Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze Departament Rozwoju Regionalnego i Współpracy Zagranicznej

Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze Departament Rozwoju Regionalnego i Współpracy Zagranicznej Programowanie strategiczne w powiatach i gminach województwa lubuskiego RAPORT sporządzony na podstawie informacji ankietowych otrzymanych od przedstawicieli gmin i powiatów województwa lubuskiego (wg stanu na dzień 30 kwietnia 2013 r.) Zielona Góra, listopad 2013 r. 1

Spis treści: Wprowadzenie. 3 Wyniki analizy ankiet część I ewaluacyjna..... 5 Wyniki analizy ankiet część II uzupełniająca 18 Podsumowanie.. 21 Załącznik nr 1.... 24 Załącznik nr 2.... 26 Załącznik nr 3.... 28 Spis tabel... 29 Spis map.... 29 Spis wykresów.. 29 2

Wprowadzenie Sprawne i efektywne zarządzanie wymaga długookresowego planowania. Dzięki temu można wydajniej gospodarować posiadanymi zasobami, przewidywać ewentualne zagrożenia zewnętrzne dla dalszego rozwoju oraz podejmować działania zaradcze. Jednym z podstawowych instrumentów zarządzania regionalnego i lokalnego jest strategia rozwoju, która jest ogólnym zapisem celów i zamierzeń oraz kierunków działania, z uwzględnieniem reakcji na otoczenie. Odpowiada ona na pytania co powinno być zrobione i kiedy, a także jakich należy spodziewać się rezultatów 1. Zgodnie z ustawą z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, opracowanie przez samorząd województwa strategii regionalnej jest obowiązkowe, natomiast ustawy kompetencyjne obowiązujące samorządy lokalne (ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym i ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym), nie wykluczają możliwości opracowywania przez samorządy lokalne własnych strategii rozwoju, ale też nie zobowiązują do stosowania tego narzędzia. Głównym celem opracowania strategii rozwoju gminy/powiatu jest zaplanowanie, a następnie konsekwentne realizowanie działań, zmierzających do zapewnienia harmonijnego rozwoju. Posiadanie takiego dokumentu umożliwia m.in. skuteczniejsze aplikowanie o środki zewnętrzne na realizację inwestycji, w tym o fundusze z Unii Europejskiej. Strategię warto budować, ponieważ przekazuje zamierzenia władz instytucjom i ludziom, którzy biorą na siebie współodpowiedzialność za osiąganie celów, pozwala zaplanować kolejne kroki do osiągnięcia celów oraz zareagować na zmieniające się uwarunkowania zewnętrzne 2. Dokument ten powinien pełnić rolę narzędzia porządkującego wszystkie przedsięwzięcia rozwojowe podejmowanie przez samorząd, prywatnych przedsiębiorców, organizacje pozarządowe, jednostki samorządowe i instytucje publiczne. Podstawą strategii rozwoju gminy/powiatu powinno być założenie maksymalnego wykorzystania wewnętrznych zasobów potencjału miejscowych podmiotów, jak również korzyści położenia. Istotą strategii jest hierarchizacja celów, ponieważ nigdy nie ma możliwości jednoczesnej realizacji wszystkich potrzeb. Ważne w planowaniu strategicznym jest osiągnięcie konsensusu pomiędzy wszystkimi uczestnikami procesu tak, aby zapisane cele odpowiadały oczekiwaniom większości społeczności lokalnej. Jednym z najważniejszych zadań samorządu województwa jest prowadzenie działań zmierzających do osiągnięcia spójności społeczno-gospodarczej województwa oraz kreowanie jego rozwoju. Dla osiągnięcia tego celu, niezwykle istotna jest współpraca oraz wymiana informacji z przedstawicielami samorządów lokalnych. W 2008 roku do wszystkich jednostek samorządu lokalnego województwa lubuskiego skierowano ankietę poświęconą programowaniu strategicznemu. Celem 1 J. Adamiak, W. Kosiedowski, A. Potoczek, B. Słowińska, Zarządzanie rozwojem regionalnym i lokalnym. Problemy teorii i praktyki, Dom Organizatora, Toruń 2001 r., s.151 2 W. Dziemianowicz, K. Szmigiel-Rawska, P. Nowicka, A. Dąbrowska, Planowanie strategiczne. Poradnik dla pracowników administracji publicznej, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2012 r., s. 15 3

ankiety, było zbadanie świadomości roli oraz przydatności programowania strategicznego w procesie rozwoju powiatów i gmin. Zgromadzone informacje posłużyły do sporządzenia raportu na temat programowania strategicznego na wszystkich szczeblach władzy samorządowej w województwie lubuskim. Raport przekazano Zarządowi i Radnym Województwa Lubuskiego, został również zamieszczony na stronie internetowej Urzędu. Zgodnie z Krajową Strategią Rozwoju Regionalnego 2010 2020, która wprowadziła nowe instytucje w systemie realizacji polityki regionalnej: Krajowe Obserwatorium Terytorialne i regionalne obserwatoria terytorialne, w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Lubuskiego powstało Lubuskie Regionalne Obserwatorium Terytorialne (LROT). Realizując zadania związane z funkcjonowaniem LROT, Wydział ds. Rozwoju Regionu w Departamencie Rozwoju Regionalnego i Współpracy Zagranicznej zaplanował przygotowanie w 2013 roku raportu ewaluacyjnego na temat strategii i planów rozwoju samorządów lokalnych na obszarze województwa lubuskiego. Rozesłane do wszystkich JST ankiety miały również na celu sprawdzenie zainteresowania władz i pracowników samorządowych współpracą obszarze monitorowania sytuacji społeczno-gospodarczej w regionie, tworzenia wspólnej polityki rozwoju oraz zbadanie potrzeb szkoleniowych w tym obszarze. Ankieta, spotkała się z dużym, choć nieco mniejszym niż w 2008 r., zainteresowaniem ze strony odbiorców. W 2013 r. odpowiedzi nadesłało 65 z 97 jednostek samorządu lokalnego województwa lubuskiego (o 5 mniej niż w 2008 r.), w tym 9 powiatów i 56 gmin. Najbardziej zaangażowały się samorządy powiatów strzelecko-drezdeneckiego i sulęcińskiego (6 odpowiedzi na 6 wysłanych ankiet) oraz zielonogórskiego (10/11) i słubickiego (5/6). Najmniej odpowiedzi otrzymano z urzędów powiatu żarskiego (5/11). Szczegółowe informacje na ten temat znajdują się w tabeli 1. Tabela 1. Zainteresowanie jednostek województwa lubuskiego ankietą na temat programowania strategicznego (na podstawie ilości otrzymanych odpowiedzi). Lp. Powiat Ilość jednostek samorządu w powiecie Ilość otrzymanych odpowiedzi 1. Gorzów Wlkp. powiat grodzki 1 1 2. gorzowski 8 4 3. krośnieński 8 5 4. międzyrzecki 7 5 5. nowosolski 9 6 6. słubicki 6 5 7. strzelecko-drezdenecki 6 6 8. sulęciński 6 6 9. świebodziński 7 4 10. wschowski 4 3 11. Zielona Góra powiat grodzki 1 0 12. zielonogórski 11 10 13. żagański 10 5 14. żarski 11 5 4

Wyniki analizy ankiet CZĘŚĆ I ewaluacyjna Z analizy odpowiedzi na pytanie: Czy w Państwa powiecie/gminie/mieście istnieje opracowana strategia rozwoju. Jeżeli tak, proszę podać datę jej uchwalenia i horyzont czasowy wynika, że 18 spośród 65 jednostek (w tym 16 gmin) nie ma obowiązującej strategii rozwoju (w roku 2008 tylko 4 z 70). Dane w tym zakresie przedstawiono na mapach 1 i 2. W strategiach siedmiu gmin horyzont czasowy kończy się w 2013 roku. Większość urzędów planuje lub już rozpoczęła aktualizację bądź opracowanie dokumentu. Wśród powiatów, które odpowiedziały na ankietę, aktualnej strategii rozwoju nie ma powiat nowosolski i zielonogórski ziemski, przy czym zielonogórski nie planuje jej opracowania, ponieważ nie jest to dokument obligatoryjny. Sporządzenia strategii nie planują też gminy: Brzeźnica, Zabór i Kargowa. Wyniki analizy danych kwestionariuszowych pod kątem posiadania przez gminę lub powiat strategii rozwoju, prezentuje tabela 2, która obejmuje dodatkowo dane wskazujące przyjęty w dokumentach horyzont czasowy. Mapa 1. Stan prac nad strategiami rozwoju w gminach województwa lubuskiego 5

Mapa 2. Stan prac nad strategiami rozwoju w powiatach województwa lubuskiego Tabela 2. Strategie w JST województwa lubuskiego. Lp. Nazwa jednostki samorządu lokalnego 1. Starostwo Powiatowe w Gorzowie Wlkp. 2. Urząd Miejski w Gorzowie Wlkp. powiat grodzki 3. Urząd Gminy w Bogdańcu 4. Urząd Gminy w Deszcznie 5. Urząd Gminy w Kłodawie 6. Urząd Miasta w Kostrzynie nad Odrą 7. Urząd Gminy w Lubiszynie 8. Urząd Gminy w Santoku 9. Urząd Miasta i Gminy w Witnicy 10. Starostwo Powiatowe w Krośnie Odrzańskim 11. Urząd Gminy w Bobrowicach Posiadanie opracowanej strategii rozwoju (tak, nie, brak odpowiedzi) Horyzont czasowy dokumentu Data uchwalenia Uwagi tak 2020 r. 26.02.2013 r. tak 2020 r. 03.02.2010 r. tak - 05.06.2000 r. tak 2015 r. 30.11.2000 r. tak 2020 r. 2011 r. tak 2020 r. 28.05.2008 r. 6

12. Urząd Gminy w Bytnicy 13. Urząd Gminy w Dąbiu 14. Urząd Gminy w Gubinie 15. Urząd Miejski w Gubinie 16. Urząd Miejski w Krośnie Odrzańskim 17. Urząd Gminy w Maszewie 18. Starostwo Powiatowe w Międzyrzeczu 19. Urząd Gminy w Bledzewie 20. Urząd Miejski w Międzyrzeczu 21. Urząd Gminy w Przytocznej 22. Urząd Gminy w Pszczewie 23. Urząd Miasta i Gminy w Skwierzynie 24. Urząd Miasta i Gminy w Trzcielu 25. Starostwo Powiatowe w Nowej Soli 26. Urząd Miejski w Bytomiu Odrzańskim 27. Urząd Gminy w Kolsku 28. Urząd Miejski w Kożuchowie 29. Urząd Gminy w Otyniu 30. Urząd Miejski w Nowej Soli 31. Urząd Gminy w Nowej Soli 32. Urząd Miejski w Nowym Miasteczku 33. Urząd Gminy w Siedlisku 34. Starostwo Powiatowe w Słubicach 35. Urząd Miasta w Cybince 36. Urząd Gminy w Górzycy 37. Urząd Miasta i Gminy w Ośnie Lubuskim 38. Urząd Miasta i Gminy w Rzepinie 39. Urząd Miejski w Słubicach 40. Starostwo Powiatowe w Strzelcach Krajeńskich tak 2015 r. 26.06.2008 r. strategia obowiązywała do 2010 r. tak 2013 r. 2006 r. tak 2015 r. 30.08.2000 r. tak 2013 r. 30.06.2004 r. tak 2020 r. 2011 r. tak 2020 r. 2011 r. strategia obwiązywała do 2012 r., przystąpiono do opracowania nowego dokumentu na lata 2013-2023 tak 2015 r. grudzień 2007 r. plan rozwoju obowiązywał do 2011 r., jest opracowana wieloletnia prognoza finansowa na lata 2013-2027 tak 2014 r. 10.09.2004 r. tak 2022 r. 30.05.2012 r. strategia obwiązywała do 2012 r., przystąpiono do opracowania nowego dokumentu na lata 2014-2020 tak 2022 r. 2012 r. nie - - tak - 30.05.2000 r. nie plan rozwoju gminy do 2013 r. strategia obowiązywała do 2010 r. tak 2015 r. 2008 r. tak 2013 r. 28.12.2007r. tak 2015 r. 31.10.2008 r. 7

41. Urząd Miasta i Gminy w Dobiegniewie 42. Urząd Miasta i Gminy w Drezdenku 43. Urząd Gminy w Starym Kurowie 44. Urząd Miasta i Gminy w Strzelcach Krajeńskich 45. Urząd Gminy w Zwierzynie 46. Starostwo Powiatowe w Sulęcinie 47. Urząd Gminy w Krzeszycach 48. Urząd Miasta i Gminy w Lubniewicach 49. Urząd Gminy w Słońsku 50. Urząd Miejski w Sulęcinie 51. Urząd Miejski w Torzymiu 52. Starostwo Powiatowe w Świebodzinie 53. Urząd Gminy w Lubrzy 54. Urząd Gminy w Łagowie 55. Urząd Gminy w Skąpym 56. Urząd Gminy w Szczańcu 57. Urząd Miejski w Świebodzinie 58. Urząd Miejski w Zbąszynku 59. Starostwo Powiatowe we Wschowie 60. Urząd Miasta i Gminy we Wschowie 61. Urząd Miasta i Gminy w Sławie 62. Urząd Miasta i Gminy w Szlichtyngowej 63. Starostwo Powiatowe w Żaganiu 64. Urząd Gminy w Brzeźnicy 65. Urząd Miejski w Gozdnicy 66. Urząd Miejski w Iłowej 67. Urząd Miasta w Małomicach 68. Urząd Gminy w Niegosławicach 69. Urząd Miejski w Szprotawie tak 2017 r. 28.12.2007 r. tak 2015 r. 22.08.2000 r. tak 2015 r. 29.11.2007 r. tak 2015 r. 27.03.2008 r. tak 2015 r. 27.04.2007 r. tak 2014 r. 19.11.2008 r. tak 2013 r. 25.09.2007 r. przystąpiono do opracowania strategii na lata 2014-2020 tak 2013 r. 21.12.2007 r. tak 2016 r. grudzień 2000 r. tak 2020 r. 22.11.2005 r. tak - 17.04.2000 r. tak 2015 r. 25.04.2008 r. tak 2015 r. tak 2020 r. 21.10.2010 r. tak - 26.03.2004 r. strategia obowiązywała do 2010 r. tak 2014 r. 30.09.1999 r. nie - - brak odpowiedzi - - tak 2020 r. 29.10.2008 r. 8

70. Urząd Gminy w Wymiarkach 71. Urząd Miejski w Żaganiu Urząd Gminy 72. w Żaganiu 73. 74. Starostwo Powiatowe w Zielonej Górze Urząd Miejski w Zielonej Górze powiat grodzki 75. Urząd Miejski w Babimoście 76. Urząd Gminy w Bojadłach 77. Urząd Gminy i Miasta w Czerwieńsku 78. Urząd Miejski 79. w Kargowej Urząd Miejski w Nowogrodzie Bobrzańskim 80. Urząd Miejski w Sulechowie 81. Urząd Gminy w Świdnicy 82. Urząd Gminy w Trzebiechowie 83. Urząd Gminy w Zaborze 84. Urząd Gminy w Zielonej Górze 85. Starostwo Powiatowe w Żarach 86. Urząd Gminy w Brodach 87. Urząd Miejski w Jasieniu 88. Urząd Gminy w Lipinkach Łużyckich 89. Urząd Miejski w Lubsku 90. Urząd Miejski w Łęknicy 91. Urząd Gminy Przewóz 92. Urząd Gminy w Trzebielu 93. Urząd Gminy w Tuplicach 94. Urząd Miasta w Żarach 95. Urząd Gminy w Żarach strategia obowiązywała do 2011 r. tak 2015 r. 2000 r. tak 2013 r. 28.12.2007 r. nie - - strategia obowiązywała do 2010 r. tak 2018 r. 23.06.2010 r. nie - - tak 2013 r. 28.06.2007 r. tak 2020 r. 21.02.2012 r. tak 2020 r. 07.12.2011 r. strategia obowiązywała do 2010 r. nie - - tak 2014 r. 03.08.2004 r. tak 2019 r. 1999 r. strategia obowiązywała do 2012 r. nie - - tak 18.09.2002 r. tak 2015 r. 30.08.2007 r. W porównaniu do 2008 r., w województwie lubuskim zwiększyła się świadomość wagi strategii rozwoju i sprawnego jej wdrażania. Z 25% do 44% wzrosła ilość pozytywnych odpowiedzi na pytanie: 9

Czy istnieje odrębna komórka organizacyjna w strukturze urzędu odpowiedzialna za opracowywanie oraz wdrażanie i monitorowanie strategii rozwoju?. W wielu spośród tych jednostek, sprawy związane ze strategią prowadzone są jednak w komórkach odpowiedzialnych za gospodarkę nieruchomościami lub promocję. Wyniki analizy kolejnego pytania: Czy w Państwa jednostce sporządzane są sprawozdania z realizacji strategii rozwoju powiatu/gminy/miasta? Jeżeli tak, to jak często? są następujące: nieco mniej niż połowa samorządów (31 jednostek), które poddały się badaniu opracowuje (lub opracowywało w czasie obowiązywania dokumentu) sprawozdania z realizacji strategii rozwoju. Takie opracowania przygotowywane są w lubuskich powiatach i gminach przeważnie raz w roku, w kilku jednostkach raz na dwa lata, ewentualnie raz w czasie trwania kadencji. Na pytanie Czy Państwa zdaniem, cele zakładane do realizacji w opracowanych strategiach są osiągane? twierdząco odpowiedziało 49 jednostek. Jak wynika z odpowiedzi na poprzednie pytania, 18 gmin/powiatów nie ma aktualnej strategii, wiele samorządów nie opracowuje sprawozdań z realizacji strategii, ale tylko 3 z nich odpowiedziały, że w związku z powyższym, pytanie to ich nie dotyczy. Pozostałe potwierdzają osiąganie celów pomimo, iż nie wykazują posiadania strategii. Prawdopodobnie cele, do których realizacji dążą te jednostki nie zostały zapisane w dokumentach strategicznych. 10 JST udzieliło odpowiedzi, że nie wszystkie cele są osiągane, czego głównym tego powodem jest niewystarczająca ilość środków finansowych. W trzech gminach cele strategiczne nie są osiągane (Wymiarki, Gubin, Brzeźnica). Powiat Międzyrzecki odpowiedział: staramy się osiągać cele. Ponad 60% samorządów (w 2008 r. było to 50%), które nadesłały odpowiedzi na ankiety, ma opracowane inne niż strategia rozwoju dokumenty planistyczne. Niestety w dalszym ciągu znaczna część jednostek nie posiada studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, do których obliguje ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Jak wynika z zestawienia odpowiedzi na pytanie Czy w Państwa powiecie/gminie/mieście zostały opracowane strategie sektorowe, plany rozwoju określonych dziedzin? Jeżeli tak, proszę wymienić jakie, najprężniej w obszarze programowania strategicznego działają powiaty ziemskie zielonogórski i gorzowski. Natomiast porównując gminy widać, że najlepiej wypadają Międzyrzecz, Czerwieńsk, Cybinka. Na wykresie 1 zobrazowano, jak przedstawia się omawiana sytuacja w poszczególnych powiatach, z perspektywy gmin, które znajdują się w jego obszarze. Zdecydowanie najwięcej gmin, posiadających dokumenty strategiczne inne niż strategia rozwoju należy do powiatu słubickiego (80% gmin w tym powiecie ma takie dokumenty, przy średniej w województwie wynoszącej 34%), wysoko w tym zestawieniu plasuje się również powiat zielonogórski (50%) i żagański (44%), znacznie poniżej średniej są powiaty gorzowski (13%) oraz sulęciński i żarski (po 20%), natomiast w powiecie wschowskim żadna z gmin nie ma opracowanych takich dokumentów. 10

Wykres 1. Odsetek gmin posiadających dokumenty strategiczne inne niż strategia rozwoju w podziale na powiaty ziemskie stan w 2013 r. 90% Odsetek gmin [%] 80% 70% średnia województwa 34% 80% 60% 50% 50% 40% 40% 44% 30% 33% 38% 33% 20% 29% 20% 10% 0% 13% 20% 0% Powiat Wschowski Powiat Międzyrzecki Powiat Strzelecko-Drezdenecki Powiat Zielonogórski Powiat Nowosolski Powiat Gorzowski Powiat Słubicki Powiat Sulęciński Powiat Krośnieński Powiat Świebodziński Powiat Żagański Powiat Żarski Wykres 2. Odsetek gmin posiadających dokumenty strategiczne inne niż strategia rozwoju w podziale na powiaty ziemskie stan w 2008 r. 90% Odsetek gmin [%] 80% 80% średnia województwa 38% 70% 60% 63% 50% 50% 40% 30% 43% 40% 40% 38% 33% 33% 20% 25% 10% 0% 14% 0% Powiat Wschowski Powiat Międzyrzecki Powiat Strzelecko-Drezdenecki Powiat Zielonogórski Powiat Nowosolski Powiat Gorzowski Powiat Słubicki Powiat Sulęciński Powiat Krośnieński Powiat Świebodziński Powiat Żagański Powiat Żarski W porównaniu z danymi z 2008 r., liczba gmin posiadających dokumenty strategiczne inne niż strategia rozwoju nieznacznie się zmniejszyła, zmienił się również lider, natomiast gminy powiatu wschowskiego, podobnie jak pięć lat temu, nie mają badanych dokumentów. 11

Tabela 3. Dokumenty strategiczne inne niż strategia rozwoju opracowane w gminach i powiatach województwa lubuskiego* Lp. Jednostka samorządu Nazwa strategii lub programu 1. Powiat Wschowski Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Wschowskim na lata 2010-2017 2. Powiat Międzyrzecki 3. Powiat Strzelecko-Drezdenecki Strategia Rozwoju Oświaty w Powiecie Międzyrzeckim na lata 2008-2013 4. Powiat Zielonogórski 5. Powiat Nowosolski 6. Powiat Gorzowski 7. Powiat Gorzowski grodzki 8. Powiat Słubicki Powiatowy plan gospodarki odpadami Uproszczony plan urządzenia lasu Plan operacyjny ochrony przed powodzią Plan wykorzystania zasobu nieruchomości Skarbu Państwa Powiatowa strategia rozwiązywania problemów społecznych Programy specjalne dotyczące aktywizacji zawodowej osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy Plan sieci publicznych szkół ponadgimnazjalnych oraz szkół specjalnych Powiatowy program przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie Powiatowe programy działań na rzecz osób niepełnosprawnych Program współpracy z organizacjami pozarządowymi Powiatowy plan zarządzania kryzysowego Wieloletnia prognoza finansowa Powiatowy program budowania lokalnego systemu opieki nad dzieckiem i rodziną Program aktywności lokalnej w powiecie na lata 2009-2013 Plan obrony cywilnej Plan ewakuacji ludności I i II stopnia Plan przygotowań podmiotów leczniczych Powiatu Zielonogórskiego na potrzeby obronne Państwa Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Nowosolskim na lata 2005-2015 Powiatowy Program Zapobiegania Przestępczości oraz Porządku Publicznego i Bezpieczeństwa Obywateli na lata 2012-2014 dla Powiatu Gorzowskiego Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych i Pomocy Osobom Niepełnosprawnym w powiecie gorzowskim na lata 2005-2014 Program Ochrony środowiska dla Powiatu Gorzowskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 Długoterminowa Strategia Zarządzania Marką Gorzów Strategia Rozwoju Kultury na lata 2012-2020 Strategia mieszkalnictwa Gorzowa Wielkopolskiego Gorzów Wlkp. 2001+ Program ochrony środowiska oraz Plan Gospodarki Odpadami Strategia rozwoju gorzowskiej oświaty w latach 2011-2015 Lokalny Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych miejskich, poprzemysłowych i powojskowych Miasta Gorzowa Wielkopolskiego na lata 2010-2015 Strategia Polityki Społecznej Miasta Gorzowa Wielkopolskiego 2007+ Program działań na rzecz osób niepełnosprawnych Miasta Gorzowa Wielkopolskiego 2007+ Zintegrowany Plan Rozwoju Transportu Publicznego w Gorzowie Wielkopolskim na lata 2004-2013 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Gorzowa Wlkp. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wielkopolskiego Plan Rozwoju Lokalnego w Powiecie Słubickim 12

9. Powiat Sulęciński Dokumenty strategiczne dla innych dziedzin były opracowywane, ale są to dokumenty martwe Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego gminy Międzyrzecz Strategia Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Międzyrzecz na lata 2007-2013 Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii Gminny System Profilaktyki i Opieki nad Dzieckiem i Rodziną na lata 2007-2013 Program Rozwoju Lokalnego Miasta i Terenów Wiejskich Gminy Międzyrzecz na lata 2008-2013 Gmina Międzyrzecz Program Ochrony Środowiska dla Gminy Międzyrzecz 10. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta i Terenów Wiejskich Gminy Międzyrzecz na lata 2008-2013, Plan Odnowy Miejscowości Gorzyca na lata 2009-2016 Program Aktywności Lokalnej dla gminy Międzyrzecz na lata 2010-2013 Gminny Program Przeciwdziałania przemocy w rodzinie w gminie Międzyrzecz na lata 2010-2015 Program gospodarki wodno-ściekowej w Międzyrzeczu Wieloletni Program Gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy Międzyrzecz na lata 2012-2016 Gmina Skwierzyna dokumenty z obszaru infrastruktury, gospodarki, przestrzeni, społeczności 11. i ekologii Gmina Przytoczna 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Gmina Pszczew Gmina Dobiegniew Gmina Strzelce Krajeńskie Gmina Stare Kurowo Gmina Drezdenko Gmina Czerwieńsk Zintegrowany Program Rewitalizacji Miasta i Gminy na lata 2007-2013 Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Dobiegniew na lata 2009-2012 wraz z perspektywą do 2016 roku Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Dobiegniew na lata 2013-2016 z perspektywą na lata 2017-2020 Plan gospodarki odpadami dla Miasta i Gminy Dobiegniew Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Miasta i Gminy Dobiegniew na lata 2011-2016 z perspektywą do roku 2031 Strategia Rozwoju Turystyki Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Strzelce Krajeńskie Plany Odnowy Sołectw Uporządkowanie gospodarki ściekowej w aglomeracji Czerwieńsk Program Profilaktyki i Promocji Zdrowia Program Ochrony Zdrowia Psychicznego Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Gminny Program Przeciwdziałaniu Narkomanii Gminny Program Przeciwko Przemocy w Rodzinie i Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie Plan rozwoju lokalnego Gminy Czerwieńsk Plany odnowy dla miejscowości: Bródki, Laski, Nietków, Sudoł, Leśniów Wielki i Nietkowice Strategia integracji i polityki społecznej gminy Czerwieńsk Program Ochrony Środowiska dla gminy Czerwieńsk 13

19. 20. 21. 22. 23. 24. Gmina Świdnica Gmina Nowogród Bobrzański Gmina Trzebiechów Gmina Bojadła Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii Program współpracy Gminy z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Plany Odnowy Miejscowości Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Nowogród Bobrzański Program Ochrony Środowiska Studium Zagospodarowania Przestrzennego Program ochrony środowiska Plan gospodarki odpadami Plan rozwoju lokalnego Gminy Bojadła Plany odnowy poszczególnych miejscowości Gmina Kargowa Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Kargowa na lata 2007-2015 Plan Odnowy Miejscowości Kargowa na lata 2011-2018 Plany odnowy poszczególnych miejscowości Gmina Zabór 25. 26. Gmina Sulechów Gmina Zielona Góra 27. Gmina Sulęcin Plan rewitalizacji gminy Plan ochrony środowiska Plan rozwoju lokalnego 28. Gmina Torzym Plan rozwoju lokalnego 29. Gmina Krzeszyce 30. Gmina Lubniewice 31. Gmina Świebodzin Program rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości Program rozwoju turystyki Program rozwoju rolnictwa i terenów wiejskich Program rozwoju infrastruktury technicznej Program ochrony wartości kulturowych i przyrodniczych 32. Gmina Szczaniec 33. Gmina Zbąszynek Dokumenty w obszarach: rozwoju infrastruktury technicznej, w tym służącej ochronie środowiska przyrodniczego, rozwoju gospodarki lokalnej, w tym rolnictwa, przetwórstwa rolno-spożywczego i turystyki, rozwoju usług społecznych oraz działania na rzecz integracji i kształtowania postaw prospołecznych mieszkańców 34. Gmina Łagów 35. Gmina Słubice Strategia Rozwoju Edukacji w Gminie Słubice na lata 2007 2013 Strategia Kultury fizycznej, Sportu i Turystyki na lata 2007 2013 Lokalny Program Rewitalizacji ma lata 2007 2013 Plany Odnowy Miejscowości Wieloletnie Plany Inwestycyjne 14

36. Gmina Ośno Lubuskie Plan rozwoju lokalnego Gminy Ośno Lubuskie na lata 2007-2015 Lokalny program rewitalizacji dla miasta Ośno Lubuskie na lata 2009-2015 Gminny program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest na lata 2011-2032 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy 37. Gmina Cybinka Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Cybinka na lata 2008 2015. Plany Odnowy Miejscowości Gminny Program Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Gminy Cybinka na lata 2013-2015 Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Cybinka w latach 2011-2032 Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie dla Gminy Cybinka na lata 2012 2015 Gminny Program Wspierania Rodziny dla Gminy Cybinka na lata 2012 2015 Wieloletni program gospodarowania mieszkaniowym zasobem Gminy Cybinka na lata 2011-2015 Roczny Program Współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii dla Gminy Cybinka Program opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt na terenie Gminy Cybinka 38. Gmina Rzepin Dokumenty w obszarach infrastruktury społecznej i tworzenia zachęt dla inwestorów 39. Gmina Bogdaniec Strategia Rozwiązywania problemów Społecznych dla gminy Bogdaniec na lata 2008-2009 40. Gmina Lubiszyn 41. Gmina Witnica 42. Gmina Dąbie Plany odnowy miejscowości 43. Gmina Gubin Dokumenty w obszarach rozwoju gospodarczego, społecznego, turystyki, planowania przestrzennego 44. Gmina Krosno Odrzańskie 45. Gmina Bobrowice 46. Gmina Nowa Sól Plany rozwoju określonych dziedzin, które są częścią strategii rozwoju 47. Gmina Otyń Strategia Promocji Gminy Otyń Strategia rozwiązywania problemów społecznych Gminy Otyń na lata 2010-2015 Plany Odnowy Miejscowości Program Ochrony Środowiska 48. Gmina Kożuchów Strategia rozwiązywania problemów społecznych Program rewitalizacji 15

49. Gmina Bytom Odrzański 50. Gmina Siedlisko 51. Gmina Sława 52. Gmina Zwierzyn 53. Gmina Szlichtyngowa 54. Gmina Żary status miejski 55. Gmina Jasień 56. Gmina Brody 57. Gmina Przewóz 58. Gmina Lubsko 59. Gmina Szprotawa 60. Gmina Brzeźnica 61. Gmina Żagań status miejski 62. Gmina Żagań status wiejski 63. Gmina Wymiarki Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Żary Miejscowe Plany Zagospodarowania Strategia Rozwoju Oświaty Miasta Żary 2011-2016 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na terenie Gminy Miejskiej Żary na lata 2006-2013 Program Rewitalizacji Obszarów Miejskich w Gminie Żary o statusie miejskim Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2011-2020 Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie dla gminy Jasień na lata 2008-2013 Program Aktywności Lokalnej dla Miasta i Gminy Jasień na lata 2009-2013 Program usuwania azbestu oraz wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Szprotawy Program współpracy z organizacjami pozarządowymi Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Narkomanii Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Szprotawa na lata 2012-2027 Program gospodarowania mieszkalnym zasobem Gminy Szprotawa na lata 2007-2013 Plan rozwoju lokalnego Strategia Rozwoju Produktu Turystycznego Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Plan rozwoju lokalnego *w tabeli wpisano tylko te jednostki, które udzieliły odpowiedzi na ankietę Programowanie strategiczne jest istotnym elementem koordynacji działań rożnych podmiotów wokół uznanych za nadrzędne celów rozwojowych. Przyczynia się ono do wspierania rozwoju 16

wybranych kierunków i dziedzin uznanych za priorytetowe oraz służy koordynacji działań w aspekcie przedmiotowym, czasowym i terytorialnym. Na rosnącą świadomość myślenia o potrzebie i zakresie programowania rozwoju społecznego-gospodarczego w coraz większym stopniu wpływają skutki globalizacji oraz szersze i bardziej aktywne włączanie się Polski w procedury UE. Co na ten temat sądzą samorządy lokalne województwa lubuskiego wynika z odpowiedzi na pytanie Czy uważają Państwo, że programowanie strategiczne (opracowywanie, wdrażanie i monitorowanie strategii) jest przydatne w procesie rozwoju powiatu/gminy/miasta? Zdecydowana większość JST w województwie lubuskim ma świadomość roli programowania strategicznego: Dzięki dobrze przygotowanej strategii rozwoju możliwe jest ukierunkowanie działań na określone dziedziny i szybki rozwój, strategia pozwala zdiagnozować obszary problemowe oraz skoncentrować się na osiągnięciu najważniejszych celów z punktu widzenia rozwoju samorządu, wskazuje także na ograniczenia rozwoju wynikające z istniejących zasobów materialnych i niematerialnych, programowanie strategiczne pozwala na odpowiednie zaplanowanie w czasie zadań do realizacji oraz odpowiednie kreowanie polityki finansowej gminy w dłuższej perspektywie. Gmina Sulechów potwierdzając zasadność programowania strategicznego poinformowała, że w swych działaniach stosuje system samooceny CAF opracuj wykonaj oceń popraw. Cztery gminy (Wymiarki, Łagów, Bobrowice i Gubin) odpowiedziały, że programowanie strategiczne (opracowywanie, wdrażanie i monitorowanie strategii) nie jest przydatne w procesie rozwoju gminy, a Gmina Kargowa nie udzieliła żadnej odpowiedzi. Dla porównania, w roku 2008 tylko jedna gmina Bytom Odrzański odpowiedziała negatywnie na to pytanie. Odpowiedzi na pytanie Czy uważają Państwo, że cele strategiczne i operacyjne zawarte w strategii rozwoju na poziomie lokalnym i regionalnym powinny być spójne? Dlaczego? nie były bardziej zróżnicowane niż w 2008 roku, kiedy 68 na 70 jednostek biorących udział w badaniu odpowiedziało twierdząco. Nadal zdecydowana większość jednostek (60 spośród 65, które odpowiedziały na ankiety) udzieliła odpowiedzi potwierdzającej potrzebę spójności dokumentów strategicznych różnych szczebli, ponieważ jeśli dokumenty strategiczne na poziomie lokalnym i regionalnym są zgodne, to zapewniony jest równomierny i spójny rozwój w skali całego regionu. Gdy priorytety strategii lokalnej wpisują się w strategię regionalną, łatwiejsze jest aplikowanie przez gminy/powiaty o środki zewnętrzne. Poza tym, gdyby każdy samorząd realizował własną, niezgodną z innymi strategię, w wielu wypadkach dochodziłoby do kolizji celów, które równolegle nie mogłyby być osiągnięte. W odpowiedziach z 2013 r. zauważa się jednak częste podkreślanie przez JST ich niezależności, co jest zgodne z zapisami ustawowymi. Kilka samorządów (m.in. Nowogród Bobrzański, Trzebiechów, Dobiegniew) posunęło się o krok dalej i zaproponowało, aby strategie regionalne opracowywać w oparciu o strategie lokalne. Gminy Przewóz, Wymiarki, Jasień i Torzym nie udzieliły 17

odpowiedzi na to pytanie, natomiast gmina Łagów, jako jedyna odpowiedziała, że cele strategiczne i operacyjne zawarte w strategii rozwoju lokalnego i regionalnego nie powinny być spójne. Na pytanie Czy powinien istnieć zapis ustawowy, który zapewni zgodność dokumentów strategicznych na wszystkich szczeblach programowania strategicznego? w roku 2008 ponad połowa ankietowanych jednostek (37 na 70) odpowiedziała twierdząco, u dwudziestu sugestia taka napotkała wyraźny sprzeciw, natomiast 12 jednostek nie odniosło się w ogóle do pytania. W roku 2013 wszystkie odpowiedzi były jednakowe JST są zdania, że nie ma konieczności ustawowego regulowania spójności dokumentów, ponieważ wymuszanie spójności w formie zapisu ustawowego może spowodować w przyszłości ograniczenie samorządności jednostek lokalnych i możliwość decyzyjną wynikającą z lokalnej specyfiki. CZĘŚĆ II uzupełniająca Jak wynika z odpowiedzi na pytanie Czy w procesie formułowania strategii rozwoju korzystali Państwo z regionalnych i krajowych dokumentów strategicznych lub wytycznych Unii Europejskiej? Jeżeli tak, to z jakich?, spośród 65 samorządów, które wzięły udział w badaniu, 11 opracowując strategię rozwoju nie korzystało z wytycznych zawartych w innych dokumentach. Gmina Lubiszyn nie udzieliła odpowiedzi, natomiast Powiat Sulęcin, Gmina Bojadła i Gmina Międzyrzecz odpowiedziały nie wiem. Przyczyną niewiedzy może być brak odpowiednich zapisów w strategiach tych jednostek. Pozostałe jednostki potwierdziły, że korzystały z regionalnych i krajowych dokumentów oraz/lub wytycznych UE, w tym 31 korzystało ze Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego. Inne wymieniane w ankietach dokumenty regionalne to Plan zagospodarowania przestrzennego Województwa Lubuskiego, wojewódzkie strategie sektorowe, Lubuski Regionalny Program Operacyjny 2007-2013, Program Współpracy Transgranicznej Lubuskie-Brandenburgia 2007-2013. Wśród dokumentów krajowych wskazywano Strategię Rozwoju Kraju 2007-2013, Krajową Strategię Rozwoju Regionalnego 2010-2020, Strategię Rozwoju Kraju, Koncepcję Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Narodową Strategię Spójności 2007-2013, Strategię Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego w Polsce do 2013 r., politykę energetyczną Polski do 2030, politykę ekologiczną państwa do 2016 r. oraz Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko. Jeśli chodzi o wytyczne UE, to powoływano się na Strategię Europa 2020, Phare CBC 2000, Agendę 2000, Strategię Lizbońską oraz Kartę Lipską na rzecz zrównoważonego rozwoju miast europejskich. Poza tym często gminy odpowiadały, że korzystały ze strategii powiatów, a powiaty opracowywały strategię rozwoju na podstawie dokumentów gminnych. 18

Bardzo pozytywnie nastrajają odpowiedzi na pytanie Czy cele zawarte w dokumentach strategicznych Państwa powiatu/gminy są spójne z celami Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020?. Na 60 jednostek, które mają strategię, 52 potwierdzają spójność zapisów ze Strategią Rozwoju Województwa Lubuskiego (SRWL). Gminy Bogdaniec, Szlichtyngowa, Łagów, Wymiarki i Brody oraz Powiat Słubice odpowiedziały, że cele zapisane w ich dokumentach strategicznych nie są spójne z celami SRWL. Gminy Zbąszynek i miejska Żary prawdopodobnie nie dokonały porównania dokumentów, ponieważ pierwsza jednostka udzieliła odpowiedzi nie wiem, a druga trzeba byłoby dokonać analizy. Wykres 3. Spójność dokumentów strategicznych powiatu/gminy z celami SRWL. 87% 3% 10% spójność z SRWL brak spójności z SRWL nie wiem Wśród najczęściej wymienianych problemów napotykanych w procesie tworzenia dokumentów strategicznych samorządy wymieniają małą aktywność podmiotów i mieszkańców podczas konsultacji społecznych, problemy finansowe i organizacyjne (brak środków, brak kadry) oraz pozyskanie danych do diagnozy. Na pytanie Jakiego typu problemy napotykają Państwo w procesie tworzenia dokumentów strategicznych? odpowiadano też, że kłopoty gminom/powiatom sprawiały określenie sposobu finansowania inwestycji i wybór zadań priorytetowych. Wskazywano ponadto na trudności podczas analizy SWOT i brak informacji co do zawartości merytorycznej dokumentów. Wiele jednostek odpowiedziało, że nie miało żadnych problemów w tym trudnym procesie, jakim jest opracowywanie strategii rozwoju. Pytane o finansowanie realizacji strategii, ( Jakimi instrumentami finansowymi realizowane są strategie/planowana jest realizacja strategii? ), JST województwa lubuskiego w zdecydowanej większości wskazały na trzy podstawowe źródła: budżet gminy/powiatu, środki krajowe i unijne. 19

Poza tym wymieniano też konkretne programy, tj. LRPO, POKL, EWT, PROW, PO Ryby, a cztery jednostki poinformowały, że na realizację zadań zapisanych w dokumentach strategicznych zaciągnęły kredyty lub/i pożyczki. Pozytywnie, ale daleko od ideału w lubuskich samorządach przedstawia się kwestia monitorowania sytuacji społeczno-gospodarczej. Na pytanie Czy prowadzą Państwo cykliczny monitoring sytuacji społeczno-gospodarczej powiatu/gminy?, 33 jednostki z 60, które mają strategię, choć nie zawsze nadal aktualną, odpowiedziało twierdząco. Nie prowadzi takich badań 25 JST, a Gminy Rzepin i Gubin nie udzieliły odpowiedzi. Wśród tych 33 jednostek, które monitorują sytuację w gminie/powiecie, 24 korzysta z danych Urzędu Statystycznego. Inne źródła danych i informacji wymieniane w odpowiedziach na pytanie W jaki sposób pozyskują Państwo dane do monitorowania sytuacji społeczno-gospodarczej powiatu/gminy?, to urzędy pracy, urząd skarbowy, ośrodki pomocy społecznej, podległe jednostki, spotkania z mieszkańcami, bilans otwarcia na początku kadencji, policja, media. Ponad 80% lubuskich samorządów (53 jednostki na 65, które wzięły udział w badaniu) jest zainteresowana współpracą Lubuskim Regionalnym Obserwatorium Terytorialnym w ramach monitorowania polityk publicznych w województwie lubuskim. Tylko sześć gmin (Wymiarki, Bobrowice, Zbąszynek, Międzyrzecz, Siedlisko i Witnica) nie wyraziło chęci współpracy z samorządem województwa w tym zakresie, a cztery (Jasień, Brody, Ośno Lubuskie i Rzepin) nie udzieliły odpowiedzi na pytanie Czy są Państwo zainteresowani uczestnictwem w ramach sieci współpracy i wymiany informacji na rzecz monitorowania polityk publicznych w województwie lubuskim?. Zdecydowana większość badanych gmin i powiatów (94%) deklaruje chęć uczestniczenia w szkoleniach z zakresu programowania strategicznego - odpowiedziała twierdząco na pytanie Czy chcieliby Państwo poszerzyć wiedzę dotyczącą programowania strategicznego i monitorowania polityk publicznych poprzez uczestnictwo w szkoleniach/spotkaniach organizowanych w ramach działania Lubuskiego Regionalnego Obserwatorium Terytorialnego?. Negatywnie do udziału w szkoleniach odniosły się następujące gminy: Zbąszynek, Bobrowice i Nowa Sól. Żadnej odpowiedzi na tak zadane pytanie nie udzielił samorząd Gminy Brody. 20

Podsumowanie Strategia rozwoju jako dokument planistyczny spełnia kilka istotnych funkcji, m.in.: definiuje potrzeby lokalnej wspólnoty i dążenie do ich zaspokojenia (określenie celów długoterminowych), zapewnia mieszkańcom gminy, organizacjom pozarządowym, podmiotom gospodarczym poczucie stabilizacji, poprzez zawarcie w strategii informacji o zamierzeniach władz, wpływa na racjonalizację wydatków budżetowych (koncentracja działań i zasobów), powoduje zwiększenie zaufania obywateli do władz lokalnych, zwiększa prawdopodobieństwo uzyskania środków pozabudżetowych na finansowanie przedsięwzięć służących rozwojowi gminy. Jak wynika z ankiet wysłanych w 2013 r. do lubuskich gmin i powiatów w ramach badania procesu planowania strategicznego w samorządach województwa lubuskiego, samorządowcy są świadomi powyższego. Z 25% w 2008 r. do 44% w 2013 r. wzrosła liczba pozytywnych odpowiedzi na pytanie dotyczące istnienia w urzędach stanowisk zajmujących się programowaniem strategicznym. Wprawdzie w porównaniu do roku 2008, zdecydowanie więcej jednostek nie ma aktualnej strategii rozwoju, ale większość planuje lub już rozpoczęła aktualizację, bądź opracowanie tego ważnego dokumentu. Wysoko należy ocenić również świadomość konieczności spójności działania jednostek wszystkich szczebli samorządu w obszarze programowania strategicznego. Większość badanych jednostek zgadza się, że dokumenty strategiczne na poziomie lokalnym i regionalnym powinny być zgodne m.in. dlatego, że łatwiej jest wówczas starać się o środki finansowe potrzebne do realizacji celów. Wszystkie jednostki są zgodne (w roku 2008 odpowiedzi były zróżnicowane) co do tego, że nie ma potrzeby wprowadzania ustawowego wymogu spójności dokumentów strategicznych na wszystkich szczeblach programowania strategicznego, ale dla dobra rozwoju całego regionu potrzebne jest zintegrowane podejście terytorialne, mające na celu opracowanie skutecznych rozwiązań dla poszczególnych gmin i województwa w obszarze polityki rozwoju. Z 50% w roku 2008 do 60% w roku 2013 wzrosła liczba jednostek, które mają opracowane inne niż strategia rozwoju dokumenty strategiczne. Dopracowania wymaga natomiast obszar monitorowania realizacji posiadanych dokumentów oraz sytuacji społeczno-gospodarczej gmin i powiatów lubuskich. Nadal nie we wszystkich jednostkach sporządzane są sprawozdania z realizacji posiadanych strategii. Pomimo to, zdecydowana większość lubuskich gmin i powiatów deklaruje, że osiągają założone w strategiach cele, a ewentualne problemy w tej kwestii związane są z ograniczoną ilością środków finansowych. Z 60 jednostek, które w badaniu deklarują posiadanie strategii, chociaż część z nich ma już dokumenty nieaktualne, 21

52 poinformowały, że cele zapisane w ich strategiach są spójne ze Strategią Rozwoju Województwa Lubuskiego. Nie wszystkie, ale zdecydowana większość lubuskich JST, opracowując strategię rozwoju korzystała z regionalnych i krajowych dokumentów strategicznych oraz wytycznych UE. Oprócz programowania i wdrażania, istotnym elementem procesu rozwoju regionalnego, jest monitorowanie, które pozwala na korygowanie prowadzonych działań, jednocześnie dając możliwość racjonalnego zaplanowania i uszczegółowienia przyszłych działań. Skutecznie funkcjonujące systemy monitorowania pozwalają na prawidłową alokację środków finansowych kierowanych na poszczególne zadania, co ma istotne znaczenie w sytuacji ograniczonej wielkości tych środków. W związku z powyższym, ważną kwestią jest monitorowanie przez Lubuskie Regionalne Obserwatorium Terytorialne procesu programowania strategicznego oraz sytuacji społeczno-gospodarczej w województwie, w tym w podziale na powiaty i gminy, a także współpraca w tym zakresie z jednostkami samorządu terytorialnego. Wyniki badania pokazują, że prawie wszystkie jednostki deklarują chęć współpracy na rzecz monitorowania polityk publicznych w województwie lubuskim oraz uczestnictwa w szkoleniach i spotkaniach, które będą organizowane w tym obszarze w ramach działania LROT. Pozytywnym zjawiskiem jest zwiększenie świadomości odnośnie znaczenia dokumentów strategicznych w lubuskich jednostkach samorządu terytorialnego. Można jednak stwierdzić, że nie jest to poziom wystarczający. Dążąc do osiągnięcia stanu optymalnego, należałoby podjąć próby udoskonalenia tych aspektów, na przykład poprzez większe zaangażowanie samorządu województwa. Rolą władz regionalnych na obecnym etapie monitorowania spójności programowania strategicznego w województwie lubuskim jest wdrożenie działań (np. poprawienie przepływu informacji), które umożliwią osiągnięcie pożądanego modelu współpracy z samorządami lokalnymi w tym zakresie. Jak już wcześniej wspomniano, współpraca taka jest niezbędnym warunkiem osiągnięcia spójności województwa, rozumianej jako harmonijny rozwój całości regionu, w tym przypadku w obszarze programowania strategicznego. W chwili obecnej można wskazać następujące działania, jako istotne z punktu widzenia usprawnienia współpracy samorządu województwa z samorządami lokalnymi w zakresie programowania strategicznego oraz zwiększenia świadomości władz i pracowników samorządowych wszystkich szczebli w tym obszarze: organizacja szkoleń, warsztatów oraz realizacja innych przedsięwzięć z udziałem przedstawicieli samorządów gminnych i powiatowych w zakresie programowania strategicznego w jednostkach samorządu terytorialnego oraz opracowywania i monitorowania strategii rozwoju, angażowanie przedstawicieli samorządów lokalnych w tworzenie, monitorowanie i wdrażanie strategicznych dokumentów regionalnych. 22

Ustawa o samorządzie województwa zobowiązuje władze regionu do konsultacji społecznych, ale wyłącznie na etapie opracowywania strategii rozwoju. Z uwagi na rozwój całego regionu, warto jednak nawiązywać oraz rozwijać współpracę, dzielić się wiedzą, doświadczeniem i pomysłami również w kolejnym etapie, tj. w trakcie wdrażania i monitorowania opracowanych dokumentów. Wzmocnienie sieci współpracy i wymiany informacji pomiędzy samorządem województwa i m.in. jednostkami samorządów terytorialnych to jeden z celów Lubuskiego Regionalnego Obserwatorium Terytorialnego. Opracowanie: Joanna Jackiewicz Wydział ds. Rozwoju Regionu 23

Załącznik nr 1. Wykaz powiatów województwa lubuskiego z podziałem na gminy. powiaty grodzkie (miasta na prawach powiatu) Gorzów Wielkopolski gmina miejska Zielona Góra gmina miejska powiaty ziemskie gorzowski - Gorzów Wielkopolski gmina miejska: Kostrzyn nad Odrą gmina miejsko-wiejska: Witnica gminy wiejskie: Bogdaniec, Deszczno, Kłodawa, Lubiszyn i Santok krośnieński - Krosno Odrzańskie gmina miejska: Gubin gmina miejsko-wiejska: Krosno Odrzańskie gminy wiejskie: Bobrowice, Bytnica, Dąbie, Gubin i Maszewo międzyrzecki - Międzyrzecz gminy miejsko-wiejskie: Międzyrzecz, Skwierzyna i Trzciel gminy wiejskie: Bledzew, Przytoczna i Pszczew nowosolski - Nowa Sól gmina miejska: Nowa Sól gminy miejsko-wiejskie: Bytom Odrzański, Kożuchów i Nowe Miasteczko gminy wiejskie: Kolsko, Nowa Sól, Otyń i Siedlisko słubicki - Słubice gminy miejsko-wiejskie: Cybinka, Ośno Lubuskie, Rzepin i Słubice gmina wiejska: Górzyca strzelecko-drezdenecki - Strzelce Krajeńskie gminy miejsko-wiejskie: Dobiegniew, Drezdenko i Strzelce Krajeńskie gminy wiejskie: Stare Kurowo i Zwierzyn sulęciński - Sulęcin gminy miejsko-wiejskie: Lubniewice, Sulęcin i Torzym gminy wiejskie: Krzeszyce i Słońsk świebodziński - Świebodzin gminy miejsko-wiejskie: Świebodzin i Zbąszynek gminy wiejskie: Lubrza, Łagów, Skąpe i Szczaniec 24

wschowski - Wschowa gminy miejsko-wiejskie: Sława, Szlichtyngowa i Wschowa zielonogórski - Zielona Góra gminy miejsko-wiejskie: Babimost, Czerwieńsk, Kargowa, Nowogród Bobrzański i Sulechów gminy wiejskie: Bojadła, Świdnica, Trzebiechów, Zabór i Zielona Góra żagański - Żagań gminy miejskie: Gozdnica i Żagań gminy miejsko-wiejskie: Iłowa, Małomice i Szprotawa gminy wiejskie: Brzeźnica, Niegosławice, Wymiarki i Żagań żarski - Żary gminy miejskie: Łęknica i Żary gminy miejsko-wiejskie: Jasień i Lubsko gminy wiejskie: Brody, Lipinki Łużyckie, Przewóz, Trzebiel, Tuplice i Żary 25

Załącznik nr 2. Ankieta dla jednostek samorządu lokalnego województwa lubuskiego (programowanie strategiczne na szczeblu lokalnym w województwie lubuskim). Ankieta dla jednostek samorządu lokalnego województwa lubuskiego Nazwa jednostki samorządu lokalnego:... CZĘŚĆ I ewaluacyjna 1. Czy w Państwa powiecie/gminie/mieście istnieje opracowana strategia rozwoju. Jeżeli tak, proszę podać datę jej uchwalenia i horyzont czasowy.... 2. Czy planują Państwo aktualizację dokumentu? Proszę o odpowiedź w sytuacji, kiedy strategia była przyjęta przed 2011 r... 3. Czy istnieje odrębna komórka organizacyjna w strukturze urzędu odpowiedzialna za opracowywanie oraz wdrażanie i monitorowanie strategii rozwoju? Jeżeli tak, proszę podać imię i nazwisko osoby zajmującej się ww. zagadnieniem, numer telefonu oraz adres poczty elektronicznej.... 4. Czy w Państwa jednostce sporządzane są sprawozdania z realizacji strategii rozwoju powiatu/gminy/miasta? Jeżeli tak, to jak często?.. 5. Czy w strategii rozwoju Państwa jednostki zawarta jest część dotycząca wdrażania i monitorowania strategii?... 6. Czy Państwa zdaniem, cele zakładane do realizacji w opracowanych strategiach są osiągane?... 7. Czy w Państwa powiecie/gminie/mieście zostały opracowane strategie sektorowe, plany rozwoju określonych dziedzin? Jeżeli tak, proszę wymienić jakie....... 8. Czy uważają Państwo, że programowanie strategiczne (opracowywanie, wdrażanie i monitorowanie strategii) jest przydatne w procesie rozwoju powiatu/gminy/miasta?... 9. Czy uważają Państwo, że cele strategiczne i operacyjne zawarte w strategii rozwoju na poziomie lokalnym i regionalnym powinny być spójne? Dlaczego? Czy powinien istnieć zapis ustawowy, który zapewni zgodność dokumentów strategicznych na wszystkich szczeblach programowania strategicznego?... CZĘŚĆ II uzupełniająca 1. Czy w procesie formułowania strategii rozwoju korzystali Państwo z regionalnych i krajowych dokumentów strategicznych lub wytycznych Unii Europejskiej? Jeżeli tak, to z jakich? 26

... 2. Czy cele zawarte w dokumentach strategicznych Państwa powiatu/gminy są spójne z celami Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020?... 3. Jakiego typu problemy napotykają Państwo w procesie tworzenia dokumentów strategicznych?.. 4. Jakimi instrumentami finansowymi realizowane są strategie/planowana jest realizacja strategii?... 5. Czy prowadzą Państwo cykliczny monitoring sytuacji społeczno-gospodarczej powiatu/gminy?... 6. W jaki sposób pozyskują Państwo dane do monitorowania sytuacji społeczno-gospodarczej powiatu/gminy? 7. Czy są Państwo zainteresowani uczestnictwem w ramach sieci współpracy i wymiany informacji na rzecz monitorowania polityk publicznych w województwie lubuskim? 8. Czy chcieliby Państwo poszerzyć wiedzę dotyczącą programowania strategicznego i monitorowania polityk publicznych poprzez uczestnictwo w szkoleniach/spotkaniach organizowanych w ramach działania Lubuskiego Regionalnego Obserwatorium Terytorialnego?.. 27

Załącznik nr 3. Wykaz obligatoryjnych powiatowych i gminnych dokumentów strategicznych 3. 1. Dokumenty powiatowe: Plan zagospodarowania przestrzennego, Powiatowy program ochrony środowiska, Powiatowy plan gospodarki odpadami, Powiatowa strategia rozwiązywania problemów społecznych Powiatowy program przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy. 2. Dokumenty gminne: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, Gminny program ochrony środowiska, Gminny plan gospodarki odpadami, Gminna strategia rozwiązywania problemów społecznych. 3 A. Noworól, Ku nowemu paradygmatowi planowania terytorialnego, CeDeWu Sp. z o.o., Warszawa 2013 r., s. 163-166 28

Spis tabel: Tabela 1. Zainteresowanie jednostek województwa lubuskiego ankietą na temat programowania strategicznego.. 4 Tabela 2. Strategie w JST województwa lubuskiego...6 Tabela 3. Dokumenty strategiczne inne niż strategia rozwoju opracowane w gminach i powiatach województwa lubuskiego..12 Spis map: Mapa 1. Stan prac nad strategiami rozwoju w gminach województwa lubuskiego... 5 Mapa 2. Stan prac nad strategiami rozwoju w powiatach województwa lubuskiego...6 Spis wykresów: Wykres 1. Odsetek gmin posiadających dokumenty strategiczne inne niż strategia rozwoju w podziale na powiaty ziemskie stan w 2013 r.... 11 Wykres 2. Odsetek gmin posiadających dokumenty strategiczne inne niż strategia rozwoju w podziale na powiaty ziemskie stan w 2008 r..11 Wykres 3. Spójność dokumentów strategicznych powiatu/gminy z celami SRWL 19 29