złota Honorowa odznaka PTTK z diamentem). Realizacja Do rozważenia opracowanie projektu stosownego wyróżnienia w ramach systemu wyróżnień PTTK Nr wniosku Andrzej Kucia 025177 Oddział PTTK Podbeskidzie w Bielsku-Białej 8 W związku z podjętymi przez Resort Sportu i Turystyki pracami legislacyjnymi dotyczącymi Przewodnictwa Górskiego, zobowiązuje się ZG PTTK do włączenia się w te prace w celu uwzględnienia (wprowadzenia) do aktu prawnego (ustawy, rozporządzenia) i określenia statusu Przodowników Turystyki Górskiej. Realizacja Brak możliwości realizacji Nr wniosku Marian Jurak 056317 Oddział PTTK Warmińsko-Mazurski w Olsztynie 9 Wdrożenie pełnej informatyzacji w organizacji, a w szczególności: - wprowadzenie elektronicznego obiegu dokumentów między Biurem ZG a oddziałami, - wprowadzenie elektronicznej kartoteki członków i ich uprawnień, - przebudowa strony www.pttk.pl. Realizacja W ramach realizacji uchwał Zjazdu oraz Programu Działania PTTK Nr wniosku Mateusz Tomczyk 172024 Oddział Akademicki w Krakowie 10 Wniosek o zobowiązanie Zarządu do podjęcia działań w celu unormowania prawnej sytuacji Kół Akademickich, poprzez apel do rektorów uczelni wyższych i podjęcie rozmów z przedstawicielami władz. Realizacja Do rozważenia możliwość realizacji Nr wniosku Mieczysław Oddział Mazowsze PTTK Żochowski 11 Z uwagi na to, że nie ma wydrukowanych sprawozdań za XVII kadencję, wnioskuję, by zobowiązać ZG PTTK, aby wydrukować i rozesłać te materiały do wszystkich bibliotek uprawnionych do otrzymywania egzemplarza obowiązkowego ukazujących się wydawnictw. Realizacja Do realizacji Nr wniosku Mieczysław Oddział Mazowsze PTTK Żochowski 12 Podjąć prace dla uporządkowania, skatalogowania i stworzenia opisów zawartości materiałów w archiwum PTTK. Ich obecny stan jest niezadowalający i pozostawienie ich w takim stanie grozi utratą ważnych materiałów obrazujących dorobek poprzednich pokoleń PTTK. Zapewnić niezbędne finansowanie tych prac. Realizacja Do realizacji, kontynuowanie prac. Nr wniosku Krzysztof Niemiec 043969 Oddział Babiogórski PTTK Żywiec 13 Podjęcie współpracy przez Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTK w Łodzi z kołami i oddziałami PTTK organizującymi konkursy fotograficzne na zasadzie patronatu, nagród i promowania laureatów konkursu i publikacji ich nagradzanych prac. Realizacja Kontynuowanie działań, CFK patronatów udziela. Nr wniosku Aleksandra Staszak 112323 Oddział PTTK Ziemi Średzkiej w Środzie Wielkopolskiej 14 Przygotować i przeprowadzić przegląd wszystkich struktur działających w ramach PTTK. Celem analizy ma być stworzenie spójnej organizacji pod jednym szyldem, usprawnienie obiegu informacji oraz sprawniejsze realizowanie zadań. Szczególnie przygotowanie centralnych baz adresowych struktur kadry i członków oraz aktualizowanie ich w trybie 226

pilnym (po wyborach nadal korespondencja trafia pod adresy osób nie wchodzących już w skład władz). Realizacja W ramach realizacji uchwał Zjazdu. Nr wniosku Aleksandra Staszak 112323 Oddział Ziemi Średzkiej w Środzie Wielkopolskiej 15 Rozpocząć działania zmierzające do poprawy wizerunku PTTK wewnątrz organizacji poprzez zwiększenie świadomości członków na temat działań PTTK, struktur i przepisów obowiązujących przy organizacji różnych form turystyki, poprzez przygotowanie akcji zewnętrznej Ja a PTTK w celu unaocznienia celów i założeń PTTK zasad, praw i obowiązków związanych z procesem zrzeszania się. Akcja koniecznie powinna objąć obecnych członków, ponieważ to członkowie są wizytówką organizacji, a znajomość choćby struktury PTTK dla wielu pozostaje tajemnicą. Docelowo wydane materiały Ja a PTTK powinny być kolportowane do członków PTTK, a w dalszej perspektywie dla osób chcących się zapisać do Towarzystwa. Materiały te powinny być merytorycznie spójne z wizerunkiem PTTK, jaki jest kreowany w mediach, programami działalności komisji i rad zespołów. Realizacja W ramach realizacji uchwał Zjazdu. Nr wniosku Aleksandra Staszak 112323 Oddział Ziemi Średzkiej w Środzie Wielkopolskiej 16 W kwestii członków PTTK w wieku do 35 lat. Przeprowadzić przegląd stanu organizacyjnego w kwestii oferty kierowanej do tej złożonej grupy społecznej, celem przygotowania PTTK do działań i pracy na miarę współczesnych realiów. Przy konstrukcji programu działalności i spójnej oferty należy wykorzystywać zapisy uchwał zjazdowych poprzednich Walnych Zjazdów oraz uchwał, a w szczególności przygotowane materiały i kierunki pracy z młodzieżą, materiału przygotowanego przez Radę Programową ds. Młodzieży Szkolnej ZG PTTK XVII kadencji, którego przyjęcie i realizacja nie zmieściła się w planach pracy ZG PTTK XVII kadencji. Realizacja W ramach realizacji uchwał Zjazdu. Nr wniosku Dariusz 085661 Kużelewski 17 Z uwagi na doniosłą rolę regionalnych pracowni krajoznawczych należy pilnie opracować strategię dalszego ich działania oraz uznać ich dorobek za dobro wspólne towarzystwa oraz podjąć działania na rzecz jego zachowania w strukturach PTTK. Realizacja W ramach realizacji uchwał Zjazdu. Nr wniosku Mieczysław Oddział PTTK Mazowsze Żochowski 18 W związku z niezrealizowaniem uchwał 336 i 368/XVIII/2012 ZG PTTK i brakiem działania powołanego tymi uchwałami, zapisu do szkolenia w PTTK, zobowiązać ZG PTTK do rewizji składu zespołu i wznowienia jego pracy w celu przygotowania projektu systemu szkoleń w PTTK. Projekt ten powinien być szeroko konsultowany z komisjami ZG PTTK i oddziałami PTTK. Realizacja W ramach realizacji uchwał Zjazdu. Nr wniosku Aleksandra Staszak 112323 Oddział Ziemi Średzkiej w Środzie Wielkopolskiej 19 Wniosek o reorganizację Zespołu ds. Promocji PTTK. W związku z niejasną sytuacją obrazu PTTK w mediach jak np. brakiem czytelności głównej witryny PTTK jak i podstron (każda inna, o innym adresie) oraz braku ciągłej wizji i PR, postuluję stworzenie i wdrożenie spójnej koncepcji promocji PTTK, poprzez uczestniczenie w życiu publicznym na co dzień, nie od święta (targi turystyczne). Brak np. rzetelnych programów w mediach ogólnopolskich dotyczących naszego działania, bazy itp. Jedyny obraz dla mediów z ostatnich lat, to niechlubne programy TVN o 227

zrujnowanych i pustych schroniskach. W związku z brakiem działań, wnoszę aby ZG określił program zmian oraz by wydawane materiały promocyjne były spójne z działalnością komisji i rad, a nie jak obecnie oderwane od rzeczywistości (kolorowanki, które są dostępne tylko dla uczestników targów turystycznych i osób spoza PTTK). Zastanawiające jest, przeznaczanie dużych sum pieniędzy na działania niewłączone w plan pracy komisji i rad oraz zaniedbywanie kontaktu na drodze tradycyjnej czy drodze elektronicznej z mediami, potencjalnymi przyszłymi partnerami oraz członkami. Zaufanie społeczne należy budować wokół PTTK nie od święta, a przez cały czas, szczególnie poprzez wzmocnienie świadomości członków i promocji PTTK za ich sprawą. W ramach realizacji wniosku należy rozważyć możliwość zmian personalnych. Realizacja W ramach realizacji uchwał Zjazdu. Nr wniosku Aleksandra 130605 Oddział Regionalny PTTK w Częstochowie Kuzior 20 Wnioskuję, o zmianę zasad zgłaszania kandydatów do Zarządu Głównego, Głównej Komisji Rewizyjnej i Głównego Sądu Koleżeńskiego mającą na celu umożliwienie delegatom świadomego wyboru. Wnioski powinny być składane najpóźniej na miesiąc przed rozpoczęciem obrad Walnego Zjazdu PTTK w następującej formie: CV ze zdjęciem (maksymalnie 1 strona A4 - ma na celu ukazanie referencji kandydata bez zbędnych informacji) oraz List motywacyjny (maksymalnie 1500 znaków - możliwość krótkiego przedstawienia istotnych dla stanowiska zalet kandydata, nie zawartych w CV). Najpóźniej na dwa tygodnie przed rozpoczęciem Zjazdu Walnego, Zarząd Główny miałby obowiązek opublikować na swojej stronie internetowej oraz wysłać delegatom w wersji elektronicznej bądź tradycyjnej (wcześniej informując oczywiście delegatów, że niniejszy wniosek został przyjęty i taka zmiana zostanie wprowadzona) informator zawierający wszystkie kandydatury z podziałem na poszczególne organy Władz Naczelnych. Ponadto informator byłby przekazywany delegatom w formie papierowej podczas Zjazdu. Swój wniosek motywuję tym, że obecny system dostarcza delegatom wiedzę nieusystematyzowaną, w wielu przypadkach nieistotną dla danego stanowiska, nie informując o najistotniejszych kwalifikacjach, doświadczeniu i motywacji. Realizacja Do rozważenia realizacja w ramach kampanii sprawozdawczo-wyborczej Nr wniosku Krzysztof Tęcza 254474 21 Zobowiązać nowo wybrany ZG PTTK do zastosowania procedur umożliwiających realizację zadań Centralnej Biblioteki PTTK im. K. Kulwiecia w Warszawie wynikających z zapisu statutowego o jej funkcji specjalistycznej, w tym przez powołanie Rady Programowej, wdrożenie regulaminu biblioteki oraz zastosowanie rozwiązań organizacyjno-finansowych analogicznych do pozostałych jednostek specjalistycznych PTTK. Realizacja Biblioteka realizuje zadania jako jednostka specjalistyczna, z zapewnionymi środkami w budżecie, do rozważenia powołanie Rady Programowej. Nr wniosku Szymon Bijak 104767 Oddział Międzyuczelniany PTTK w Warszawie 22 Wniosek o uporządkowanie systemu odznak. Sprawdzenie aktualności regulaminów poszczególnych odznak. Rewizję systemu produkcji i dystrybucji: książeczek, blach odznak. Realizacja W ramach realizacji uchwał Zjazdu, z udziałem komisji. Nr wniosku Szymon Bijak 104767 Oddział Międzyuczelniany PTTK w Warszawie 23 Rozszerzyć system odznak turystyczno-krajoznawczych PTTK przeznaczonych dla dzieci i młodzieży przez stworzenie kolejnych stopni odznak (np. drugi stopień Dziecięcej Odznaki Turystycznej). Poprzez rozbudowany system odznak rozwijać zaangażowanie dzieci w poznawanie kraju i uprawianie turystyki. Realizacja W ramach realizacji uchwał Zjazdu, z udziałem komisji. Nr wniosku Paweł Zań 228

24 Zmodyfikować dokumentację sprawozdawczo-wyborczą. Spróbować ujednolicić i uprościć. Teraz na każdym etapie (koło, oddział, regionalna konferencja) druki zaświadczenia wyboru delegata są inne. Zaświadczenia te są obszerne, wymagają wpisania wielu informacji, do których potem i tak jest ograniczony dostęp. W charakterystyce delegatów na XVIII Walny Zjazd zawarte są tylko szczątkowe informacje z tego, co delegaci wpisali na zaświadczeniach. Realizacja Do rozważenia realizacja w ramach kampanii sprawozdawczo-wyborczej Nr wniosku Paweł Zań 25 Rozważyć możliwość ograniczenia działalności członków władz naczelnych w komisjach i radach ZG PTTK. W poprzednich kadencjach te same osoby zostały wybrane do władz naczelnych, a następnie do komisji czy rad ZG PTTK. Członkowie władz naczelnych PTTK powinni mieć możliwość uczestniczenia w pracach poszczególnych komisji, rad. Nie muszą być natomiast ich członkami. Da to szansę wyboru osób z nowymi pomysłami. Realizacja Członkowie władz naczelnych nie są członkami komisji, rad ZG, w sporadycznych przypadkach członkowie ZG byli członkami komisji jeszcze przed wyborem do ZG i zachowali sprawowane w nich funkcje. Nr wniosku Lucjusz Bilik 6520 Oddział Regionalny PTTK w Opolu 26 W większym niż dotychczas stopniu wspierać organizacyjnie i finansowo jednostki regionalne PTTK jako koordynatora działań Oddziałów PTTK w województwie i reprezentanta wobec samorządów wojewódzkich. Realizacja W ramach realizacji uchwał Zjazdu i możliwości finansowych. 229

VIII. Załączniki Tabela 1 Oddziały PTTK Lp Wyszczególnienie 2013 2014 2015 2016 Wskaźnik 2013=100 % 1 terenowe: (regionalne, miejskie, miejsko-gminne, gminne, dzielnicowe, osiedlowe) 238 237 238 236 99,2% 2 w zakładach pracy 27 26 25 24 88,9% 3 akademickie 12 12 12 12 100,0% 4 wojskowe 15 15 15 15 100,0% 5 inne środowiska: 12 12 12 13 108,3% w tym: harcerski 1 szkolne 2 2 2 2 przewodnickie 5 5 5 5 nauczycielskie 1 1 1 1 środowiskowy żeglarski 3 3 3 3 wodny 1 1 1 1 RAZEM 304 302 302 300 98,7% W okresie XVIII kadencji 11 oddziałów PTTK zostało skreślonych z ewidencji oddziałów PTTK prowadzonej przez ZG PTTK na skutek zaniechania działalności: 1. Oddział PTTK przy Hucie Częstochowa S.A. 2. Oddział PTTK Ziemi Nyskiej w Nysie 3. Oddział PTTK w Ełku 4. PTTK Oddział Wojskowy w Elblągu 5. Oddział PTTK przy Miejskim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym Sp. z o. o. we Wrocławiu 6. Oddział PTTK w Żurominie 7. Oddział PTTK w Przysusze 8. Oddział PTTK w Piasecznie 9. PTTK Oddział w Łasku 10. Oddział PTTK przy Hucie Katowice w Dąbrowie Górniczej 11. Oddział PTTK Ziemi Lwóweckiej w Lwówku Śląskim W okresie XVIII kadencji powstało 7 nowych oddziałów: 1. Oddział Wojskowy PTTK im. gen. Wł. Potasińskiego przy Klubie Wojsk Specjalnych w Krakowie 2. Harcerski Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Mińsku Mazowieckim 3. Oddział Warszawski PTTK 4. Oddział PTTK "Centrum Edukacji Ekologicznej" w Strzelcach Opolskich 5. Oddział Miejski PTTK im. Władysława Jagiełły w Pionkach 6. Oddział PTTK w Garwolinie 7. Oddział PTTK w Turku 230

Tabela 2 Koła i kluby PTTK wg wybranych środowisk działania oraz liczby zrzeszonych w nich członków koła i kluby członkowie wskaźnik 2013 = 100% 2013 2014 2015 2016 wskaźnik 2013 = 100% Lp Wyszczególnienie (środowisko) 2013 2014 2015 2016 1 szkoły 689 626 641 624 90,6% 11822 11199 11470 12056 102,0% 2 zakłady pracy 177 174 171 154 87,0% 6301 6163 5995 5468 86,8% 3 terenowe 489 483 550 586 119,8% 19857 21243 22983 24612 123,9% 4 osiedlowe 29 26 30 34 117,2% 915 847 928 1046 114,3% 5 akademickie 41 44 40 46 112,2% 759 995 907 1244 163,9% 6 Wojsko Polskie 91 94 97 97 106,6% 3120 3328 3499 3558 114,0% 7 emeryci, renciści, inwalidzi 45 49 46 45 100,0% 1788 1971 1870 1879 105,1% 8 inne 409 400 369 357 87,3% 12411 11778 12430 11890 95,8% Razem: 1970 1896 1944 1943 98,6% 56973 57524 60082 61753 108,4% 9 Członkowie w oddziałach bez kół, klubów - - 5132 5628 5678 4884 95,2% Ogółem: 1970 1896 1944 1943 98,6% 62105 63152 65760 66637 107,3% 231

Lp Wyszczególnien ie Kluby turystyczno-krajoznawcze PTTK oraz liczba zrzeszonych w nich członków Kluby Członkowie 2013 2014 2015 2016 wskaźnik wskaźnik z zapłaconą z zapłaconą z zapłaconą z zapłaconą 2013 2014 2015 2016 2013 2014 2015 2016 2013 = 2013 = składką składką składką składką ogółem ogółem ogółem ogółem 100% 100% członkowską członkowską członkowską członkowską PTTK PTTK PTTK PTTK Tabela 3 Wskaźnik 2013 = 100% 1 górskie 81 82 83 90 111,1% 3590 3897 3787 4058 113,0% 2863 3132 3079 3361 117,4% 2 jeździeckie 1 3 3 6 600,0% 25 42 47 102 408,0% 25 42 47 100 400,0% nizinne 3 jeździeckie 4 4 5 3 75,0% 64 41 68 45 70,3% 62 41 68 45 72,6% górskie 4 kajakowe 44 41 42 39 88,6% 1200 1094 1149 1063 88,6% 978 916 971 818 83,6% 5 kolarskie 92 89 96 96 104,3% 2429 2473 2704 2781 114,5% 1895 1917 2134 2228 117,6% 6 motorowe 39 38 40 42 107,7% 938 943 957 987 105,2% 738 772 745 780 105,7% 7 narciarskie 14 14 12 12 85,7% 529 461 405 415 78,4% 400 362 288 311 77,8% 8 piesze 82 75 71 74 90,2% 2446 2362 2288 2652 108,4% 2136 2097 2054 2357 110,3% 9 żeglarskie 37 36 36 35 94,6% 1448 1413 1410 1313 90,7% 1226 1234 1135 1097 89,5% 10 podwodne 19 19 20 21 110,5% 438 456 455 445 101,6% 408 424 421 390 95,6% 11 InO 17 16 17 16 94,1% 482 379 384 376 78,0% 178 212 203 221 124,2% 12 krajoznawcze 35 36 34 30 85,7% 1462 1629 1579 1367 93,5% 1075 1076 1067 990 92,1% 13 fotograficzne 2 3 5 6 300,0% 24 28 57 152 633,3% 23 28 57 96 417,4% 14 przyrodnicze 6 6 7 7 116,7% 213 223 228 248 116,4% 128 133 136 137 107,0% 15 młodzieżowe 63 28 77 77 122,2% 2405 1809 2435 2524 104,9% 1062 511 1058 1090 102,6% 16 speleologii 6 8 7 6 100,0% 125 187 165 114 91,2% 109 159 158 77 70,6% 17 inne 91 88 95 95 104,4% 2959 2936 3762 3679 124,3% 2559 2836 3207 3138 122,6% 18 Wielodyscyplinowe 29 30 23 28 96,6% 1144 1151 849 1078 94,2% 797 863 823 1047 131,4% 19 przewodnickie 41 48 50 56 136,6% 1387 1522 2118 2055 148,2% 870 900 1215 1132 130,1% Ogółem: 703 664 723 739 105,1% 23308 23046 24847 25454 109,2% 17532 17655 18866 19415 110,7% 232

Tabela 4 Komisje społeczne PTTK Lp. Komisje w Oddziałach 2013 2014 2015 2016 wskaźnik (2013 = 100%) 1 Górska 130 126 123 119 91,5% 2 Jeździecka nizinna 2 1 1 0 0,0% 3 Jeździecka górska 1 2 2 2 200,0% 4 Kajakowa 30 30 32 31 103,3% 5 Kolarska 93 97 101 96 103,2% 6 Motorowa 23 22 24 25 108,7% 7 Narciarska 26 27 24 23 88,5% 8 Piesza 133 131 129 129 97,0% 9 Żeglarska 15 15 15 13 86,7% 10 Podwodna 4 5 5 3 75,0% 11 Imprez na Orientację 23 23 23 20 87,0% 12 Krajoznawcza 100 101 104 107 107,0% 13 Fotografii krajoznawczej 10 11 13 15 150,0% 14 Ochrony Przyrody 78 78 81 82 105,1% 15 Opieki nad Zabytkami 36 35 39 38 105,6% 16 Przewodnicka 46 46 44 41 89,1% Rada Programowa d/s Młodzieży 55 59 57 53 96,4% 17 Szkolnej 18 Akademicka 1 1 1 0 0,0% 19 Środowiskowa 3 2 1 1 33,3% 20 Rada d/s tur. osób niepełnosprawnych 9 9 8 8 88,9% 21 Historii i Tradycji 25 22 22 21 84,0% 22 Inne 36 36 34 36 100,0% 23 Wielodyscyplinowe 3 4 8 7 233,3% 24 Kapituła odznaczeń 43 47 54 54 125,6% Razem: 925 930 945 924 99,9% 25 Komisje ZG PTTK 24 24 24 24 100,0% OGÓŁEM: 949 954 969 948 99,9% 233

A. Kadra programowa PTTK i jej uprawnienia L.p. Osoby fizyczne 2013 2014 2015 2016 Tabela 5 wskaźnik (2013 = 100%) 1 ogółem 13222 12911 12380 12263 92,7% w tym: a) przodownicy i instruktorzy 6799 7013 6967 6556 96,4% b) przewodnicy 6870 6893 6682 6658 96,9% c) piloci wycieczek 3575 3494 3080 2484 69,5% B. L.p. Rodzaj uprawnień 2013 2014 2015 2016 wskaźnik (2013 = 100%) 1 przodownicy i instruktorzy 9879 9790 9511 9216 93,3% w tym: przodownicy turystyki górskiej 2524 2556 2437 2227 88,2% przodownicy turystyki jeździeckiej nizinnej 45 41 40 30 66,7% przodownicy turystyki jeździeckiej górskiej 73 84 78 71 97,3% przodownicy turystyki kajakowej 412 408 386 326 79,1% przodownicy turystyki kolarskiej 1137 1144 1117 1147 100,9% przodownicy turystyki motorowej 327 313 312 323 98,8% przodownicy turystyki narciarskiej 241 240 181 169 70,1% przodownicy turystyki pieszej 1979 1934 1885 1813 91,6% przodownicy imprez na orientację 269 244 225 260 96,7% oraz instruktorzy turystyki żeglarskiej 149 127 132 178 119,5% instruktorzy narciarstwa 90 95 76 67 74,4% instruktorzy nurkowania swobodnego 75 76 60 64 85,3% instruktorzy krajoznawstwa 1228 1182 1174 1135 92,4% instruktorzy fotografii krajoznawczej 58 86 104 95 163,8% instruktorzy ochrony przyrody 388 421 465 506 130,4% instruktorzy ochrony zabytków 81 79 70 72 88,9% instruktorzy przewodnictwa 803 760 769 733 91,3% 2 opiekunowie przyrody 525 455 418 376 71,6% 3 społeczni opiekunowie zabytków PTTK 529 515 471 313 59,2% społeczni opiekunowie zabytków 286 262 236 218 76,2% 4 organizatorzy turystyki 3634 3459 3184 2809 77,3% 5 organizatorzy InO* 142 274 6 znakarze 1076 1086 1120 1139 105,9% 7 opiekunowie SKKT 1132 1121 1070 1030 91,0% 8 przewodnicy 8698 8598 8284 7727 88,8% Ogółem kadra programowa PTTK: 25759 25286 24436 23102 89,7% * - wprowadzono do sprawozdania w 2015 roku 234

Liczba kursów szkoleniowych i ich absolwentów według rodzajów Tabela 6 Lp. Rodzaj kadry Liczba kursów 2013 2014 2015 2016 Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba absolwentów kursów absolwentów kursów absolwentów kursów absolwentów 1 organizatorzy turystyki 20 199 22 239 14 224 10 152 2 organizatorzy InO * * * * 2 38 2 13 3 przodownicy i 45 471 40 319 25 254 43 347 instruktorzy 3 opiekunowie przyrody 1 12 0 0 0 0 0 0 4 znakarze 4 25 6 43 5 47 4 59 5 opiekunowie SKKT 2 68 2 71 2 65 7 172 6 przewodnicy 34 542 25 334 9 219 14 242 7 piloci wycieczek 6 138 4 61 5 80 0 0 Razem: 112 1455 99 1067 62 927 80 985 8 szkolenie podstawowe 34 567 51 501 29 460 16 276 9 szkolenie ogólne 44 841 41 648 68 720 16 281 Ogółem: 190 2863 191 2216 159 2107 112 1542 * - wprowadzono do sprawozdania w 2015 roku 235

Tabela 7 Lp Wyszczególnienie liczba wycieczek i imprez 2013 2014 2015 2016 Wskaźnik (2013= 100%) Wycieczki i imprezy turystyki kwalifikowanej wg dyscyplin oraz ich uczestnicy liczba uczestników ogółem młodzieży szkolnej osób z niepełnosprawnością 2013 2014 2015 2016 Wskaź -nik (2013= 100%) 2013 2014 2015 2016 Wskaź -nik (201 = 100%) 2013 2014 2015 2016 Wskaź -nik (2013= 100%) 1 Piesze górskie 4357 4404 4592 4800 110,2% 122902 129762 126911 140413 114,2% 40059 39280 37176 46404 115,8% 1868 2320 2329 2844 152,2% 2 Jeździeckie 63 82 69 61 96,8% 1269 1231 1338 1164 91,7% 504 392 533 384 76,2% 9 12 11 56 622,2% nizinne 3 Jeździeckie górskie 121 171 95 96 79,3% 1081 1443 825 722 66,8% 701 633 436 381 54,4% 103 143 116 5 4,9% 4 Kajakowe 986 900 829 1030 104,5% 20962 17705 15567 19491 93,0% 5666 5071 4593 5619 99,2% 777 631 572 640 82,4% 5. Kolarskie 4006 4370 3718 3444 86,0% 73831 80312 78933 73180 99,1% 28035 27311 25814 26065 93,0% 717 640 864 640 89,3% 6 Motorowe 399 432 420 462 115,8% 8127 7703 7884 8512 104,7% 773 805 650 1134 146,7% 124 87 105 132 106,5% 7 Narciarskie 661 528 554 538 81,4% 11423 7582 8228 7512 65,8% 2690 1405 1239 1308 48,6% 42 18 25 23 54,8% 8 Piesze nizinne 5771 6276 5918 5847 101,3% 237236 245783 247870 246415 103,9% 127426 131816 138266 133110 104,5% 6842 7478 7222 8057 117,8% 9 Żeglarskie 1209 1157 1138 1263 104,5% 9459 9505 10242 9266 98,0% 2216 2310 2409 2445 110,3% 188 121 114 106 56,4% 10 Płetwonurków 352 355 374 406 115,3% 6570 5778 4740 4455 67,8% 5039 4263 3267 3121 61,9% 4 5 0 1 25,0% 11 Na orientację 553 563 597 576 104,2% 32864 31278 33991 39788 121,1% 21021 18722 19847 19632 93,4% 482 1680 618 408 84,6% 12 Speleologiczne 202 218 201 304 150,5% 930 1078 896 2410 259,1% 37 65 85 57 154,1% 0 0 0 5 13 Inne 2001 1935 2386 2158 107,8% 56171 59892 56687 55672 99,1% 22506 22937 19416 18397 81,7% 2239 1954 2059 2475 110,5% razem: 20681 21391 20891 20985 101,5% 582825 599052 594112 609000 104,5% 256673 255010 253731 258057 100,5% 13395 15089 14035 15392 114,9% 236

A Wycieczki imprezy ogółem (organizowane przez koła, kluby, oddziały, komisje, BORT) dla swoich członków Liczba imprez i wycieczek 2013 2014 2015 2016 wskaźnik 2013= 100% Wycieczki i Imprezy Turystyki Powszechnej oraz ich uczestnicy Liczba uczestników Tabela 8 ogółem w tym: młodzieży szkolnej w tym: osób z niepełnosprawnością 2013 2014 2015 2016 wskaźnik 2013=100% 2013 2014 2015 2016 2013 2014 2015 2016 7404 7119 7778 7698 104,0% 214013 207841 209471 209585 97,9% 82537 71718 79546 79752 4555 4868 4126 4709 B Wycieczki obsługiwa-ne przez przewodników Organizowane przez ogniwa PTTK Zlecone do obsłużenia przez obce biura podróży, instytucje, organizacje Liczba imprez i wycieczek 2013 2014 2015 2016 wskaźnik 2013=100% Liczba uczestników 2013 2014 2015 2016 wskaźnik 2013= 100% 6623 7283 6260 30460 459,9% 235841 256497 217190 245950 104,3% 12176 11534 13451 12852 105,6% 408870 406077 462203 430853 105,4% OGÓŁEM 18799 18817 19711 43312 230,4% 644711 662574 679393 676803 105,0% C Młodzieżowe Liczba wycieczek Liczba uczestników obozy wędrowne 2013 2014 2015 2016 wskaźnik 2013=100% 2013 2014 ogółem w tym: osób z niepełnosprawnością 2015 2016 wskaźnik 2013 2014 2015 2016 2013=100% OGÓŁEM 277 187 236 217 78,3% 8311 4117 4568 4601 55,4% 94 72 59 66 237

Tabela 9 Odznaki turystyczne zdobyte w latach 2013-2016 Lp Rodzaj odznaki liczba przyznanych odznak 2013 2014 2015 2016 1 Górska Odznaka Turystyczna 10995 9700 9555 9530 2 Jeździecka Odznaka Turystyki Nizinnej 3 0 5 18 3 Jeździecka Odznaka Turystyki Górskiej 408 602 34 424 4 Turystyczna Odznaka Kajakowa 393 375 308 217 5 Dziecięca Odznaka Kajakowa Kiełbik 66 93 83 40 6 Kolarska Odznaka Turystyczna 1293 1047 1067 1012 7 Motorowa Odznaka Turystyczna 166 203 150 53 8 Młodzieżowa Odznaka "Turystyka Motorowy" 11 27 7 46 9 Nizinna Odznaka Narciarska 111 39 100 40 10 Górska Odznaka Narciarska 273 108 104 110 11 Odznaka Turystyki Pieszej 2729 2780 2490 2595 12 Odznaka Turystyki Pieszej "Siedmiomilowe Buty" 1804 1797 1481 1534 13 Dziecięca Odznaka Turystyczna 681 1075 996 933 14 Żeglarska Odznaka Turystyczna 174 53 35 49 15 Odznaka Imprez na Orientację 397 448 541 427 16 Odznaka Krajoznawcza 1792 2225 3735 3384 17 Odznaka Fotografii Krajoznawczej 262 77 71 119 18 Odznaka Turysta Przyrodnik 2182 2097 2196 2243 19 Młodzieżowa Odznaka Krajoznawcza 778 1088 873 950 20 Turysta Senior 226 485 476 520 21 Regionalne 6046 7489 9654 10485 22 inne 3663 3452 4395 7598 23 Disney i PTTK 742 105 38 24 Dziecięca Odznaka Narciarska* 94 25 Narciarska Odznaka Młodzieżowa* 73 26 Wysokogórska Odznaka Narciarska* 0 26 Odznaka PTTK "Tropiciel Przyrody"* 715 27 Bazowa Odznaka Turystyczna* 94 Ogółem: 35195 35365 38394 43303 * - wprowadzono do sprawozdania w 2016 roku 238

Stan organizacyjny w województwie; uprawnienia kadry; aktywność programowa Liczba oddziałów (stan na 31.12.2016 r.) Tabela 10 Kadra programowa Turystyka Liczba członków Liczba kwalifikowana Turystyka powszechna Liczba Lp Województwo w tym: kół liczba komisji, liczba liczba liczba osoby ogółem młodzież i uprawnienia fizyczne rad i imprez i uczestników imprez i uczestników szkolna klubów zespołów wycieczek wycieczek 1. dolnośląskie 25 4811 718 125 2141 1138 79 1208 40246 417 11483 2. kujawskopomorskie 20 3430 448 130 1330 616 51 1328 44979 519 13007 3. lubelskie 14 2295 911 87 1184 470 44 485 19224 315 9932 4. lubuskie 10 1387 232 42 483 240 28 600 11175 295 6027 5. łódzkie 18 3782 1193 123 1032 498 55 909 29728 230 6978 6. małopolskie 27 8484 1833 177 2694 1949 85 1989 56757 620 16821 7. mazowieckie 36 6366 1583 226 2268 1208 105 2841 84958 888 29165 8. opolskie 11 2911 712 84 577 284 37 564 21519 177 4504 9. podkarpackie 16 5391 2220 87 1209 601 36 1004 36037 449 19640 10. podlaskie 7 856 115 32 328 232 9 349 5286 97 3374 11. pomorskie 11 3224 870 110 1664 835 53 2305 41238 1255 18122 12. śląskie 39 12300 3285 332 4030 2109 160 3273 82393 1384 35908 13. świętokrzyskie 10 1574 402 63 998 554 40 783 27194 97 4520 14. warmińskomazurskie 7 2017 580 59 603 339 20 697 20633 103 3517 15. wielkopolskie 30 5187 1226 168 1700 805 96 1477 54627 606 17018 16. zachodniopomorskie 19 2622 506 98 861 385 26 1172 32880 246 9569 razem: 300 66637 16834 1943 23102 12263 924 20984 608874 7698 209585 ZG PTTK 0 0 0 0 0 24 1 126 0 0 ogółem: 300 66637 16834 1943 23102 12263 948 20985 609000 7698 209585 239

Lp Województwo Liczba oddziałów Procentowy udział poszczególnych województw w wynikach całego Towarzystwa (stan na 31.12.2016 r.) Liczba członków Liczba kół i klubów Uprawienia kadry programowej Liczba komisji, ad i zespołów Turystyka kwalifikowana Tabela 11 Turystyka powszechna ogółem w % ogółem w % w tym: młodzież szkolna w % do członków danego woj. ogółem w % ogółem 1 dolnośląskie 25 8,3 4811 7,2 718 14,9 125 6,4 2141 9,3 79 8,5 1208 5,8 40246 6,6 417 5,4 11483 5,5 2 kujawskopomorskie 20 6,7 3430 5,1 448 13,1 130 6,7 1330 5,8 51 5,5 1328 6,3 44979 7,4 519 6,7 13007 6,2 3 lubelskie 14 4,7 2295 3,4 911 39,7 87 4,5 1184 5,1 44 4,8 485 2,3 19224 3,2 315 4,1 9932 4,7 4 lubuskie 10 3,3 1387 2,1 232 16,7 42 2,2 483 2,1 28 3,0 600 2,9 11175 1,8 295 3,8 6027 2,9 5 łódzkie 18 6,0 3782 5,7 1193 31,5 123 6,3 1032 4,5 55 6,0 909 4,3 29728 4,9 230 3,0 6978 3,3 6 małopolskie 27 9,0 8484 12,7 1833 21,6 177 9,1 2694 11,7 85 9,2 1989 9,5 56757 9,3 620 8,1 16821 8,0 7 mazowieckie 36 12,0 6366 9,6 1583 24,9 226 11,6 2268 9,8 105 11,4 2841 13,5 84958 14,0 888 11,5 29165 13,9 8 opolskie 11 3,7 2911 4,4 712 24,5 84 4,3 577 2,5 37 4,0 564 2,7 21519 3,5 177 2,3 4504 2,1 9 podkarpackie 16 5,3 5391 8,1 2220 41,2 87 4,5 1209 5,2 36 3,9 1004 4,8 36037 5,9 449 5,8 19640 9,4 10 podlaskie 7 2,3 856 1,3 115 13,4 32 1,6 328 1,4 9 1,0 349 1,7 5286 0,9 97 1,3 3374 1,6 11 pomorskie 11 3,7 3224 4,8 870 27 110 5,7 1664 7,2 53 5,7 2305 11,0 41238 6,8 1255 16,3 18122 8,6 12 śląskie 39 13,0 12300 18,5 3285 26,7 332 17,1 4030 17,4 160 17,3 3273 15,6 82393 13,5 1384 18,0 35908 17,1 13 świętokrzyskie 10 3,3 1574 2,4 402 25,5 63 3,2 998 4,3 40 4,3 783 3,7 27194 4,5 97 1,3 4520 2,2 14 warmińskomazurskie 7 2,3 2017 3,0 580 28,8 59 3,0 603 2,6 20 2,2 697 3,3 20633 3,4 103 1,3 3517 1,7 15 wielkopolskie 30 10,0 5187 7,8 1226 23,6 168 8,6 1700 7,4 96 10,4 1477 7,0 54627 9,0 606 7,9 17018 8,1 16 zachodniopomorskie 19 6,3 2622 3,9 506 19,3 98 5,0 861 3,7 26 2,8 1172 5,6 32880 5,4 246 3,2 9569 4,6 razem: 300 100,0 66637 100,0 16834 25,3 1943 100,0 23102 100,0 924 100,0 20984 100,0 608874 100,0 7698 100,0 209585 100,0 w % ogółem w % liczba imprez i wycieczek w % liczba uczestników w % liczba imprez i wycieczek w % liczba uczestników w % 240

Tabela 12 Oddziały PTTK w województwach: stan organizacyjny ; kadra programowa; aktywność programowa (na 31.12. 2016) Lp. Województwo Nazwa Oddziału PTTK Liczba członków PTTK ogółem w tym : młodzież szkolna liczba kół i klubów Kadra programowa Uprawnienia kadry programowej Osoby fizyczne Liczba komisji, rad i zespołów Turystyka kwalifikowan a (krajowa i zagraniczna) liczba imprez i wycieczek liczba uczestników Turystyka powszechna (krajowa i zagraniczna) liczba imprez i wycieczek liczba uczestników 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 województwo dolnośląskie 1 Rokita Brzeg Dolny 240 10 0 23 19 0 36 2159 5 260 2 Głogów 17 0 1 3 3 0 17 352 0 0 3 Zakładowy w Głogowie 198 30 3 2 2 1 0 0 26 647 4 Jawor 170 77 9 81 18 6 54 3374 9 350 Sudety Zachodnie w 5 Jeleniej Górze 563 75 7 424 253 8 160 3465 9 404 6 Kamienna Góra 101 4 2 66 44 4 32 934 4 103 7 Kłodzko 218 5 6 129 56 4 80 2159 105 3007 8 Lądek Zdrój 40 0 3 31 18 2 40 517 0 0 9 Legnica 190 26 5 113 33 8 25 3450 16 648 10 Huta Miedzi w Legnicy 196 15 4 42 25 0 42 926 15 279 Zagłębie Miedziowe w 11 Lubinie 250 35 9 26 26 6 72 3724 4 160 12 Lubań Śląski 126 29 6 87 35 4 61 3167 12 383 Lwówek Śląski 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 13 Międzygórze 147 60 5 79 17 3 17 487 28 118 14 Oława 15 Prochowice 87 53 5 15 8 3 12 939 2 142 16 Stronie Śląskie 60 20 4 39 36 1 5 250 6 161 17 Strzelin 93 77 7 23 18 0 22 1618 3 176 18 Świdnica 379 60 9 73 27 3 77 2144 6 185 19 Wałbrzych 343 43 6 168 68 6 65 2863 35 980 20 Wrocławski 705 74 10 433 281 7 141 3446 40 371 21 Wrocław Fabryczna 170 10 8 127 57 4 85 678 48 1040 Instytuty przy PAN we 22 Wrocławiu 49 0 3 0 0 1 0 0 0 0 23 Politechnika we Wrocławiu 35 1 1 10 10 5 32 562 0 0 24 Wojskowy we Wrocławiu 327 14 8 51 40 0 71 1272 32 1589 25 Ząbkowice Śląskie 107 0 4 96 44 3 62 1760 12 480 razem: 4811 718 125 2141 1138 79 1208 40246 417 11483 241

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 województwo kujawsko-pomorskie 26 Brodnica 213 3 5 4 3 1 56 1284 8 220 27 Miejski w Bydgoszczy 204 4 11 47 34 5 146 3252 51 1050 28 Wojskowy w Bydgoszczy 303 28 12 51 31 1 90 1616 54 979 29 Regionalny Szlak Brdy w Bydgoszczy 265 3 10 121 44 3 196 5173 120 2362 30 Żeglarski w Bydgoszczy 58 4 0 4 4 0 6 360 0 0 31 Chełmno 50 10 3 25 17 5 16 482 0 0 32 Golub Dobrzyń 151 0 20 32 32 1 22 1140 0 0 33 Grudziądz 396 85 10 314 97 6 318 10210 44 1170 34 Inowrocław 72 10 1 38 10 8 42 4330 25 1300 35 Kruszwica 128 7 3 29 20 1 38 1361 5 374 36 Lipno 35 15 3 31 15 2 28 562 9 320 37 Strzelno 164 11 0 7 6 0 11 2010 41 1545 38 Świecie 145 56 11 39 24 0 40 1184 55 930 39 Uniwersytecki w Toruniu 217 3 8 4 4 0 32 388 7 118 40 Przewodnicki w Toruniu 60 0 2 118 60 0 0 0 2 90 41 SKARPA w Toruniu 82 2 2 13 13 0 32 357 0 0 42 Miejski w Toruniu 364 154 17 219 118 7 119 7334 20 901 43 Wojskowy w Toruniu 87 2 0 11 6 3 5 280 0 0 44 Włocławek 314 10 7 184 56 6 104 2698 75 1599 45 Żnin 122 41 5 39 22 2 27 958 3 49 razem: 3430 448 130 1330 616 51 1328 44979 519 13007 województwo lubelskie 46 Biłgoraj 387 281 10 104 38 11 76 3044 66 3132 47 Chełm 163 98 11 104 25 9 51 2134 11 534 48 Wojskowy w Chełmie 50 12 5 56 35 5 15 2100 0 0 49 Miejski w Dęblinie 25 7 2 8 3 0 16 118 0 0 50 Kazimierz Dolny 120 32 4 37 23 0 20 1034 15 242 51 Krasnystaw 54 6 2 10 7 1 7 227 2 44 52 Miejski w Lublinie 689 244 21 413 147 11 188 3441 187 4608 53 Akademicki w Lublinie 53 0 3 81 30 0 13 331 2 37 54 Wojskowy w Lublinie 167 56 9 45 18 0 11 548 9 496 55 Puławski w Puławach 49 4 2 53 32 1 0 0 6 102 Zakłady Azotowe Puławy 56 SA 192 14 0 6 2 0 27 528 0 0 57 Radzyń Podlaski 141 105 11 46 21 0 7 922 0 0 58 Włodawa 104 52 4 60 24 4 30 1635 6 298 59 Zamość 101 0 3 161 65 2 24 3162 11 439 razem: 2295 911 87 1184 470 44 485 19224 315 9932 242

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 województwo lubuskie ZWCH Stilon w 60 Gorzowie 163 8 0 17 8 0 40 503 14 680 61 Ziemi Gorzowskiej 202 54 8 23 8 4 23 1318 0 0 62 Miejski w Gubinie 115 27 6 25 15 0 43 663 43 642 63 Wojskowy w Krośnie Odrzańskim 106 6 3 7 7 1 39 583 7 134 64 Międzyrzecz 52 25 4 37 7 5 6 281 2 115 65 Nowa Sól 68 5 2 40 15 0 84 1072 68 713 66 Sulęcin 53 6 2 27 13 2 48 1832 0 0 67 Zielona Góra 266 12 6 163 82 7 171 1489 134 2850 68 Żagań 79 12 3 13 5 2 40 872 3 47 69 Żary 283 77 8 131 80 7 106 2562 24 846 razem: 1387 232 42 483 240 28 600 11175 295 6027 województwo łódzkie 70 Kutno 119 75 1 44 24 0 10 324 0 0 71 Łęczyca 203 107 5 28 13 2 14 3514 0 0 72 Łódzki 814 90 14 310 106 12 231 7392 7 270 73 Łódź - Polesie 317 73 12 118 72 6 327 6731 40 840 74 Nauczycielski w Łodzi 165 0 2 18 8 0 10 112 5 141 75 Łowicz 141 59 6 39 30 1 44 1263 37 34 76 Opoczno 99 80 7 37 12 2 7 610 16 615 77 Ozorków 41 1 2 0 0 0 24 278 12 441 78 Pabianice 417 139 16 70 53 10 26 951 50 2118 79 Piotrków Trybunalski 293 53 11 131 55 7 117 2849 20 779 80 Sieradz 114 4 5 10 10 0 3 835 9 460 81 Skierniewice 67 49 3 43 23 3 35 1371 0 0 82 Warta 73 12 4 30 12 1 10 318 3 21 83 Wieluń 51 25 1 9 4 0 0 0 6 140 84 Wieruszów 42 23 5 21 11 5 8 182 0 0 85 Zduńska Wola 350 102 6 7 3 0 0 0 11 450 86 Zgierz 23 7 3 33 15 1 7 1314 0 0 87 Żarnów 453 294 20 84 47 5 36 1684 14 669 razem: 3782 1193 123 1032 498 55 909 29728 230 6978 województwo małopolski AZPB Andropol w 88 Andrychowie 65 5 1 71 54 4 20 2913 8 244 89 Bochnia 112 9 1 53 25 4 25 918 14 468 90 Chrzanów 496 77 6 72 45 6 80 3331 45 1183 91 Dobczyce 53 3 1 32 17 1 9 351 2 48 92 Gorlice 553 95 6 135 39 5 43 1898 38 1360 93 Krakowski 1350 297 36 327 228 5 571 11646 141 2782 243

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 94 Akademicki w Krakowie 469 0 11 178 463 5 116 3174 65 1555 95 96 Wojskowy im. Bema w Krakowie 199 17 6 100 31 2 23 330 32 733 Wojskowy im. Potasińskiego w Krakowie 71 2 2 4 2 0 0 0 1 38 Hutniczo-Miejski w 97 Krakowie 1014 53 12 119 119 5 145 3938 0 0 98 Pieniński w Krościenku 60 6 1 38 31 0 19 585 3 65 99 Krynica 159 29 4 87 35 2 15 458 8 456 100 Limanowa 88 35 2 19 19 1 0 0 1 10 101 Lubomir w Myślenicach 65 11 4 68 35 4 4 120 1 42 102 Gorce w Nowym Targu 157 32 2 67 28 0 21 422 18 653 103 Beskid w Nowym Sączu 1099 627 23 524 320 8 360 8913 105 3599 104 Ojców 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 105 Olkusz 215 0 6 107 46 7 205 5042 40 837 106 Ziemia Oświęcimska 527 42 7 101 52 0 88 2620 0 0 107 Rabka 202 46 4 63 21 3 19 843 17 544 108 Sucha Beskidzka 212 84 4 113 92 6 48 1319 13 341 109 Pieniński w Szczawnicy 198 159 5 30 15 3 20 447 17 400 przy Zakładach Azotowych 110 SA w Tarnowie 133 4 4 10 7 0 18 748 10 482 111 Tarnów 417 149 21 235 142 7 50 1598 29 673 112 Wadowice 231 14 4 61 23 4 41 3023 6 147 113 Miejski w Wieliczce 87 12 0 10 5 0 20 1040 3 72 114 Tatrzański w Zakopanem 252 25 4 70 55 3 29 1080 3 89 razem: 8484 1833 177 2694 1949 85 1989 56757 620 16821 województwo mazowieckie 115 Ciechanów 65 10 3 24 18 0 8 153 32 580 116 Garwolin 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 117 Gostynin 38 2 0 0 0 5 7 304 1 36 118 Kozienice 208 170 9 23 10 3 16 885 48 1238 119 Lipsko 77 49 6 9 3 0 25 600 5 212 120 Mińsk Mazowiecki 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 121 Harcerski w Mińsku Maz. 107 104 0 2 1 0 0 0 3 104 122 Nowy Dwór Mazowiecki 94 0 2 10 7 0 3 40 42 1596 123 Celuloza w Ostrołęce 52 5 1 1 1 0 1 20 0 0 124 Otwock 32 6 2 6 3 0 16 627 0 0 125 Pionki Miejski 31 0 2 8 8 1 2 32 0 0 126 Płock 507 306 36 142 102 8 88 7457 39 1374 127 ORLEN S.A. w Płocku 98 2 5 57 38 1 108 1316 11 543 128 Morka w Płocku 95 2 2 5 5 1 199 1709 0 0 244

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 129 Miejski w Pruszkowie 72 0 1 9 9 1 23 235 0 0 Oddział Wodny w 130 Pułtusku brak danych 131 Miejski w Radomiu 187 45 12 129 51 3 51 1137 20 540 132 Łucznik w Radomiu 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 133 Podlasie w Siedlcach 77 12 8 100 31 5 60 1644 21 550 134 Warka 193 102 7 28 9 4 9 1396 5 233 135 Stołeczny w Warszawie 1228 37 24 127 70 6 730 9449 151 2468 136 Oddział Warszawski 241 44 3 64 30 1 108 1332 9 68 137 Warszawa Praga Południe 151 55 9 67 20 6 76 6930 0 0 138 Żoliborski w likwidacji 139 Marymont w Warszawie 191 3 3 35 15 2 28 257 67 2948 140 Wolski 102 32 6 57 36 8 65 1230 56 1171 141 Warszawa Ochota 73 11 2 61 28 2 45 12402 61 2472 Międzyuczelniany w 142 Warszawie 320 37 10 443 155 13 191 3699 0 0 Stołeczny Oddział 143 Wojskowy 363 2 9 93 75 3 111 1984 17 621 Wojskowy Oddział przy Klubie Sił Powietrznych w 144 Warszawie 137 5 3 5 3 2 18 445 12 380 145 Mazowsze w Warszawie 886 160 21 170 84 7 224 4708 35 583 Warszawski Oddział 146 Przewodników 145 0 2 198 145 0 0 0 16 721 przy ArcelorMittal 147 Warszawa 64 0 1 15 15 0 9 260 0 0 148 Ursus 65 4 4 20 11 3 18 179 0 0 149 Węgrów 60 46 4 112 60 8 81 1103 27 386 150 Żyrardów 407 332 29 248 165 12 521 23425 210 10341 razem: 6366 1583 226 2268 1208 105 2841 84958 888 29165 województwo opolskie 151 Brzeg 584 126 17 26 18 1 32 870 45 1867 152 Cisek 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 153 Głuchołazy 96 30 9 68 47 2 145 4357 62 1223 154 Olesno 179 30 6 62 30 4 66 1079 1 27 155 Regionalny w Opolu 443 12 14 109 54 8 55 1915 25 476 156 Opole 325 85 8 161 38 8 31 1282 21 245 157 Huta Małapanew w Ozimku 159 13 2 14 6 0 62 1317 3 156 158 Prudnik 584 140 11 62 42 3 72 7024 0 0 159 Strzelce Opolskie 61 30 1 12 6 2 3 402 0 0 160 161 "CEE" w Strzelcach Opolskich 103 29 3 6 3 5 13 525 0 0 Huta Andrzej S.A. w Zawadzkiem 377 217 13 57 40 4 85 2748 20 510 razem: 2911 712 84 577 284 37 564 21519 177 4504 245

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 województwo podkarpackie 162 Jasło 135 17 0 30 15 1 15 575 0 0 163 Krosno 229 76 6 100 55 4 32 2068 94 3241 164 Łańcut 51 1 3 0 0 3 5 187 5 183 165 Miejski w Mielecu 89 3 0 18 10 0 11 405 0 0 166 Nowa Sarzyna 52 40 0 15 15 1 49 2040 9 180 167 Przemyśl 300 17 3 91 31 3 35 338 33 6379 168 Wojskowy w Przemyślu 65 1 1 28 16 0 8 657 7 192 169 Przeworsk 78 11 4 36 15 8 1 10 17 310 Międzyszkolny w 170 Przeworsku 65 45 4 23 10 2 0 0 0 0 171 WSK - PZL w Rzeszowie 61 3 0 7 7 0 13 324 13 324 172 Rzeszów 3565 1785 49 550 275 8 723 25759 241 7904 173 Akademicki w Rzeszowie 9 0 0 50 9 0 8 178 0 0 174 Ropczyce 265 160 10 35 17 2 41 1111 26 773 175 Sanok 285 41 4 164 94 1 41 1773 4 154 176 Siarkopol w Tarnobrzegu 85 20 0 47 17 2 16 304 0 0 Bieszczadzki w 177 Ustrzykach Dolnych 57 0 3 15 15 1 6 308 0 0 razem: 5391 2220 87 1209 601 36 1004 36037 449 19640 województwo podlaskie 178 Augustów 78 1 3 43 20 0 18 355 2 30 179 Białowieża 80 1 1 65 65 0 0 0 4 159 180 Białostocki w Białymstoku 31 4 6 28 10 3 38 370 11 230 181 Regionalny w Białymstoku 430 23 9 137 94 3 143 2035 40 2171 182 Bielsk Podlaski 34 30 4 9 5 0 37 735 34 680 183 Łomża 99 44 5 34 29 3 6 1086 6 104 184 Suwałki 104 12 4 12 9 0 107 705 0 0 razem: 856 115 32 328 232 9 349 5286 97 3374 województwo pomorskie 185 Gdański 553 20 11 366 150 4 205 3120 95 2053 186 Studencki w Gdańsku 51 0 3 96 51 0 47 3123 0 0 187 Regionalny w Gdańsku 427 134 21 471 212 20 289 13604 227 5399 188 Przewodnicki w Gdańsku 3 0 0 9 0 0 0 0 0 0 189 Morski w Gdyni 336 30 10 78 69 2 0 0 0 0 Marynarki Wojennej w 190 Gdyni 600 103 11 83 75 4 377 8836 241 5728 191 Stocznia Gdynia SA 82 1 0 102 54 0 2 41 5 215 192 Kwidzyn 160 48 7 58 25 3 590 3083 590 3083 193 Przewodnicki w Malborku 230 130 8 198 107 6 43 1384 11 381 194 Regionalny w Słupsku 722 398 28 183 78 11 578 6801 8 142 195 Sopot 60 6 11 20 14 3 174 1246 78 1121 razem: 3224 870 110 1664 835 53 2305 41238 1255 18122 246

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 województwo śląskie 196 Akademicki w Bielsku Białej 71 6 3 107 71 1 31 589 7 104 197 Bielsko Biała 1105 408 40 272 121 12 182 3155 168 4371 198 Będzin 96 18 3 32 10 10 10 194 7 232 199 Bytom 190 40 11 330 90 1 73 1046 21 473 200 Chorzów 173 15 3 175 119 4 34 1663 0 0 201 Batory w Chorzowie 60 0 1 55 22 3 21 444 2 229 202 Beskid Śląski w Cieszynie 647 83 14 176 103 7 324 10240 34 852 203 Częstochowa 101 23 6 49 43 5 51 463 8 73 204 Regionalny w Częstochowie 1206 796 43 287 161 6 457 12953 93 2954 Częstochowski Oddział 205 Przewodników 38 0 0 33 21 0 20 600 9 270 206 Dąbrowa Górnicza 115 16 9 132 50 8 29 585 32 644 207 Gliwice 712 189 17 184 95 9 183 6166 31 514 Uczelniany przy Politechnice 208 Śląskiej w Gliwicach 84 34 5 9 9 1 32 101 0 0 209 Kolejowy w Gliwicach 53 4 3 25 19 2 5 309 0 0 210 Jastrzębie Zdrój 436 90 9 102 37 9 63 2958 50 1997 211 Jaworzno 337 75 5 75 40 6 48 3103 38 1592 212 Górnośląski w Katowicach 1023 190 26 393 241 6 222 7338 91 3149 Międzyuczelniany w 213 Katowicach 100 0 3 105 70 0 20 460 20 460 Huta Baildon w 214 Katowicach 264 21 6 26 21 0 0 0 14 297 215 Katowicki O/Regionalny 60 13 1 27 23 0 1 50 0 0 216 Mikołów 230 35 5 79 27 3 6 864 41 1065 217 Miejski w Mysłowicach 485 264 6 100 66 8 14 1211 3 174 218 Pszczyna 442 142 16 109 54 5 13 1066 89 2138 219 Racibórz 99 25 2 49 20 2 10 286 8 315 220 Radlin 145 43 2 91 52 6 76 901 134 2486 221 Ruda Śląska 219 16 5 76 43 2 28 877 42 1450 222 Rybnik 371 63 10 118 89 4 65 3192 11 120 223 Siemianowice 41 3 3 71 31 6 39 321 9 162 224 Sosnowiec 365 70 8 104 60 1 65 2106 14 354 225 Szczyrk 52 31 5 16 8 1 15 88 5 35 226 Świętochłowice 187 141 3 19 13 1 23 266 22 581 227 Tarnowskie Góry 191 30 6 100 60 2 338 2081 3 142 228 Tychy 333 37 8 85 36 0 132 4187 3 789 229 Wisła 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 230 Wodzisław 354 24 3 35 15 4 71 2445 3 66 231 Miejski w Zabrzu 301 21 9 49 20 3 42 1825 40 1765 232 "Wędrowiec" w Zabrzu 207 47 5 57 40 6 28 848 0 0 233 Zawiercie 227 22 9 188 64 10 101 3712 1 15 234 "Babiogórski" w Żywcu 1180 250 19 90 45 6 401 3700 331 6040 razem: 12300 3285 332 4030 2109 160 3273 82393 1384 35908 247

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 województwo świętokrzyskie 235 Busko Zdrój 235 5 5 35 26 4 177 4605 4 175 236 "Świętokrzyski w Kielcach 356 0 11 336 173 5 285 11220 42 864 237 Końskie 61 5 3 68 24 4 21 2502 0 0 238 Opatów 167 122 9 62 30 7 20 616 20 616 Świetokrzyski w Ostrowcu 239 Świętokrzyskim 94 17 4 129 49 2 39 1199 11 357 im. Radwana w Ostrowcu 240 Świętokrzyskim 36 1 1 6 4 3 6 12 9 216 241 Sandomierz 285 191 19 136 124 1 108 3275 0 0 Miejski w Skarżysku 242 Kamiennej 115 40 2 74 31 6 51 1066 0 0 243 Starachowice 54 0 0 35 32 3 6 318 0 0 244 Międzyszkolny w Starachowicach 171 21 9 117 61 5 70 2381 11 2292 razem: 1574 402 63 998 554 40 783 27194 97 4520 województwo warmińsko-mazurskie 245 Ziemi Elbląskiej 471 293 19 186 137 12 356 11945 25 800 Wojskowy w Elblągu w likwidacji Ełk Uchwała Prezydium ZG PTTK Nr 111 w sprawie rozwiazania Oddziału 246 Giżycko 291 106 6 47 26 1 29 662 32 1446 247 Iława 69 28 4 4 2 0 52 528 17 168 248 Kętrzyn 114 9 4 107 50 1 33 442 9 185 249 Warmińsko-Mazurski w Olsztynie 879 138 19 249 114 6 151 6415 10 500 250 Zakładowy w Olsztynie 157 0 5 10 10 0 70 521 10 418 251 Olsztyński 36 6 2 0 0 0 6 120 0 0 razem: 2017 580 59 603 339 20 697 20633 103 3517 województwo wielkopolskie 252 Buk 168 84 4 40 22 7 39 2106 22 566 253 Chodzież 22 12 4 9 4 0 19 547 3 148 254 Gniezno 182 7 6 119 61 6 76 3140 8 95 255 Jarocin 100 3 2 45 17 0 11 752 12 337 256 Kaliski 317 147 11 114 56 6 59 2606 25 846 257 Kalisz - WSK-PZL 72 1 1 32 15 1 33 577 0 0 258 Konin 300 50 3 86 64 4 109 3928 10 533 259 Kościan 113 19 2 65 33 3 13 2868 17 535 260 Koźmin 55 31 5 9 4 2 13 408 24 545 261 Krotoszyn 252 73 11 59 27 6 86 2298 7 278 262 Luboń 155 80 8 76 25 3 51 1434 11 894 263 Ostrów Wielkopolski 251 54 7 82 31 7 95 3811 8 268 264 Piła 171 0 4 57 51 4 56 1897 24 1217 265 Pleszew 102 47 5 37 11 3 25 828 18 390 248

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 266 Poznański 690 80 12 428 160 5 86 2752 34 1530 267 Poznań - Nowe Miasto 307 152 17 62 34 6 167 8310 46 624 Rataje przy Spółdzielni 268 Mieszkaniowej w Poznaniu 112 2 5 45 22 2 42 1094 4 180 269 H.Cegielski - Poznań S.A. 169 1 7 38 28 3 54 987 5 42 270 271 272 Żeglarski Wagabunda w Poznaniu 112 30 0 4 4 2 3 112 0 0 Pracowników Kolejowych w Poznaniu 79 4 4 24 11 1 17 185 10 1600 Międzyuczelniany w Poznaniu 101 0 2 0 0 0 0 0 0 0 273 Rawicz 245 55 6 12 5 2 19 1378 3 164 274 Słupca 177 5 4 5 3 0 100 2974 23 585 275 Meblarz w Swarzędzu 108 17 7 29 17 5 198 2087 198 2087 276 Szamotuły 251 160 13 57 25 5 32 2536 3 90 277 Środa Wielkopolska 37 20 2 38 10 2 15 591 0 0 278 Turek 207 72 8 94 44 3 18 2740 18 2740 279 Wągrowiec 249 13 5 12 8 4 36 781 71 631 280 Września 40 3 1 9 5 4 5 900 0 0 281 Złotów 43 4 2 13 8 0 0 0 2 93 razem: 5187 1226 168 1700 805 96 1477 54627 606 17018 województwo zachodniopomorskie 282 Choszczno 51 22 4 8 5 1 28 817 0 0 283 Darłowo 64 8 3 9 9 0 26 350 0 0 284 Drawsko Pomorskie 132 29 4 33 10 2 50 826 10 24 285 Koszalin 236 66 12 103 40 5 233 10453 23 2266 286 Kołobrzeg 188 21 6 37 34 3 7 77 0 0 287 Wojskowy w Kołobrzegu 71 0 2 31 13 0 14 585 6 288 288 Międzyzdroje 179 19 4 73 67 0 6 512 16 749 Elektrownia Dolna Odra w 289 Nowym Czarnowie 108 1 1 1 1 5 13 370 5 230 290 Połczyn Zdrój 291 Stargard Szczeciński 58 6 2 23 5 0 11 1573 3 120 292 Kolejowy w Stargardzie Szczecińskim 151 12 6 12 9 0 15 674 9 227 293 Akademicki w Szczecinie 40 0 1 24 15 0 41 309 6 76 294 Stocznia Szczecińska S.A. 10 2 1 0 0 0 0 0 0 0 295 Wojskowy w Szczecinie 278 13 10 56 17 0 181 3074 64 889 296 Regionalny Oddział Szczeciński 275 19 15 200 76 3 271 5661 45 2784 Zachodniopomorski w 297 Szczecinie 175 58 10 83 18 6 85 2673 1 44 298 Świdwin 237 171 8 84 32 0 117 2377 51 1528 249

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 299 Morski w Świnoujściu 35 5 3 9 6 0 17 581 0 0 300 Pomorski Oddział Wojskowy w Wałczu 334 54 6 75 28 1 57 1968 7 344 razem: 2622 506 98 861 385 26 1172 32880 246 9569 razem w województwach: 66637 16834 1943 23102 12263 924 20984 608874 7698 209585 ZG PTTK (Komisje, Rady i Zespoły; COTG, CFK) 0 0 0 0 0 24 1 126 0 0 Ogółem: 66637 16834 1943 23102 12263 948 20985 609000 7698 209585 250

Tabela 13 Lp. Wyszczególnienie Znakowanie szlaków turystycznych w latach 2013-2016 (w km) stan na koniec roku 2013 stan na koniec roku 2014 stan na koniec roku 2015 stan na koniec roku 2016 PTTK inne* ogółem PTTK inne* ogółem PTTK inne* ogółem PTTK inne* ogółem 1 piesze górskie 11 006,6 82,0 11 088,6 11 122,4 82,0 11 204,4 11 105,3 82,0 11 187,3 11 301,5 82,0 11 383,5 2 piesze nizinne 37 341,9 759,8 38 101,7 37 435,5 721,8 38 157,3 38 102,4 738,8 38 841,2 38 128,1 2 057,4 40 185,5 3 piesze dydaktyczne 103,0 74,2 177,2 103,0 74,2 177,2 103,0 74,2 177,2 103,0 74,2 177,2 4 piesze spacerowe 346,2 281,0 627,2 336,2 285,6 621,8 472,5 291,5 764,0 477,3 315,8 793,1 5 konne 3 018,5 539,3 3 557,8 3 018,5 539,3 3 557,8 3 018,5 539,3 3 557,8 3 243,0 456,8 3 699,8 6 kajakowe 1 113,3 0,0 1 113,3 1 113,3 0,0 1 113,3 1 113,3 0,0 1 113,3 991,3 0,0 991,3 7 rowerowe 14 504,5 3 977,1 18 481,6 14 853,2 4 614,7 19 467,9 14 411,8 4 724,7 19 136,5 14 380,5 5 774,7 20 155,2 8 narciarskie 402,7 26,0 428,7 412,7 26,0 438,7 430,8 26,0 456,8 493,3 26,0 519,3 9 inne 288,6 621,3 909,9 532,0 637,3 1 169,3 523,0 637,3 1 160,3 550,3 637,3 1 187,6 ogółem: 68 125,3 6 360,7 74 486,0 68 926,8 6 980,9 75 907,7 69 280,6 7 113,8 76 394,4 69 668,3 9 424,2 79 092,5 * szlaki wyznakowane przez PTTK na zlecenie innych podmiotów 251

Tabela 14 Działalność popularyzatorska (wg nadesłanych sprawozdań) Lp. Wyszczególnienie 2013 2014 2015 2016 wskaźnik 2013 = 100% 1 Odczyty, seminaria, wykłady liczba 2 689 2816 2908 2911 108,3% ilość uczestników 90 671 93374 98916 91441 100,8% 2 Wystawy 3 Biblioteki 4 Muzea liczba 641 615 598 625 97,5% ilość zwiedzających 175 306 241590 174960 200124 114,2% ilość 111 102 102 97 87,4% ilość woluminów 337 977 292682 294233 300969 89,1% liczba 10 11 8 9 90,0% ilość zwiedzających 49 380 50788 63075 78226 158,4% 5 6 7 8 Izby regionalne RPK oraz Poradnie Krajoznawcze Punkty informacji turystycznej Ośrodki Kultury Turystyki Górskiej liczba 6 3 4 2 33,3% ilość zwiedzających 1 112 1178 1735 1298 116,7% ilość 29 25 30 29 100,0% ilość udzielonych porad 15 979 17718 14236 14161 88,6% ilość 60 57 52 51 85,0% ilość obsłużonych turystów 149 148 222578 234227 267869 179,6% liczba 9 9 8 10 111,1% ilość zwiedzających 8 210 7770 8822 24296 113,5% 252

Lp. Jednostka PTTK Wartość majątku trwałego w latach 2013-2016 wg stanu na koniec grudnia każdego roku 1.01.2013 31.12.2013 31.12.2014 31.12.2015 31.12.2016 Wzrost Początek XVIII Koniec XVIII spadek Kadencji Kadencji % (11:3) Wartość brutto Wartoś ć netto Wartość brutto Wartość netto Wartość brutto Wartość netto Wartość brutto Wartość netto Wartość brutto Wartość netto Tabela nr 15 w tys. zł Wzrost spadek % (12:4) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 1 ZG PTTK Warszawa 1 496,15 491,72 1 514,06 483,79 1 269,06 342,55 1 269,06 330,13 1 278,19 333,75 85,43 67,87 2 ZM PTTK Warszawa 123 528,32 63 676,27 129 346,37 66 602,25 129 535,47 64 154,59 134 662,85 65 806,65 136 539,23 64 957,18 110,53 102,01 3 OZGT PTTK Kraków 10 768,08 5 318,38 10 903,11 5 135,13 10 962,67 4 870,51 11 110,33 4 694,58 11 136,73 4 399,27 103,42 82,72 4 COTG 194,07 23,32 201,08 20,10 224,20 24,82 172,29 13,76 174,89 7,04 90,12 30,19 PTTK Kraków 5 CFK 535,67 107,33 535,13 90,64 537,03 73,94 538,97 56,44 541,56 40,10 101,10 37,36 PTTK Łódź 6 OCSP 38,76 2,68 38,76 1,07 42,97 4,21 42,97 2,95 51,45 10,16 132,74 379,10 KDP Warszawa 7 CTW PTTK Warszawa 37,14 18,84 75,15 36,98 75,65 29,34 79,59 25,54 85,43 17,35 230,02 92,09 R a z e m: 136 598,19 69 638,54 142 613,66 72 369,96 142 647,05 69 499,96147 876,06 70 930,05 149 807,48 69 764,85 109,67 100,18 253

Tabela nr 16 Amortyzacja w latach 2013-2016 wg stanu w tys. zł Lp. Jednostka PTTK 31.12.2012 31.12.2013 31.12.2014 31.12.2015 31.12.2016 Amortyzacja Amortyzacja Amortyzacja Amortyzacja Amortyzacja Wzrost/spadek w % (7:3) 1 2 3 4 5 6 7 8 1 ZG PTTK Warszawa 48,37 39,22 38,61 28,98 14,65 30,29 2 ZM PTTK Warszawa 3 447,73 3 648,31 4 080,86 4 286,25 4 260,15 123,56 3 OZGT PTTK Kraków 320,92 321,01 320,43 323,59 333,59 103,95 4 COTG PTTK Kraków 37,62 28,03 62,75 75,61 96,98 257,79 5 CFK PTTK Łódź 14,43 19,43 19,25 19,43 23,39 162,09 6 OCSP KDP Warszawa 1,62 1,62 1,07 1,26 1,26 77,78 7 CTW PTTK Warszawa 25,67 31,13 12,94 7,73 14,04 54,69 R a z e m: 3 896,36 4 088,75 4 535,91 4 742,85 4 744,06 121,76 254

Tabela 17 Lp. Jednostka PTTK 1.01.2013 Początek XVIII kadencji Wartość Wartość brutto netto Wartość majątku trwałego w latach 2013-2016 w spółkach z większościowym kapitałem PTTK 2013-12-31 2014-12-31 2015-12-31 31.12.2016 Koniec XVIII kadencji Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość brutto netto brutto netto brutto netto brutto netto Wzrost spadek % (11:3) w tys. zł Wzrost spadek % (12:4) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 1. SHiS PTTK w 3 820,61 2 380,85 3 820,61 2 265,04 3 950,09 2 274,67 3 966,59 2 164,47 2 923,77 1 817,25 76,53 76,33 Jeleniej Górze 2. SiH PTTK Karpaty w 13 316,88 7 388,46 13 597,44 7 099,52 13 879,44 6 811,46 14 346,92 6 717,77 13 546,96 6 961,56 101,73 94,22 Nowym Sączu 3. Mazury PTTK w Olsztynie 4. BSiH PTTK w Sanoku 5. ZZGT PTTK w Szczecinie * 6. STA PTTK Wierchy w Krakowie (w likwidacji) R a z e m: 4 719,17 2 508,41 4 970,04 2 529,49 5 161,31 2 521,03 5 490,87 2 685,40 8 985,40 3 891,08 190,40 155,12 10 327,27 6 191,99 10 897,85 6 333,94 12 100,39 7 100,79 12 217,54 6 720,78 12 246,41 6 285,04 118,58 101,50 3 240,40 1 394,07 3 173,07 1 356,68 3 211,27 1 304,97 3 211,27 1 214,17 17,40 0,00 8,42 0,00 - - - - - - - - - - - - 35 441,73 19 863,78 36 467,43 19 584,67 38 302,50 20 012,92 39 233,19 19 502,59 37 702,54 18 954,93 106,38 95,42 *W dniu 13.04.2016r. NZW Spółki Mazury PTTK sp. z o.o. oraz Spółki ZZGT PTTK sp. z o.o. podjęły uchwały o połączeniu Spółek poprzez przeniesienie całego majątku Spółki ZZGT PTTK sp. z o.o. na Spółkę Mazury PTTK sp. z o.o. Łączenie spółek zostało zarejestrowane w KRS w dniu 22.06.2016r. 255

Zmiany kapitału funkcjonujących spółek z udziałem kapitału PTTK w latach 2013-2016 Nazwa spółki SHiS SiH PTTK Mazury BSiH ZZGT STA PTTK Bank WE Meritum Rok Wyszczególnienie PTTK "Karpaty" PTTK PTTK PTTK WIERCHY Bank Jelenia Nowy Olsztyn Sanok Szczecin Kraków ICB SA Tabela 18 w tys. zł. Razem spółki Góra Sącz * 1 2 3 5 6 7 8 10 12 13 początek XVIII kadencji rok 2013 Kapitał zakładowy 1 373,80 2 525,00 2 074,20 3 409,10 1 281,20 73,00 105 188,46 115 924,76 stan na 1.01.2013 w tym: kapitał PTTK 1 372,80 2 217,50 2 074,20 3 409,10 1 281,20 28,00 258,00 10 640,80 Udział % PTTK 99,93 87,82 100,00 100,00 100,00 38,36 0,245 - Dopłaty do kapitału 547,06-129,51 310,64 - - - 987,21 w tym dopłaty PTTK 547,06-129,51 310,64 - - - 987,21 rok 2013 Kapitał zakładowy 1 373,80 2 525,00 2 074,20 3 458,80 1 281,20 73,00 369 341,58 380 127,58 stan na 31.12.2013 w tym: kapitał PTTK 1 372,80 2 217,50 2 074,20 3 409,10 1 281,20 28,00 258,00 10 640,80 Udział % PTTK 99,93 87,82 100,00 98,56 100,00 38,36 0,07 - Dopłaty do kapitału 547,06-79,51 310,64 - - - 937,21 w tym dopłaty PTTK 547,06-79,51 310,64 - - - 937,21 rok 2014 Kapitał zakładowy 1 373,80 2 525,00 2 074,20 3 458,80 1 281,20 73,00 369 341,58 380 127,58 stan na 31.12.2014 w tym: kapitał PTTK 1 372,80 2 217,50 2 074,20 3 409,10 1 281,20 28,00 258,00 10 640,80 Udział % PTTK 99,93 87,82 100,00 98,56 100,00 38,36 0,07 - Dopłaty do kapitału 500,00 - - 310,64 - - - 810,64 w tym dopłaty PTTK 500,00 - - 310,64 - - - 810,64 256

1 2 3 5 6 7 8 10 12 13 rok 2015 Kapitał zakładowy 1 383,30 2 535,00 2 074,20 3 460,80 1 281,20 73,00-10 807,50 stan na 31.12.2015 w tym: Sprzedaż kapitał PTTK 1 372,80 2 217,50 2 074,20 3 409,10 1 281,20 28,00 udziałów 10 382,80 Udział % PTTK 99,24 87,48 100,00 98,50 100,00 38,36 - - Dopłaty do kapitału 500,00 - - 192,64 - - - 692,64 w tym dopłaty PTTK 500,00 - - 192,64 - - - 692,64 rok 2016 Kapitał zakładowy 1 383,30 3 513,00 3 919,10 3 460,80 73,00-12 349,20 koniec XVII kadencji w tym: Połączenie stan na 31.12.2016 kapitał PTTK 1 372,80 3 067,50 3 919,10 3 409,10 ze Spółką 28,00-11 796,50 Udział % PTTK 99,24 87,32 100,00 98,50 Mazury 38,36 - - Dopłaty do kapitału - - - 192,64 PTTK - - 192,64 w tym dopłaty PTTK - - - 192,64 w Olsztynie - - 192,64 Kapitał zakładowy 100,69 139,13 188,95 101,52 0,00 100,00-10,65 % w tym: 2016/2013 (początek roku) kapitał PTTK 100,00 138,33 188,95 100,00 0,00 100,00-110,86 Dopłaty do kapitału - - - 62,01 - - - 19,51 w tym dopłaty PTTK - - - 62,01 - - - 19,51 * W dniu 13.04.2016r. NZW Spółki Mazury PTTK sp. z o.o. oraz Spółki ZZGT PTTK sp. z o.o. podjęły uchwały o połączeniu Spółek poprzez przeniesienie całego majątku Spółki ZZGT PTTK sp. z o.o. na Spółkę Mazury PTTK sp. z o.o. Łączenie spółek zostało zarejestrowane w KRS w dniu 22.06.2016r. 257

Tabela 19 Wyniki działalności funkcjonujących spółek z udziałem kapitału PTTK w latach 2013-2016 w tys. zł. L.p. Rok Przychody ogółem Koszty ogółem w tym czynsz dzierżawny ZM PTTK opłata za znak PTTK Wynik finansowy brutto Wynik finansowy netto Wpłata na dział. statut. PTTK 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 Sudeckie Hotele i Schroniska PTTK Sp. z o.o. w Jeleniej Górze rok 2013 2 144,10 2 016,97 1 027,72-127,13 12,03 5/ 115,00 2/ rok 2014 2 051,04 1 984,70 1 085,14-66,34 13,43 5/ 50,00 rok 2015 2 075,88 2 052,14 1 064,13-23,74 2,37 5/ 12,00 2/ rok 2016 * 4 205,84 2 164,08 1055,75-2 041,76 164,65 5/ 1 831,80 2 / 2 Schroniska i Hotele PTTK "Karpaty" Sp. z o.o. w Nowym Sączu rok 2013 7 867,88 7 028,53 2 320,54-839,35 147,91 1/ 5/ 670,00 2/ rok 2014 6 975,84 6 263,45 2 590,50-712,39 194,76 1/ 5/ 454,45 2/ rok 2015 6 986,20 6 090,59 2 676,55-895,61 0,00 1/ 873,44 2/ rok 2016 10 806,96 6 130,55 2 715,35-4 676,41 163,03 1/ 5/ 4 460,01 2 3 Mazury PTTK Sp. z o.o. w Olsztynie rok 2013 4 700,66 4 416,42 1 476,55-284,24 28,84 5/ 250,00 rok 2014 4 267,59 4 057,87 1 510,31-209,72 6,24 5/ 200,00 rok 2015 4 555,77 4 405,78 1 662,46-149,99 6,23 5/ 140,00 rok 2016 * 6 388,68 6 164,93 1 617,05 14,80** 223,75 15,61 5/ 170,00 4 Bieszczadzkie Schroniska i Hotele PTTK Sp. z o.o. w Sanoku rok 2013 3 846,69 3 277,56 696,29 0,00 569,13 26,44 3/ 500,00 2/ rok 2014 3 450,68 2 903,14 738,66 0,00 547,54 384,77 3/5/ 0,00 rok 2015 *** 3 274,75 2 968,24 777,49 0,00 306,51 100,98 5/ 150,00 2/ rok 2016 * 3 106,45 2 602,31 717,96 0,00 504,14 314,67 5/ 189,47 2/ 5 Zachodniopomorski Zespół Gospodarki Turystycznej PTTK Sp.z o.o. w Szczecinie rok 2013 1 507,18 1 346,16-20,36 161,02 44,71 5/ 100,00 rok 2014 1 405,87 1 235,46-18,76 170,41 30,76 5/ 125,00 rok 2015 1 489,58 1 358,19-14,72 131,39 6,45 5/ 110,00 rok 2016 Spółka połączona ze Spółką Mazury PTTK sp. z o.o. 6 STA PTTK WIERCHY Sp. z o.o. w likwidacji w Krakowie rok 2013 179,55 274,52 0,00 - -94,97-94,97 - rok 2014 29,64 61,00 0,00 - -31,36-31,63 - rok 2015 18,40 20,08 0,00 - -1,68-1,68 - rok 2016 * 0,00 3,73 - - -3,73-3,73-258

7 RAZEM SPÓŁKI rok 2013 20 246,06 18 360,16 5 521,10 20,36 1 885,90 164,96 1 635,00 rok 2014 18 180,66 16 505,62 5 924,61 18,76 1 675,04 598,33 829,45 rok 2015 18 400,58 16 895,02 6 180,63 14,72 1 505,56 114,35 1 285,44 rok 2016 24 507,93 17 065,60 6 106,11 14,80 7 442,33 654,23 6 651,28 % 2016/2013 121,05 92,95 110,60 72,69 394,63 396,60 406,81 UWAGA: wpłata na działalność statutową dokonywana jest w roku następnym po roku sprawozdawczym * sprawozdanie finansowe nie zatwierdzone jeszcze przez ZZW ** dotyczy opłaty za znak wniesionej przez ZZGT PTTK w Szczecinie *** ZZW zostało przerwane - uchwała o podziale zysku nie jest jeszcze podjęta 1/ ujednolicona prezentacja danych 2/ dla wszystkich udziałowców 3/ zysk przeznaczono na pokrycie straty z lat ubiegłych 4/ część zysku przeznaczono na pokrycie straty, część na fundusz zapasowy 5/ zysk przeznaczono na fundusz zapasowy 259

Tabela 20 ZBIORCZE ZESTAWIENIE NAKŁADÓW PONIESIONYCH W LATACH 2013-2016 NA REALIZACJĘ ZADAŃ INWESTYCYJNYCH I REMONTOWYCH W OBIEKTACH APORTOWYCH w zł netto Lp. Obiekt - krótki zakres zadania Rozliczenie planu inwestycyjnego i remontowego z uwzględnieniem różnych źródeł finansowania Ogółem w tym finansowany ze środków PTTK Własnych Spółki Unia Europejska NFOŚ i GW WFOŚiGW Inne Nakłady w 2013r. ogółem - w tym 1 542 701,40 0,00 1 270 257,90 0,00 0,00 269 000,00 3 443,50 inwestycje 1 381 949,93 0,00 1 112 949,93 0,00 0,00 269 000,00 0,00 remonty 160 751,47 0,00 157 307,97 0,00 0,00 0,00 3 443,50 Nakłady w 2014r. ogółem - w tym 1 434 252,97 0,00 1 434 0,00 0,00 0,00 0,00 252,97 inwestycje 1 163 537,82 0,00 1 163 0,00 0,00 0,00 0,00 537,82 remonty 221 004,69 0,00 221 004,69 0,00 0,00 0,00 0,00 pozostałe koszty i wydatki 49 710,46 0,00 49 710,46 0,00 0,00 0,00 0,00 Nakłady w 2015r. ogółem - w tym 811 186,42 0,00 778 168,72 0,00 0,00 0,00 33 017,70 inwestycje 474 043,12 0,00 474 043,12 0,00 0,00 0,00 0,00 remonty 337 143,30 0,00 304 125,60 0,00 0,00 0,00 33 017,70 Nakłady w 2016r. ogółem - w tym 1 516 908,68 10 522,90 1 506 385,78 0,00 0,00 0,00 0,00 inwestycje 1 201 525,38 10 522,90 1 191 002,48 0,00 0,00 0,00 0,00 remonty 315 383,30 0,00 315 383,30 0,00 0,00 0,00 0,00 Nakłady w 2013-2016 r. ogółem - w tym 5 305 049,47 10 522,90 4 989 065,37 0,00 0,00 269 000,00 inwestycje 4 221 056,25 10 522,90 3 941 533,35 0,00 0,00 269 000,00 remonty 1 034 282,76 0,00 997 821,56 0,00 0,00 0,00 pozostałe koszty i wydatki 49 710,46 0,00 49 710,46 0,00 0,00 0,00 0,00 260

Tabela 21 BILANS POLSKIEGO TOWARZYSTWA TURYSTYCZNO - KRAJOZNAWCZEGO ZA LATA 2013-2016 (AKTYWA) Wyszczególnienie 2013 2014 2015 2016 kwoty w zł Zmiany 2016-2013 A. Aktywa trwałe 86 448 494,74 84 789 736,99 84 360 632,01 83 578 057,27-2 870 437,47 I. Wartości niematerialne i prawne 555 249,97 548 614,01 598 296,95 404 155,70-151 094,27 II. Rzeczowe aktywa trwałe 74 314 948,74 72 789 543,05 72 686 893,91 71 182 362,42-3 132 586,32 III. Należności długoterminowe 937 206,29 810 641,15 692 641,15 192 641,15-744 565,14 IV. Inwestycje długoterminowe 10 640 800,00 10 640 800,00 10 382 800,00 11 796 500,00 1 155 700,00 Długoterminowe rozliczenia V. międzyokresowe 289,74 138,78-2 398,00 2 108,26 B. Aktywa obrotowe 6 027 008,34 6 976 711,96 5 571 796,23 10 478 689,43 4 451 681,09 I. Zapasy 380 055,04 365 790,35 245 780,01 233 128,36-146 926,68 II. Należności krótkoterminowe 3 841 140,34 4 813 875,46 3 578 659,22 3 139 161,56-701 978,78 III. Inwestycje krtótkoterminowe 1 763 131,65 1 468 482,38 1 644 036,83 6 987 057,51 5 223 925,86 Krótkoterminowe rozliczenia IV. międzyokresowe 42 681,31 328 563,77 103 320,17 119 342,00 76 660,69 RAZEM 92 475 503,08 91 766 448,95 89 932 428,24 94 056 746,70 1 581 243,62 261

Tabela 22 BILANS POLSKIEGO TOWARZYSTWA TURYSTYCZNO - KRAJOZNAWCZEGO ZA LATA 2013-2016 (PASYWA) Wyszczególnienie 2013 2014 2015 2016 kwoty w zł Zmiany 2016-2013 A. Kapitał własny 63 818 966,62 46 101 829,62 46 380 997,66 52 154 360,98-11 664 605,64 I. Kapitał podstawowy 36 426 796,30 36 426 796,30 36 426 796,30 36 426 796,30 - II. Kapitał zapasowy 1 101 466,25 1 165 021,79 1 313 423,60 16 128,05-1 085 338,20 III. Kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny 16 402 859,01 16 339 303,47 16 190 901,66 15 601 849,50-801 009,51 IV. Niepodzielony wynik finansowy 9 396 672,14 9 871 946,06-7 834 291,94-5 049 037,80-14 445 709,94 V. Wynik roku obrotowego 491 172,92-17 701 238,00 284 168,04 5 158 624,93 4 667 452,01 - B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania 28 656 536,46 45 664 619,33 43 551 430,58 41 902 385,72 13 245 849,26 I. Rezerwy na zobowiązania 1 986 005,00 39 700,00 54 676,67 54 676,67-1 931 328,33 II. Zobowiązania długoterminowe 2 753 917,93 19 881 131,89 592 974,92 17 393 114,42 14 639 196,49 III. Zobowiązania krótkoterminowe 2 586 062,41 2 747 191,09 19 999 754,78 3 827 916,16 1 241 853,75 IV. Rozliczenia międzyokresowe 21 330 551,12 22 996 596,35 22 904 024,21 20 626 678,47-703 872,65 - RAZEM 92 475 503,08 91 766 448,95 89 932 428,24 94 056 746,70 1 581 243,62 262

Tabela 23 ZESTAWIENIE RACHUNKÓW ZYSKÓW I STRAT POLSKIEGO TOWARZYSTWA TURYSTYCZNO - KRAJOZNAWCZEGO ZA LATA 2013-2016 kwoty w zł Wyszczególnienie 2013 2014 2015 2016 Zmiany 2016-2013 A. Przychody ze sprzedaży 19 621 657,91 20 621 502,68 20 220 228,95 24 685 501,16 5 063 843,25 B. Koszy działalności operacyjnej 19 686 078,26 20 542 320,78 20 501 011,33 20 778 093,76 1 092 015,50 C. Wynik ze sprzedaży - 64 120,35 79 181,90-280 782,38 3 907 407,40 3 971 527,75 D. Pozostałe przychody operacyjne 2 842 237,85 11 238 274,47 3 909 802,61 3 679 234,80 836 996,95 E. Pozostałe koszty operacyjne 2 072 115,02 16 722 996,44 1 130 070,45 1 585 138,82-486 976,20 F. Wynik na działalności operacyjnej 706 002,48-5 405 540,07 2 498 949,78 6 001 503,38 5 295 500,90 G. Przychody finansowe 104 817,69 199 243,10 44 996,08 611 772,39 506 954,70 H. Koszty finansowe 319 647,25 12 494 941,03 2 259 777,82 1 454 650,84 1 135 003,59 I. Wynik z działalności gospodarczej 491 172,92-17 701 238,00 284 168,04 5 158 624,93 4 667 452,01 J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 K. Wynik brutto 491 172,92-17 701 238,00 284 168,04 5 158 624,93 4 667 452,01 M. Podatek dochodowy 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 N. Wynik netto 491 172,92-17 701 238,00 284 168,04 5 158 624,93 4 667 452,01 263

Tabela 24 REALIZACJA BUDŻETU POLSKIEGO TOWARZYSTWA TURYSTYCZNO-KRAJOZNAWCZEGO W LATACH 2013-2016 kwoty w zł Wykonanie 2013 rok Wykonanie 2014 rok Wykonanie 2015 rok Wykonanie 2016 rok Zmiany 2016-2013 I. DOCHODY 8.719.011,10 42.353.455,44 8.358.305,11 13.920.503,07 +5.201.501,83 1. Wpłaty na dz. statutową z działalności gospodarczej 6.785.165,10 7.207.391,01 6.712.574,11 10.567.471,93 +3.782.306,83 2. Z tyt. składki członkowskiej 785.896,00 760.000,00 879.741,00 975.364,00 +179.468,00 3. Wpływy ze sprzedaży majątku 803.065,56 8.200.000,00 248.200,00 1.750.000,00 +946.934,44 4. Pozostałe (zwrot pożyczek, dopłat, sponsoring) 334.874,44 536.064,43 517.790,00 67.667,14 +292.792,70 5. Kredyt - 25.650.000,00 - - - II. WYDATKI 8.049.098,01 42.016.448,97 9.370.340.23 13.920.503,07 +5.871.405,26 1. Wydatki na dzialalność programową 2.809.390,22 2.964.461,76 3.022.588,63 3.084.676,75 +275.286,53 2. Wydatki organizacyjne działalności programowej 1.086.749,10 3.075.820,50 1.503.722,76 2.069.607,31 +982.858,21 3. 4. Wydatki na aplikacje i udział w pozyskiwaniu środków zewnętrznych do programów miękkich Wydatki na aplikacje i udział w pozyskiwaniu środków zewnętrznych oraz wydatki na wkład własny do programów inwestycyjnych, remonty 320.697,19 642.758,25 735.683,51 377.058,72 +56.361,53 1.874.125,09 200.000,00 - - - 1.874.225,09 5. Ubezpieczenia 13.344,93 456.854,10 479.303,30 599.191,00 +167.559,00 6. Walny Zjazd PTTK - 12.738,34 9.045,01 13.885,00 +54,07 264

7. Spłata zobow. wewnętrznego z przeznaczeniem na realizację inwestycji "Markowe Szczawiny" - - - 530.000,00 +530.000,00 8. Koszty likwidacji Wydawnictwa KRAJ - 24.427.746,57 - - - 9. Podatek dochodowy od osób prawnych 1.478.159,48 866.231,00 - - - 10. Spłata kredytu - 1.324.882,39 1.440.866,45 2.706.289,66 +1.228.130,18 11. Spłata kredytu NEO-BANK - 8.009.856,06 2.145.080,67 39.055,32 + 39.055,32 Wpłata na zabezpieczenie trwałości finansowania 12 inwestycji z funduszy norweskich 35.000,00 35.000,00 35.000,00 35.000,00 - Środki przeznaczone na cele statutowe związane z 13 realizacją zadań określonych w art. 17 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych - - - 4.465.739,31 +4.465.739,31 265

Tabela nr 25 WSKAŹNIKI PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ I ŹRÓDŁA FINANSOWANIA MAJĄTKU PTTK W LATACH 2013-2016 Wyszczególnienie 2013 2014 r. 2015 r. 2016 r. 1. Suma bilansowa (tys. zł) 92.475,50 91.766,75 99.932,43 94.056,75 2. Fundusz własny (tys. zł) 63.819,00 46.101,83 46.380,99 52.134,36 3. Wynik finansowy (tys. zł) 491,20-17 701,24 284,17 5.158,62 4. Zyskowność sprzedaży (%) 2,70 0,38-1,39 15,83 5. Rentowność f-szu własnego (ROE w %) 1,54-38,40 0,61 10,47 6. Rentowność majątku (ROA w %) 1,06-19,29 0,31 5,61 7. Płynność finansowa ogólna 1,82 1,35 0,25 2,14 8. Płynność finansowa natychmiastowa 1,84 1,28 0,24 2,09 9. Ogólny poziom zadłużenia (%) 5,70 49,76 48,43 44,55 10. Pokrycie aktywów trwałych funduszem własnym (%) 73,80 54,37 54,98 62,40 266

POZYSKIWANIE ŚRODKÓW ZEWNĘTRZNYCH PRZEZ BIURO ZG PTTK w latach 2014-2017 Tabela nr 26 Lp. Rok Tytuł projektu 1 2 2017 Bądźmy bezpieczni nad wodą i w górach, akcja informacyjno-edukacyjna ABC bezpiecznego wędrowania - kampania informacyjnoedukacyjna Instytucja Finansująca Wartość projektu Wysokość wnioskowanej dotacji Wysokość przyznanej dotacji MSiT 446 588,00 288 150,00 21 000,00 MSiT 367 940,00 312 000,00 174 300,00 3 Bezpieczne szlaki-piesze nizinne, rowerowe i kajakowe MSiT 417 418,58 308 460,00 302 719,00 1 Przebywamy bezpiecznie nad wodą, kampania informacyjno-edukacyjna MSiT 158 305,00 78 500,00 78 500,00 2 Centralny Zlot Młodzieży PTTK "Palmiry" MON 134 660,51 40 000,00 31 000,00 3 2016 Krajoznawstwo kształtuje tożsamość i łączy pokolenia MSiT 369 953,00 219 240,00 150 000,00 4 1 2 3 4 5 2015 Bezpieczne szlaki - wytyczanie, znakowanie i odnawianie szlaków pieszych nizinnych i rowerowych MSiT 371 432,62 258 693,62 258 693,62 Centralny Zlot Młodzieży PTTK "Palmiry" MON 110 753,34 22 500,00 22 500,00 Finał Centralny XLIII Ogólnopolskiego Młodzieżowego Turnieju Turystyczno-Krajoznawczego PTTK Bądźmy Bezpieczni nad wodą, akcja informacyjnoedukacyjna Zmienność i różnorodność form turystyki aktywnej i specjalistycznej Bezpieczne szlaki-wytyczanie, znakowanie i odnawianie szlaków pieszych nizinnych i rowerowych 6 Warsztaty szkoleniowe Szlak jako produkt turystyczny MSiT 224 964,91 111 999,09 119 330,0 MSiT 183 002,00 90 952,00 90 952,00 MSiT 370 206,00 184 781,00 184 781,00 MSiT 258 428,68 173 728,68 173 728,68 Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego 36 430,00 20 330,00 20 330,00 267

1 Bezpieczna woda, akcja informacyjno-edukacyjna MSiT 177 010,00 88 200.00 88 200,00 2 Turystyka łączy pokolenia MSiT 190 705,00 74 716,00 74 716,00 3 2014 Bezpieczne szlaki - wytyczanie, znakowanie i odnawianie szlaków pieszych nizinnych i rowerowych 4 Szlaki turystyczne. Od pomysłu do realizacji. 5 6 Warsztaty szkoleniowe "Szlaki turystyczne. Od pomysłu do realizacji". Finał Centralny XLII Ogólnopolskiego Młodzieżowego Turnieju Turystyczno-Krajoznawczego PTTK IV Ogólnopolskie Forum Młodzieżowych Liderów Turystyki MSiT 309 059,30 184 949,30 184 949,30 Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego 42 680,00 19 850,00 19 850,00 41 425,00 22 870,00 22 870,00 MSiT 206 715,36 107 880,00 101.035,95 7 Centralny Zlot Młodzieży PTTK "Palmiry" MON 97 152,86 25 000,00 20 000,00 Urząd 1 Wielkopolskiego 2014- XXII - XXV Ogólnopolskie Przeglądy Książki Marszałkowski 2017 Krajoznawczej i Turystycznej Województwa 101 870,13 17 400,41 17 400,41 Razem: 4 627 399,29 2 650 200,10 2 156 855,96 268

269

270